Sáng kiến kinh nghiệm Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn Khoa học Lớp 5

 2
 THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN
 1. Tên sáng kiến: Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn 
khoa học lớp 5
 2. Lĩnh vực (mã)/cấp học: Khoa học (05)/ TH
 3. Thời gian áp dụng sáng kiến:
 Từ ngày 7 tháng 9 năm 2023 đến ngày 20 tháng 4 năm 2024
 4. Tác giả:
 Họ và tên: PHẠM THỊ LIỄU
 Năm sinh: 1972
 Nơi thường trú: Xuân Thành - Xuân Trường - Nam Định
 Trình độ chuyên môn: Đại học sư phạm
 Chức vụ công tác: Giáo viên
 Nơi làm việc:Trường Tiểu học Xuân Thành - Xuân Trường - Nam Định
 Điện thoại: 0981998977
 Tỷ lệ đóng góp tạo ra sáng kiến: 100%
 5. Đơn vị áp dụng sáng kiến:
 Tên đơn vị: Trường Tiểu học Xuân Thành
 Địa chỉ: Xóm 3 - Xuân Thành - Xuân Trường - Nam Định
 Điện thoại: 0981998977
I. ĐIỀU KIỆN HOÀN CẢNH TẠO RA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.
 Môi trường bao gồm tất cả các yếu tố vô sinh và hữu sinh có tác động, ảnh 
hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến sức khỏe, đời sống của con người. Môi trường 
cung cấp cho ta không gian để sống, cung cấp nguồn tài nguyên để sản xuất và là 
nơi chứa đựng chất thải.
 Bảo vệ môi trường chính là bảo vệ sự sống của chúng ta. Chính phủ đã ban 
hành hàng loạt các văn bản pháp luật về bảo vệ môi trường nhằm xử lý, răn đe 
những tổ chức, cá nhân có hành vi làm tổn hại đến môi trường, rồi các công nghệ 
xử lý rác thải, phát minh khoa học ra đời nhằm giảm thiểu những tác động đến 
môi trường. 4
lần thứ XI, trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa 
xã hội (bổ sung và phát triển năm 2011) đã nhấn mạnh: “Bảo vệ môi trường là 
trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của toàn xã hội và nghĩa vụ của mọi công 
dân” (Trích Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI).
 Năm 2008, Bộ giáo dục và đào tạo xây dựng tài liệu giáo dục bảo vệ môi 
trường qua các môn học ở cấp Tiểu học: Tiếng Việt, Đạo đức, Tự nhiên - Xã hội, 
Khoa học, Lịch sử và Địa lí, Mĩ thuật và Ngoài giờ lên lớp. Cấu trúc tài liệu chủ 
yếu nêu một số kiến thức về môi trường, nguyên tắc tích hợp; hình thức và 
phương pháp giáo dục và một ít nội dung, địa chỉ, mức độ tích hợp giáo dục bảo 
vệ môi trường trong môn khoa học. Chính vì thế giáo viên rất lúng túng trong 
việc thực hiện
 + Xác định các bài để tích hợp, tích hợp ở hoạt động nào trong khi lên lớp, 
mức độ tích hợp, nội dung tích hợp.
 + Đồng thời trong một nội dung bài dạy, trong một thời lượng tiết dạy 
người giáo viên vừa giúp học sinh nắm bắt các kiến thức cơ bản trong bài vừa 
nghiên cứu để tích hợp nội dung giáo dục bảo vệ môi trường sao cho hợp lí, hiệu 
quả và không xáo trọn trọng tâm bài dạy.
 Là nhà giáo viên trực tiếp giảng dạy tôi luôn ý thức sâu sắc vấn đề giáo 
dục môi trường cho thế hệ trẻ, luôn trăn trở tìm giải pháp để thực hiện mục tiêu 
mà Ngành Giáo dục các cấp chỉ đạo. Để khắc phục bớt khó khăn cho đồng nghiệp 
trong quá trình lên lớp cũng như công tác soạn giảng; làm thể nào để giáo dục 
được ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh Tiểu học để tiến đến thực hiện tốt 
phong trào “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực”. Bản thân tôi đã 
nghiên cứu tìm ra các giải pháp tích hợp việc bảo vệ môi trường trong các môn 
học ở lớp 5. Đó cũng là lí do thôi thúc tôi chọn nghiên cứu sáng kiến kinh nghiệm: 
Tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong môn khoa học lớp 5. Qua đây, tôi 
mong muốn nhận được nhiều ý kiến trao đổi của đồng nghiệp để sán g kiến thực 
sự có giá trị trong quá trình dạy học. 6
 + Hình thành cho học sinh những kĩ năng ứng xử, thái độ tôn trọng và bảo 
vệ môi trường một cách thiết thực, rèn luyện năng lực nhận biết những vấn đề về 
môi trường.
