Sáng kiến kinh nghiệm Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 Kết nối tri thức - Chương trình GDPT 2018

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT QUỲNH LƯU 3 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 Đề tài: 
“TỔ CHỨC DẠY HỌC DỰ ÁN QUA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA 
 CHỦ ĐỀ ĐỘNG LỰC HỌC, 
 VẬT LÝ 10 - CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018” 
 Lĩnh vực: Vật lý 
 Tác giả : Phạm Thị Tú Vinh 
 SĐT: 0976 555 414 
 Đơn vị : Trường THPT Quỳnh Lưu 3 
 Năm học: 2022 - 2023 
 Nghệ An, tháng 4 năm 2023 
 DANH MỤC VIẾT TẮT 
Tên viết tắt Đọc là 
 THPT Trung học phổ thông 
 GDPT Giáo dục phổ thông 
 DA Dự án 
 DHDA Dạy học dự án 
 HĐNK Hoạt động ngoại khóa 
 GV Giáo viên 
 HS Học sinh 
 SGK Sách giáo khoa 
 SL Số lượng 
 ĐC Đối chứng 
 TN Thực nghiệm 
 Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, 
 Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” 
học dự án thông qua các hoạt động ngoại khóa vật lý được tổ chức tốt còn làm tăng 
niềm yêu thích, hứng thú học tập môn vật lý, phát triển toàn diện nhân cách cho 
học sinh. Bên cạnh đó, các hoạt động ngoại khóa, các buổi sinh hoạt đội nhóm 
cũng là những hoạt động giáo dục cần thiết trong nhà trường phổ thông và rất cần 
được nghiên cứu tìm hiểu thêm về lý luận để có thể vận dụng tốt nhất vào thực tế. 
 Chính vì những lí do trên mà tôi đã chọn đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua 
hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục 
phổ thông 2018” với mong muốn nghiên cứu sâu hơn về tính ưu việt, khả năng 
vận dụng phương pháp dạy học nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học dự án 
qua các hoạt động ngoại khóa trong thời đại công nghệ 4.0. 
 2. Mục đích nghiên cứu 
 Tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa cho học sinh khi dạy 
nội dung kiến thức chủ đề “Động lực học”, Vật lý 10 – Chương trình giáo dục phổ 
thông 2018, nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, rèn cho học sinh năng lực giải 
quyết các vấn đề trong thực tiễn cuộc sống. 
 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 
 - Nghiên cứu quan điểm lí luận dạy học hiện đại về dạy học dự án. 
 - Hoạt động ngoại khóa và vai trò trong dạy học vật lý ở trường THPT. 
 - Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến chủ đề “Động lực học”. 
 - Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề “Động lực học”, 
vật lý 10 - Chương trình giáo dục phổ thông mới. 
 - Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất trong đề tài. 
 - Tiến hành thực nghiệm sư phạm để kiểm tra tính đúng đắn của đề tài, rút 
kinh nghiệm và hoàn thiện để thực hiện đồng loạt trên các khối lớp trong trường. 
 4. Giả thuyết khoa học 
 Nếu vận dụng cơ sở lí luận của dạy học dự án cùng với việc phân tích nội 
dung kiến thức cần để tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa chủ 
đề “Động lực học” Vật lý 10 - Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thì có thể 
phát huy được tính tích cực, chủ động, rèn luyện cho học sinh năng lực giải quyết 
vấn đề của cuộc sống. 
 5. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu 
 - Học sinh THPT thuộc khối 10 và GV giảng dạy vật lý ở THPT. 
 6. Phương pháp nghiên cứu 
 - Phương pháp nghiên cứu lý luận 
 Trang 2 
 Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, 
 Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” 
thưởng cho học sinh trong khi dạy chủ đề “Động lực học”. 
 - Về mặt thực tiễn: 
 + Cung cấp những giá trị cụ thể về mức độ thành công của việc đưa dạy học 
dự án thông qua hoạt động ngoại khóa vào thực tiễn giảng dạy vật lý THPT. 
