Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề để phát triển năng lực phẩm chất cho học sinh trong dạy học chủ đề ”Đồ dùng điện trong gia đình” - Môn Công nghệ 8

 PHẦN A. ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lí do chọn giải pháp
 Năm học 2021 - 2022 là năm học bắt đầu thực hiện chương trình giáo dục 
phổ thông 2018 bắt đầu ở cấp THCS. Trong đó, chương trình giáo dục phổ thông 
môn Công nghệ đã xác định mục tiêu của việc học tập môn Công nghệ nhằm giúp 
học sinh hình thành, phát triển các phẩm chất chủ yếu và năng lực chung được quy 
định trong Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể; hình thành, phát triển năng 
lực công nghệ với các biểu hiện về nhận thức công nghệ, tìm hiểu thế giới tự nhiên 
dưới góc độ Công nghệ và vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học về Công nghệ vào 
thực tiễn. Để học sinh đạt được các mục tiêu đó, giáo viên (GV) phải thay đổi 
phương pháp giáo dục nhằm phát huy tính tích cực, sáng tạo, chủ động của học 
sinh đồng thời phát huy hết được năng lực và phẩm chất của học sinh. Học sinh( 
HS) đóng vai trò trung tâm trong việc tìm kiếm, chiếm lĩnh nguồn tri thức cho bản 
thân (Bộ GD-ĐT, 2018b). Một trong những năng lực chung cần phát triển cho 
người học là năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Để phát triển năng lực này, sử 
dụng một trong những phương pháp dạy học tích cực đó là phương pháp dạy học 
giải quyết vấn đề.
 Việc sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề góp phần tích cực vào 
việc rèn luyện tư duy phê phán, tư duy sáng tạo cho học sinh. Trên cơ sở sử dụng 
vốn kiến thức và kinh nghiệm đã có học sinh sẽ xem xét, đánh giá, thấy được vấn 
đề cần giải quyết.Trong khi phát hiện và giải quyết vấn đề, học sinh sẽ huy động 
được tri thức và khả năng cá nhân, khả năng hợp tác, trao đổi, thảo luận với bạn bè 
để tìm ra cách giải quyết vấn đề tốt nhất.Học sinh được lĩnh hội tri thức, kĩ năng và 
phương pháp nhận thức.
 Trong chủ đề: Đồ dùng điện trong gia đình, học sinh nhận biết được cơ sở 
phân loại, cấu tạo, nguyên lí làm việc và cách sử dụng một số đồ dùng điện thường 
dùng trong gia đình, học sinh nhận biết được cách tính điện năng tiêu thụ và sử 
dụng điện năng một cách hợp lí, tiết kiệm trong gia đình. Đây đều là những kiến 
thức có thể xây dựng rất nhiều tình huống trong dạy học. Đó là thuận lợi trong việc 
sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề để hình thành và phát triển năng 
lực và phẩm chất cho học sinh.
 Qua thực tế dạy học, khi tôi sử dụng phương pháp vấn đáp, phương pháp 
thuyết trình kết hợp với hình ảnh trong các hoạt động khởi động, hình thành kiến 
thức mới, luyện tập và vận dụng. Học sinh còn gặp lúng túng khi giải quyết các 
tình huống xảy ra trong quá trình học tập và cuộc sống. Năng lực giải quyết vấn đề 6. Tính mới của giải pháp
 - Học sinh tiếp cận phương pháp học tập mới, phát hiện và phát huy được 
phẩm chất và năng lực của bản thân. Chuẩn bị các điều kiện để tiếp cận đổi mới 
chương trình giáo dục THPT bắt đầu thực hiện từ lớp 10, thực hiện bắt đầu từ năm 
học 2022-2023.
 - Giáo viên tiếp cận với phương pháp dạy học mới, đổi mới phương pháp dạy học 
từ tiếp cận nội dung sang dạy học phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh, đáp ứng 
về chuẩn nghề nghiệp, chuyên môn nghiệp vụ để thực hiện chương trình đổi mới giáo 
dục phổ thông 2018, thực hiện bắt đầu từ lớp 6 năm học 2021 - 2022.
 PHẦN B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
 I. Thực trạng công tác dạy và học môn Công nghệ 8 ở trường THCS Lê Lợi
 1. Ưu điểm 
 Ban giám hiệu trường THCS Lê Lợi luôn có kế hoạch chỉ đạo kịp thời về 
công tác đổi mới quá trình dạy học ở nhà trường. Trường THCS Lê Lợi có cơ sở 
vật chất đầy đủ, lớp học có bàn ghế đủ cho học sinh, có tivi, máy chiếu, đồ dùng 
dạy học đủ phục vụ cho quá trình dạy học, có các phòng học chức năng để giáo 
viên thực hiện các nội dung thực hành, dự án.
