Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng các kĩ thuật dạy học tích cực để gây hứng thú cho học sinh trong dạy học Lịch sử 7 ở trường THCS (bộ sách Kết nối tri thức)

 2
nản mà vẫn có thể nắm bắt được những kiến thức cơ bản của bài học? Đây có lẽ 
là câu hỏi trăn trở của đại đa số những giáo viên giảng dạy bộ môn này. Có lẽ 
mỗi người giáo viên đứng trên bục giảng sẽ có cho mình những biện pháp khác 
nhau còn với bản thân tôi thấy rằng với đặc trưng bộ môn như vậy các kĩ thuật 
dạy học tích cực sẽ làm cho tiết học nhẹ nhàng và sinh động hơn. Thực hiện tốt 
việc sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực vừa giúp cho học sinh phát huy tính 
tích cực, chủ động, hứng thú trong học tập, vừa rèn luyện kĩ năng lịch sử cho 
các em. Qua đó, giúp học sinh tự bổ sung, nắm bắt kiến thức cho bản thân mình, 
không hề có bất cứ sự gò ép, bắt buộc nào cả và điều đó sẽ giúp các em khắc 
sâu kiến thức dễ dàng hơn. Bản thân là giáo viên giảng dạy bộ môn Lịch sử, với 
kinh nghiệm của mình tôi nhận thấy việc sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực 
giúp học sinh dễ hiểu nội dung bài học, dễ khắc sâu kiến thức và nắm được một 
số kĩ năng lịch sử như: ghi nhớ sự kiện, nhận xét, đánh giá, khái quát sự 
kiện.Từ những lý do trên tôi mạnh dạn đưa ra ý kiến về việc ứng dụng các kĩ 
thuật dạy học tích cực để gây hứng thú cho học sinh trong dạy học lịch sử ở 
trường THCS nhằm giúp bài dạy có thể trở nên tốt hơn.
 II. Thời gian nghiên cứu: Từ năm học 2021 -2022 đến nay
 III. Đối tượng nghiên cứu
 Quá trình ứng dụng các kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học Lịch sử 7 ở 
trường THCS
 IV. Phạm vi nghiên cứu:
 Trường THCS Vạn Phúc – Huyện Thanh Trì – Thành phố Hà Nội.
 V. Phương pháp nghiên cứu
 - Phương pháp điều tra khảo sát thực tế
 - Phương pháp thực nghiệm khoa học
 - Phương pháp đối chiếu, so sánh
 - Phương pháp thống kê toán học
 - Phương pháp quan sát khoa học 4
dựng kế hoạch giáo dục để thực hiện chương trình phù hợp với điều kiện thực 
tiễn của đơn vị, của địa phương cũng như chuẩn bị tốt về điều kiện cơ sở vật 
chất để thích ứng nhanh với đòi hỏi thực tế. Việc dạy và học môn Lịch sử ở 
trường Trung học cơ sở Vạn Phúc đã và đang được áp dụng với nhiều phương 
pháp dạy học tích cực nhằm tạo sự hứng thú, thu hút sự yêu thích của học sinh 
đối với bộ môn. 
 Quá trình triển khai chương trình mới của nhà trường không gặp vướng 
mắc về chất lượng đội ngũ do đã có đủ giáo viên đạt chuẩn và trên chuẩn. 
 Ngoài ra cha mẹ học sinh cũng như các tổ chức xã hội đều nhận thức được 
vai trò, ý nghĩa, tầm quan trọng của việc đổi mới phương pháp dạy học nhắm tạo 
động lực thu hút sự chú ý của học sinh và giúp các em học tập, ghi nhớ kiến thức 
hiệu quả nhất. Đặc biệt trong năm học này, các bậc phụ huynh cũng đã nhất trí, 
đồng lòng, ủng hộ nhà trường trong việc lắp thêm máy tính, máy chiếu chiếu 
đa năng, hệ thống mạng kết nối nội bộ để phục vụ tất cả các lớp học. 
 Phần lớn các em học sinh đều hứng thú trong việc thể hiện khả năng tư duy, 
sáng tạo của mình khi được hệ thống kiến thức bài học hay được trải nghiệm ôn 
tập bằng những hình thức khác nhau.
 2. Khó khăn
 Mặc dù nhận được sự quan tâm của các cấp lãnh đạo, nhân dân cùng các 
bậc phụ huynh, nhưng với vị trí là một trường học vùng ven sông nên việc triển 
khai CTGDPT 2018 và dạy SGK mới với lớp 7 vẫn còn ngổn ngang khó khăn 
về cơ sở vật chất do nhà trường chưa đạt chuẩn Quốc gia, không có phòng học 
chức năng; phòng học còn thiếu nên phải tận dụng phòng bộ môn thành lớp học.
