Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng Công nghệ thông tin để dạy viết Văn bản thông tin trong chương trình Ngữ văn 10 SGK mới

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 ---------- 
 ĐỀ TÀI: 
 ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN 
ĐỂ DẠY HỌC VIẾT VĂN BẢN THÔNG TIN 
 TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN 10 
 LĨNH VỰC: NGỮ VĂN 
 Tác giả: Nguyễn Thị Như Quỳnh 
 Số điện thoại: 0352191125 
 Vinh, 2023 
Chương 3. ĐỊNH HƯỚNG VÀ BIỆN PHÁP SỬ DỤNG MỘT SỐ PHẦN 
MỀM ĐỂ DẠY VIẾT VĂN BẢN THÔNG TIN TRONG CHƯƠNG TRÌNH 
NGỮ VĂN 10 ..................................................................................................... 19 
3.1. Định hướng cách sử dụng phần mềm để dạy học viết VBTT trong chương 
trình Ngữ văn 10.................................................................................................. 19 
3.2. Biện pháp sử dụng một số phần mềm trong dạy viết VBTT trong chương trình 
Ngữ văn 10 .......................................................................................................... 28 
3.3. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất. .................. 36 
Chương 4. THỰC NGHIỆM ............................................................................ 43 
4.1. Mục đích, yêu cầu thực nghiệm ................................................................... 43 
4.2. Đối tượng, địa bàn, thời gian và quy trình thực nghiệm .............................. 43 
4.3. Đánh giá kết quả thực nghiệm ..................................................................... 44 
PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................... 47 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
PHỤ LỤC 
 DANH MỤC CÁC BẢNG 
Bảng 1.1. Đặc điểm phần viết VBTT trong SGK Ngữ văn 10 mới ...................... 7 
Bảng 1.2. Đặc điểm của VB nội quy, hướng dẫn nơi công cộng.......................... 7 
Bảng 2.1. Kết quả thực trạng ứng dụng CNTT vào dạy học viết VBTT ở chương 
trình Ngữ văn 10 cuả giáo viên ........................................................................... 15 
Bảng 2.2. Kết quả thực trạng ứng dụng CNTT vào dạy học viết VBTT ở CT Ngữ 
văn 10 của HS ..................................................................................................... 18 
Bảng 3.4. Bảng rà soát lỗi sai trong quá trình viết VBTT .................................. 26 
Bảng 4.2 Kết quả điều tra sau thực nghiệm ........................................................ 45 
 PHẦN I: MỞ ĐẦU 
 1. Lí do chọn đề tài 
 1.1. Chuyển đổi số được xem là ưu tiên hàng đầu của giáo dục Việt Nam hiện 
nay. Xu hướng này cho phép CNTT phủ sóng mạnh mẽ và trở thành một công cụ hỗ 
trợ thiết yếu trong giáo dục. Trước tình hình đó, ngành giáo dục đã đẩy mạnh ứng 
dụng CNTT trong dạy học và phát triển hệ thống học liệu số rất phong phú, tăng 
cường hình thức dạy học trực tuyến. Đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số trong giáo dục, 
mỗi giáo viên phải nắm vững và vận dụng linh hoạt CNTT để phục vụ cho công việc 
giảng dạy của mình. 
 1.2. Trong năm học vừa qua, dịch bệnh COVID 19 diễn biến hết sức phức tạp 
và khó lường khiến học sinh tất cả các cấp học từ mầm non đến đại học đều phải 
dừng việc đến trường để phòng ngừa dịch bệnh. Do đó, nhiều trường học và cơ sở 
giáo dục đã chuyển từ hình thức dạy học trực tiếp sang dạy học trực tuyến. Hiện nay, 
trong năm học 2022-2023, các trường THPT đã và đang áp dụng hình thức dạy học 
trực tuyến một cách linh hoạt với những mức độ khác nhau bên cạnh dạy học trực 
tiếp. Hình thức dạy học này sẽ góp phần hình thành và phát triển năng lực cho giáo 
viên và học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, đẩy nhanh quá trình 
chuyển đổi số trong giáo dục thời đại 4.0. Để việc dạy học trực tuyến đạt được hiệu 
quả cao, việc ứng dụng công nghệ thông tin vừa hợp lí, vừa sinh động đóng vai trò 
rất quan trọng. 
 1.3. Chương trình Ngữ văn 2018 được cụ thể hóa qua những bộ sách giáo 
khoa Ngữ văn mới. Năm học 2021-2022, các tỉnh thành đã tiến hành dạy học theo 
sách giáo khoa mới cho học sinh lớp 2 và lớp 6. Đặc biệt, năm học 2022-2023, lớp 
10 học sách giáo khoa mới. Điều đó đồng nghĩa với việc phần ngữ liệu sẽ có sự thay 
đổi, có sự xuất hiện của nhiều kiểu loại văn bản mới, trong đó có VBTT sẽ được đưa 
vào giảng dạy rộng rãi hơn. 
