Sáng kiến kinh nghiệm Toán học với Origami - Phát triển tính thẩm mỹ và nuôi dưỡng lòng nhân ái cho học sinh THPT

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HOÀNG MAI 
 ---------------------------------- 
 SÁNG KIẾN 
TOÁN HỌC VỚI ORIGAMI – PHÁT TRIỂN TÍNH THẨM MỸ VÀ 
 NUÔI DƯỠNG LÒNG NHÂN ÁI CHO HỌC SINH THPT. 
 MÔN: TOÁN 
 TỔ: TOÁN – TIN 
 Nhóm tác giả trường THPT Hoàng Mai. 
 1. Bùi Thị Minh Hằng - SĐT: 0983545891. 
 2. Lê Thị Tuyết Lan - SĐT: 0988905690. 
 3. Trần Xuân Hà – SĐT: 0976079565. 
 Năm thực hiện: 2022- 2023 
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 
 1. Lý do chọn đề tài 
 Khi nhắc đến toán học chúng ta thường hình dung đến sự khô cứng của 
những con số, những cấu trúc trừu tượng của hình học. Nhiều học sinh tự đặt 
câu hỏi: “ học toán để làm gì?” các em chưa tìm thấy được hứng thú khi tiếp cận 
với nó. Đặc biệt khi dạy đến phần phép biến hình và phần hình học không gian 
có rất nhiều em khó hình dung và tưởng tưởng ra. Để giúp các em thấy được 
ứng dụng toán học ngày xung quanh cuộc sống, thấy được vẻ đẹp tiềm ẩn của 
toán học hay ngay trong những nếp gấp ngôi sao, những con hạc giấy hàng ngày 
các em gấp tặng cho nhau cũng chính là việc các em sử dụng đến các phép biến 
hình. 
 Quan sát các em trong lớp học chúng tôi nhận thấy các em rất hứng thú 
với việc gấp giấy. Vậy nên, chúng tôi đã lấy cái hứng thú này để đưa kiến thức 
vào cho các em một cách có chủ đích bằng cách kết hợp với nghệ thuật gấp giấy 
Origami. 
 Sử dụng nghệ thuật gấp giấy Origami vào trong tiết hình học giúp các em 
thấy rõ được trực quan các phép biến hình và các mô hình không gian. Bên cạnh 
đó các em hoạt động thường xuyên các ngón tay chính là làm tăng khả năng làm 
việc của trí não, kích thích việc ghi nhớ. Các sản phẩn tạo thành được phối kết 
hợp thành những câu chuyện giúp em phát triển tính thẩm mỹ, trí tưởng tưởng, 
sáng tạo đồng thời định hướng hình thành nhân cách đẹp cho các em. 
 Chính vì vậy chúng tôi đã chọn đề tài :“ Toán học với Origami – phát 
triển tính thẩm mỹ và nuôi dưỡng lòng nhân ái cho học sinh THPT.” 
 2. Mục đích và phạm vi nghiên cứu 
 2.1. Mục tiêu đề tài: giúp học sinh thấy được trực quan các phép biến hình 
trong quá trình gấp giấy Origami tạo ra các sản phẩm để trang trí, làm quà tặng. 
 - Gấp giấy Origami tạo mô hình không gian xây dựng nên các câu chuyện 
nhân văn thông qua đó nuôi dưỡng lòng nhân ai bên trong mỗi em học sinh. 
 2.2. Phạm vi nghiên cứu: cách thức tổ chức hướng dẫn giáo viên, học 
sinh sử dụng gấp giấy Origamitạo tạo ra các sản phẩm để trang trí, làm quà 
tặng, xây dựng những câu chuyện theo chủ đề 
 3. Đối tượng tác động 
 - Học sinh lớp 12A4, 12A11, 11A1, 11A2, 11A3, 11A7 trường THPT Hoàng 
Mai. 
origami được tạo thành là một thước đo để đánh giá về tinh thần kiên nhẫn và 
tính thẩm mỹ của người thực hiện. 
 1.1.2. Tính thẩm mỹ, lòng nhân ái tác động đến nhận thức của học sinh 
THPT. 
 Trong thời đại 4.0 hiện nay cuộc sống con người trở nên vội vã, thu mình 
hơn với các thiết bị điện tử thì việc giáo dục lòng nhân ái, sự vị tha được đề cao 
hơn bao giờ hết. Lòng nhân ái chính là những nền tảng của những mối quan hệ 
tốt đẹp. Nếu không có lòng nhân ái, không có tấm lòng biết nghĩ đến người khác 
thì khó có thể làm nên việc lớn. 
 Cách sinh ra hormone Dopamine 
 Giáo dục tính thẩm mỹ, lòng nhân ái giúp các em học sinh nhận thức 
được cái tốt, cái xấu, cái thiện, cái ác có thái độ và hành vi biết quan tâm, yêu 
thương giúp đỡ mọi người hướng cho các em tới một cuộc sống hạnh phúc. Và 
khi não bộ ở trong trạng thái hứng phấn của hạnh phúc thì nó sẽ tiết ra hormone 
Dopamine là một trong những hormone quan trọng trong não bộ mang lại nhiều 
tác dụng cho con người. Dopamine liên quan đến cảm giác hạnh phúc, động lực, 
trí nhớ, khả năng tập trung và điều chỉnh các chuyển động của cơ thể. Nên việc 
thu nạp kiến thức cũng dễ dàng hơn. 