 Bản thân giáo viên được đào tạo chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ, thành 
thạo về công nghệ thông tin, không ngừng học hỏi tiếp cận những nội dung đổi 
mới về kiến thức và phương pháp. Tham gia đầy đủ các buổi bồi dưỡng thường 
xuyên về chương trình giáo dục phổ thông mới của BGD đào tạo tổ chức, các buổi 
tập huấn về đổi mới sách giáo khoado sở giáo dục tổ chức. Bước đầu áp dụng vào 
trong quá trình dạy học, giáo dục.
 Học sinh trường THCS có đủ sách vở, đồ dùng học tập đầy đủ thuận tiện 
cho quá trình học tập của học sinh, ngoài ra học sinh thành thạo về công nghệ 
thông tin, thuận tiện cho việc tra cứu tài liệu. Học sinh phối hợp với giáo viên 
trong các hoạt động giáo dục và dạy học để được kết quả cao hơn.
 2. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế
 2.1.Giáo viên
 Hiện nay, đa phần là thực hiện dạy học định hướng nội dung. Giáo viên là 
người truyền thụ tri thức, học sinh tiếp thu những tri thức được quy định sẵn. Học 
sinh có phần “thụ động”, ít phản biện.Giáo án thường được thiết kế theo trình tự 
đường thẳng, chung cho cả lớp. Học sinh khó có điều kiện tìm tòi bởi kiến thức đã 
được có sẵn trong sách. Xuất phát từ lí do, thực trạng việc dạy và học môn Công nghệ 8 ở trường 
THCS Lê Lợi, tôi đề xuất các biện pháp giải quyết được vấn đề như sau:
 Biện pháp 1. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong hoạt 
động phần khởi động để phát triển năng lực, phẩm chất trong dạy học chủ đề: Đồ 
dùng điện trong gia đình- Môn Công nghệ 8
 Biện pháp 2. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong hoạt 
động hình thành kiến thức mới để phát triển năng lực, phẩm chất trong dạy học chủ 
đề: Đồ dùng điện trong gia đình- Môn Công nghệ 8
 Biện pháp 3. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong hoạt 
động luyện tập để phát triển năng lực, phẩm chất trong dạy học chủ đề: Đồ dùng 
điện trong gia đình- Môn Công nghệ 8
 Biện pháp 4. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong hoạt 
động cvận dụng để phát triển năng lực, phẩm chất trong dạy học chủ đề: Đồ dùng 
điện trong gia đình- Môn Công nghệ 8
 Biện pháp 5. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong dạy học 
thực hành để phát triển năng lực, phẩm chất trong dạy học chủ đề: Đồ dùng điện 
trong gia đình- Môn Công nghệ 8
 1. Biện pháp 1. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong 
hoạt động phần khởi động để phát triển năng lực, phẩm chất trong dạy học 
chủ đề: Đồ dùng điện trong gia đình - Môn Công nghệ 8
 Khi dạy Chủ đề. Đồ dùng loại điện - quang (Công nghệ 8). Giáo viên có 
thể sử dụng dạy học giải quyết vấn đề vào hoạt động khởi động như sau: 
 *Mục tiêu: Giới thiệu về đồ dùng loại điện - quang
 Nội dung: HS nhận biết được đồ dùng loại điện - quang
 Sản phẩm: Báo cáo hoạt động nhóm. Giải quyết tình huống
 Hình thành phẩm chất, năng lực:
 - Năng lực tự chủ và tự học
 - Năng lực giao lưu và hợp tác: Biết sử dụng thông tin để trình bày, thảo 
luận các vấn đề liên quan đến đồ dùng loại điện - quang, lắng nghe và phản hồi tích 
cực trong quá trình hoạt động nhóm.
 - Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Giải quyết được các vấn đề liên 
quan đến đồ dùng loại điện - quang
 - Năng lực công nghệ: hợp tác, năng lực tự học và tự chủ trong việc thảo luận, trình bày, lắng nghe và hợp 
tác trong nhóm. Khi giải quyết được tình huống có vấn đề được đặt ra, kỹ năng giải 
quyết của học sinh bắt đầu được hình thành, qua đó phát triển năng lực giải quyết 
vấn đề và sáng tạo. Thông qua các hoạt động học tập, phát triển phẩm chất chăm 
chỉ, trách nhiệm của bản thân khi được phân công và hoàn thành nhiệm vụ được 
giao.