 Do nhu cầu giải trí như xem ti vi, chơi game, các kênh thông tin mạng 
ngày càng nhiều làm cho một số em chưa có ý thức học bị lôi cuốn, sao nhãng 
việc học tập.
 Do đặc tính của môn học xa với thực tế nên một số em chưa thật sự nghiêm 
túc trong học tập.
 3. Nội dung và kết quả điều tra thực trạng 6
 1. Khái niệm kĩ thuật dạy học là gì?
 Là những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên và học sinh trong 
các tình huống/hoạt động nhằm thực hiện giải quyết một nhiệm vụ/nội dung cụ 
thể.
 2. Tại sao nên sử dụng các kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học?
 - Cho phép giáo viên thực hiện hai nhiệm vụ chính trong giờ học một cách 
hiệu quả.
 - Cho phép giáo viên thực hiện cả ba nhóm phương pháp: dùng lời, trực 
quan, thực hành hiệu quả hơn.
 - Cho phép phát triển năng lực ở người học.
 3. Một số kĩ thuật dạy học tích cực
 Để gây hứng thú trong giờ học Lịch sử có rất nhiều biện pháp khác nhau 
như: 
 - Dạy học theo dự án .
 - Ứng dụng CNTT trong giờ học.
 - Sử dụng các câu chuyện lịch sử.
 - Sử dụng trò chơi trong giờ học Lịch sử ....
 Trong đề tài này, tôi xin tập trung khai thác biện pháp: Sử dụng các kĩ 
thuật dạy học tích cực gây hứng thú cho học sinh trong giờ học Lịch sử. Có rất 
nhiều các kĩ thuật dạy học tích cực như: Kĩ thuật học tập hợp tác, kĩ thuật đặt 
câu hỏi, kĩ thuật lắng nghe và phản hồi tích cực, kĩ thuật mảnh ghép, kĩ thuật 
khăn trải bàn, kĩ thuật KWL
 3.1Kĩ thuật khăn trải bàn 
 3.1.1. Khái niệm 
 Kĩ thuật khăn trải bàn là kĩ thuật tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp
tác kết hợp giữa các hoạt động cá nhân và nhóm.
 3.1.2 Mục tiêu: 
 - Kích thích, thúc đẩy sự tham gia tích cực của học sinh 8
 - Trong trường hợp học sinh trong nhóm quá đông, không đủ chỗ trên giấy A0, 
có thể phát cho học sinh những mảnh giấy nhỏ để học sinh ghi ý kiến cá nhân sau đó 
dính vào phần xung quanh giấy A0.
 - Sau khi thảo luận, thống nhất ý kiến, ghim những ý kiến thống nhất vào giữa. 
Những ý kiến trùng nhau có thể dính chồng lên nhau.
 - Những ý kiến chưa được thống nhất, được giữ lại ở phần xung quanh và cá 
nhân có quyền bảo lưu.
 3.1.6 Minh họa:
 Trong bài 14 - Lịch sử 7,Phần 4: Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của 
3 lần kháng chiến chống quân Mông - Nguyên 
 - Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm
 - Mỗi cá nhân suy nghĩ và ghi vào phần ý kiến cá nhân.
 - Thảo luận nhóm, thống nhất và ghi vào phần ý kiến chung.
 - Đại diện nhóm trình bày. Nhóm khác nhận xét, phản hồi, giáo viên nhận xét 
kết luận.
 Học sinh lớp 7A1 thực hiện kĩ thuật “Khăn trải bàn” trong giờ học Lịch sử
Hay khi đánh giá Tác động của cải cách Hồ Quý Ly: Sử dụng kĩ thuật Khăn trải 
bàn
 + Chia lớp thành 4 nhóm
 + Học sinh viết ý kiến cá nhân vào ô ý kiến cá nhân 10
 - Giai đoạn 1: “ Nhóm chuyên sâu”
 + Lớp học được chia thành các nhóm ( 3-6 học sinh). Mỗi nhóm được giao 
một nhiệm vụ tìm hiểu một phần nội dung học tập khác nhau nhưng có liên 
quan chặt chẽ đến nhau. Các nhóm này gọi là “nhóm chuyên sâu”
 + Các nhóm nhận nhiệm vụ và nghiên cứu, thảo luận, đảm bảo mỗi thành 
viên trong nhóm đều có khả năng nắm vững và có khả năng trình bày được các 
nội dung trong nhiệm vụ được giao cho các bạn ở nhóm khác. Mỗi học sinh trở 
thành “chuyên gia” của lĩnh vực đã tìm hiểu trong nhóm mới ở giai doạn tiếp 
theo. 