 1.4. Hằng ngày, con người phải thu nhận, xử lí rất nhiều thông tin về các lĩnh 
vực, theo thời gian cũng trở nên quen thuộc với VBTT. Các em học sinh THPT được 
tiếp xúc rất nhiều với văn bản đa phương thức này trong quá trình học tập và đời 
sống. Thế nên, việc dạy các em hiểu và biết cách tạo lập VBTT hết sức cần thiết bởi 
nó phù hợp với nhu cầu, sở thích của học sinh cũng như yêu cầu của thời đại. 
 1.5. Sự phát triển của truyền thông đa phương tiện kéo theo sự nở rộ của thế 
giới VBTT. Loại văn bản này ngày càng trở nên phổ biến, xuất hiện dưới các dạng 
thức khác nhau. Chính vì vậy, dạy học Ngữ văn không thể khước từ dạy học VBTT. 
Điều đó đã thúc đẩy giáo viên phải biết lựa chọn và sử dụng có hiệu quả các công 
cụ CNTT, biến chúng trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc dạy học VBTT nói 
 1 
năng viết VBTT cho học sinh lớp 10; 
 - Tiến hành thực nghiệm sư phạm để xem xét tính khả thi của các biện pháp 
khoa học đã đề xuất. 
 5.2. Phạm vi nghiên cứu 
 Trong sáng kiến, tôi chỉ tập trung bàn về việc sử dụng một số phần mềm 
CNTT để dạy viết VBTT trong chương trình Ngữ văn lớp 10. 
 5.3. Địa bàn khảo sát 
 Tôi khảo sát đối tượng nghiên cứu trên địa bàn các trường THPT ở TP Vinh, 
tỉnh Nghệ An. Đây là những trường học có cơ sở vật chất tương đối đầy đủ và hiện 
đại, đáp ứng được yêu cầu sử dụng CNTT trong dạy học. 
 6. Phương pháp nghiên cứu 
 Ở đề tài này, tôi sử dụng kết hợp các phương pháp thuộc hai nhóm nghiên cứu 
lý thuyết và nghiên cứu thực tiễn, cụ thể: 
 - Phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết 
 - Phương pháp quan sát, điều tra và thống kê 
 - Phương pháp ứng dụng CNTT 
 - Phương pháp thực nghiệm sư phạm. 
 7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài. 
 Trong đề tài này, tôi tập trung phân tích, chứng minh các nội dung sau: 
 - Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của đề tài 
 - Định hướng và biện pháp ứng dụng CNTT vào dạy viết VBTT trong chương 
trình Ngữ văn 10 
 - Khảo sát tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp ứng dụng CNTT vào 
dạy viết VBTT trong chương trình Ngữ văn 10 
 - Kết luận, kiến nghị 
 3 
mục tiêu và nội dung dạy học. Phương pháp dạy học phải phát huy tính tích cực, 
năng lực của người học thông qua việc tổ chức các hoạt động dạy học, đáp ứng yêu 
cầu dạy học tích hợp và dạy học phân hóa, đa dạng hóa hình thức và phương tiện 
dạy học, sử dụng và kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp dạy học hiện đại. Theo 
yêu cầu của CT Ngữ văn 2018, việc kiểm tra, đánh giá được đổi mới theo định hướng 
tiếp cận năng lực học sinh. Nếu CT Ngữ văn hiện hành, việc kiểm tra, đánh giá còn 
nặng nề khi chú trọng tới mức độ đạt được về mặt kiến thức của học sinh sau quá 
trình học tập thì CT Ngữ văn 2018 tập trung đánh giá năng lực, phẩm chất của người 
học thông qua các hoạt động đọc, viết, nói và nghe. 
 Chính sự đổi mới trên tất cả các phương diện của CT Ngữ văn 2018 đã chi 
phối hoạt động dạy học viết VBTT. Việc tổ chức hoạt động dạy học viết VBTT phải 
dựa trên những căn cứ: mục tiêu, nội dung, phương pháp, kiểm tra, đánh giá của CT 
Ngữ văn 2018, hướng tới việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho 
người học. 
 1.2. VBTT và vị trí, đặc điểm của VBTT trong chương trình Ngữ văn 
 a. Khái niệm VBTT (informational texts) 
 VBTT là khái niệm chỉ kiểu văn bản được viết ra nhằm cung cấp những thông 
tin về các lĩnh vực trong đời sống một cách chính xác, khoa học. Để có thể truyền 
đạt thông tin tới người đọc, người nghe nhanh chóng, hiệu quả, VBTT có thể tồn tại 
dưới nhiều dạng thức khác nhau: biển quảng cáo, tài liệu sách giáo khoa, bài báo, 
tạp chí, 
 Hiện nay, có nhiều ý kiến bàn về tên gọi của loại văn bản này. Cách định danh 
kiểu văn bản này được dựa trên những tiêu chí khác nhau. Dựa vào hình thức của 
văn bản, có người gọi đây là văn bản đa phương thức. Dựa vào tính chất tôn trọng 
sự thật, không có yếu tố tưởng tượng, hư cấu của văn bản, có quan niệm gọi tên là 
văn bản phi hư cấu (non-fiction texts). Dựa vào mức độ phổ biến của văn bản, ở CT 
Ngữ văn 2006, khái niệm văn bản nhật dụng có thể dùng để chỉ VBTT. Trong nhiều 
trường hợp, những tên gọi trên khiến cho người dạy, người học dễ nhầm lẫn trong 
quá trình xác định VBTT cũng như không khái quát được đặc trưng văn bản bởi vì 
chỉ dựa vào một khía cạnh, đặc điểm. Đến với CT Ngữ văn 2018 thì văn bản này 
được gọi tên là VBTT. Ở đây, chúng tôi đồng tình với cách gọi VBTT. Bởi vì tên 
gọi này đã chứa đựng chức năng quan trọng nhất của VBTT. Đó chính là chức năng 
cung cấp thông tin khách quan tới người đọc, người nghe. 
