Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng, tuyển chọn và sử dụng hệ thống bài tập thực tiễn trong dạy và học giúp nâng cao chất lượng môn Khoa học tự nhiên Lớp 7 phân môn Hóa học tại trường THCS Mỹ Phước

 MỤC LỤC 
MỤC LỤC ............................................................................................................. 2 
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................ 3 
THÔNG TIN CHUNG VỀ BÁO CÁO SÁNG KIẾN .......................................... 1 
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ....................................................................................... 2 
 1. Lí do chọn đề tài ............................................................................................ 2 
 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 4 
 3. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4 
 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4 
 5. Đối tượng nghiên cứu .................................................................................... 4 
 6. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 5 
 7. PP nghiên cứu ................................................................................................ 5 
 8. Tính mới của đề tài ........................................................................................ 5 
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU................................................................. 7 
 1. Cơ sở lý luận ................................................................................................. 7 
 2. Thực trạng ................................................................................................... 10 
 3. Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề ........................................ 13 
 4. Hiệu quả mang lại của sáng kiến................................................................. 38 
 5. Khả năng ứng dụng và triển khai ................................................................ 41 
 6. Ý nghĩa của sáng kiến ................................................................................. 42 
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 43 
 1. Kết luận ....................................................................................................... 43 
 2. Những bài học kinh nghiệm ........................................................................ 43 
 3. Kiến nghị ..................................................................................................... 44 
PHỤ LỤC ............................................................................................................ 45 
 THÔNG TIN CHUNG VỀ BÁO CÁO SÁNG KIẾN 
1. Tên sáng kiến: “Xây dựng, tuyển chọn và sử dụng hệ thống bài tập thực 
tiễn trong dạy và học giúp nâng cao chất lượng môn Khoa học tự nhiên lớp 
7 phân môn Hóa học tại trường Trung học Cơ sở Mỹ Phước”. 
2. Tác giả: 
- Họ và tên: Đỗ Quốc Tấn Nam (nữ): Nam 
- Trình độ chuyên môn: Cử nhân khoa học 
- Chức vụ, đơn vị công tác: GV – Trường THCS Mỹ Phước 
- Điện thoại: 0903301901 Email: doquoctan901@gmail.com 
 1 
môn gồm: Vật lý, Hoá học, Sinh học và Khoa học Trái đất. Bên cạnh đó, môn này 
còn lồng ghép một số nội dung giáo dục như giáo dục kỹ thuật, sức khoẻ, bảo vệ 
môi trường, phát triển bền vững,... Đối tượng nghiên cứu của môn KHTN gần gũi 
với đời sống hằng ngày của HS. Thông qua việc tổ chức các hoạt động thực hành, 
thí nghiệm môn KHTN giúp HS khám phá thế giới tự nhiên, phát triển nhận thức, 
tư duy logic và khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn. 
 Môn KHTN hình thành, phát triển ở HS NL KHTN, bao gồm các NL thành 
phần: NL nhận thức khoa học tự nhiên; NL tìm hiểu tự nhiên; NL vận dụng kiến 
thức khoa học vào thực tiễn. Trong chương trình, chủ đề dạy học gắn với thực tiễn 
được thiết kế dựa trên vấn đề thực tiễn kết hợp với chuẩn kiến thức, kỹ năng môn 
học. Trong quá trình dạy học, GV tổ chức cho HS giải quyết vấn đề thông qua các 
nhiệm vụ học tập tại lớp kết hợp với nhiệm vụ học tập tại nhà, kết hợp lý thuyết 
và thực hành, thực tiễn và gần gũi HS. Kết quả học tập là hình thành NL giải quyết 
vấn đề thực tiễn cho HS. 
 Qua nhiều năm dạy học, tôi luôn mong muốn làm thế nào để HS của mình 
năng động sáng tạo hơn, hứng thú trong học tập, giờ học bớt căng thẳng, bớt áp 
lực, làm sao để các em có cảm giác “Mỗi ngày đến trường là một ngày vui”, để 
rồi thông qua mỗi giờ học các em sẽ nhận được kĩ năng giải quyết một số vấn đề 
thực tế chứ không chỉ là những kiến thức khô khan. Việc giải quyết những vấn đề 
thực tiễn giúp người học thấy được các biểu hiện của kiến thức trong thực tiễn, 
đồng thời tích lũy được kinh nghiệm về cách thức xây dựng kiến thức và vận dụng 
chúng phục vụ cho đời sống con người. Từ đó HS tiếp cận với thực tế, thực hành, 
huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm sẵn có và cảm xúc của cá 
nhân để tương tác trực tiếp với đối tượng học tập, giải quyết nhiệm vụ nhận thức, 
từ đó tích lũy những kinh nghiệm mới. Những kinh nghiệm mới này được chuyển 
hóa thành tri thức và kĩ năng mới, kinh nghiệm mới, hiểu biết mới, NL mới, thái 
độ và giá trị mới của người học. 
