Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở trường THCS, bộ sách Kết nối tri thức

 2 
và bảo đảm tránh những mặt hạn chế khi sử dụng trò chơi trong dạy học, tôi 
xin được chia sẻ sáng kiến “Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở trường 
THCS”. 
2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài: 
 2.1. Mục đích 
 - Xóa bỏ định kiến khô khan về Toán học, giúp các em có tinh thần, thái 
độ tích khi học tập bộ môn vô cùng quan trọng này. Đồng thời, học sinh 
hứng thú với viêc học toán nói riêng cũng như việc học nói chung. 
 - Rèn luyện khả năng sáng tạo cho các em, từ đó nâng cao được chất 
lượng bộ môn Toán. 
 2.2. Nhiệm vụ 
 - Tìm ra trò chơi phù hợp từng nội dung bài học. 
 - Tổ chức các trò chơi vào các tiết dạy cụ thể. 
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu: 
 - Đối tượng nghiên cứu: Các trò chơi phù hợp với từng nội dung bài 
học. 
 - Phạm vi nghiên cứu: Học sinh khối 6 trường Phổ thông dân tộc bán 
trú trung học cơ sở Trà Thanh. 
4. Tính mới của sáng kiến: 
 - Được nghiên cứu và áp dụng đối với chương trình giáo dục phổ thông 
2018. 
 - Đưa trò chơi phù hợp với từng hoạt động của kế hoạch bài dạy. 
5. Phương pháp nghiên cứu: 
 5.1. Phương pháp quan sát 
 Quan sát hoạt động dạy học môn Toán thông qua dự giờ để thu thập 
thông tin liên quan đến việc sử dụng trò chơi trong các tiết học. 
 5.2. Phương pháp thống kê toán học 
 Sử dụng phương pháp này để xử lý kết quả thu thập được. Phục vụ cho 
việc phân tích, đánh giá trong quá trình nghiên cứu. 
 5.3. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm 4 
 Định hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay đã xác định “Giáo 
dục toán học góp phần hình thành và phát triển cho học sinh các phẩm chất 
chủ yếu, các năng lực cốt lõi và các thành tố của năng lực toán học  Phát 
triển kiến thức, kĩ năng then chốt và tạo cơ hội để học sinh được trải 
nghiệm, vận dụng toán học vào thực tiễn”. Bắt nguồn từ định hướng đó, đòi 
hỏi giáo viên phải có khả năng thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động 
học của học sinh, lựa chọn các phương pháp và kĩ thuật dạy học phù hợp 
với trường mình giảng dạy, với đối tượng học sinh, với từng kiểu bài để học 
sinh tích cực, chủ động tham gia thực hiện các nhiệm vụ học tập, tăng 
cường các hoạt động thực hành, trải nghiệm giáo dục tích hợp cho học sinh. 
 Tuy nhiên, trong quá trình dạy học hiện nay rất ít giáo viên tổ chức trò 
chơi trong mỗi tiết dạy vì sợ tốn thời gian, cháy giáo án. Thay vào đó, giáo 
viên chỉ chủ yếu truyền tải nội dung kiến thức bài học cho học sinh. Hoặc 
chỉ sử dụng trò chơi trong các tiết dự giờ, thao giảng nên hiệu quả mang lại 
chưa cao. 
 Đối với HS bên cạnh những học sinh yêu thích môn Toán học vẫn còn 
có học sinh chưa thực sự ham học, chưa tìm ra động lực, động cơ học tập 
đúng đắn. Các em chưa có ý thức tự giác học tập, chưa có kế hoạch thời 
gian hợp lý tự học ở nhà, chưa nắm vững hiểu sâu kiến thức toán học, 
không tự ôn luyện thường xuyên một cách có hệ thống, không chịu tìm tòi 
kiến thức mới qua sách nâng cao, sách tham khảo, còn hiện tượng giấu dốt, 
không chịu học hỏi bạn bè, thầy cô. 