 + Có thể làm tài liệu tham khảo cho dạy học dự án theo hoạt động ngoại khóa 
ở trường THPT 
 + Góp phần vào công cuộc đổi mới phương pháp dạy học, phối hợp đa 
phương tiện trong dạy học nói chung và dạy học vật lý nói riêng. 
 + Chế tạo được một số sản phẩm thực tế có ứng dụng về ba định luật Newton 
và các lực đã được học trong chủ đề “Động lực học”, Vật lý 10 chương trình giáo 
dục phổ thông 2018 
 + Sử dụng kiến thức của chủ đề “Động lực học” thiết kế được 2 dự án “Thế 
giới đồ chơi thông minh” và “Xác định lái xe gây tai nạn giao thông”. 
 + Vận dụng dạy học 2 dự án “Thế giới đồ chơi thông minh” và “Xác định lái 
xe gây tai nạn giao thông” trong hoạt động ngoại khóa bằng hình thức hội thi vật lý 
và sử dụng một số kĩ thuật dạy học trong hoạt động nhóm. 
 PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 
 I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 
 1.1. Dạy học dự án 
 1.1.1. Khái niệm dạy học dự án 
 DHDA là một hình thức, phương pháp học lấy người học làm trung tâm. 
 Giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn, tham vấn, tạo môi trường, tạo tình 
huống có vấn đề, còn người học tích cực, chủ động lĩnh hội tri thức, kỹ năng thông 
qua các dự án gắn nội dung học tập với các vấn đề có thật trong thực tiễn cuộc 
sống. Từ đó tạo ra sản phẩm để báo cáo, trình bày. 
 1.1.2. Mục tiêu của dạy học dự án 
 - Mục tiêu chính của dạy học dự án là quá trình, hiệu quả học tập chứ không 
phải là bản thân sản phẩm 
 - Giải quyết các vấn đề có thật trong thực tiễn gắn với nội dung học tập, tránh 
hàn lâm, kinh viện. 
 - Phát triển và rèn luyện cho người học kỹ năng thế kỉ 21 như kỹ năng phát 
hiện và giải quyết vấn đề, giao tiếp, làm việc nhóm 
 - Khuyến khích tinh thần tự chủ, tự học của người học chủ động chiếm lĩnh tri 
 Trang 4 
 Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, 
 Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” 
 - Dự án nhỏ: Thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2-6 giờ học 
 - Dự án trung bình: Dự án trong một hoặc một số ngày (“Ngày dự án”), nhưng 
giới hạn là một tuần học hoặc 40 giờ học. 
 - Dự án lớn: Dự án thực hiện với thời gian lớn, tối thiểu là một tuần (hay 40 
giờ học), có thể kéo dài nhiều tuần (“Tuần dự án”). 
 1.1.5. Yêu cầu của dự án 
 Trong DHDA nếu hoạt động dạy học được GV thiết kế cẩn thận sẽ lôi cuốn 
HS vào những nhiệm vụ mở và tính thực tiễn cao. Các nhiệm vụ của dự án kích 
thích khả năng ra quyết định, tạo cảm hứng, say mê cho HS trong quá trình thực 
hiện và tạo ra sản phẩm cuối cùng. 
 - DA tập trung vào những mục tiêu học tập gắn với các chuẩn kiến thức, kĩ 
năng và tập trung vào những hiểu biết của HS sau quá trình học. Việc định hướng 
vào mục tiêu, GV sẽ lựa chọn được hình thức dạy học phù hợp, lập kế hoạch đánh 
giá và tổ chức các hoạt động dạy và học. Kết quả của DA được thể hiện kết tinh 
trong sản phẩm của HS và quá trình thực hiện nhiệm vụ. 
 - Trong DHDA cần xác định được bộ câu hỏi định hướng; câu hỏi định hướng 
sẽ giúp các DA tập trung vào những hoạt động dạy học trọng tâm, chú trọng đến 
các chủ đề quan trọng, đồng thời hướng HS đến những kĩ năng tư duy ở mức độ 
cao hơn và đảm bảo các DA của HS có tính hấp dẫn, thuyết phục. HS được giới 
thiệu về DA thông qua các câu hỏi gợi mở những ý tưởng lớn, xuyên suốt và có 
tính liên môn; HS buộc phải tư duy sâu hơn về các vấn đề nội dung của môn học 
theo các chuẩn và mục tiêu. 