 - Giai đoạn 2: “ Nhóm mảnh ghép” 
 + Sau khi hoàn thành nhiệm vụ ở giai đoạn 1, mỗi học sinh từ các nhóm 
“chuyên sâu” khác nhau hợp lại thành các nhóm mới, gọi là “nhóm mảnh ghép”. 
+ Từng học sinh từ các nhóm “chuyên sâu” trong nhóm “mảnh ghép” lần lượt 
trình bày lại nội dung tìm hiểu của nhóm mình. Đảm bảo tất cả các thành viên 
trong nhóm “mảnh ghép” nắm bắt được đầy đủ toàn bộ nội dung tìm hiểu của 
các nhóm chuyên sâu giống như nhìn thấy một “bức tranh” tổng thể.
 + Sau đó nhiệm vụ mới được giao cho các nhóm “mảnh ghép”. Nhiệm vụ 
này mang tính khái quát, tổng hợp toàn bộ nội dung đã được tìm hiểu từ các 
nhóm “chuyên sâu”. Bằng cách này, học sinh có thể nhận thấy những phần vừa 
thực hiện không chỉ để giải trí hoặc trò chơi đơn thuần mà thực sự là một nội 
dung học tập quan trọng.
 3.2.5 Một số lưu ý:
 - Nội dung của các chủ đề nhỏ phải có sự liên quan gắn kết chặt chẽ với 
nhau. 12
 + Nhóm 2: Tìm hiểu về sử học, văn học
 + Nhóm 3: Tìm hiểu về kiến trúc, điêu khắc
 - Bước 2: Các nhóm thực hiện nhiệm vụ được giao
 * Vòng 2: Học sinh thành lập nhóm mới
 - Bước 1: Lập nhóm mới: 
 + Các bạn có số thự tự 1,3,5 ở 3 nhóm hợp thành 1 nhóm mới là nhóm 1
 + Các bạn có số thứ tự 2,4,6 ở 3 nhóm hợp thành 1 nhóm mới là nhóm 2
 + Các bạn có số thứ tự 7,8,9 ở 3 nhóm hợp thành 1 nhóm mới là nhóm 3
 - Bước 2: Từng học sinh từ các nhóm ở vòng 1 trình bày lại nội dung tìm 
hiểu cho các bạn nghe để các bạn nắm được toàn bộ nội dung.
 - Bước 3: Thảo luận đưa ra đáp án cho câu hỏi: Những thành tựu chủ yếu 
của văn hóa Trung Quốc từ thế kỉ VII đến giữa thế kỉ XIX?
 - Bước 4: Đại diện nhóm trình bày, nhóm khác nhận xét, bổ sung, giáo 
viên chốt, cho điểm 14
 Hay trong bài 14- Nước Đại Ngu thời Hồ ( 1400-1407)
Khi tìm hiểu Những nội dung cải cách của Hồ Quý Lý: sử dụng kĩ thuật các 
mảnh ghép.
 + Chia lớp thành 4 nhóm:
Nhóm 1: Tìm hiểu về chính sách cải cách trong lĩnh vực Chính trị- hành chính
Nhóm 2: Tìm hiểu về chính sách cải cách trong lĩnh vực Kinh tế - xã hội 
Nhóm 3: Tìm hiểu về chính sách cải cách trong lĩnh vực Quân sự- quốc phòng
Nhóm 4: Tìm hiểu về chính sách cải cách trong lĩnh vực Văn hóa- giáo dục
Các nhóm tiến hành nhiệm vụ được giao
 + Hình thành nhóm mới:
Các bạn có mũ màu xanh về lập đội 1
Các bạn có mũ màu đỏ về lập đội 2
Các bạn có mũ màu tím về lập đội 3
Các bạn có mũ màu vàng về lập đội 4
Các bạn ở các nhóm lúc đầu sẽ trình bày nội dung mình tìm hiểu được
Sau đó thảo luận và hoàn thành: Những chính sách cải cách của Hồ Quý Ly
Đại diện nhóm trình bày
Nhóm khác nhận xét bổ sung
 3.2.7 Kết quả hoạt động
 Với kĩ thuật này,kích thích sự tham gia tích cực của học sinh, học sinh vừa 
chủ động tiếp nhận kiến thức vừa khắc sâu kiến thức và phát huy được vai trò cá 
nhân trong quá trình hợp tác, tăng cường tính độc lập, trách nhiệm học tập của 
mỗi cá nhân, rèn kĩ năng phản biện, bảo vệ quan điểm của mình,
 3.3 Kĩ thuật “KWL” ( trong đó K ( Know) - Những điều đã biết, W ( Want
to know) - Những điều muốn biết, L ( Learned) - Những điều đã được học)
 3.3.1 Khái niệm
 Là sơ đồ liên hệ các kiến thức đã biết liên quan đến bài học, các kiến thức
muốn biết và các kiến thức được học sau bài học.