 Với sự quan trọng của việc phát triển NL giải quyết vấn đề thực tiễn cho 
HS, đồng thời để đảm đảm mục tiêu đào tạo của môn học và để mỗi giờ dạy học 
môn KHTN sôi nổi, HS không còn cảm thấy căng thẳng mà rất háo hức mong đợi, 
HS trong lớp hoạt động tích cực và đồng đều, các em mạnh dạn trình bày ý kiến, 
nêu thắc mắc, từ đó các em tự chiếm lĩnh kiến thức, ghi nhớ một cách bền vững, 
áp dụng kiến thức tốt hơn do đó mà kết quả học tập cũng được nâng cao, tôi mạnh 
 3 
6. Phạm vi nghiên cứu 
 Trong phạm vi của đề tài tôi chọn nội dung chủ đề 1, 2 và 3 lớp 7 môn 
KHTN để thực hiện. 
7. Phương pháp nghiên cứu 
 * Phương pháp nghiên cứu lý luận 
 - Thu thập, đọc và phân tích các tài liệu về NL giải quyết vấn đề, NL vận 
dụng kiến thức vào thực tiễn, xây dựng, sử dụng hệ thống câu hỏi thực tiễn vào 
trong bài học. 
 * Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 
 - Điều tra thực trạng sử dụng câu hỏi thực tiễn trong dạy và học ở trường 
THCS Mỹ Phước hiện nay. 
 - Thăm dò ý kiến của HS về sự khoa học, hợp lí, sức thu hút của các câu 
hỏi thực tiễn đã được áp dụng. 
 - Thực nghiệm sư phạm để đánh giá khả năng vận dụng kiến thức KHTN 
vào thực tiễn của HS sau khi được học với các câu hỏi thực tiễn. 
 * Phương pháp xử lý số liệu: 
 - Sử dụng PP thống kê toán học trong nghiên cứu khoa học sư phạm ứng 
dụng để xử lý định lượng các số liệu, kết quả của việc điều tra và quá trình thực 
nghiệm sư phạm để làm cơ sở cho những nhận xét, đánh giá và tính hiệu quả của 
đề tài. 
8. Tính mới của đề tài 
 - Xây dựng và sử dụng được hệ thống bài tập thực tiễn chủ đề 1, 2 và 3 môn 
KHTN lớp 7. 
 - Vận dụng, sử dụng bài tập tình huống gắn với thực tiễn để rèn luyện phát 
triển được kĩ năng giải quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn cuộc sống cho 
HS. Từ chỗ đơn giản hóa kiến thức, HS sẽ hiểu sâu và nhớ lâu kiến thức, HS được 
thỏa sức sáng tạo theo cách riêng của mình, giúp HS tự tin vào bản thân hơn và 
kích thích được hứng thú trong quá trình học tập. 
 5 
 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 
1. Cơ sở lý luận 
 1.1. Cơ sở lý luận về bài tập thực tiễn 
 Dạy học KHTN đặc biệt là phân môn Hóa học gắn liền với thực tiễn là 
mong muốn của rất nhiều GV KHTN. Bởi KHTN là môn khoa học thực nghiệm, 
gắn liền với cuộc sống con người. Nếu HS thấy được sự gần gũi giữa kiến thức 
bộ môn với thực tế các em sẽ yêu thích môn KHTN hơn, hứng thú tìm hiểu khoa 
học, có thêm kĩ năng sống, ý thức bảo vệ môi trường tốt hơn và có NL vận dụng 
kiến thức tốt hơn. Theo tôi, việc đưa các kiến thức KHTN gắn liền với thực tiễn 
trong quá trình dạy học đem lại nhiều lợi ích: 
 - HS tiếp nhận kiến thức đó một cách tự nhiên, nhớ kiến thức được lâu hơn, 
hiểu được tầm quan trọng của kiến thức trong thực tiễn, từ đó tăng hứng thú học 
tập và tìm hiểu kiến thức. 
 - Kích thích HS tìm hiểu, giải thích các hiện tượng thực tiễn đời sống, đặt 
các giả thuyết và nghiên cứu. 
 - Có kiến thức thực tiễn sẽ thúc đẩy việc gắn kiến thức lý thuyết và thực 
hành trong nhà trường với thực tiễn đời sống, đẩy mạnh thực hiện dạy học theo 
phương châm “Học đi đôi với hành”. 
 Tuy nhiên, do nhiều nguyên nhân nên việc gắn bài học với các nội dung có 
liên quan tới thực tiễn còn gặp nhiều khó khăn, hạn chế. Nhiều bài tập phân môn 
Hóa học còn rất xa vời thực tiễn cuộc sống và sản xuất, quá chú trọng đến các tính 
toán phức tạp. Để phần nào đáp ứng được nhu cầu đổi mới PP giảng dạy và học 
tập phân môn Hóa học theo hướng gắn với thực tiễn nên trong đề tài tôi tuyển 
chọn và xây dựng thêm một số kiến thức lý thuyết và bài tập phân môn Hóa học 
dạng này, đồng thời đưa chúng vào trong dạy học với PP phù hợp nhằm góp phần 
nâng cao hứng thú học tập cho HS. 