 2.2. Thực trạng nhà trường 
 Trong quá trình dạy học, bản thân tôi đã sử dụng nhiều biện pháp trong 
các tiết dạy trong đó có sử dụng trò chơi. Tuy nhiên, việc sử dụng cũng 
chưa được thường xuyên và liên tục. 
 Học sinh là người dân tộc Co, mang đặc điểm của học sinh miền núi, 
các em chưa có ý thức cao trong việc học. Cùng với đó là thiếu sự quan tâm 
động viên từ phía gia đình nên chất lượng bộ môn chưa đạt hiệu quả cao. 
 Tôi đã tiến hành khảo sát 52 học sinh lớp 6 với nội dung sau: 
 PHIẾU KHẢO SÁT MÔN HỌC 6 
 SL % SL % SL % SL % 
 52 5 9,6 16 30, 8 16 30,8 15 28,8 
 Tỉ lệ học sinh không hào hứng với việc học môn Toán là khá cao, 
điều này ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng dạy học môn Toán. 
 a. Kết quả đạt được 
 - Sau khi áp dụng sáng kiến tại đơn vị, tư duy, thái độ cũng như nhận 
thức của học sinh về môn Toán đều được thay đổi theo hướng tích cực. 
Trong giờ học, các em chăm chú nghe giảng, tự tin đóng góp ý kiến phát 
biểu để xây dựng bài nhờ vậy chất lượng bộ môn tăng lên rõ rệt. 
 - Học sinh khi tham gia thi học sinh giỏi toán cấp trường đều đạt kết 
quả cao. 
 b. Những mặt hạn chế 
 Trong quá trình xây dựng trò chơi cho phù hợp với bài học, giáo viên đã 
tốn rất nhiều thời gian nghiên cứu. Qua nhiều lần thực nghiệm mới tìm ra 
những trò chơi phù hợp với học sinh. 
 Đặc điểm của học sinh miền núi nên các em tiếp thu chậm, cần nhiều 
thời gian để làm quen với phương pháp này. Vẫn còn một số đối tượng chưa 
tham gia tích cực, ý thức học tập chưa cao nên hiệu quả chưa được toàn 
diện 
 c. Nguyên nhân đạt được và nguyên nhân hạn chế 
 * Nguyên nhân đạt được: 
 - Ban giám hiệu nhà trường luôn quan tâm đến việc đổi mới phương 
pháp dạy học của giáo viên nhằm kích thích sự ham học của học sinh để từ 
đó nâng cao chất lượng giáo dục. 
 - Học sinh được trang bị các phương tiện phục vụ học tập như điện 
thoại, máy tính bảng nên các em có điều kiện học tập tốt hơn. 
 - Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học ngày càng đầy đủ. 
 - Giáo viên giảng dạy được đào tạo theo đúng chuyên ngành và được 
bồi dưỡng chuyên đề hàng năm về đổi mới phương pháp dạy học. 
 * Nguyên nhân hạn chế: 
 + Nguyên nhân khách quan: 8 
phẩm chất học sinh từ năm học 2017 - 2018 nhằm mục tiêu phát triển năng 
lực người học. 
 1.2. Cơ sở lí luận 
 Đối với lứa tuổi học sinh THCS, mang đặc điểm tâm lí chỉ thích chơi, 
không thích học. Xem học tập lúc nào cũng khó khăn, tự cho là khó. 
 Dạy học bằng trò chơi là một trong những phương pháp dạy học tích 
cực. Vì vui chơi vừa là nhu cầu, vừa là quyền lợi của các em học sinh. Nó 
giúp các em cân bằng được trạng thái tâm sinh lí, tinh thần thỏa mái khi 
phải tham gia học những tiết học căng thẳng. 
 1.3. Cơ sở thực tiễn 
 Thực tiễn của việc yêu cầu đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức 
dạy học là phát triển học sinh theo định hướng phát triển phẩm chất, năng 
lực vì vậy việc “Sử dụng trò chơi trong dạy học Toán ở trường THCS” là 
phương pháp dạy học phù hợp với các tiêu chí đã nêu. 
