Sáng kiến kinh nghiệm Tổ chức dạy, học thực hành chủ đề “Sử học với một số lĩnh vực, ngành nghề hiện đại” để PTNL và định hướng nghề nghiệp cho HS THPT trong dạy học lịch sử Lớp 10 – CTGDPT mới

 Trang 
 MỤC LỤC 
 Phần I. MỞ ĐẦU 1 
1. Lí do chọn đề tài 1 
2. Mục đích nghiên cứu 2 
3. Đối tượng nghiên cứu. 2 
4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu. 2 
4.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu. 2 
4.2. Giới hạn địa bàn nghiên cứu. 2 
5. Nhiệm vụ nghiên cứu. 2 
6. Phương pháp nghiên cứu. 2 
7. Đóng góp của sáng kiến. 3 
 PHẦN II. NỘI DUNG 4 
 Chương 1: Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc phát triển năng 4 
 lực và định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT trong dạy - học 
 Lịch sử. 
1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài. 4 
1.2. Cơ sở lí luận. 5 
1.3. Cơ sở thực tiễn. 13 
 Chương 2: Xây dựng và tổ chức dạy học chủ đề “Sử học với một số 
lĩnh vực, ngành nghề hiện đại” nhằm PTNL và ĐHNN cho HS THPT 19 
 trong dạy học Lịch sử lớp 10 – CTGDPT mới 
2.1. Nội dung chủ đề. 19 
2.2. Mục tiêu của chủ đề. 21 
2.3. Chuẩn bị của GV và HS. 22 
2.4. Xây dựng bảng mô tả các mức độ nhận thức. 22 
2. 5. Biên soạn câu hỏi/bài tập theo định hướng PTNL, PC. 24 
2.6. Thiết kế và tổ chức dạy học chủ đề. 25 
2.7. Khảo sát tính cấp thiết và khả thi của đề tài. 38 DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT 
 Chữ viết Giải thích 
 tắt 
CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông 
DHLS Dạy học lịch sử 
GD &ĐT Giáo dục và Đào tạo 
PPDH Phương pháp dạy học 
GV Giáo viên 
HS Học sinh 
LVTS Luận văn tiến sĩ 
Nxb Nhà xuất bản 
NL Năng lực 
NLTH Năng lực thực hành 
PTNL Phát triển năng lực 
SGK Sách giáo khoa 
THPT Trung học phổ thông 
THCS Trung học cơ sở 
VDKT Năng lực vận dụng kiến thức 
GDHN Giáo dục hướng nghiệp 
ĐHNN Định hướng nghề nghiệp 
DTLSVH Di tích lịch sử văn hóa 
DSVH Di sảnvăn hóa 
CNVH Công nghiệp văn hóa 
CNTT Công nghệ thông tin 
DSTN Di sản thiên nhiên 
KHXH&NV Khoa học xã hội và nhân văn 
KHXH Khoa học xã hội 
 chúng tôi mạnh dạn đề xuất Đề tài “ Tổ chức dạy –học thực hành chủ đề “Sử 
học với một số lĩnh vực, ngành nghề hiện đại” để PTNL và định hướng nghề 
nghiệp cho HS THPT trong dạy học lịch sử lớp 10 – CTGDPT mới” hiện 
nay. 
 2. Mục đich nghiên cứu. 
 Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về dạy - học PTNL trong dạy - học 
lịch sử và định hướng nghề nghiệp trong tổ chức dạy –học thực hành cho HS 
hiện nay. 
 3. Đối tượng nghiên cứu. 
 Dạy học thực hành : Bài 4 . Sử học với một số lĩnh vực ngành nghề hiện 
đại- (Chủ đề 2-Vai trò của sử học) để PTNL và định hướng nghề nghiệp cho HS 
THPT hiện nay. 
 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu. 
 4.1. Giới hạn nội dung nghiên cứu. 
Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn dạy- học PTNL và định 
hướng nghề nghiệp cho HS THPT trong dạy – học Lịch sử lớp 10 CTGDPT 
mới. 
 4.2.Giới hạn địa bàn nghiên cứu. 