 + Tham gia một số hoạt động bảo vệ môi trường phù hợp với lứa tuổi, 
thuyết phục người thân, bạn bè có ý thức, hành vi bảo vệ môi trường.
 Các nguyên tắc tích hợp: (Trích tài liệu tập huấn của Bộ GD&ĐT)
 Khi thực hiện mục tiêu lồng ghép giáo dục bảo vệ môi trường qua các bài 
dạy, giáo viên phải tuân thủ 3 nguyên tắc sau:
 - Nguyên tắc 1: Tích hợp nhưng không làm thay đổi đặc trưng của môn 
học, biến môn học thành bài học giáo dục bảo vệ môi trường.
 - Nguyên tắc 2: Khai thác nội dung giáo dục bảo vệ môi trường có chọn 
lọc, có tính tập trung vào chương, mục nhất định, không tràn lan tùy tiện.
 - Nguyên tắc 3: Phát huy cao độ tính tích cực nhận thức của học sinh và 
kinh nghiệm thực tế các em đã có, tận dụng mọi khả năng để học sinh tiếp xúc 
trực tiếp với môi trường. (đây là nguyên tắc mang tính địa phương)
 Cách tiếp cận trong giáo dục bảo vệ môi trường: Có 3 cách tiếp cận
 - Giáo dục về môi trường: là phát triển những nhận biết, tri thức, hiểu biết 
về sự tác động qua lại giữa con người và môi trường, là cách tiếp cận khi môi 
trường trở thành chủ đề học tập.
 - Giáo dục trong môi trường: Hình thành học sinh tình cảm, sự quan tâm 
đến môi trường và các kĩ năng bảo vệ môi trường.
 - Giáo dục vì môi trường: Hình thành mục tiêu, thái độ và sự tham gia vì 
môi trường.
* Ba cách tiếp cận trên được biểu hiện qua sơ đồ sau: 8
đó. Từ đó có thể dần dần hình thành những hành vi nhận thức môi trường thiết 
thực cho học sinh, nâng cao chất lượng giáo dục môi trường.
 1.2. Cơ sở thực tiễn
 - Tiểu học là cấp học nền tảng, là cơ sở ban đầu rất quan trọng trong việc 
đào tạo các em trở thành các công dân tốt cho đất nước “cái gì (về nh ân cách) 
không làm được ở cấp Tiểu học thì khó làm được ở các cấp học sau”
 - GDBVMT nhằm làm cho các em hiểu và hình thành, phát triển ở các em 
thói quen, hành vi ứng xử văn minh, lịch sự và thân thiện với môi trường. Bồi 
dưỡng tình yêu thiên nhiên, những xúc cảm, xây dựng cái thiện và hình thành thói 
quen, kĩ năng sống BVMT cho các em.
 - Số lượng HS tiểu học rất đông chiếm khoảng gần 10% dân số. Con số 
này sẽ nhân lên nhiều lần nếu các em biết và thực hiện được tuyên truyền về 
BVMT trong cộng đồng, tiến tới tương lai có cả một thế hệ biết bảo vệ môi trường
 1.3. Hiện trạng môi trường Việt Nam :
 - Ô nhiễm môi trường không khí: một số thành phố ô nhiễm bụi tới mức 
trầm trọng; chất thải giao thông, sản xuất công nghiệp, nông nghiệp, các hoạt 
động dịch vụ, sinh hoạt của con người...
 - Ô nhiễm môi trường nước.(Nguyên nhân: Nhu cầu nước dùng cho CN, 
NN, và sinh hoạt tăng nhanh; nguồn nước bị ô nhiễm; nạn chặt phá rừng; . . .
