SKKN Áp dụng phương pháp dạy học dự án trong Chủ đề ‘‘Virus’’- Sinh học 10 (Kết nối tri thức) để rèn luyện cho học sinh năng lực giải quyết vấn đề nhằm bảo vệ sức khỏe và ứng phó với những đại dịch có thể xảy ra trong tương lai do virut

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 1 
 SÁNG KIẾN KHOA HỌC GIÁO DỤC 
 ĐỀ TÀI: 
ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DỰ ÁN TRONG CHỦ ĐỀ VIRUS - SINH 
HỌC 10 ĐỂ RÈN LUYỆN CHO HỌC SINH NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ 
 NHẰM BẢO VỆ SỨC KHỎE VÀ ỨNG PHÓ 
 VỚI NHỮNG ĐẠI DỊCH CÓ THỂ XẢY RA 
 TRONG TƯƠNG LAI DO VIRUT 
 LĨNH VỰC: SINH HỌC 
 Nhóm tác giả: 1. Trần Thị Việt Phương 
 SĐT: 0913.078.929 
 2. Hồ Thị Thúy Vân 
 SĐT: 0918.391.838 
 Năm học: 2022-2023 
 1.Giai đoạn chuẩn bị 16 
 1.1.Bước 1 : Xây dựng ý tưởng 16 
 1.2. Bước 2: Thiết kế kế hoạch bài học theo dự án 16 
 1.3. Bước 3: Lập kế hoạch thực hiện các nhiệm vụ học tập 25 
 2.Tổ chức hướng dẫn học sinh thực hiện dự án 27 
 3.Báo cáo đánh giá sản phẩm 32 
 C. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp được đề xuất 36 
1. Mục đích khảo sát 36 
2. Nội dung và phương pháp khảo sát 36 
2.1. Nội dung khảo sát 36 
2.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá 36 
3. Đối tượng khảo sát 39 
4. Khảo sát tính cấp thiết và khả thi của dự án 39 
4.1. Kết quả của tính cấp thiết của các giải pháp đã được đề xuất 39 
4.1.1. Kết quả số liệu thu được qua khảo sát googlefrom 39 
4.1.2. Kết quả điểm trung bình qua phần mềm R 40 
4.1.3. Nhận xét về sự cấp thiết của các giải pháp đã đề ra 41 
4.2. Kết quả của tính khả thi của các giải pháp đã được đề xuất 42 
4.2.1. Kết quả số liệu thu được qua khảo sát googlefrom 42 
4.2.2. Kết quả điểm trung bình qua phần mềm R 42 
4.2.3. Nhận xét về tính khả thi của các giải pháp đã đề ra 43 
 PHẦN III: Kết luận và kiến nghị 44 
A. Kết luận 44 
B. Một số đề xuất và kiến nghị 45 
1. Đề xuất về phạm vi và nội dung ứng dụng 45 
2. Đề xuất kiến nghị đối với các cấp liên quan 45 
 Tài liệu tham khảo 47 
 Phụ lục PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lý do chọn đề tài 
 Ngày nay, thế giới đã và đang có những chuyển biến quan trọng, đó là sự phát 
triển vượt bậc của khoa học công nghệ cùng với quá trình hội nhập và toàn cầu hóa 
đã mang đến những cơ hội cũng như thách thức đối với nhiều quốc gia trên thế giới, 
trong đó có Việt Nam. Bối cảnh đó đặt ra những yêu cầu mới cho giáo dục trong 
việc đào tạo đội ngũ lao động có đủ phẩm chất, năng lực để thích ứng và phát triển 
một cách bền vững trước sự chuyển động không ngừng của xã hội. 
 Trong xu thế đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, tư tưởng ‘‘Dạy học tập 
trung vào người học” trở thành xu hướng chủ đạo. Đảng và nhà nước cũng như 
ngành Giáo dục – Đào tạo đã và đang triển khai việc dạy học và kiểm tra, đánh giá 
kết quả học tập các môn học ở trường phổ thông theo định hướng phát triển năng 
lực học sinh. Để nâng cao chất lượng dạy môn Sinh học ở trường THPT, GV cần tập 
trung vào dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học tạo cơ sở để người học tự 
cập nhật và đổi mới tri thức, kĩ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu 
trên lớp sang tổ chức các hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, 
ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng CNTT và truyền thông trong 
dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT mới. 
 Dạy học dự án là một phương pháp dạy học tích cực, phát huy tối đa tính chủ 
động và dân chủ của học sinh thông qua việc yêu cầu học sinh thực hiện các dự án 
mô phỏng với các dự án có thật trong xã hội để lĩnh hội kiến thức bài học. Như vậy 
phương pháp dạy học này có vai trò rất lớn trong việc thực hiện dạy học tích cực.. 
Dạy học dự án là phương pháp dạy học gắn lý thuyết với thực hành, tư duy và hành 
động, nhà trường và xã hội. Kích thích động cơ, hứng thú học tập của người học. 
Phát huy tính tự lực, tính trách nhiệm, phát triển khả năng sáng tạo, rèn luyện năng 
lực giải quyết những vấn đề phức hợp, rèn luyện tính bền bỉ, kiên nhẫn rèn luyện 
năng lực cộng tác làm việc(sự hợp tác làm việc nhóm) phát triển năng lực đánh giá. 
Dạy học dự án làm cho nội dung học tập trở nên có ý nghĩa hơn, góp phần đổi mới 
phương pháp dạy học, thay đổi phương thức đào tạo 
 Để góp phần đổi mới phương pháp dạy học, mang lí thuyết lại gần hơn với 
thực tiễn, góp phần khơi dậy hứng thú học tập, chuẩn bị những năng lực, phẩm chất 
cần thiết cho học sinh để phòng chống những dịch bệnh do virus gây ra như đại dich 
covid vừa qua và đón đầu những đại dịch có thể xảy ra do virus trong tương lai, 
chúng tôi chọn đề tài “Áp dụng phương pháp dạy học dự án trong Chủ đề 
‘‘Virus’’- Sinh học 10 để rèn luyện cho học sinh năng lực giải quyết vấn đề nhằm 
bảo vệ sức khỏe và ứng phó với những đại dịch có thể xảy ra trong tương lai do 
virut.” Với mong muốn học sinh có những hiểu biết đúng đắn và khoa học về virut, 
triệu chứng, khả năng lây nhiễm, cách phòng tránh và hậu quả khi nhiễm các loại 
virut. Rèn luyện khả năng vận dụng phương pháp dạy học dự án nhằm góp phần 
nâng cao chất lượng dạy học, hình thành năng lực, phẩm chất cho học sinh đặc biệt 
hình thành năng lực giải quyết vấn đề. 
 6 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 
 A: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 
I. Cơ sở lí luận của Đề tài 
1. Dạy học định hướng phát triển năng lực 
1.1. Khái niệm năng lực 
 Năng lực là thuộc tính cá nhân cho phép thực hiện thành công hoạt động nhất 
định, đạt kết quả mong muốn trong những điều kiện cụ thể. Chương trình giáo dục 
định hướng phát triển năng lực còn gọi là dạy học định hướng kết quả đầu ra, ngày 
nay đã trở thành xu hướng giáo dục quốc tế. Dạy học định hướng phát triển năng lực 
không chỉ chú ý tích cực về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải 
quyết vấn đề gắn với những tình huống của cuộc sống. Tăng cường việc học tập theo 
nhóm đổi mới quan hệ GV- HS theo hướng cộng tác có ý nghĩa quan trọng nhằm 
phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những tri thức và kỹ năng riêng lẻ 
của các môn học chuyên môn các chủ đề học tập phức hợp nhằm phát triển năng lực 
giải quyết các vấn đề phức hợp. 
1.2. Những loại năng lực cần chú trọng rèn luyện cho HS trong quá trình dạy học 
 * Nhóm năng lực chung: Năng lực chung là những năng lực cơ bản, thiết yếu 
hoặc cốt lõi, làm nền tảng cho mọi hoạt động của con người trong cuộc sống và lao 
động, nghề nghiệp. 
 Nhóm năng lực chung theo chương trình GDPT mới gồm có: 
 + Tự chủ, tự học 
 + Giao tiếp, hợp tác 
 + Giải quyết vấn đề và sáng tạo. 
 * Tiêu chí thể hiện giải quyết vấn đề và sáng tạo của HS: 
 - Phân tích, xác định được mục tiêu, tình huống, nhiệm vụ học tập của dự án. 
 - Đề xuất câu hỏi định hướng nghiên cứu cho đề tài dự án đã chọn. 
 - Lập kế hoạch thực hiện dự án. 
 - Đề xuất phương án GQVĐ theo yêu cầu đặt ra. 
 - Thực hiện được kế hoạch đề ra một cách hiệu quả. 
 - Xác định và tìm kiếm nguồn thông tin phù hợp với đề tài dự án 
 - Xây dựng sản phẩm nghiên cứu dự án khoa học, sáng tạo. 