 1.2. Cơ sở lý luận về năng lực giải quyết vấn đề 
 a. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề 
 NL giải quyết vấn đề là tổ hợp các NL thể hiện ở các kĩ năng (thao tác tác 
duy và hoạt động) trong hoạt động học tập nhằm giải quyết có hiệu quả những 
nhiệm vụ của bài toán. 
 7 
cách thức hành động và điều kiện để thực hiện hành động). 
 (2) Thực hiện được chuỗi hoạt động theo logic nhất định (được học tập, rèn 
luyện). 
 (3) Giải quyết được các vấn đề trong các tình huống quen thuộc và cả các 
tình huống có thêm yếu tố mới (các tình huống đa dạng phức tạp khác của cuộc 
sống). 
 (4) Đánh giá và rút kinh nghiệm được các hoạt động trong các tình huống, 
điều kiện khác nhau. 
 NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn là một thành tố trong NL KHTN - là 
NL đặc thù trong chương trình giáo dục phổ thông môn KHTN. Do đó, rèn luyện 
NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn là mục tiêu cần đạt của dạy học ở trường phổ 
thông, góp phần hình thành NL đặc thù trong mục tiêu của trình giáo dục phổ 
thông. 
 HS có NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn không chỉ giải quyết các vấn đề 
thực tiễn liên quan đến kiến thức trong nội dung bài học mà có thể tiếp cận với 
các vấn đề đa dạng phong phú của cuộc sống, tiếp cận với quá trình sản xuất vật 
chất và quá trình nghiên cứu khoa học. 
 HS có NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn có thể tự mình chiếm lĩnh, củng 
cố tri thức và thích nghi linh hoạt trong các điều kiện học tập, điều kiện sống. 
Điều này làm cho tri thức người học chiếm lĩnh được trở nên có ý nghĩa đối với 
người học, làm cho người học yêu thích môn học hơn, bài HS động hơn thông qua 
quá trình tổ chức giải quyết vấn đề thực tiễn. 
 Dạy học định hướng rèn luyện NL vận dụng kiến thức vào thực tiễn cho HS 
sẽ làm thay đổi nhận thức của GV. Để thực hiện được mục tiêu này đòi hỏi người 
GV phải thiết kế được các hoạt động học tập cho người học mà ở đó các hoạt động 
học tập phải gắn với mục tiêu giáo dục, thúc đẩy việc gắn kiến thức lí thuyết và 
thực hành trong nhà trường với thực tiễn đời sống. Hoạt động học tập vừa là mục 
tiêu, vừa là hình thức tổ chức và PP của quá trình dạy học. 
 Như vậy, có thể nói dạy học theo hướng rèn luyện NL vận dụng kiến thức 
vào thực tiễn cho HS sẽ làm thay đổi cách dạy của GV và cách học của HS theo 
hướng “Học đi đôi với hành”, lí thuyết gắn với thực tiễn, nhà trường gắn với gia 
 9 
 2.3. Phương pháp và tiến hành điều tra 
 Xây dựng phiếu điều tra: Dùng để điều tra cho 2 đối tượng là GV và HS 
trường THCS Mỹ Phước. 
 Gặp gỡ, trao đổi trực tiếp và phát phiếu điều tra cho 4 GV và 182 HS lớp 
7, 8 thuộc trường THCS Mỹ Phước. Thu phiếu điều tra, thống kê và nhận xét, 
đánh giá kết quả điều tra. 
 2.4. Kết quả điều tra 
 2.4.1. Đối với giáo viên 
 Thông qua việc dự giờ của một số GV, thống kê kết quả các phiếu điều tra 
thu được; Kết quả được thể hiện ở các bảng sau: 
 Bảng 1. Tần suất sử dụng kiến thức và bài tập thực tiễn với GV trong dạy 
học KHTN phân môn Hóa học tại trường THCS Mỹ Phước. 
 Rất thường Thường Không 
 Ít khi 
 xuyên xuyên bao giờ 
 Kết quả 1/4 3/4 0/4 0/4 
 Phần trăm 25% 75% 0% 0% 
 Bảng 2. Kết quả điều tra việc vận dụng kiến thức và bài tập thực tiễn trong 
các tiết học. 
 Ôn tập, luyện tập Thực hành Kiểm tra 
 Kết quả 3/4 3/4 3/4 
 Phần trăm 75% 75% 75% 
 Bảng 3. Kết quả tìm hiểu những khó khăn của việc đưa kiến thức và bài tập 
thực tiễn vào trong dạy học phân môn Hóa học đối với GV. 
 Nguyên nhân Số GV Phần trăm 
 Không có nhiều tài liệu 4/4 100% 
 Mất nhiều thời gian tìm kiếm, biên soạn 4/4 100% 
 Thời gian tiết học còn hạn chế 2/4 50% 
 Còn ít câu hỏi, bài tập thực tiễn trong các kì thi 3/4 75% 
 11