 3.3.2 Mục tiêu: 16
bài học đối chiếu với điều muốn biết, đã biết để đánh giá được kết quả học tập, 
sự tiến bộ của mình.
 3.3.5 Một số lưu ý:
 - Nếu sử dụng kĩ thuật này đối với nhóm học sinh thì trước khi học sinh 
học điền thông tin vào cột K, yêu cầu học sinh trao đổi thống nhất ý kiến trong 
nhóm.
 - Có thể dùng các câu hỏi gợi ý cho học sinh khi mới áp dụng kĩ thuật 
KWL.
 3.3.6 Minh họa
 Trong bài bài 14 – Lịch sử 7: Nước Đại Ngu thời Hồ (1400-1407)
 - Trước khi vào bài , giáo viên phát phiếu học tập KWL cho học sinh 
 - Yêu cầu học sinh hoàn thiện cột K, W
 - Sau khi học xong, yêu cầu học sinh hoàn thiện cột L
 - Giáo viên thu để đánh giá, hoặc các em học sinh đổi bài cho bạn và nhận 
xét, đánh giá
 K W L
 (Những điều đã biết về ( Những điều muốn biết (Những điều đã học được 
 nhà Hồ) về nhà Hồ) sau bài học)
- - -
- - -
 Hay trong bài 1 - Lịch sử 7
 - Trước khi vào bài , giáo viên phát phiếu học tập KWL cho học sinh 
 - Yêu cầu học sinh hoàn thiện cột K, W
 - Sau khi học xong, yêu cầu học sinh hoàn thiện cột L
 - Giáo viên thu để đánh giá, hoặc các em học sinh đổi bài cho bạn và nhận 
xét, đánh giá 18
 Với kĩ thuật này,học sinh sẽ định hướng được mục tiêu của mình ngay từ 
đầu tiết học. Như vậy, sẽ giúp quá trình tìm hiểu bài dễ dàng, hiệu quả hơn. Từ 
đó thúc đẩy tính tực cực rèn kĩ năng chủ động, phân tích, tổng hợp, đánh giá 
một sự kiện lịch sử trong giờ học.
 3.4 Sơ đồ tư duy
 3.4.1. Khái niệm
 Sơ đồ tư duy là một công cụ tổ chức tư duy, là con đường dễ nhật để 
chuyển tải thông tin vào bộ não rồi đưa thông tin ra ngoài bộ não. Đồng thời là 
một phương tiện ghi chép đầy sáng tạo và rất hiệu quả
 3.4.2 Mục tiêu: 
 - Phát triển tư duy logic, khả năng phân tích tổng hợp, học sinh hiểu bài, 
nhớ lâu thay cho ghi nhớ dưới dạng thuộc lòng, học vẹt.
 3.4.3 Tác dụng đối với học sinh: 
 - Phù hợp với tâm sinh lí học sinh, đơn giản dễ hiểu thay cho việc ghi nhớ 
lí thuyết bằng ghi nhớ dưới dạng sơ đồ hóa kiến thức
 3.4.4 Cách tiến hành:
 - Sau khi nghiên cứu nội dung bài học, học sinh tiến hành hoàn thiện sơ đồ 
học tập. Chủ đề/ nội dung chính sẽ được đặt ở vị trí trung tâm.
 - Từ vị trí trung tâm sẽ được phát triển thành các nhánh, các nhánh đó nối 
với các hình ảnh hay từ khóa/ tiểu chủ đề cấp 1 liên quan bằng các nhánh chính 
(trên các nhánh, có thể thêm các hình ảnh hay các kí hiệu cần thiết).
 - Cứ thế, sự phân nhánh cứ tiếp tục, tạo ra một “bức tranh tổng thể” mô tả 
về khái niệm/ nội dung/ chủ đề trung tâm một cách đầy đủ và rõ ràng.
 Một sơ đồ tư duy có thể được thực hiện dễ dàng trên một tờ giấy (với các 
loại bút màu khác nhau nếu có), tuy nhiên, cách thức này có nhược điểm là khó 
lưu trữ, thay đổi, chỉnh sửa. Một giải pháp được hướng đến là sử dụng các phần 
mềm để tạo ra sơ đồ tư duy .
 3.4.5 Một số lưu ý khi tổ chức dạy học sử dụng sơ đồ tư duy: