Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng

 2 
 SỞ GD & ĐT NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT HUỲNH THÚC KHÁNG 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 ĐỀ TÀI : 
 ỨNG DỰNG INFOGRAPHIC 
 TRONG DẠY HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG HUỲNH THÚC KHÁNG 
 LĨNH VỰC: ĐỊA LÍ 
 Tác giả: VŨ THỊ LÊ 
 GV: THPT Huỳnh Thúc Kháng 
 Số ĐT: 0912847892 
 Năm học 2022 – 2023 
 CHƯƠNG 3. THIẾT KẾ VÀ ỨNG DỤNG INFOGRAPHIC TRONG DẠY 
 HỌC ĐỊA LÍ Ở TRƯỜNG HUỲNH THÚC KHÁNG ...................................... 21 
 1. Vị trí, mục tiêu, nội dung của Địa lí THPT .................................................... 21 
 1.1. Vị trí ................................................................................................................. 21 
 1.2. Mục tiêu ........................................................................................................... 21 
 1.3 . Nội dung cơ bản của Địa lí THPT có thể và cần thiết sử dụng infographic ... 21 
 2. Qui trình thiết kế infographic trong dạy học Địa lí ở trường THPT ........... 22 
 3. Minh họa một số infographic trong dạy học Địa lí 10 và 12 ......................... 24 
 4. Các giải pháp sử dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh 
 Thúc Kháng. .......................................................................................................... 29 
 4.1. Sử dụng infographic để tạo động cơ và hứng thú học tập cho học sinh. ......... 29 
 4.2. Sử dụng infographic để tổ chức cho học sinh hình thành kiến thức mới ........ 31 
 4.3. Sử dụng infographic trong củng cố kiến thức. ................................................. 32 
 4.4. Sử dụng infographic trong kiểm tra hoạt động nhận thức của học sinh .......... 35 
 5. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. ................. 36 
 5.1. Mục đích khảo sát ............................................................................................ 36 
 5.2. Nội dung và phương pháp khảo sát ................................................................. 37 
 5.2.1. Nội dung khảo sát ......................................................................................... 37 
 5.2.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá ...................................................... 37 
 5.3. Đối tượng khảo sát ........................................................................................... 38 
 5.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ...... 38 
 5.4.1. Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất ..................................................... 38 
 5.4.2. Tính khả thi của các giải pháp đề xuất .......................................................... 39 
 6. Thực nghiệm sư phạm ...................................................................................... 40 
 6.1. Mục tiêu thực nghiệm sư phạm ........................................................................ 40 
 6.2. Nội dung thực nghiệm sư phạm ....................................................................... 40 
 6.3. Đối tượng thực nghiệm sư phạm ..................................................................... 41 
 6.4. Kết quả thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 41 
 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 44 
 1. Kết luận .............................................................................................................. 44 
 2. Kiến nghị ............................................................................................................ 45 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
PHỤ LỤC 
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
1- Lí do chọn đề tài 
 Trong thời đại số hiện nay, việc đưa khoa học kĩ thuật, công nghệ các phương 
tiện truyền thông hiện đại trở nên phổ biến trong rất nhiều lĩnh vực của đời sống, 
trong đó có giáo dục. Việc sử dụng kết hợp, hỗ trợ của máy chiếu, thiết bị nghiên 
cứu và các ứng dụng, phần mềm (như PowerPoint, Kahoot, Menti) đang góp 
phần không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dạy học. Do vậy, ứng dụng công 
nghệ trong dạy học đã và đang là vấn đề quan tâm, thực nghiệm, thực hiện của rất 
nhiều quốc gia trên thế giới và là một xu thế tất yếu. Tuy nhiên, với lượng thông 
tin quá lớn yêu cầu học sinh cần ghi nhớ, vận dụng trong các môn học như hiện 
nay, rõ ràng việc cần có những phương tiện dạy học mới nhằm đơn giản hóa cách 
thức thể hiện thông tin để hỗ trợ đắc lực cho việc tiếp nhận của người học là một 
yêu cầu cấp thiết và infographic là một giải pháp hợp lý cho yêu cầu đó. 