 Trong quá trình giảng dạy môn toán, tôi nhận thấy các tiết học có tổ 
chức trò chơi, các em có hứng thú trong học tập hơn, tham gia học tập tích 
cực, hăng say không chỉ với môn Toán mà còn với những môn học khác. 
Học sinh không những được thỏa mái khi học tập mà còn rèn luyện khả 
năng ghi nhớ kiến thức một cách nhanh chóng với khối lượng kiến thức 
nhiều. 
2. Nội dung giải pháp và cách thức thực hiện: 
 2.1. Nội dung, phương pháp 
 2.1.1. Các bước tổ chức trò chơi 
 Để tổ chức một giờ học theo phương pháp dạy học tích cực cùng trò 
chơi, giáo viên cần thực hiện theo quy trình 4 bước như sau: 
 Bước 1: Giới thiệu tên và mục đích của trò chơi 
 - Tên trò chơi phải hấp dẫn, dễ hiểu và lôi cuốn. 
 - Mục đích trò chơi là sẽ giúp học sinh định hình được mình tham gia 
trò chơi để làm gì, mình sẽ tìm thấy kiến thức gì qua trò chơi, Từ đó, học 
sinh xác định được nhiệm vụ, vai trò của mình trong trò chơi này. 
 Bước 2: Hướng dẫn học sinh tham gia trò chơi 10 
 - Sau mỗi trò chơi phải có thưởng phạt phân minh. Tuy nhiên, nên tránh 
xử phạt đối với đội thua, người thua, mà tập trung tuyên dương, khen 
thưởng (nếu có) đối với người thắng, đội thắng. 
 - Sau khi chơi, giáo viên cần cho học sinh thảo luận để nhận ra ý nghĩa 
giáo dục của trò chơi. 
 2.1.3. Một số lưu ý 
 Giáo viên muốn tích cực hóa hoạt động học tập cho sinh viên cần chú 
ý các vấn đề sau: 
 - Nghiên cứu kỹ luật chơi: Xác định rõ những quy định với những 
người tham gia trò chơi là gì, vai trò của các thành viên tham gia trò chơi 
được xác định cụ thể ra sao. 
 - Nghiên cứu kỹ cách thức chơi và cách tổ chức trò chơi: Xác định tiến 
trình của trò chơi, hình thức tổ chức và những điều kiện, phương tiện cần 
thiết để thực hiện trò chơi 
 - Soạn giáo án và chuẩn bị điều kiện, phương tiện chơi: Giáo án do giáo 
viên thiết kế để sử dụng trò chơi phải thể hiện bằng chuỗi các hoạt động 
tương ứng với tiến trình vận động nội dung học vấn của bài học. Hoạt động 
chơi của học sinh được chia cắt thành những hành động cụ thể và được xác 
định mục tiêu tương ứng. 
 Đặc biệt giáo viên cần xác định thật chính xác mục tiêu của việc sử 
dụng trò chơi trong giáo án của mình. Một bài học có thể sử dụng nhiều trò 
chơi nên mỗi trò chơi sẽ giúp người học đạt đến những mục tiêu cụ thể của 
bài học, trong đó có cả mục tiêu giúp học sinh chuyển trạng thái sau từng 
đoạn thông tin của bài học. 
 Tuy nhiên, các đặc điểm nêu trên cũng chỉ mang tính chất tương đối tùy 
theo nội dung của trò chơi và đặc điểm của học sinh. Vì vậy, giáo viên cần 
tổ chức số lượng trò chơi phù hợp với thời gian, logic của bài học để giúp 
học sinh hiểu được trọng tâm của bài học. 
 2.2. Cách thức thực hiện 
 Trong quá trình dạy học tùy theo mục tiêu bài học mà lựa chọn trò 
chơi cho phù hợp. Tôi đã áp dụng trò chơi vào các hoạt động sau 12 
 Đồng thời 9 que, mỗi que 1 đơn vị ta biểu diển được số 9. 