 - Trình bày sản phẩm dự án khoa học, rõ ràng, lôgic, lôi cuốn. 
 - Tự đánh giá qua thực hiện dự án và sản phẩm dự án. 
 - Tự điều chỉnh và vận dụng trong các tình huống học tập khác. 
 8 PPDH phức hợp. Dạy học dự án là một hình thức dạy học hay PPDH phức hợp, 
 trong đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên, người học tiếp thu kiến thức và hình 
 thành kỹ năng thông qua việc giải quyết một bài tập tình huống (dự án) có thật 
 trong đời sống, theo sát chương trình học, có sự kết hợp giữa lý thuyết với thực 
 hành và tạo ra các sản phẩm cụ thể. 
2.2. Đặc điểm của dạy học theo dự án 
 - Định hướng thực tiễn: 
 - Định hướng hứng thú người học: 
 - Mang tính phức hợp, liên môn: 
 - Định hướng hành động: 
 - Tính tự lực cao của người học: 
 - Cộng tác làm việc: 
 - Định hướng sản phẩm: 
2.3. Các hình thức dạy học theo dự án 
 Dạy học theo dự án có thể phân loại theo nhiều cơ sở khác nhau. 
 - Phân loại theo lĩnh vực hoạt động của dự án: Dự án về giáo dục, Dự án về 
 môi trường, Dự án về văn hóa, Dự án về kinh tế 
 - Phân loại theo chuyên môn: 
 + Dự án trong một môn học: Trọng tâm nằm ở một môn học. 
 + Dự án liên môn: Trọng tâm nội dung nằm ở nhiều môn khác nhau. 
 + Dự án ngoài chương trình: Là dự án không phụ thuộc trực tiếp vào các 
 môn học. 
 - Phân loại theo quy mô: Dự án nhỏ, dự án trung bình, dự án trong 1 số ngày, 
 thường giới hạn 1 tuần hoặc 40 giờ học, dự án lớn. 
 - Phân loại dựa vào tính chất của công việc: 
 + Dự án “tham quan và tìm hiểu” 
 + Dự án “thiết lập một cơ sở sản xuất kinh doanh” 
 + Dự án “nghiên cứu và học tập” 
 + Dự án “tuyên truyền, giáo dục, quảng bá sản phẩm”. 
 + Dự án “tổ chức, thực hiện các hoạt động xã hội ” 
2.4. Quy trình dạy học theo dự án 
 Có nhiều cách tổ chức thực hiện, nhiều giai đoạn khác nhau tùy thuộc vào 
 mỗi dự án, không gian thời gian hoàn cảnh. Quy trình ở đây chỉ mang tính 
 tương đối. Có 3 giai đoạn chính: 
 10 2.4.1. Giai đoạn chuẩn bị 
 Bước 1: Xem xét các yếu tố cần thiết để dạy học dự án hiệu quả. 
 - Lựa chọn nội dung học tập: Phạm vi một bài hay một chương, một chủ đề; 
 Phạm vi một môn hay liên môn. 
 - Lựa chọn chủ đề cho học sinh nghiên cứu. 
 - Tài liệu: Có sẵn hay giáo viên cung cấp,thư viện, mạng internet, bạn bè... 
 - Các công cụ hỗ trợ: phần mềm máy tính, máy ảnh, máy quay phim, ghi 
 âm... 
 Bước 2: Thiết kế bài học theo dự án: 
 * Thiết kế tình huống dự án 
 - Tình huống dự án là một bài tập tình huống mà người học phải giải quyết 
 bằng kiến thức theo nội dung bài học. 
 - Dự án là vấn đề hướng đến thế giới thực phát sinh nhiều giả thuyết, cần sự 
 nỗ lực giải quyết của người học, phù hợp với mục tiêu học tập. 
 - Được xây dựng trên kiến thức và kĩ năng sẵn có, thúc đẩy sự phát triển và 
 khả năng nhận thức của học sinh. 
 - Khi thiết kế ý tưởng dự án, nên chú ý đến các vấn đề thực tế và các vấn đề 
 mà học sinh muốn tìm hiểu. 
 * Thiết kế mục tiêu: theo chuẩn kiến thức, kỹ năng trong chương trình và 
 những kỹ năng tư duy bậc cao. 
 * Xây dựng nội dung kịch bản và hình thức sản phẩm của dự án. 
 * Thiết kế bộ khung câu hỏi: 3 dạng 
 + Câu hỏi khái quát: Câu hỏi có tính mở rộng, có tính liên môn, đề cập 
 đến ý tưởng lớn, khái niệm... 