 Infographic có đặc điểm nổi bật là khả năng tổng hợp, khái quát hóa, tính 
thẩm mĩ, tính sáng tạo cao. Nên infographic có thể trở thành một công cụ, một 
phương tiện và một giải pháp mới, góp phần nâng cao hứng thú và hiệu quả học 
tập bộ môn. Những trang infographic ngắn gọn về nội dung, màu sắc và hình ảnh 
bắt mắt sẽ thu hút học sinh và hỗ trợ học sinh tốt hơn trong quá trình học môn Địa 
lí. Mặc dù có nhiều ưu thế nổi trội trong việc truyền tải thông tin, có tiềm năng 
trong việc cải thiện hứng thú học tập của học sinh nhưng trên thực tế, nghiên cứu 
và ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí vẫn còn là một vấn đề mới mẻ, chưa 
được khai thác hiệu quả. Đây là cơ sở để giáo viên có thể sử dụng infographic 
trong dạy học để tối ưu hóa về mặt thời gian và gây hứng thú với người học. 
 Chương trình Địa lí THPT gắn liền với những kiến thức về tự nhiên, dân cư 
xã hội, các ngành kinh tế của thế giới, của các nước và Việt Nam. Hiểu biết về Địa 
lí THPT có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc giúp học sinh hiểu biết về tự 
nhiên, dân cư xã hội kinh tế của thế giới, các nước cũng như Việt Nam. Phần Địa lí 
THPT có một lượng kiến thức lớn và nhiều phần nội dung rất hấp dẫn nhưng thời 
gian trên lớp bị hạn chế. Việc sử dụng infographic trong dạy học Địa lí là một giải 
pháp hiệu quả khắc phục được hạn chế về thời gian, tiết học trở nên hấp dẫn, sinh 
động hơn, học sinh chú ý nhiều hơn đến bài học, học sinh nhớ nhanh, nhớ lâu và 
tổng hợp được kiến thức tốt, giảm bớt đi căng thẳng, buồn chán mà vẫn đạt được 
mục tiêu học tập đề ra. 
 Xuất phát từ thực tế trên cùng với điều kiện nghiên cứu của bản thân, tôi chọn 
đề tài “Ứng dụng infographic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc Kháng 
” để làm đề tài nghiên cứu của mình. 
2. Mục đích nghiên cứu. 
 Trên cơ sở tìm hiểu bản chất, khẳng định vai trò của infographic. Đề tài đi sâu 
vào vận dụng một số biện pháp sử dụng có hiệu quả infographic trong dạy học Địa 
lí ở trường phổ thông. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giảng dạy và 
 1 để từ đó rút ra được ưu khuyết điểm mà phương pháp mình đang áp dụng, trên cơ 
sở đó điều chỉnh để đạt được kết quả như đề tài mong muốn. 
 - Phương pháp chuyên gia: Việc xây dựng thiết kế infograpphic, làm phiếu khảo sát 
điều tra học sinh, giáo viên và phương pháp dạy bằng infograpphic tác giả đã tham 
khảo ý kiến của một số giảng viên bộ môn phương pháp dạy học Địa lí ở trường Đại 
học Vinh, những giáo viên có nhiều kinh nghiệm trong các trường phổ thông ở tỉnh 
Nghệ An. 
 - Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Để khẳng định kết quả của đề tài chúng tôi 
tiến hành dạy thực nghiệm sư phạm. Ở lớp thực nghiệm chúng tôi tiến hành dạy 
học theo phương pháp của đề tài. Còn ở lớp đối chứng chúng tôi tiến hành dạy học 
theo các phương pháp dạy học truyền thống. Sau đó chúng tôi tiến hành cho các 
lớp làm bài kiểm tra 10 phút để đánh giá được thái độ, ý thức, hiệu quả học tập của 
học sinh, là cơ sở khẳng định tính hiệu quả của đề tài nghiên cứu. 
7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài 
- Thực trạng sử dụng infograpphic ở trường Huỳnh Thúc Kháng . 
- Những giải pháp sử dụng infograpphic trong dạy học Địa lí ở trường Huỳnh Thúc 
Kháng. 
8. Đóng góp mới của đề tài 
 - Việc tổ chức dạy học ứng dụng infographic nhằm phát triển năng lực công nghệ 
thông tin cho cả giáo viên - học sinh THPT thông qua chương trình Địa lí góp phần 
đổi mới phương pháp dạy học, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 
tổng thể theo định hướng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, chú trọng phát triển 
phẩm chất và năng lực người học. 