 - Quản lí chất thải rắn: Hiệu quả thu gom thấp, hiệu quả xử lí chưa đạt yêu 
cầu, chưa có phương tiện đầy đủ và thích hợp để xử lí chất thải nguy hại.
 1.4..Nguyên nhân dẫn đến tình trạng môi trường ở nước ta như hiện 
nay.
 + Nhận thức về môi trường và BVMT của đại bộ phận nhân dân còn thấp.
 + Thiếu công nghệ để khai thác tài nguyên phù hợp.
 + Sử dụng không đúng kĩ thuật canh tác, sử dụng thuốc không đúng kĩ 
thuật và lạm dụng thuốc. .
 + Khai thác rừng, săn bắn thú rừng ... bừa bãi dẫn đến suy kiệt nguồn tài 
nguyên rừng, tài nguyên đa dạng sinh học. 10
tác dụng đối với học sinh thông qua môn học.
 + Mức độ 2 (lồng ghép bộ phận)
 - Khi dạy học các bài học tích hợp ở mức độ này, giáo viên cần lưu ý:
 - Nghiên cứu kĩ nội dung bài học.
 - Xác định nội dung giáo dục bảo vệ môi trường tích hợp vào bài học là 
gì?
 - Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường tích hợp vào nội dung nào, hoạt 
động dạy học nào trong quá trình tổ chức dạy học?
 - Cần chuẩn bị thêm đồ dùng dạy học gì?
 - Khi tổ chức dạy học, giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học bình 
thường, phù hợp với hình thức tổ chức và phương pháp dạy học của bộ môn. 
Trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học giáo viên giúp học sinh hiểu, cảm 
nhận đầy đủ và sâu sắc phần nội dung bài học liên quan đến giáo dục bảo vệ môi 
trường (bộ phận kiến thức có nội dung giáo dục bảo vệ môi trường) chính là góp 
phần giáo dục trẻ một cách tự nhiên về ý thức bảo vệ môi trường. Giáo viên cần 
lưu ý khi lồng ghép, tích hợp phải thật nhẹ nhàng, phù hợp, và phải đạt mục tiêu 
của bài học theo đúng yêu cầu của bộ môn .
 + Mức độ 3 (liên hệ)
 - Khi chuẩn bị bài dạy, giáo viên cần có ý thức tích hợp, chuẩn bị những 
vấn đề gợi mở, liên hệ nhằm giáo dục cho học sinh hiểu biết về môi trường, có kĩ 
năng sống và học tập trong môi trường phát triển bền vũng.
 - Khi tổ chức dạy học, giáo viên tổ chức các hoạt động dạy học bình thờng, 
phù hợp với hình thức tổ chức và phơng pháp dạy học của bộ môn. Trong quá 
trình tổ chức các hoạt động dạy học, giáo viên tổ chức, hớng dẫn học sinh liên hệ, 
mở rộng về GDBVMT thật tự nhiên, hài hòa, đúng mức, tránh lan man, sa đà, 
gượng ép, không phù hợp với đặc trưng bộ môn.
 - Giáo dục qua việc thực hành làm vệ sinh môi trường lớp học sạch, đẹp ; 
thực hành giữ trường, lớp học sạch, đẹp.
 - Giáo dục với cả lớp hoặc nhóm học sinh. 12
 - Môi trường xã hội: Là tổng hòa các mối quan hệ giữa con người với con 
người tạo nên sự thuận lợi và trở ngại cho sự tồn tại và phát triển của cá nhân, 
cộng đồng con người.
 - Môi trường nhân tạo: Bao gồm các yếu tố vật lí, hóa học, sinh học, xã 
hội. do con người tạo ra và chịu sự chi phối của con người. Các yếu tố này tự phá 
hủy nếu không có tác động của con người.
 * Ô nhiễm môi trường: Ô nhiễm môi trường hiểu theo một cách đơn giản 
là:
 - Làm bẩn, làm thoái hóa môi trường sống.
 - Làm biến đổi môi trường theo chiều hướng tiêu cực toàn thể hay nột 
phần bằng những chất gây tác hại (chất gây ô nhiễm). Sự biến đổi môi trường như 
vậy làm ảnh hưởng trực tiếp hay gián tiếp tới đời sống con người và sinh vật, gây 
tác hại đến nông nghiệp, công nghiệp, làm giảm chất lượng sống của con người.
