Sáng kiến kinh nghiệm Tổ chức dạy học một số kiến thức chương “Năng lượng - Công - Công suất” Vật lí 10 Kết nối tri thức - GDPT 2018 nhằm phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh

“Dạy học không phải là đổ đầy một bình nước mà phải thắp sáng một ngọn lửa” bởi vậy người Thầy giáo giỏi không phải là người say sưa truyền đạt kiến thức trên bục giảng, mà phải là người truyền cảm hứng, người chỉ đường để học sinh tìm ra tri thức. Một người học trò giỏi không chỉ là người học hết lớp học thêm này đến lớp học thêm khác, từ lò luyện này đến lò luyện thi khác để đạt điểm cao, mà thực tế cho thấy những học sinh giỏi là những người có kĩ năng tự học tốt, có kĩ năng giải quyết các vấn đề trong thực tiễn, có những phẩm chất năng lực của người công dân thế hệ mới. Để đáp ứng được yêu cầu đó nền giáo dục nước nhà đã và đang tiến hành cải cách ở nhiều khâu trong quy trình đào tạo, trong đó đổi mới về phương pháp dạy học đang được chú trọng theo hướng “phát huy tính tích cực chủ động và vận dụng kiến thức kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực”. Đặc biệt trong năm học 2022 – 2023 chương trình giáo dục phổ thông mới được áp dụng ở bậc THPT thì dạy học phải theo hướng phát triển được phẩm chất và năng lực của người học. Bởi vậy, việc đổi mới PPDH như một tất yếu để đáp ứng mục tiêu của giáo dục hiện đại.
Môn Vật lí là môn khoa học tự nhiên có nhiều kiến thức liên quan được áp dụng trong thực tiễn nên phương pháp giáo dục môn Vật lí được thực hiện theo những định hướng chung là: tăng cường hoạt động thực hành trải nghiệm, tìm hiểu, khám phá, vận dụng kiến thức kĩ năng giải quyết vấn đề thực tiễn. Đồng thời vận dụng linh hoạt các phương pháp, kĩ thuật, hình thức tổ chức dạy học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh cũng như thực hiện giáo dục tích hợp (giáo dục STEM) để hình thành và phát triển phẩm chất năng lực cho người học.
Trong chương trình Vật lí 10 THPT, chương “Năng lượng – công – công suất” có một tầm quan trọng rất lớn trong tổng thể chương trình. Nó có vai trò lớn giúp học sinh phát triển và hình thành được các phẩm chất và năng lực đã đề ra, đồng thời chủ đề này cũng mang tính ứng dụng thực tiễn rất cao, học sinh có thể dễ dàng liên hệ bài học và thực tiễn, không quá hàn lâm và làm nền tảng cho việc dạy và triển khác các nội dung khác.Với mong muốn góp phần làm phong phú phương pháp dạy học Vật lí đáp ứng mục tiêu giáo dục và đổi mới PPDH hiện nay chúng tôi chọn đề tài “Tổ chức dạy học một số kiến thức chương “Năng lượng – Công – Công suất” Vật lí 10 – GDPT 2018 nhằm phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh

79 trang Thanh Ngân 13/11/2024 500

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Sáng kiến kinh nghiệm Tổ chức dạy học một số kiến thức chương “Năng lượng - Công - Công suất” Vật lí 10 Kết nối tri thức - GDPT 2018 nhằm phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh", để tải tài liệu gốc về máy hãy click vào nút Download ở trên.

Tóm tắt nội dung tài liệu: Sáng kiến kinh nghiệm Tổ chức dạy học một số kiến thức chương “Năng lượng - Công - Công suất” Vật lí 10 Kết nối tri thức - GDPT 2018 nhằm phát triển phẩm chất năng lực cho học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT ĐÔ LƯƠNG 1
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài :
TỔ CHỨC DẠY HỌC MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƯƠNG “NĂNG
LƯỢNG – CÔNG – CÔNG SUẤT ” VẬT LÝ 10 - GDPT 2018 NHẰM
PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT NĂNG LỰC CHO HỌC SINH
Họ và tên:
1. Thái Ngô Sơn ĐT: 0985.336.131
2. Hoàng Khắc Trường ĐT: 098.66.88.828
3. Trần Thị Thuý ĐT: 0976.738.241
Trường THPT Đô Lương 1
Tổ: Khoa Học Tự Nhiên
Thuộc lĩnh vực: Vật lý
Năm học: 2022 - 2023
1.4.1 Khảo sát thực trạng áp dụng phương pháp dạy học tích cực của giáo viên 9
trong dạy học vật lí THPT trên địa bàn công tác.