 2. Biện pháp 2. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong 
hoạt động hình thành kiến thức mới để phát triển năng lực, phẩm chất trong 
dạy học chủ đề: Đồ dùng điện trong gia đình- Môn Công nghệ 8
 Bài 41. Đồ dùng loại điện – nhiệt. Bàn là điện (Công nghệ 8)
 II. Bàn là điện
 1.Cấu tạo
 Mục tiêu: Nêu được câu tạo của bàn là điện
 Nội dung: Học sinh biết được cấu tạo của bàn là điện
 Sản phẩm: Báo cáo hoạt động nhóm. Giải quyết tình huống.
 Hình thành phẩm chất, năng lực:
 - Năng lực tự chủ và tự học
 - Năng lực giao lưu và hợp tác: Biết sử dụng thông tin để trình bày, thảo 
luận các vấn đề liên quan đến bàn là điện, lắng nghe và phản hồi tích cực trong quá 
trình hoạt động nhóm.
 - Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Giải quyết được các vấn đề liên 
quan đến cấu tạo bàn là, giải quyết được tình huống đặt ra.
 - Năng lực công nghệ:
+ Nhận thức công nghệ: Nhận biết được cấu tạo của bàn là điện
+ Phẩm chất: Chăm chỉ, trách nhiệm
 Khi tổ chức hoạt động hình thành kiến thức mới trong phần mục I.1. Bài 41. Đồ 
dùng loại nhiệt - điện. Bàn là điện, giáo viên có thể tổ chức các hoạt động như sau:
 Giai đoạn 1: Nhận biết vấn đề
 Giáo viên đưa ra tình huống: Thu, Mai, Minh ngồi tranh luận với nhau về 
cấu tạo bàn là điện
 Thu cho rằng “Bàn là điện có cấu tạo bởi hai bộ phận chính là dây đốt nóng 
và vỏ, ngoài ra còn có bộ phận như đèn tín hiệu, rơ le nhiệt, núm điều chỉnh nhiệt chỉ, trách nhiệm của bản thân khi được phân công và hoàn thành nhiệm vụ được 
giao.
 3. Biện pháp 3. Sử dụng phương pháp dạy học giải quyết vấn đề trong 
hoạt động luyện tập để phát triển năng lực, phẩm chất trong dạy học chủ đề: 
Đồ dùng điện trong gia đình- Môn Công nghệ 8
 Bài 42. Bếp điện, nồi cơm điện(Công nghệ 8)
 Mục tiêu: Củng cố kiến thức về sử dụng nồi cơm điện
 Nội dung: Học sinh nhận biết được cách sử dụng nồi cơm điện
 Sản phẩm: Hoàn thành nhiệm vụ. Giải quyết tình huống.
 Hình thành phẩm chất, năng lực:
- Năng lực tự chủ và tự học
- Năng lực giao lưu và hợp tác: Biết sử dụng thông tin để trình bày, thảo luận các 
vấn đề liên quan đến nồi cơm điện, lắng nghe và phản hồi tích cực trong quá trình 
hoạt động nhóm.
- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Giải quyết được các vấn đề liên quan đến 
nồi cơm điện
- Năng lực công nghệ:
+ Sử dụng công nghệ: Cách sử dụng nồi cơm điện
Phẩm chất: Chăm chỉ, trách nhiệm
 Để tổ chức hoạt động luyện tập bài 42. Bếp điện, nồi cơm điện. Giáo viên có 
thể tổ chức hoạt động luyện tập như sau:
 Giai đoạn 1: Nhận biết vấn đề
Giáo viên đưa ra tình huống như sau: Nhà bạn Cường có bốn người: Bố, mẹ, 
Cường và em gái. Mẹ bạn Cường cần chuẩn bị bữa cơm cho gia đình. Mẹ bạn 
Cường nên sử dụng loại nồi cơm điện nào phù hợp với gia đình bạn ấy trong 3 loại 
dưới đây, biết điện áp của mạng điện nhà bạn Cường là 220V:
A.Nồi cơm điện có thông số: 110V - 700W; dung tích: 1,8 L.
B. Nồi cơm điện có thống số: 110V- 280W; dung tích 0,6 L
C. Nồi cơm điện có thông số: 220V – 680W; dung tích 1,8L
 Giai đoạn 2: Lập kế hoạch giải quyết vấn đề
 Giáo viên yêu cầu học sinh thảo luận nhóm trong thời gian 3 phút và đưa ra 
ý kiến của nhóm. Hình thành phẩm chất, năng lực:
- Năng lực tự chủ và tự học
- Năng lực giao lưu và hợp tác:Biết sử dụng thông tin để trình bày, thảo luận các 
vấn đề liên quan đến sử dụng hợp lý điện năng, lắng nghe và phản hồi tích cực 
trong quá trình hoạt động nhóm.
- Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo: Giải quyết được các vấn đề liên quan đến 
sử dụng hợp lý điện năng
- Năng lực công nghệ:
+ Sử dụng công nghệ: Thực hiện các biện pháp sử dụng hợp lý và tiết kiệm điện 
trong gia đình
Phẩm chất: Chăm chỉ, trách nhiệm
 Để tổ chức hoạt động vận dụng bài 48. Sử dụng hợp lý điện năng, GV có thể 
tổ chức hoạt động vận dụng như sau:
 Giai đoạn 1: Nhận biết vấn đề
Giáo viên đưa ra tình huống như sau: Quỳnh Anh từ bà nội về nhà lúc 19h, bước 
vào phòng khách thấy quạt bật vù vù, đèn bật sáng chưng. Đi vào bếp thấy quạt 
đang chạy, đèn đang bật nhưng không thấy mẹ đâu. Một lúc sau thấy mẹ từ trên 
tầng xuống, Quỳnh Anh nhẹ nhàng bảo với mẹ là mẹ không sử dụng thì tắt các 
thiết bị điện để tiết kiện điện năng. Mẹ Quỳnh Anh bảo với Quỳnh Anh rằng “Các 
thiết bị điện trong phòng khách, phòng bếp đều là dùng thiết bị điện tiết kiệm năng 
lượng, dù có bật thì cũng không tiêu thụ nhiều điện năng”. Em thấy Quỳnh Anh 
đúng hay mẹ Quỳnh Anh đúng? Giải thích vì sao?
 Giai đoạn 2: Lập kế hoạch giải quyết vấn đề?
 Giáo viên yêu cầu học sinh thảo luận nhóm cặp bàn trong thời gian 2 phút 
và đưa ra ý kiến của nhóm.
 HS phân công nhiệm vụ, thảo luận nhóm và đề xuất giả thuyết giải quyết 
vấn đề, đưa ra các phương án và lập kế hoạch giải quyết vấn đề.
 Giai đoạn 3: Thực hiện kế hoạch
 HS thảo luận và chốt lại phương án giải quyết vấn đề.
 Giai đoạn 4: Kiểm tra, đánh giá và kết luận
 GV yêu cầu đại diện nhóm trình bày ý kiến của nhóm mình, đại diện nhóm 
khác nhận xét và bổ sung. - Năng lực công nghệ:
+ Nhận biết công nghệ: Nhận biết được cách tính toán điện năng tiêu thụ trong gia 
đình
+ Sử dụng công nghệ: Tính toán được điện năng tiêu thụ trong gia đình
Phẩm chất: Chăm chỉ, trách nhiệm
 Để tổ chức hoạt động dạy học thực hành bài 49. Tính toán được điện năng 
tiêu thụ trong gia đình, GV có thể tổ chức hoạt động vận dụng như sau:
 Giai đoạn 1: Nhận biết vấn đề
 GV đưa ra tình huống như sau: Nhà bạn Lan có mức tiêu thụ điện năng của 
các đồ dùng điện trong ngày 13 tháng 08 năm 2021 như sau:
 TT Tên đồ dùng Công Số Thời gian sử Tiêu thụ điện 
 suất điện lượng dụng trong ngày năng trong ngày 
 P(W) t(h) A(Wh)
 1 Đèn compac 25 10 4
 2 Đèn ống huỳnh 45 2 4
 quang và chấn 
 lưu
 3 Quạt bàn 65 2 8
 4 Quạt trần 80 2 4
 5 Tủ lạnh 120 1 24
 6 Tivi 70 1 6
 7 Bếp điện 1000 1 2
 8 Nồi cơm điện 630 1 1
 9 Bơm nước 250 1 1
 Ba bạn Huy, Mai Anh, Tuấn sau một hồi tính toán, Huy cho biết điện năng 
tiêu thụ nhà bạn Lan trong 1 tháng(30 ngày) hết 275KWh; Mai Anh thì đưa ra kết 
quả là 280Wh; Tuấn thì đưa ra kết quả 249,6KWh. Vậy trong ba bạn Huy, Mai 
Anh, Tuấn bạn nào tính đúng? Giải thích vì sao?
 Giai đoạn 2: Lập kế hoạch giải quyết vấn đề
 GV yêu cầu HS thảo luận nhóm trong thời gian 10 phút và đưa ra ý kiến của 
nhóm.