 2.2 Sử dụng hình ảnh trực quan, giảng thuyết để phác họa lên bức 
tranh toàn cảnh tình trạng ô nhiêm môi trường và hậu quả tác động của môi 
trường đến đời sống con người.
 - Giới thiệu cho học sinh xem những hình ảnh liên quan đến tình trạng ô 
nhiễm môi trường ở nhiều khía cạnh như nước, không khí, đất..
 - Hình thức tiếp cận của học sinh tiến hành tương tự như phầnl, giờ ngoại 
khóa sử dụng dụng cụ đèn chiếu trình chiếu các hình ảnh sưu tầm được cộng với 
lời thuyết minh của giáo viên về nguyên nhân, hậu quả.
 * Hình ảnh bức tranh về môi trường thế giới và Việt Nam
 - Chất thải của hoạt động công nghiệp 50 % lượng khí Đioxit cacbon gây
ra hiệu ứng nhà kính, làm tăng nhiệt độ trái đất, hủy hại tầng ôzôn. 14
 Hiện tượng lũ lụt, bão xãy ra hàng năm
 Hiện tượng hạn hán, sa mạc hóa, khan hiếm nước ngọt do biến đổi khí hậu
- Tăng nồng độ CO2, SO2 trong không khí. Cạn kiệt nguồn tài nguyên (rừng, đất, 
nước). 16
 - Hiện tượng ô nhiễm môi trường nước do chất thải các nhà máy: Đây là 
vấn đề gây bất bình trong dư luận, ảnh hưởng đến sức khỏe nhân dân ở các khu 
công nghiệp, tồn thất hàng trăm tỷ đồng trong nuôi trồng thủy sản của nông dân. 
Nguyên nhân chủ yếu là do khâu quản lí, cấp phép, quy hoạch phát triển kinh tế
 - Xã hội, phát triển kinh tế ngành.... chưa hiệu quả, quá lỏng lẻo tạo nhiều chổ 
hở cho các doanh nghiệp thối thoát trách nhiệm.
 Hình ảnh nước sông bị ô nhiễm làm cá trên các dòng sông chết hàng loạt
 Xác định nội dung giáo dục bảo vệ môi trường tích hợp vào các bài 
trong sách HDH Khoa học 5.
 Bài số Tên bài (trang) Nội dung Nội dung GDMT Mức 
 GDBVMT đã cần tích hợp độ
 tích hợp
 7 Phòng tránh các -Giữ vệ sinh nhà -Những việc làm cụ Bộ 
 bệnh lây truyền ở và môi trường thể của em và gia phận
 do muỗi đốt xung quanh để đình để giữ vệ sinh 
 (trang 33) phòng bệnh nhà ở và môi trường 
 xung quanh để 
 phòng bệnh 18
 gió và nước chảy sạch.
 (trang 19- HD -Năng lượng của 
 khoa học - tập 2) gió và năng lượng 
 nước chảy là năng 
 lượng sạch.
 -Sử dụng tiết kiệm, 
 khuyến khích sử 
 dụng.
24- Sử dụng năng -Sử dụng tiết Liên 
 lượng chất đốt kiệm, an toàn hệ
 (trang23) -Lợi ích của khí 
 sinh học
25 Sử dụng năng -Tình trạng thiếu Liên 
 lượng điện điện trên cả nước. hệ
 (trang28) -Giáo dục sử dụng 
 tiết kiệm
26 An toàn và tiết -Các biện pháp sử -Các biện pháp cụ Bộ 
 kiệm khi sử dụng dụng tiết kiệm thể sử dụng tiết phận
 điện (trang 32) điện kiệm điện của học 
 sinh và gia đình
33 Môi trường và tài -Khái niệm môi -Môi trường địa Toàn 
 nguyên, thiên trường và tài phương và các phần
 nhiên (trang 57) nguyên thiên thành phần môi 
 nhiên. trường tự nhiên.
 -Các thành phần -Tài nguyên thiên 
 của môi trường nhiên quanh em.
34 Môi trường tự -Môi trường cung Toàn 
 nhiên có vai trò cấp cho con phần