1.4.1 Khảo sát thực trạng áp dụng phương pháp dạy học tích cực của giáo 9
viên trong dạy học vật lí THPT trên địa bàn công tác.
1.4.2 Khảo sát mức độ hứng thú và kĩ năng của học sinh trong học tập 10
môn vật lí.
1.4.3 Tìm hiểu khó khăn của giáo viên và học sinh khi dạy học chương 11
trình GDPT 2018.
1.5 Kết luận chương 1
Chương 2. Thiết kế hình thức tổ chức dạy học một số kiến 12
thức chương Năng lượng, công, công suất nhằm phát triển
phẩm chất năng lực cho học sinh
2.1 Vị trí, định hướng hình thành và phát triển phẩm chất năng lực cho học 12
sinh trong dạy học chương “ Năng lượng -Công – Công suất”- Vật lí 10.
2.2. Định hướng tổ chức dạy học một số kiến thức chương“ Năng lượng - 13
Công – Công suất”- Vật lí 10 nhằm phát triển năng lực cho học sinh
2.2.1. Tổ chức dạy học mảnh ghép bài Năng lượng. Công cơ học 13
2.2.2. Tổ chức dạy học theo trạm bài chủ đề “Cơ năng và định luật bảo toàn cơ 13
năng”.
2.2.3 Dự án học tập “ Thiết kế chế tạo minh họa định luật bảo toàn năng lượng” 13
2.3. Thiết kế kế hoạch dạy học theo hướng phát triển năng lực một số bài 13
chương “Năng lượng -Công – Công suất”- Vật lí 10
2.3.1 Tổ chức dạy học mảnh ghép bài Năng lượng. Công cơ học (xem phụ lục 2) 13
2.3.2 . Tổ chức dạy học theo trạm bài chủ đề “Cơ năng và định luật bảo toàn cơ 13
năng”.
2.3.3 Dự án học tập: Thiết kế chế tạo mô hình minh họa định luật 27
bảo toàn năng lượng
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
3.1. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm 42
3.1 Khảo sát tính tính cấp thiết và khả thi của đề tài 42
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT Cụm từ viết tắt Viết đầy đủ
1 GV Giáo viên
2 HS Học sinh
3 DH Dạy học
4 GQVĐ Giải quyết vấn đề
5 KTĐG Kiểm tra đánh giá
6 CNTT Công nghệ thông tin
7 PPDH Phương pháp dạy học
8 GDPT Giáo dục phổ thông
9 TN Thí nghiệm
10 THPT Trung học phổ thông
3.1 Đối tượng nghiên cứu
- Nghiên cứu một số hình thức dạy học tích cực nhằm phát triển năng lực cho
học sinh.
- Nghiên cứu kiến thức chương “Năng lượng – Công – Công suất” Vật lí 10.
- Nghiên cứu vận dụng CNTT hoạt động luyện tập trong dạy học vật lí.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Nội dung kiến thức chương “Năng lượng – Công – Công suất” Vật lí 10 bộ
sách kết nối tri thức
- Phạm vi thực nghiệm: Trường THPT Đô Lương 1
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về dạy học phát triển phẩm chất năng lực trong môn
vật lí THPT.
- Nghiên cứu về dạy học giải quyết vấn đề.
- Nghiên cứu về dạy học dự án
- Nghiên cứu về kĩ thuật dạy học theo trạm
- Nghiên cứu về ứng dụng CNTT trong hoạt động luyện tập
- Soạn thảo tiến trình dạy học một số bài trong chương “Năng lượng – Công –
Công suất” Vật lí 10 bộ sách kết nối tri thức
- Thực nghiệm sư phạm.
5. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia.
- Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Phương pháp thống kê toán học
6. Thời gian nghiên cứu
- Đề tài được nghiên cứu trong năm học 2022 – 2023.
7. Đóng góp của đề tài
- Góp phần làm cơ sở lí luận về dạy học phát triển phẩm chất năng lực.
- Đề xuất một số phương án dạy học phát triển phẩm chất năng lực trong chương
“Năng lượng – Công – Công suất” Vật lí 10 bộ sách kết nối tri thức
- Soạn thảo tiến trình dạy học một số bài trong chương “Năng lượng – Công –
Công suất” Vật lí 10 bộ sách kết nối tri thức.
- Xây dựng rubic đánh giá các hoạt động học tập của học sinh.
2
1.3.1 Định hướng chung về phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá theo
hướng phát triển phẩm chất năng lực
* Định hướng về phương pháp dạy học
- Thông qua các hoạt động thực hành, trải nghiệm, tìm hiểu, khám phá hiện
tượng, quá trình vật lí trong thế giới tự nhiên giúp phát triển phẩm chất chủ yếu,
năng lực chung và năng lực vật lí cho HS; vận dụng kiến thức, kĩ năng để phát hiện
và giải quyết vấn đề trong thực tiễn.
Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vốn hiểu biết, kinh nghiệm sống
của học sinh trong học tập; tránh áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc thông qua vận
dụng linh hoạt các phương pháp, kĩ thuật, hình thức tổ chức dạy học. Các hình thức
và địa điểm dạy học đa dạng như: học ở lớp học, ở phòng thực hành, HS tham gia
một số hoạt động trải nghiệm ở ngoài lớp học như tại thực địa, trong cơ sở sản xuất
kinh doanh, làng nghề theo quy mô lớp hoặc nhóm HS. Tích cực áp dụng công nghệ
thông tin, khoa học công nghệ, giáo dục STEM, tích hợp bảo vệ môi trường, phòng
chống thiên tai, sử dụng năng lượng hiệu quả và tiết kiệm, . nhằm đáp ứng yêu
cầu phát triển bền vững của xã hội.
* Định hướng về kiểm tra đánh giá
Nhằm đánh giá xem kết quả của các hoạt động giáo dục có đạt được các
YCCĐ đề ra hay không, việc đánh giá HS đóng vai trò cực kì quan trọng. Các hình
thức đánh giá được thực hiện xuyên suốt tiến trình dạy học, bao gồm đánh giá quá
trình (quan sát HS, kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập, vở ghi chép, thực hành, thí
nghiệm, bản báo cáo kết quả thực hành, phân tích các bài thuyết trình, sử dụng
Rubric đánh giá hoạt động cá nhân, hoạt động nhóm, kết quả dự án học tập, kết quả
đề tài nghiên cứu khoa học và các hồ sơ học tập khác; đánh giá theo hình thức tự
luận kết hợp trắc nghiệm khách quan; kết hợp đánh giá quá trình, đánh giátổng kết;
đánh giá thường xuyên và định kì.
1.3.2 Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực phát triển
phẩm chất năng lực cho học sinh trong dạy học vật lí
1.3.2.1 Dạy học theo trạm.
* Thế nào là dạy học theo Trạm?
Là một hình thức tổ chức hoạt động học tập trong đó học sinh thực hiện nhiệm
vụ tại các vị trí khác nhau trong không gian lớp học (trạm), HS sẽ chiếm lĩnh nội
dung học tập khác nhau tại mỗi trạm và sau khi chuyển lần lượt qua các trạm thì
HS hoàn thành bài học.
* Vì sao cần sử dụng dạy học theo Trạm?
Dạy học theo Trạm giúp HS thay đổi trạng thái khi di chuyển.
Dạy học theo trạm giúp triển khai được nhiều nội dung học tập khác nhau
cùng một lúc và còn tiết kiệm cơ sở vật chất.
4
chuyển còn người thì đứng yên (áp dụng khi phòng đông người, thiết bị học nhỏ
gọn).
- Giáo viên phải có thời gian chuẩn bị nội học liệu, dụng cụ học tập công phu.
- Thời gian cần để tiến hành dạy học một đơn vị kiến thức theo hình thức này
thường dài hơn thời gian khi dạy dưới hình thức truyền thống.
- Hiệu quả học tập phụ thuộc hoạt động của các thành viên, nếu trong nhóm
có thành viên bất hợp tác thì hiệu quả sẽ thấp.
- Số trạm trong một đơn vị kiến thức không quá 7.
- Kỹ thuật dạy học theo trạm phù hợp cho các dạng bài thực hành, thí nghiệm,
ôn tập chương, luyện tập kiến thức đã học.
1.3.2.2. Kĩ thuật dạy học mảnh ghép
Là hình thức học tập hợp tác kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các
nhóm nhằm giải quyết một nhiệm vụ phức hợp (có nhiều chủ đề); Kích thích sự tham
gia tích cực của HS và nâng cao vai trò củA cá nhân trong quá trình hợp tác.
* Cách tiến hành:
+ Vòng 1: Nhóm chuyên gia
Lớp học sẽ được chia thành các nhóm (khoảng từ 3- 6 người). Mỗi nhóm được
giao một nhiệm vụ với những nội dung học tập khác nhau: Mỗi cá nhân làm việc
độc lập trong khoảng vài phút, suy nghĩ về câu hỏi, chủ đề và ghi lại những ý kiến
của mình. Khi thảo luận nhóm phải đảm bảo mỗi thành viên trong từng nhóm đều
trả lời được tất cả các câu hỏi trong nhiệm vụ được giao và trở thành chuyên gia của
lĩnh vực đã tìm hiểu và có khả năng trình bày lại câu trả lời của nhóm ở vòng 2.