 Đề tài được nghiên cứu ở một số trường THPT trên địa bànhuyện Đô 
Lương và huyện Tân Kì tỉnh Nghệ An. 
 5. Nhiệm vụ nghiên cứu. 
 Sáng kiến này nghiên cứu các nội dung sau đây: 
 - Lý thuyết về dạy - học PTNL và định hướng nghề nghiệp cho học sinh. 
 - Phân tích đặc điểm, mục tiêu dạy - học PTNL định hướng lựa chọn 
ngành nghề cho học sinh. 
 - Thực trạng của dạy - học lịch sử và việc PTNL , định hướng lựa chọn 
nghề nghiệp cho học sinh ở các trường THPT hiện nay. 
 - Giải pháp thực hiện 
 - Thiết kế giờ dạy thực hành lịch sửở nội dung “Sử học với một số lĩnh 
vực, ngành nghề hiện đại” Lịch sử lớp 10 để PTNL và định hướng nghề nghiệp 
cho HS lớp 10 THPT. 
 6. Phương pháp nghiên cứu. 
 - Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận; 
 + Sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, hệ thống nguồn thông 
tin , các văn kiện ,tài liệu, tư liệu của Đảng,Nhà nước và địa phương,tài liệu liên 
quan đến đề tài để thiết lập cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu.. Phần II. Nội dung. 
 Chương 1 - Cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc phát triển năng 
lực và định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT trong dạy – học Lịch 
sử. 
 1.1. Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài. 
 Vấn đề phát triển năng lực và định hướng nghề nghiệp cho HS THPT, đã 
được nhiều nhà nghiên cứu giáo dục, lí luận dạy học quan tâm. Có rất nhiều 
công trình đề cập tới vấn đề này trên nhiều phương diện khác nhau. Ở Việt Nam 
đã có rất nhiều nhà nghiên cứu quan tâm tìm hiểu về thực trạng giải pháp cho 
công tác hướng nghiệp... Nhiều công trình nghiên cứu của các tác giả như: Vũ 
Văn Tảo, Nguyễn Như Ất, Lưu Đình Mạc với đề tài do văn phòng chính phủ 
quản lý: Thực trạng giải pháp phát triển và nâng cao hiệu quả công tác hướng 
nghiệp trong trường phổ thông 2004; Nguyễn Văn Lê, Hà Thế Truyền trong bài 
“Để nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp trong tình hình mới”- Tạp chí 
giáo dục số 81/2004... cho thấy công tác HN cần được thay đổi. Nhận thức rõ 
tầm quan trọng của GDHN, Đảng và Nhà nước đã quan tâm, khôi phục công tác 
GDHN đặc biệt là GDHN trong trường phổ thông từ năm 2000. Tuy nhiên các 
công trình về định hướng nghề nghiệp cho HS chủ yếu thực hiện qua bộ môn 
Hướng nghiệp, còn ở các môn học GV chủ yếu tập trung vào dạy kiến thức việc 
giáo dục hướng nghiệp qua môn học chưa thực sự được chú trọng. 
 Vấn đề ĐHNN trong DHLS cũng đã được nhiều nhà nghiên cứu giáo dục, 
lí luận dạy học quan tâm. Có rất nhiều công trình nghiên cứu, nhiều bài viết đề 
cập tới vấn đề này trên nhiều phương diện khác nhau. Như bài viết của tác giả 
Yến Hoa đăng trên báo Giáo dục online của UBTP Hồ Chí Minh “Môn lịch sử: 
Đổi mới theo định hướng nghề nghiệp” đã nói rõ tầm quan trọng của việc 
ĐHNN cho học sinh THPT trong DHLS, trong đó tác giả nhấn mạnh vai trò của 
GV trong việc giáo dục HS biết những giá trị tích cực của bộ môn Lịch sử đối 
với xã hội, cho các em thấy được cơ hội nghề nghiệp thông qua dạy học môn 
Lịch sử. Bài biết của tác giả Nguyễn Thảo Nguyên đăng trên Tạp chí Giáo dục 
và thời đại (đăng ngày 20/6/2022) “Dạy Lịch sử gắn liền với định hướng nghề 
nghiệp và trải nghiệm thực tiễn” một lần nữa nhấn mạnh vai trò của môn Lịch 
sử trong việc ĐHNN cho tương lai học sinh. Môn Lịch sử giúp các em có cái 
nhìn tổng thể, vạch định nghề nghiệp cho tương lai sau này. 