 Có ba dạng câu hỏi định hướng: câu hỏi khái quát, câu hỏi bài học và câu hỏi 
nội dung. 
 + Câu hỏi khái quát là câu hỏi mở rộng, có tính mở, đề cập đến ý tưởng lớn và 
các khái niệm xuyên suốt; thường mang tính liên môn, giúp HS hiểu được mối liên 
hệ giữa các môn học. 
 + Câu hỏi bài học là câu hỏi mở nhưng bó hẹp trong một chủ đề hay gắn trực 
tiếp với DA, hỗ trợ việc tìm kiếm lời giải cho câu hỏi khái quát. 
 + Câu hỏi nội dung thường mang tính thực tiễn cao, bám sát chuẩn và mục 
tiêu đã đề ra, trực tiếp hỗ trợ việc dạy và học các kiến thức cụ thể. 
 - DHDA có liên hệ với thực tế: DA phải gắn với đời sống thực tế của HS; HS 
thể hiện việc học của mình trước những đối tượng thực tế, liên hệ với các nguồn 
lực cộng đồng, tham khảo các chuyên gia trong lĩn vực nghiên cứu hoặc trao đổi 
thông qua công nghệ hiện đại. 
 Trang 6 
 Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, 
 Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” 
 GV và HS cũng như các điều tiêu chí đánh giá dự án. 
 kiện thực hiện dự án trong 
 thực tế. 
 - Theo dõi, hướng dẫn, đánh - Phân công nhiệm vụ các 
 giá HS trong quá trình thực thành viên trong nhóm 
 Thực hiện dự án 
 hiện dự án. thực hiện dự án theo đúng 
 - Thu thập thông 
 - Liên hệ các cơ sở, khách kế hoạch. 
 tin. 
 mời cần thiết cho HS. - Tiến hành thu thập, xử lý 
 - Thực hiện điều 
 - Chuẩn bị cơ sở vật chất, tạo thông tin thu được. 
 tra. 
2 điều kiện thuận lợi cho HS - Xây dựng sản phẩm hoặc 
 - Thảo luận với thực hiện dự án. bản báo cáo. 
 các thành viên 
 - Bước đầu thông qua sản - Liên hệ, tìm nguồn giúp 
 khác. 
 phẩm cuối của các nhóm HS. đỡ khi cần. 
 - Tham vấn GV 
 - Thường xuyên phản hồi, 
 hướng dẫn 
 thông báo thông tin cho 
 GV và các nhóm khác. 
 Kết thúc dự án - Chuẩn bị cơ sở vật chất cho - Chuẩn bị tiến hành giới 
 - Tổng hợp các buổi báo cáo dự án. thiệu sản phẩm. 
 kết quả. - Theo dõi, đánh giá sản - Tiến hành giới thiệu sản 
 - Xây dựng sản phẩm dự án của các nhóm. phẩm. 
3 phẩm. - Rút kinh nghiệm, định - Tự đánh giá sản phẩm dự 
 - Trình bày kết hướng cụ thể cho các nhóm án của nhóm. 
 quả. dự án nhằm nâng cao hiệu - Đánh giá sản phẩm dự án 
 quả trong những dự án tiếp của các nhóm khác theo 
 - Phản ánh lại quá theo. 
 trình học tập. các tiêu chí đã đưa ra. 
 1.1.7. Vai trò của giáo viên và học sinh trong dạy học dự án 
 * Vai trò của HS: 
 - Là người quyết định cách tiếp cận vấn đề cũng như phương pháp và các hoạt 
động cần phải tiến hành để giải quyết vấn đề đó. 
 - HS giải quyết các vấn đề thực tiễn bằng các kĩ năng thông qua làm việc 
nhóm. 
 - Lựa chọn các nguồn dữ liệu, thu thập dữ liệu từ những nguồn khác nhau, rồi 
tổng hợp, phân tích và tích lũy kiến thức từ quá trình làm việc của chính HS. 