 Một trong những cách thức để giáo dục lòng nhân ái chính là nhờ những 
câu chuyện, định hướng cho các em suy nghĩ đúng để có những hành động 
đúng. 
 1.1.3. Cơ chế hoạt động của não bộ. 
Qua hai câu hỏi này chúng tôi nhân thấy các em cảm thấy phép biến hình là một 
nội dung khó. 
 Tổng số Giáo viên Học sinh 
 Biết ít 189 39 129 
 Biết khá rõ 37 9 22 
 Không 67 7 53 
Câu 2: 
 Tổng số Giáo viên Học sinh 
 Có, Nhưng rất ít 171 36 135 
 Có và ứng dụng nhiều 74 15 59 
 Không thấy mối liên hệ gì 48 4 44 
 Câu 3 
 Câu 6: 
 Tổng số Giáo viên Học sinh 
 Chưa bao giờ 149 25 124 
 Có sử dụng và ít 121 26 85 
 Sử dụng nhiều 23 4 19 
 Qua các số liệu trên cho thấy việc giáo viên vận dụng nghệ thuật gấp giấy 
Origami vào dạy học còn rất ít dù có khá nhiều người biết về nghệ thuật gấp 
giấy Origami cũng như biết có thể ứng dụng nó vào việc học và dạy toán có hiệu 
quả để phát triển năng lực và phẩm chất học sinh đáp ứng chương trình giáo dục 
phổ thông mới. Giáo dục học sinh một cách toàn diện hơn, tự chủ sáng tạo và 
hoàn thiện hơn. 
 Vì vậy, với thực trang trên chúng tôi nhận thấy cần phát triển đề tài để 
ứng dụng vào việc dạy và học toán có hiệu quả hơn. Giáo dục học sinh một cách 
toàn diện hơn, đưa toán học vào thực tiễn cuộc sống. 
 https://youtu.be/Ee9h3t1LRkU 
 https://youtu.be/UyqdrY-tTEs 
 https://youtu.be/W_Nc5GWAbLE 
 Bước 2: Cung cấp các vật liệu cùng học sinh thực hiện gấp giấy trong các 
giờ ra chơi và giờ sinh hoạt lớp đầu buổi. 
Ảnh: Bắt đầu với những mẫu gấp đơn giản. 
 Bước 3: Yêu cầu học sinh tạo các sản phẩm cá nhân và sản phẩm nhóm 
dự kiến cho bài học tới 
- Để chuẩn bị học phần hình chóp, lăng trụ chúng tôi yêu cầu các em sử dụng 
gấp giấy Origami để tạo ra hình tứ diện đều, hình lập phương 
- Để chuẩn bị học bài mặt tròn xoay chúng tôi giao cho từng nhóm học sinh làm 
các hình lọ hoa, khối cầu bằng nhiều kết cấu gấp giấy cần huy động tập thể 
nhóm, tạo sự hứng thu và tính đoàn kết tập thể 
 2.2. Giải pháp 2: Trực quan hóa các phép biến hình thông qua nghệ 
thuật gấp giấy Origami 
 Phép biến hình là một nội dung kiến thức quan trọng trong chương trình 
hình học 11, nó không chỉ cung cấp cho học sinh những kiến thức công cụ mới 
để giải toán mà còn tập cho học sinh làm quen với phương pháp tư duy và suy 
luận mới, biết nhìn nhận sự việc và các hiện tượng xung quanh cuộc sống. 
 Nhưng đối với các em học sinh thì phần lớn gặp khó khăn khi học về các 
phép biến hình như phân biệt chúng, không hiểu rõ các khái niệm cơ bản. Khó 
để hình dung trực quan. Để khắc phục những khó khăn này chúng tôi dạy phần 
các phép biến hình đã sử dụng phương pháp trực quan tìm tòi và thực hành tái 
hiện thông qua nghệ thuật gấp giấy Origami. 
 Ảnh: Chủ đề Origami và các bước tiến hành. 
Ví dụ 1: Các bước tiến hành dạy các phép biến hình. 
 - Bước 1: Giáo viên yêu cầu học sinh đọc sách giáo khoa tìm hiểu về phép 
biến hình đang nghiên cứu. (Có thể cho soạn bài ở nhà). 
 - Bước 2: Giáo viên tiến hành các bước gấp giấy Origam có sử dụng phép 
biến hình đang học để minh họa. 
 - Bước 3: Cho học học sinh thảo luận cặp đôi chỉ rõ ở bước gấp nào giáo 
viên đã sử dụng phép biến hình đang học. 
 - Bước 4: Từ đó nêu định nghĩa, tính chất của phép biến hình đó. 
