Sáng kiến kinh nghiệm Tiếp tục một số kinh nghiệm dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học

 2
em ở gia đình và ngoài xã hội là rất ít.
 Việc giáo dục một con người toàn diện không chỉ giáo dục cho họ có đạo 
đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội, có sức 
khoẻ, biết lao động, sẵn sàng lao động mà còn phải giáo dục cho họ biết nhìn 
nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết gìn giữ duy trì, phát huy những 
vốn quý văn hóa thuần Việt cho cuộc sống mọi người nói chung và cuộc sống 
của mình nói riêng. Vì vậy, giáo dục thẩm mỹ cho con người là một việc làm 
không thể thiếu được.
 Qua thực tế giảng dạy Âm nhạc ở trường Tiểu học, tôi đã thực hiện nhiều 
tiết dạy bài dân ca cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 5 ở trường Tiểu học Tân Long, 
xã Tân Long, Hướng Hóa, Quảng Trị và thu được nhiều kinh nghiệm sư phạm 
cũng như phương pháp dạy học phù hợp. 
 Với những băn khoăn và trăn trở đó cùng với những kinh nghiệm thực tiễn 
tôi đã lựa chọn nghiên cứu sáng kiến “Tiếp tục một số kinh nghiệm dạy hát dân ca 
cho học sinh tiểu học.”
 II. PHẦN NỘI DUNG
 1. Thực trạng 
 1.1. Thuận lợi
 Trường Tiểu học Tân Long luôn nhận được sự quan tâm của cấp ủy Đảng, 
chính quyền địa phương, Ban đại diện CMHS. Cán bộ, giáo viên, nhân viên giàu 
kinh nghiệm về chuyên môn, nghiệp vụ, luôn đoàn kết, trách nhiệm.
 Trường Tiểu học Tân Long là một trường học có phong trào văn hoá văn 
nghệ khá tốt. Các hoạt động văn hoá văn nghệ diễn ra rất sôi nổi trong suốt 
những năm học qua. Các hoạt động đó được tác động nhiều bởi bộ môn Âm 
nhạc.
 Nhà trường đã trang bị được 1 phòng học chuyên biệt, một số đồ dùng để 
phục vụ tốt cho việc giảng dạy như : đàn organ, thanh phách, loa nghe nhạc...
 Giáo viên được tham gia đầy đủ các lớp tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn 
nghiệp vụ đặc biệt là tập huấn về Chương trình giáo dục phổ thông 2018
 1.2. Khó khăn
 Các bài hát dân ca còn mang tính chất vùng miền, khi dạy hát học sinh 
chưa hiểu hết về tập quán sinh hoạt khi sáng tác bài dân ca của từng vùng khác 
nhau nên các em ít quan tâm đến các bài hát dân ca.
 Việc đầu tư trang thiết bị cho môn học còn hạn chế, việc truyền thụ các 
kiến thức âm nhạc chỉ qua phương pháp truyền khẩu do đó không tạo được sự 
thu hút, ít gây hứng thú học tập cho các em.
 Một số em chưa tự tin, chưa mạnh dạn khi học hát, xướng âm.
 Một số phụ huynh học sinh đi làm ăn xa không có điều kiện để nhắc nhở 
các em học tập, một số thì chưa quan tâm nhắc nhở con em mình học tập bộ 
môn Âm nhạc cho rằng bậc Tiểu học chỉ cần học Toán và Tiếng Việt là đủ, chưa 
chuẩn bị đầy đủ về sách giáo khoa, đồ dùng học tập bộ môn.
 1.3.Thực trạng dạy hát dân ca cho học sinh
 Đại bộ phận các em do ít được tiếp xúc với các loại hình nghệ thuật nên 
còn nhược điểm rất phổ biến là hát theo thói quen, hát tự do, tuỳ tiện không theo 
một giai điệu cụ thể. Vì vậy người giáo viên phải từng bước giúp các em có 4
 Bước 7: Củng cố, kiểm tra
 Tuy quy trình dạy học giống với việc dạy hát các bài hát thiếu nhi và nước 
ngoài, nhưng kĩ thuật dạy hát những bài hát dân ca có nhiều khác biệt. Sự khác 
biệt này mới tạo nên những phong cách, màu sắc khác nhau của mỗi bài hát.