 Đưa 9 que diêm về dạng phân số rồi rút gọn, ta được: 
 4
 Tương ứng với phân số = 1. 
 4
 6
 Tương ứng với phân số = 3. 
 2
 7
 Tương ứng với phân số = 7. 
 1
 Ngoài ra, ta có thể biểu diễn các que diêm về dạng số La Mã để biểu 
thị giá trị của 1 số. Trên cơ sở đó giáo viên giới thiệu trải qua nhiều thế kỉ ta 
mới có được cách ghi như ngày nay, vừa dễ đọc, vừa sử dụng thuận tiện 
trong khoa học. Để hiểu rõ hơn về những cách ghi đó bài học hôm nay cô 
và các em sẽ tìm hiểu bài 2 “CÁCH GHI SỐ TỰ NHIÊN”. 
 Qua đây các nhóm sẽ thỏa sức sáng tạo rèn luyện độ nhanh nhẹn 
nhạy bén cho các em một cách tự nhiên, qua đó chú ý hơn về bài học mới. 
 * Trò chơi “Chạy tiếp sức”: 
 Chuẩn bị: 
 - Giáo viên chuẩn bị một số yêu cầu cần thiết ghi sẵn lên bảng phụ. 
 - Học sinh chuẩn bị tinh thần kiến thức có liên quan. 
 Cách chơi: 14 
 Học sinh 4 thay x, y, z vừa tìm được thế vào biểu thức. 
 Khi có hiệu lệnh, học sinh số 1 của các nhóm nhanh chóng chạy lên 
mở đề số 1, giải rồi ghi giá trị x tìm được vào ô của mình sau đó chạy về 
truyền bút cho học sinh số 2 của nhóm mình. Khi nhận được bút, học sinh 
nhanh chóng mở đề thay giá trị x đó vào đề của mình rồi giải tìm y, rồi ghi 
đáp số cho bạn số 3 của nhóm mình. Học sinh số 3 cũng làm tương tự 
Học sinh số 4 tổng hợp giá trị tìm được rồi viết biểu thức. 
 Nhóm nào hoàn thành đúng đầu tiên thì thắng cuộc. 
 Biểu thức cần tìm sẽ là 11+4 -16. Kết hợp kiến thức đã học giáo viên 
yêu cầu học sinh tính ra kết quả. Học sinh sẽ thực hiện từ trái sang phải 
11+4 =15 rồi lấy 15-16. Khi đó, sẽ phát sinh 15-16 (Số bị trừ nhở hơn số 
trừ). 
 Giáo viên phân tích 15 – 16 = 15+ (-16) Đây là phép cộng hai số 
nguyên khác dấu? Vậy làm thế nào để cộng hai số nguyên khác dấu, bài học 
hôm nay cô và các em sẽ tìm hiểu bài 14 “PHÉP CỘNG PHÉP TRỪ SỐ 
NGUYÊN” 
 * Trò chơi “Nhanh tay, nhanh mắt”, trò chơi này được áp dụng được 
gần như tất cả các bài trong chương trình toán học. 
 Chuẩn bị: 
 Những miếng bìa mica các màu có gắn sẵn các nam châm. Với những 
miếng bìa này giáo viên có thể ghi tất cả các nội dung cần học sinh quan 
tâm. 
 Cách chơi: 
 Chia làm 2 đội hoặc cho 2 học sinh chơi. Ai nhanh lấy được nhiều 
miếng bìa trong khoảng thời gian nhất định theo yêu cầu của chủ trò thì đội 
đó (hay người đó) thắng. 
 Tác dụng: 
 - Rèn luyện khả năng tập trung và ghi nhớ, nhạy bén trong việc sử lí 
các yêu cầu trò chơi, tạo khí thế học tập. 
 - Qua trò chơi này các em rèn khả năng nghe tốt, phản xạ nhanh và 
đặc biệt đây là một cách thú vị để các em rèn luyện về các phần của bài học.