 b. Vị trí, đặc điểm của VBTT trong chương trình và SGK Ngữ văn 
 VBTT chiếm vị trí hết sức quan trọng trong chương trình Ngữ văn 2018. Ngữ 
liệu của CT Ngữ văn bao gồm văn bản văn học, văn bản nghị luận, VBTT. Như vậy, 
VBTT trở thành một trong những ngữ liệu bắt buộc trong CT Ngữ văn, được dạy 
 5 
 . Tìm ý, lập dàn ý 
 . Viết 
 . Chỉnh sửa, hoàn thiện 
 - Phương pháp rèn luyện theo mẫu 
Phương pháp, 
 hình thức dạy - Viết sáng tạo 
 học phần viết 
 - Thực hành viết 
 Bảng 1.1. Đặc điểm phần viết VBTT trong SGK Ngữ văn 10 mới 
 ( Bộ Kết nối tri thức &cuộc sống) 
 Ở đề tài này, tôi tập trung nghiên cứu hai tiểu loại của VBTT: VB nội quy, VB 
hướng dẫn nơi công cộng. Bởi lẽ, đây là hai tiểu loại VBTT được dạy học chủ yếu 
trong SGK Ngữ văn 10 Kết nối tri thức & cuộc sống. Dưới đây là bảng mô tả đặc 
điểm của VB nội quy, VB hướng dẫn nơi công cộng: 
 TIÊU CHÍ VB NỘI QUY 
 HƯỚNG DẪN NƠI CÔNG CỘNG 
 Khái niệm Là VB thường xuất hiện ở những không gian công cộng , địa điểm 
 diễn ra các hoạt động lớn của xã hội, chứa đựng những quy tắc, 
 yêu cầu. 
 Mục đích Nắm vững và tuân thủ các quy định, nội quy. Từ đó, điều chỉnh 
 các hành vi của bản thân phù hợp với hoàn cảnh. 
 Đặc Hình - Cấu trúc chặt chẽ 
 điểm thức 
 - Ngôn ngữ rõ ràng, dễ hiểu, khách quan 
 Nội - Quy định, yêu cầu người đọc/ người xem phải tuân thủ, thực 
 dung hiện 
 Bảng 1.2. Đặc điểm của VB nội quy, hướng dẫn nơi công cộng 
 7 
 Hình 1.1. Ứng dụng Powerpoint 
 Ứng dụng Padlet 
 Ứng dụng Padlet là một ứng dụng có giao diện giống như một bức tường ảo 
cho phép người dùng có thể đăng tải nguồn tài liệu số (video, văn bản, hình ảnh, âm 
thanh, bài giảng điện tử, ) , ý kiến, đánh giá, nhận xét trên bức tường ấy tạo thành 
kho dữ liệu, giúp người dùng có thể quản lí, thu thập, lưu trữ tư liệu và cùng chia sẻ, 
trao đổi, thảo luận, đánh giá nguồn tài liệu ấy. Những giao diện của Padlet vô cùng 
phong phú: bức tường, sơ đồ, kệ tủ, dòng ngang, lưới giúp người dùng có thể thực 
hiện thao tác đăng tải, lưu trữ dữ liệu theo những hình thức khác nhau. Bên cạnh đó, 
ứng dụng Padlet còn có giao diện sơ đồ tư duy giúp học sinh có thể thực hiện việc 
hình thành ý tưởng và lập dàn ý cho VBTT. 
 Hình 1.2. Ứng dụng Padlet 
 Google Classroom 
 Google Classroom là một website trực tuyến, được tổ chức như một không 
gian ảo tập hợp những tính năng đa dạng như Google Slide (trình chiếu các slide); 
Google Drive (kho lưu trữ tệp dữ liệu văn bản, âm thanh, video với khả năng lưu trữ 
lớn); Google Docs (trang tính giúp người dùng soạn thảo văn bản). Là một ứng dụng 
đa năng, Google Classroom giúp giáo viên có thể tổ chức các hoạt động dạy học 
dưới nhiều hình thức khác nhau. Ở đề tài này, tôi muốn nhìn nhận nhiều hơn về khả 
năng trình chiếu sản phẩm học tập của ứng dụng. Google Classroom sẽ là công cụ 
giúp học sinh trình bày VBTT sau khi thực hành viết. 
 9