 + Câu hỏi bài học: Thể hiện mức độ hiểu, những khái niệm cốt lõi của dự án, 
 có đáp án mở, lôi cuốn học sinh khám phá ý tưởng cụ thể đối với từng chủ đề, môn 
 học, bài học. 
 + Câu hỏi nội dung: Mang tính thực tiễn cao, bám sát chuẩn vào mục tiêu 
 đề ra giúp học sinh xác định “ai”, “cái gì”, “ở đâu”...giúp học sinh tập trung những 
 thông tin sát với chủ đề và mục tiêu bài học. 
 Khi xây dựng câu hỏi phải : 
 + Căn cứ vào mục tiêu đề ra. 
 + Thiết kế những câu hỏi, vấn đề thực tiễn định hướng người học tiếp cận, tư 
 duy về những khái niệm chính. 
 12 - Xác định các tiểu chủ đề, xác định vấn đề nghiên cứu cụ thể. Giáo viên 
 hướng dẫn học sinh làm việc nhóm theo kỹ thuật động não để xác định các tiểu chủ 
 đề từ ý tưởng lớn ban đầu. 
 Bước 2: Xây dựng kế hoạch nghiên cứu, thành lập nhóm 
 - Học sinh lựa chọn các tiểu chủ đề yêu thích, thành lập các nhóm, phân công 
 nhóm trưởng thư kí của mỗi nhóm. Mỗi nhóm phải kê khai thông tin của các thành 
 viên trong nhóm (sở thích, điểm mạnh, điểm yếu, khả năng học tập, số điện thoại, 
 email...). Các học sinh được tập hợp vào mỗi nhóm cần phải tương đồng về khả 
 năng thực hiện các hoạt động học tập. 
 - Xây dựng kế hoạch nghiên cứu: Các nhóm lập kế hoạch nghiên cứu, phân 
 công nhiệm vụ...dưới sự hướng dẫn của giáo viên, xác định những việc cần làm, 
 thời gian. Dự trù vật liệu, kinh phí, phương pháp tiến hành, phân công công việc 
 - Làm bảng phân công nhiệm vụ: Tên thành viên, nhiệm vụ, thời gian hoàn thành 
 - Lưu ý học sinh: Các nội dung kiến thức cần sự chính xác, khoa học, phân 
 tích, tổng hợp thông tin nên giao cho các bạn khá giỏi; Phần thiết kế và trình bày 
 sản phẩm giao cho những bạn có năng khiếu về thẩm mỹ; năng khiếu thuyết trình. 
 Trong nhóm cần có sự hướng dẫn, giúp đỡ nhau hình thành các kĩ năng cần thiết 
 như tìm kiếm thông tin, xử lí thông tin ... 
 - GV định hướng HS lập sơ đồ tư duy,cách thuyết trình, cách làm các trò 
 chơi..., cách phân công nhiệm vụ, xác định sản phẩm dự án, những công việc cần 
 làm để hoàn thành công việc. Cung cấp công cụ đánh giá và bộ tài liệu hỗ trợ. 
 - Mỗi học sinh phải thực hiện nhiệm vụ cá nhân và nhiệm vụ trong hoạt động nhóm 
 + Thực hiện nhiệm vụ cá nhân: Tất cả học sinh tự nghiên cứu mục tiêu, nội 
 dung của bài học theo câu hỏi gợi ý của giáo viên. Thu thập tài liệu. Đóng góp ý 
 tưởng và cách giải quyết nhiệm vụ cho nhóm. 
 + Thực hiện nhiệm vụ nhóm: Sau khi học sinh lựa chọn chủ đề ở các nhóm, 
 Các thành viên của nhóm sẽ thực hiện nhiệm vụ nhóm theo kế hoạch đã đề ra và 
 cùng làm ra sản phẩm của dự án qua kiến thức lý thuyết và các phương án được thử 
 nghiệm trong thực tiễn 
 Bước 3: Thực hiện dự án 
 Các thành viên thực hiện công việc theo kế hoạch đề ra cho nhóm và cá nhân. 
 Trong giai đoạn này học sinh thực hiện các hoạt động trí tuệ và hoạt động thực tiễn, 
 thực hành, những hoạt động này xen kẽ và tác động qua lại lẫn nhau. Kiến thức lý 
 thuyết, phương án giải quyết vấn đề được thực nghiệm qua thực tiễn. Trong quá 
 trình đó sản phẩm của dự án và thông tin mới được tạo ra. 
2.4.3. Giai đoạn 3: Báo cáo, đánh giá dự án 
 Bước 1: Trình bày sản phẩm của dự án 
 14