 Về nội dung tổ chức các giờ dạy thực hành trong DHLS để PTNL và 
ĐHNN cho HS đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu như: Th.s Dương Đình 
Thắng trong bài “Phát triển năng lực thực hành cho học sinh THCS trong dạy 
học Lịch sử” đăng trên Tạp chí Giáo dục số đặc biệt ; Nguyễn Thị Thu Hương, 
giảng viên trường đại học sư phạm, đại học Thái Nguyên có bài “Rèn luyện kĩ 
năng thực hành cho học sinh trong dạy học lịch sử ở trường THPT Thái 
Nguyên” đăng trên Tạp chí Giáo dục số đặc biệt, kì 1 tháng 5/2020. nhân lực, từ đó góp phần phát triển hài hoà, góp phần phát triển nền kinh tế xã
hội. 
 1.2.1.3. Các hình thức hướng nghiệp trong trường THPT. 
 * Hướng nghiệp qua dạy học bộ môn hướng nghiệp: 
 Đây là hình thức hoạt động giáo dục qua việc giáo dục cho HS các 
ngành nghề đang phát triển và những nơi HS có thể đến đó học nghề hoặc làm 
việc sau khi ra trường. 
 *Hướng nghiệp qua hoạt động dạy học các môn khoa học cơ bản: 
 Các môn khoa học cơ bản như Toán, Lý, Hoá, Sinh, Sử, Địa. có chức 
năng cung cấp một hệ thống các khái niệm làm nền tảng cho sự hình thành tư
duy lí luận, thế giới quan khoa học, nhân sinh quan cách mạng cũng như các kĩ 
năng thực hành, ứng dụng tri thức vào cuộc sống. Thông qua hoạt động giáo 
dục qua các môn học giúp HS hiểu được con đường dẫn tới nghề nghiệp, thái 
độ cần thiết đối với nghề nghiệp tương lai, những yêu cầu nghề nghiệp đang 
đặt ra 
 Đặc biệt, môn Lịch sử rất có lợi thế trong việc chỉ ra cho HS những triển 
vọng phát triển của của các ngành nghề Khoa học xã hội và nhân văn, ccá linh 
vực ngành nghề hiện đại . Qua đó, HS có những hiểu biết nhất định về 
hướng phát triển của đất nước, từ đó định hướng vào những ngành nghề phù 
hợp. 
 *Hướng nghiệp qua hoạt động ngoại khoá trong và ngoài nhà trường: 
 Đây là hoạt động hướng dẫn HS để HS tự mở rộng hiểu biết về nghề 
nghiệp, tự thử sức mình qua các hoạt động đa dạng trong và ngoài nhà trường 
như đọc báo, xem phim, tham gia các câu lạc bộ, các hoạt động do Đoàn, Nhà 
trường tổ chức. Từ đó giúp HS mở rộng thông tin nghề nghiệp, nhu cầu lao 
động và động cơ chọn nghề một cách sinh động, tạo điều kiện để các em bộc 
lộ và thể nghiệm tài năng, hứng thú của mình sau đó tự giác điều chỉnh nguyện 
vọng, nghề nghiệp phù hợp nhu cầu xã hội. 
 1.2.1.4. Sự phát triển năng lực định hướng nghề nghiệp HS. 
 Hiệu quả của việc giáo dục ĐHNN cho HS thể hiện qua sự phát triển và
nâng cao NL ĐHNN của bản thân HS. Năng lực ĐHNN là một thành phần của 
NL tự chủ và tự học, cụ thể là HS nhận thức được cá tính, giá trị sống của bản 
thân, nắm được thông tin chính về thị trường lao động, về yêu cầu và triển 
vọng của các ngành nghề, xác định được hướng phát triển phù hợp sau THPT, 
lập được kế hoạch, lựa chọn học các môn học phù hợp ĐHNN của bản thân. 