 2.2. Điều tra phân loại học sinh
 Để biết được kết quả học tập khả năng hát các bài hát dân ca của học sinh, 
ngay từ tiết đầu tiên của năm học tôi thường phân loại học sinh thông qua một 
cuộc “kiểm tra nhỏ” về khả năng ca hát và vận động của các em. Từ kết quả của 
cuộc “kiểm tra” thăm dò tại các lớp, tôi phân ra những em học sinh có năng 
khiếu về hát và vận động, có sự yêu thích môn học, và những em không có năng 
khiếu, khả năng còn hạn chế, sức tập trung kém để từ đó kịp thời điều chỉnh và 
thay đổi phương pháp giảng dạy sao cho phù hợp với từng đối tượng học sinh.
 2.3. Nắm vững tiến trình Kế hoạch bài dạy và thực hiện tốt các bước 
khi lên lớp
 2.3.1. Xác định yêu cầu cần đạt bài học hát dân ca
 Trong khi lên kế hoạch bài dạy, bao giờ tôi cũng tìm hiểu kĩ, xác định và 
đề ra rõ ràng yêu cầu cần đạt của mỗi bài, thể hiện cụ thể những điều học sinh 
phải biết được (năng lực) và rút ra bài học gì cho bản thân (phẩm chất). Việc xác 
định mục tiêu tiết dạy cũng cần lưu ý tới từng đối tượng học sinh, từng lớp sẽ 
giúp tiết học đạt hiệu quả hơn.
 2.3.2. Chuẩn bị
 * Giáo viên:
 Với tiết dạy nào cũng vậy, tôi luôn chuẩn bị chu đáo đồ dùng dạy học, tư 
liệu giảng dạy, giáo án trước khi lên lớp và sử dụng chúng một cách linh hoạt, 
hiệu quả. Trước hết là việc chuẩn bị về kiến thức, nghiên cứu kĩ nội dung bài 
giảng thông qua sách giáo viên (trong đó có môn Âm nhạc. Tôi còn nghiên cứu 
thêm tài liệu tham khảo như: Sách Âm nhạc- Tác giả, tác phẩm, báo Thế giới 
trong ta, sách Phương pháp giảng dạy Âm nhạc ở Tiểu học, . Tôi luôn nắm 
vững quy trình một tiết học hát để xây dựng tiết dạy hát dân ca cho hợp lý.
 Như tôi đã trình bày, với thời lượng ít nên việc chuẩn bị chu đáo đồ dùng 
dạy học trực quan giúp giáo viên vững vàng, chủ động khi hướng dẫn cho học 
sinh:
 - Đàn phím điện tử (organ, piano điện tử): luyện đánh và đệm các bài hát.
 - Nhạc cụ gõ (thanh phách, mõ, song loan,.).
 - Các động tác vận động phụ họa phù hợp từng bài hát.
 - Tranh, ảnh minh họa phù hợp nội dung các bài hát, lời ca bài hát.
 - Máy tính, tivi
 * Học sinh:
 Tùy từng bài hát dân ca mà tôi yêu cầu học sinh chuẩn bị trước một số 
vấn đề để giúp học sinh học tốt và nắm vững hơn nội dung bài học.
 2.3.3. Các hoạt động dạy và học hát dân ca
 Khi lên chi tiết kế hoạch bài dạy, tôi thường chia thành các hoạt động cơ 
bản:
 - Hoạt động 1: Học hát (Ôn bài hát đối với tiết 2)
 - Hoạt động 2: Hát kết hợp gõ đệm (Vận động phụ họa đối với tiết 2) 6
rồi mới giải thích các con nghe, cho các con hiểu để nắm vững hơn nội dung bài 
hát.