 - Phản ánh thực trạng việc dạy học và nhu cầu ứng dụng infographic trong dạy học 
hiện nay, phân tích được khả năng của học sinh và giáo viên ứng dụng infographic 
trong tổ chức dạy học nói chung và môn Địa lí nói riêng, thấy được tính ưu việt 
của infographic so với các thiết bị dạy học khác. 
 - Giúp bản thân hiểu sâu sắc hơn về phương pháp dạy học Địa lí, rèn luyện kĩ 
năng nghiên cứu khoa học, kĩ năng vận dụng lý luận vào dạy học của bản thân. 
Thiết kế một bộ các infographic Địa lí sử dụng trong thực tiễn dạy học. Đề xuất 
một số giải pháp sử dụng infographic hiệu quả có thể vận dụng vào thực tiễn dạy 
học Địa lí ở các trường phổ thông. 
 3 Điểm khác biệt so với các công cụ trình chiếu trực quan khác là infographic 
cho phép thể hiện các thông tin qua hình ảnh và các kí hiệu trực quan. Sự phát triển 
nhanh chóng của internet và điện thoại thông minh ngày nay đã rất phổ biến với 
học sinh THPT, infographic cũng trở nên thông dụng hơn. Bên cạnh những 
nfographic có sẵn đã được thiết kế trên internet, giáo viên và học sinh có thể tìm 
kiếm, in ra giấy để trở thành công cụ hỗ trợ học tập, giáo viên hoặc học sinh cũng 
có thể tự thiết kế infographic tùy theo mục đích sử dụng hoặc phong cách của riêng 
mình trong quá trình học tập bộ môn. Thao tác dễ dàng, phát huy tính sáng tạo của 
cá nhân, tiết kiệm thời gian, nâng cao hiệu quả dạy và học chính là những ưu thế 
infographic có thể đáp ứng được với các đối tượng học tập khác nhau, trong các 
không gian học tập mở và hoàn toàn không bị giới hạn bởi cơ sở vật chất nhà 
trường như các biện pháp ứng dụng công nghệ thông tin khác như vậy. Có thể nói, 
sử dụng infographic vào dạy học Địa lí sẽ giúp người dạy giảm bớt việc mô tả 
thông tin, số liệu mà tập trung vào phân tích nội dung để bài học được truyền tải 
trực quan hơn, thu hút hơn; giúp người học tiếp thu nhanh, dễ dàng và hứng khởi 
hơn. Những lợi thế nói trên của infographic là những điểm cần thiết đối với một 
phương tiện dạy học mới mà bộ môn Địa lí có thể sử dụng để góp phần thay đổi 
phương pháp học tập và nâng cao hứng thú học tập bộ môn. Về bản chất, 
infographic là hình thức dùng hình ảnh để trình bày truyền tải thông tin – thường là 
những thống kê trên số lượng lớn. Những infographic thường được bố trí khoa học, 
đẹp mắt và theo một cách dễ hiểu nhất nhằm giúp người đọc có thể hiểu được. Tuy 
nhiên thời gian và công sức để làm ra một sản phẩm infographic có thể mất nhiều 
hơn so với sử dụng văn bản hoặc sơ đồ tư duy nhưng những lợi ích mà nó mang lại 
thì vượt trội hơn rất nhiều. Thay vì phải đọc nhiều thông tin, xem qua nhiều trang 
web, hay thiết kế, các bảng thống kê phức tạp đơn điệu, giờ đây, học sinh chỉ 
cần xem một trang hình ảnh infographic là có đầy đủ thông tin cần thiết và biết 
cách logic các thông tin đó với nhau. 
 Đây là những nguyên nhân cơ bản để có thể ưu tiên sử dụng infographic 
trong dạy học thay vì các văn bản truyền thống. Trong các thế mạnh của 
infographic, có những điểm có thể hỗ trợ tốt cho giáo dục để đưa infographic vào 
dạy học Địa lí như một phương tiện dạy học mới, đáp ứng được những yêu cầu 
trong dạy học hiện nay. 
1. Khái quát về infographic 
1.1 Khái niệm 
 Infographic là từ ghép giữa information (thông tin) và graphic (đồ họa). 