+ Vòng 2: Nhóm mảnh ghép
Hình thành nhóm mới từ các nhóm ở vòng 1 sao cho mỗi nhóm mới khoảng
từ 3- 6 người bao gồm 1-2 người từ nhóm 1; 1-2 từ nhóm 2; 1-2 người từ nhóm 3
gọi là nhóm mảnh ghép. Các câu hỏi và câu trả lời của vòng 1 được các thành viên
trong nhóm mới chia sẻ đầy đủ với nhau. Khi mọi thành viên trong nhóm mới đều
hiểu được tất cả nội dung ở vòng 1 thì nhiệm vụ mới sẽ được giao cho các nhóm để
giải quyết (lưu ý nhiệm vụ mới này phải gắn liền với kiến thức thu được ở vòng 1).
Các nhóm mới thực hiện nhiệm vụ trình bày và chia sẻ kết quả.
* Ưu điểm của phương pháp dạy học mảnh ghép
Kĩ thuật dạy học mảnh ghép tạo ra hoạt động đa dạng phong phú, người học
được tham gia gia vào các hoạt động với nhiệm vụ khác nhau và các mức độ yêu cầu
khác nhau. Trong kĩ thuật mảnh ghép đòi hỏi người học phải tích cực, nỗ lực tham
gia và bị cuốn hút vào các hoạt động để hoàn thành vai trò, trách nhiệm của mỗi cá
nhân. Thông qua hoạt động này hình thành người học tính chủ động, năng động, linh
hoạt, sáng tạo và tinh thần tách nhiệm cao trong học tập đối với chính mình và các
6
Định hướng thực tiễn
+ Chủ đề của dự án xuất phát từ những tình huống của thực tiễn xã hội, thực
tiễn nghề nghiệp cũng như thực tiễn đời sống. Nhiệm vụ dự án cần chứa đựng
những vấn đề phù hợp với trình độ và khả năng của người học.
+ Các dự án học tập nhằm góp phần gắn việc học tập trong nhà trường với
thực tiễn đời sống, xã hội. Trong những trường hợp lí tưởng, việc thực hiện các dự
án có thể mang lại những tác động xã hội tích cực.
Định hướng sản phẩm: Trong quá trình thực hiện dự án, các sản phẩm sẽ được
tạo ra. Sản phẩm của dự án không chỉ giới hạn trong những thu hoạch lí thuyết mà
còn tạo ra sản phẩm vật chất của hoạt động thực tiễn, thực hành. Những sản phẩm
này có thể sử dụng, công bố, giới thiệu.
* Mục tiêu của dạy học dự án
Dạy học dự án hướng tới phát triển kĩ năng tư duy bậc cao không chỉ đảm bảo
nội dung kiến thức môn học mà còn có thể vượt qua giới hạn của môn học. Trong
dạy học dự án, học sinh được rèn luyện và trải nghiệm trong môi trường hoàn toàn
mới, không bị bó hẹp trong một thời gian, không gian cố định. Điều quan trọng
nhất là người học được trải nghiệm, được tham gia giải quyết các vấn đề nảy sinh
mang ý nghĩa thực tiễn và tạo hứng thú, tránh được sự nhàm chán, hàn lâm trong
học tập.
Các dự án được triển khai hoàn toàn mang tính thực tiễn vì trong quá trình
thực hiện được dự án đòi hỏi người học phải vận dụng hiệu quả lí thuyết đã học đề
xử lí tình huống.
Ngoài ra dạy học dự án còn mang lại hiệu quả giáo dục về kĩ năng sống như:
kĩ năng thao tác công việc, kĩ năng hợp tác nhóm, kĩ năng thu thập xử lí thông tin,
kĩ năng chất vấn, kĩ năng phản biện, kĩ năng trình bày báo cáo sản phẩm,...
Dạy học dự án là một mô hình dạy học có ưu thế nổi trội trong việc tích hợp
các mục tiêu phát triển năng lực người học: năng lực nhận thức, năng lực giải quyết
vấn đề, năng lực hợp tác, năng lực ngôn ngữ, năng lực sử dụng công nghệ thông
tin, năng lực sáng tạo.
1.4 Khảo sát thực trạng về dạy học phát triển phẩm chất năng lực
trong dạy học vật lí THPT.
1.4.1 Khảo sát thực trạng áp dụng phương pháp dạy học tích cực của
giáo viên trong dạy học vật lí THPT trên địa bàn công tác.
Khảo sát 23 giáo viên tại 2 trường THPT Đô lương 1 và THPT Đô
lương 2 về mức độ dạy học phát triển năng lực theo chúng tôi thu được kết quả
sau:
(link khảo sát https://forms.gle/sERAQRF2EuAfiaM1A)
8

File đính kèm:

sang_kien_kinh_nghiem_to_chuc_day_hoc_mot_so_kien_thuc_chuon.pdf