 - Đọc lời ca theo tiết tấu: Đây là bước quan trọng giúp học sinh khi hát sẽ 
hát chính xác hơn về tiết tấu, trường độ của bài hát.
 * Thứ tư: Học hát
 Phương pháp phổ biến trong dạy hát cho học sinh từ trước đến nay vẫn là 
giáo viên dạy truyền khẩu từng câu, câu sau nối tiếp câu trước cho đến hết 
bài.Tôi đã linh hoạt thay đổi cách thức tiến hành để truyền dạy cho học sinh.
 Khi cho học sinh học hát tôi đàn, hát mẫu từng câu một đến hai lần thật 
chuẩn xác rồi bắt nhịp cho học sinh hát. Khi hát mẫu và dùng đàn đàn giai điệu 
tay phải, đến khi các em hát tôi đánh giai điệu, đệm hợp âm rải để các em nghe 
và hát tốt. 
 Mỗi câu hát, giáo viên hát mẫu rồi bắt nhịp, đệm đàn cho học sinh hát hai 
đến ba lần, ghép lần lượt đến hết bài.
 *Thứ năm: Luyện tập
 Để giúp học sinh hát đúng giai điệu và thuộc lời ca, tôi cho các em luyện 
tập nhiều lần, kịp thời sửa sai và điều chỉnh cách hát của các em sao cho tiếng 
hát có chất lượng nhất. Việc luyện tập luân phiên giữa các tổ, nhóm, cá nhân là 
hình thức tôi thường dùng để củng cố bài, tạo không khí làm việc tích cực, có 
tác dụng động viên tất cả học sinh đều tham gia vào bài học. Tôi đã linh hoạt 
thay đổi bằng các hình thức luyện tập khác nhau như: Hát đối đáp, nối tiếp, hát 
lĩnh xướng hòa giọngtùy thuộc vào từng bài hát. Bằng nhiều hình thức dưới 
dạng trò chơi: “Hát theo người chỉ huy”; “Ca sĩ và những khán giả” . 
 *Thứ sáu. Ôn bài hát (đối với tiết ôn tập):
 Cũng ở hoạt động 1 nhưng là tiết ôn tập bài hát với mục đích giúp học 
sinh ôn luyện để hát hoàn chỉnh bài, bước đầu thể hiện được sắc thái, tính chất 
các bài hát, tôi tiến hành các bước sau: 8
 Để đảm bảo cho tất cả hoc sinh biết vận động và không bỡ ngỡ khi thực 
hành, ngay từ tiết học đầu tiên hoặc tiết tăng cường tôi trang bị và tập cho các 
em một số động tác cơ bản, đơn giản như: nhún từng chân, nhún bước sang 
ngang, từng tay vung lên, hai tay vung lên, động tác hái đào một tay, hái đào hai 
tay, động tác mõ mời, hai tay vòng ở trên đầu, một số động tác liên kết đơn 
giản..
 2.4.2. Tập các động tác bộ gõ cơ thể: 
 Nhằm tạo hứng thú cho các em khi học hát thì giáo viên tập một vài động 
tác bộ gõ cơ thể từ đơn giản đến đa dạng, từ 2 động tác đến 3 và 4 phù hợp với 
tiết tấu của bài hát.
- Học sinh biết hát kết hợp gõ đệm theo nhịp, biết vận động cơ thể với 2-3 động 
tác dậm chân, vỗ đùi, búng tay.
 2.4.3. Tập biểu diễn - Trò chơi âm nhạc:
 Nhằm khắc sâu hơn bài học và làm cho tiết học thực sự sôi nổi, tôi luôn tổ 
chức một số trò chơi âm nhạc cho các em. Có thể ở tiết bài hát mới cũng có khi 
ở tiết ôn bài hát. Chỉ là khoảng thời gian ít ỏi thôi nhưng đem lại cho các em 
nhiều điều mới mẻ, hấp dẫn, lôi cuốn.
 Với các bài hát dân ca tôi thường áp dụng một số trò chơi sau:
 * Hát theo nguyên âm: Hoạt động này giúp các em luyện giai điệu rất tốt. 