Hiện nay, có nhiều định nghĩa infographic khác nhau: infographic là hình ảnh đồ 
họa thể hiện thông tin, dữ liệu hoặc kiến thức nhằm thể hiện thông tin phức tạp một 
cách nhanh chóng và rõ ràng. Đồ họa có thể được tăng cường bởi các biểu tượng, 
hình dạng, màu sắc và các yếu tố hình ảnh khác nhưng nhìn chung, từ ngữ vẫn là 
yếu tố được nhấn mạnh bởi loại info này. Hay theo từ điển Oxford, infographic là 
cách thể hiện trực quan thông tin hoặc dữ liệu như dạng biểu đồ, sơ đồ. 
 5 Trình bày thông tin quan trọng: Infographic không chỉ được biết đến là các 
tác phẩm nghệ thuật, điều quan trọng mà người xem muốn biết chính là lượng 
thông tin từ thiết kế infographic. Có thể khi nhìn vào, bạn sẽ bị ấn tượng bởi cách 
trình bày, nhưng sau đó sẽ bị thu hút bởi nội dụng mà nó truyền tải. 
 Thu hút người xem: Với cách trình bày ấn tương và độc đáo của infographic, 
bạn sẽ chú ý vào những hình ảnh, màu sắc, đường nét đó. Dù chưa biết gì về nó 
nhưng chắc chắn ánh mắt của bạn không thể nào bỏ qua những mẫu thiết kế này dù 
ở trên máy chiếu, mặt giấy hay màn hình điện thoại. 
 Thông tin dễ hiểu: Các thông tin khi trình bày trên infographic đều được đơn 
giản hóa. Nếu là một người thích thu thập thông tin từ đồ thị, biểu đồ, chắc hẳn bạn 
sẽ cảm thấy hứng thú hơn khi chúng được trình bày bằng những hình ảnh thú vị. 
Bạn không cần mất thời gian suy nghĩ mỗi khi đọc tài liệu nhưng vẫn có thể nắm 
bắt thông tin chính xác với infographic. 
 Không bị nhàm chán: Nhiều thông tin phức tạp trong chương trình học gây 
nhàm chán cho người học. Rất ít học sinh có thể học và ghi nhớ được hết những 
nội dung đã được học. 
 Dễ dàng tiếp cận: Bước vào thời đại công nghệ 4.0, internet bùng nổ mạnh 
mẽ đã khiến infographic trở nên phổ biến hơn. Khi dùng công cụ tìm kiếm, bạn có 
thể thấy chúng xuất hiện rất nhiều, thậm chí chúng còn được in hẳn ra giấy giúp 
mọi người tiếp cận dễ hơn. 
 Thuyết phục người xem: Nhờ vào sự sáng tạo trong thiết kế, mọi thông tin 
đều được sắp xếp theo một cách súc tích và rõ ràng. Nhờ đó mà infographic tăng 
thêm sự thuyết phục người đọc, những người thường nghi ngờ về sự chính xác của 
những số liệu được trình bày trên đó. 
 Nội dung rõ ràng: Vì trình bày theo một cách khoa học nên thông tin được 
sắp xếp vô cùng dễ hiểu, mạch lạc, ít xảy ra hiểu lầm. Vậy nên khi xem 
infographic, người dùng hạn chế được sự khó hiểu của người xem hay mắc phải 
khi đọc quá nhiều trang văn bản. 
1.4. Lợi ích 
 Trong các thế mạnh của infographic, có những điểm có thể hỗ trợ tốt cho 
giáo dục để đưa infographic vào dạy học Địa lí như một phương tiện dạy học mới, 
đáp ứng được những yêu cầu trong giảng dạy Địa lí hiện nay. Cụ thể: 
 Giúp nhó lâu: infographic với hệ thống thông tin tổng hợp hoặc theo từng 
chủ đề riêng biệt, nhờ đó người xem có khả năng ghi nhớ lâu hơn do trình bày 
chuyên sâu về một nội dung nào đó. Khoa học đã chứng minh, với dữ liệu rời rạc, 
não chỉ đơn giản giải mã ý nghĩa của chúng mà không có chức năng ghi nhớ. Trái 
lại, thông tin đã được hệ thống sẽ kích thích các khái niệm có sẵn trong não, liên hệ 
đến cảm xúc, suy nghĩ và để lại ấn tượng lâu dài. Việc sử dụng những màu sắc tươi 
sáng, biểu đồ, hình ảnh đa dạnglàm cho người xem nhớ đến infographic một 
 7