 - HS hoàn thành việc học với các sản phẩm cụ thể (dự án) và có thể trình bày, 
bảo vệ sản phẩm. 
 Trang 8 
 Đề tài: “Tổ chức dạy học dự án qua hoạt động ngoại khóa chủ đề Động lực học, 
 Vật lý 10 – Chương trình GDPT 2018” 
 - Ngoại khóa do GV bộ môn, GV chủ nhiệm, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ 
Chí Minh và HS của một lớp hay một số lớp thực hiện. 
 1.2.3. Một số phương pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa Vật lý ở THPT 
 - Hội vui Vật lí: Là một hình thức phổ biến của HĐNK, có thể tổ chức theo 
từng chuyên đề hoặc tổ chức tổng hợp các phần, tổ chức phối hợp với các môn học 
khác, tổ chức cho từng lớp, theo khối lớp hoặc toàn trường. 
 Một số hình thức của hội vui vật lí như: thi kể chuyện về tiểu sử của nhà bác 
học vật lí, biểu diễn thí nghiệm vật lí, giới thiệu ứng dụng của vật lí trong kĩ thuật 
hay các thành tựu của vật lí hiện đại hoặc tổ chức cho HS tham gia vào một số 
trò chơi dùng kiến thức vật lí. 
 - Tham quan ngoại khóa vật lí: Là hình thức tổ chức dạy học trong thực tế 
nhờ quan sát trực tiếp của HS dưới sự hướng dẫn của GV và cơ sở tham quan 
nhằm nghiên cứu sự vật, hiện tượng cần tìm hiểu trong nội dung dạy học. Hình 
thức này có thể được tổ chức trước, trong hoặc sau kho học một kiến thức nào đó. 
 - Viết báo nội bộ vật lí: Có thể tổ chức viết báo do các lớp thực hiện hoặc ra 
một tờ báo nội bộ theo định kỳ. Nội dung báo nội bộ cũng như việc biên tập, in ấn, 
phát hành do hội đồng bộ môn đảm nhiệm. Nội dung có thể là các bài viết về các 
chuyên đề vật lí, hướng dẫn cách học vật lí, giới thiệu các phương pháp giải vật lí, 
hướng dẫn cách làm thí nghiệm 
 - Triển lãm vật lí: Có thể tổ chức nhân ngày lễ, ngày kỉ niệm các nhà bác học 
vật lí hay sau khi học xong một phần nào đó. Mục đích của triễn lãm nói lên 
thành tựu vật lí hay công lao của nhà bác học hoặc nói lên thành tích học tập vật 
lí của trường hoặc của khối lớp. Nội dung triển lãm có thể là mô hình mà HS chế 
tạo, hình vẽ, tranh ảnh cũng sẽ làm cho buổi triễn lãm thêm phong phú sinh động. 
 - Hội thi vật lí: Là một trong những cách thức hoạt động hấp dẫn, lôi cuốn 
HS, đạt hiệu quả tốt về giáo dục, rèn luyện và định hướng giá trị con người tham 
gia; là dịp để mỗi cá nhân hoặc tập thể thể hiện khả năng của mình, khẳng định 
thành tích, kết quả của quá trình tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu trong học tập và 
trong các hoạt động tập thể. 
 Một số hình thức như: thi trả lời nhanh, thi giải thích hiện tượng, thi giải bài 
tập, thi giải ô chữ, thi thực hành, thi làm thí nghiệm, chế tạo dụng cụ thí nghiệm 
(sản phẩm có thể được các nhóm thiết kế trong thời gian chuẩn bị hội thi), thi chơi 
một số trò chơi có sử dụng kiến thức vật lí 
 1.3. Tổ chức dạy học dự án thông qua hoạt động ngoại khóa 
 1.3.1. Những thuận lợi khi tổ chức DHDA qua HĐNK 
 Trên cơ sở tổ chức DHDA và HĐNK, ta thấy được DHDA phù hợp để triển 
khai trong HĐNK bởi những lí do sau: 
 Trang 10