Giáo viên qui định các nguyên âm bằng kí hiệu tay. Khi tổ chức trò chơi giáo 
viên ra hiệu tay, học sinh hát nguyên âm theo đúng giai điệu bài hát vừa học.
 * Hát âm tượng thanh và làm động tác cách đánh nhạc cụ: Hoạt động này 
cũng giúp các em luyện giai điệu thêm vận động nhịp nhàng.
 Giáo viên nêu một số nhạc cụ mà các em đã biết, qui định âm tượng thanh 
và động tác sau đó tổ chức cho học sinh thực hành.
 * Tập làm nhạc trưởng:
 Trò chơi này giúp học sinh thêm mạnh dạn, tự tin, phát huy năng khiếu 
của mình. Tôi chọn ở các lớp một số em có tố chất, tiếp thu tốt, hướng dẫn các 
em cách đánh nhịp đơn giản ( chủ yếu là nhịp 2/4) sau đó chỉ huy cho cả lớp hát. 
Em nào được chọn để chỉ huy tỏ ra đều rất hào hứng và cố gắng thể hiện mình, 
còn khi lớp hát có bạn chỉ huy học sinh đã rất chú ý và thích thú.
 * Tập thực hiện theo tiết tấu nhanh chậm của bài hát:
 Trò chơi này góp phần phát triển tai nghe năng lực cảm thụ âm nhạc cho 
học sinh. Cho hs chơi trò chơi A ram sam sam, nhạc nhanh thì làm nhanh, nhạc 
chậm thì làm chậm theo tiết tấu của bài hát.
 * Nghe giai điệu- đoán câu hát; Nghe tiết tấu- đoán bài hát: 10
 - GV lấy ngẫu nhiên mỗi nhóm từ 10 đến 12 HS cùng trình bày bài hát 
Khúc nhạc trên nương xa với nhiều nhạc cụ thể hiện vận dụng sáng tạo qua bài 
hát
 Hoàn thiện bài không chỉ là việc hát đúng giai điệu và lời ca mà quan 
trọng hơn đó là việc các em biết hát có sắc thái biểu cảm, biết thể hiện bài hát 
trước tập thể một cách tự tin, mạnh dạn. Mặt khác các con được tập mình là 
những ca sĩ nhí hoặc là những khán giả thanh lịch văn minh, học sinh vô cùng 
thích thú. 
 3. Tính mới 
 Dân ca là một dòng nhạc rất khó hát vì vậy đòi hỏi người giáo viên phải 
có kỹ năng giảng dạy cho học sinh để học sinh không cảm thấy nản chí. Không 
áp đặt hay ép buộc học sinh mà phải tạo cho học sinh cảm thấy hứng thú, tích 
cực yêu thích thật sự với dân ca. Giáo dục cho học sinh biết tự hào về tinh hoa 
dân tộc, biết cảm nhận được cái hay, cái đặc sắc của mỗi bài dân ca. Những giải 
pháp đề xuất nêu trong sáng kiến được sử dụng lần đầu phù hợp với đối tượng 
học sinh và công tác giảng dạy của giáo viên.
 4. Tính thực tiễn 
 Qua kinh nghiệm bồi dưỡng vốn dân ca cho học sinh tiểu học cùng với 
thực tế giảng dạy Âm nhạc bản thân tôi đã lồng ghép một cách linh hoạt các hoạt 
động bồi dưỡng vốn dân ca sao cho học sinh một cách phù hợp mà vẫn đảm bảo 
được nội dung tiết dạy.