Nó thể hiện qua các thành tố cơ bản sau: 
 Thành tố Biểu hiện 
1. Kĩ năng nhận thức về sở thích - Xác định được sở thích, khả năng của 
và hứng thú của bản thân bản thân. Khái niệm về thực hành lịch sử: 
 Theo Từ điển tiếng Việt, thực hành là “làm để áp dụng lí thuyết vào thực 
tế” (Hoàng Phê và cộng sự, 2007, tr 1506). 
 Từ khái niệm trên có thể hiểu, “thực hành lịch sử” là trên cơ sở những 
kiến thức và phương pháp học tập bộ môn được lĩnh hội, HS biết vận dụng 
chúng để giải quyết các nhiệm vụ học tập hoặc những vấn đề của thực tế cuộc 
sống. 
 Năng lực thực hành:Là khả năng HS áp dụng các tri thức đã học vào thực 
tế một cách thuần thục, nhuần nhuyễn, có kết quả. Như vậy, người có NLTH là 
người nắm chắc về lí thuyết, thực hiện các thao tác hành động một cách linh 
hoạt, phù hợp với hoàn cảnh thực tế, đem lại hiệu quả cao cho công việc trong 
những tình huống mới có ý nghĩa, đáp ứng mục tiêu dạy học đặt ra. 
 Phát triển năng lực cho học sinh THPT trong dạy học lịch sử. 
 PTNL vận dụng kiến thức vào thực tiễn là quá trình tích lũy kiến thức, kỹ 
năng, thái độ và kinh nghiệm, làm cho khả năng phát hiện vấn đề, vận dụng 
kiến thức vào thực tế cuộc sống ngày càng thành thạo và hoàn thiện, đạt được 
mục đích đặt ra trước đó. Trên cơ sở đó, bản thân sẽ vận dụng kiến thức đã được 
học trong những hoàn cảnh khác nhau qua sự tìm tòi, khám phá, xử lý thông tin 
trong thực tế cuộc sống. 
 Theo dự thảo chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử (ngày 
19/1/2018) năng lực vận dụng kiến thức môn lịch sử thể hiện qua khả năng kết 
nối quá khứ lịch sử với hiện tại, vận dụng kiến thức lịch sử để lí giải những vấn 
đề của thực tiễn cuộc sống . 
 PTNL cho HS trong DHLS đòi hỏi phải có một quá trình lâu dài trong 
học tập, lao động, trải nghiệm, bản thân các em phải luôn tích cực khám phá, 
muốn phát hiện cái mới, giải quyết mâu thuẫn xung đột trong nhận thức, học tập 
và thực tiễn liên quan tới cuộc sống của HS. Điều đó diễn ra dưới sự hướng dẫn 
điều khiển thường xuyên của GV. Vì vậy, việc PTNL và ĐHNN cho HS trong 
dạy học bộ môn Lịch sử ở trường THPT có vai trò đặc biệt quan trọng. 
 1.2.2.2. Nội dung thực hành và các biện pháp PTNL trong dạy học thực 
hành lịch sử ở trường THPT 
 1.2.2.2.1. Nội dung thực hành trong dạy học lịch sử ở trường THPT 
 Xuất phát từ đặc trưng bộ môn Lịch sử, trình độ của HS và điều kiện dạy 
học của từng nhà trường, thực hành lịch sử ở Trường THPT có những nội dung 
chủ yếu sau: 
 Thứ nhất, HS giải quyết các nhiệm vụ học tập bộ môn thông qua sự điều 
khiển, hướng dẫn của người thầy. Các em sẽ được làm các bài tập thực hành 
trên cơ sở sự huy động những kiến thức, kĩ năng kĩ xảo sẵn có của bản thân, góp 
phần hình thành những biểu tượng lịch sử chân thực, qua đó giúp PTNL và 
ĐHNN cho các em. Chẳng hạn, HS được giao nhiệm vụ làm các loại đồ dùng