 Ở phương pháp này chúng tôi đã tạo điều kiên cho học sinh được xử lý 
thông tin nhiều lần thông qua việc nghiên cứu sách giáo khoa, quan sát việc gấp 
sản phẩm Origami của giáo viên, thảo luận cặp đôi từ đó khái quát hóa khái 
niệm. Đồng thời đã cho học sinh tiếp nhận thông qua nhiều giác quan. Trực tiếp 
thấy được phép biến hình nên dễ hình dung, giúp các em nhớ được kiên thức tốt, 
đồng thời thấy được sự gần gũi của toán học. 
nghĩa là chiều ngược với chiều quay của kim đồng hồ. 
 b. Với k là số nguyên, ta có phép quay Q Ok,2 là phép đồng nhất, phép 
 Q O
quay Ok, 2 1 là phép đối xứng tâm . 
 + HS vẽ được ảnh của một điểm qua phép quay. 
 Tổ chức thực hiện 
 GV: Chơi trò chơi bàn tay đẹp. 
 Giáo viên tổ chức chia lớp thành 2 
 nhóm và tìm xem bàn tay nào đẹp 
 Giáo viên nhất nhóm, đại diện bàn tay đẹp của 
 các nhóm thi với nhau và tìm bàn tay 
 đẹp của lớp. 
 - HS thảo luận cặp đôi thực hiện nhiệm vụ 
 Thực hiện 
 - GV theo dõi, hỗ trợ , hướng dẫn các nhóm 
 Vậy các em nhận ra được bàn tay đẹp là bàn tay trao gửi 
 yêu thương. Trong tim mỗi người chúng ta có một bàn tay mà bề 
 ngoài đã nhăn, sám đen, với những chai sần nhưng rất đẹp, đó là 
 Giáo viên bàn tay mẹ. 
 Hôm nay chúng ta sẽ sử dụng một phép biến hình để gấp 
 những bông hoa tặng mẹ nhân ngày 20/10. 
 Minh họa gấp giấy Origami 
 Giáo viên 
 Các bạn quan sát độ dài OM và OM’, góc MOM’, có bao 
 Giáo viên nhiêu điểm M’. Giáo viên cho học sinh thảo luận cặp đôi đưa ra 
 nhận xét. Và gọi ngẫu nhiên. 
 Học sinh OM OM , OM, OM 900 
 Động viên các học sinh còn lại tích cực, cố gắng hơn trong các 
 hoạt động học tiếp theo 
 - Chốt kiến thức và hỗ trợ HS rút ra nhận xét các trường 
 hợp đặc biệt của phép quay. 
 Ví dụ 2: Với tiết ôn tập chương 1 chúng tôi lại sử dụng phương pháp 
trực quan tái hiện. 
 - Yêu cầu: sử dụng nghệ thuật gấp giấy Origami tạo ra những sản phẩm 
như hộp đựng quà, bông hoa, những con vật nhưng phải chỉ rõ các phép biến 
hình đã được sử dụng, cụ thể ở những bước nào. Và edit video. 
 Video tổ 3 lớp 11a3 edit thể hiện các phép biến hình trong các nếp gấp. 
 Kết quả: Học sinh đã tự tay tạo ra các sản phẩm, tái hiện được các phép 
biến hình, ngoài ra còn phát triển cho học hinh năng lực tin học. Năng lực hợp 
tác khi làm việc nhóm và xây dựng tinh thần đoàn kết trong các em. Với hình 
 Ở lớp 12 các em còn hay bị nhầm lẫn giữa các khối đa diện, tên gọi, các 
yếu tố liên quan đến đa diện đều. 
 Lợi dung cơ chế ghi nhớ của não bộ, đi từ trực quan sinh động đến tư duy 
trừ tượng, nên khi dạy đến kiến thức hình học không gian chúng tôi thường sử 
dụng đồ dung mô hình trực quan do chính các em tạo ra qua chủ đề STEM “ 
Nghệ thuật Origami trong các hình khối”. Qua đó các em có cơ hội tiếp cận nội 
dung bài học qua thực tiễn, kích thích sự tìm tòi của các em. 
 Ví dụ 3: Chúng tôi đã thực hiện chủ đề Stem Origami và khối đa diện 
trong bài đại cương về đường thẳng và mặt phẳng - hình học 11 và bài khối đa 
diện lồi, khối đa diện đều - hình học lớp 12. 
 Minh họa tiến trình tiết dạy 
 a. Yêu cầu: Tích hợp các môn: 
 Môn toán học: tạo ra các khối đa diện. 
 Môn lý: Tạo ra đèn ngủ từ các khối đa diện. 
 Môn Hóa học: tìm hiểu mối liên hệ giữa cấu tạo các phân tử và các khối 
đa diện. 
 Môn kĩ thuật công nghệ: Kĩ thuật gấp, cắt của nghệt thuật gấp giấy 
 - Tìm tòi, quan sát, phân tích, đo đạc, tính toán. 
 Môn giáo dục công dân: 
 - Lòng yêu thương, biết ơn thầy cô giáo, đoàn kết giữa các thành 
viên trong tập thể.