 Sáng kiến được áp dụng trực tiếp trên đối tượng học sinh từ khối 1 đến 
khối 5 của nhà trường đem lại hiệu quả thiết thực
 5. Kết quả đạt được
 Sau một năm áp dụng các giải pháp trên cho kết quả rất khả quan. Giáo 
viên đã luôn không ngừng tìm tòi học hỏi bồi dưỡng vốn kiến thức của mình về 
các bài hát dân ca, tìm hiểu nguồn gốc về các thể loại dân ca, các giá trị nguồn 
gốc văn hóa của dân tộc để công tác giảng dạy. quá trình thực hiện đã nắm được 12
 4C 35 22 62,9 13 37,1 0 0
 5A 34 21 61,8 13 38,2 0 0
 5B 34 20 58,8 14 41,2 0 0
 5C 31 19 61,3 12 38,8 0 0
 5D 31 19 61,3 12 38,8 0 0
 TC 606 368 60,7 238 39,3 0 0
 Dân ca vốn xuất phát từ người dân lao động. Tất cả mọi người đều hát 
được, tham gia chơi, biểu diễn được. Vì vậy, cần tạo môi trường diễn xướng tổ 
chức nhiều hơn các trò chơi dân gian gắn với từng bài dân ca như: hát đối giao 
duyên, hát hội Tích cực tận dụng các dịp lễ hội cho học sinh tham quan, tham 
gia để các em có được cảm giác sống động của các sinh hoạt văn hóa dân gian 
có sử dụng hát dân ca và không chỉ với học sinh mà nên dành thêm cho các giáo 
viên dạy nhạc.
 III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ĐỀ XUẤT
 1. Kết luận 
 Dân ca là kho tàng âm nhạc vô giá của cha ông ta từ ngàn xưa để lại, dân 
ca là hơi thở của dân tộc, lưu giữ và bảo vệ dân ca là bảo vệ dòng máu chảy 
trong cơ thể mỗi chúng ta. Dân ca là một bức tranh phong phú, đa dạng về màu 
sắc, mỗi địa phương đều có những nét đặc trưng riêng, thể hiện phong tục ngôn 
ngữ, giọng nói của từng vùng miền của Tổ quốc Việt Nam thân yêu. 
 Vì vậy dù là dân ca của bất cứ vùng nào trên đất nước Việt Nam cũng đều 
đáng trân trọng và cần được gìn giữ bởi đó là tài sản tinh thần vô giá nhất, là 
những tinh hoa của dân tộc được chắt lọc qua nhiều thế kỉ lao động và dựng xây 
đất nước.Với học sinh, là những thế hệ tương lai của đất nước, để các em vẫn 
luôn tiếp thu được các nền văn hóa thế giới mà không đánh mất những tinh hoa 
văn hóa của dân tộc thì ngay từ bây giờ khi còn nhỏ các em đã phải có được vốn 
hiểu biết và phải có được một tình yêu thật sự với dân ca. Vì vậy bồi dưỡng phát 
huy vốn qúy dân ca cho học sinh tiểu học luôn là tiền đề đầu tiên trong việc gìn 
giữ tinh hoa văn hóa dân tộc như lời dặn dò cuối cùng của Người trước lúc đi xa 
“Rằng đã yêu Tổ quốc mình càng yêu tha thiết những khúc hát dân ca”
 Sáng kiến kinh nghiệm này được xây dựng không chỉ dựa vào kinh 
nghiệm cá nhân, mà còn căn cứ vào cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn việc dạy học 
Âm nhạc ở Tiểu học cũng như tham khảo một số tài liệu về dạy hát dân ca cho 
học sinh Tiểu học.
 Sáng kiến kinh nghiệm đã trình bày về phương pháp và một số kĩ thuật 
dạy hát dân ca cho học sinh Tiểu học nhằm gây hứng thú cho học sinh, giúp các 
em hát đúng giai điệu, lời ca và thêm yêu thích các bài dân ca Việt Nam.
 Sáng kiến kinh nghiệm đã được trao đổi giữa giáo viên dạy Âm nhạc bậc 
tiểu học. Kết quả cho thấy, đó là những vấn đề có tính khả thi và phù hợp với 
điều kiện dạy học hiện nay. Giáo viên có thể dễ dàng thực hiện, học sinh tiếp thu 
kiến thức dễ dàng, hầu hết các em hoàn thành mục tiêu tiết học.
 2. Kiến nghị và đề xuất