Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng Infographic để nâng cao hiệu quả dạy - Học Lịch sử cho học sinh Lớp 10 ở trường THPT Chuyên Bắc Giang

 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 THUYẾT MINH MÔ TẢ GIẢI PHÁP
 VÀ KẾT QUẢ THỰC HIỆN SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: “Sử dụng Infographic để nâng cao hiệu quả dạy - học lịch sử 
cho học sinh lớp 10 ở trường trung học phổ thông Chuyên Bắc Giang”
2. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: tháng 9/2019
3. Các thông tin cần bảo mật (nếu có): không có
4. Mô tả các giải pháp cũ thường làm 
Lịch sử là một môn học trong chương trình giáo dục phổ thông. Cũng giống như 
nhiều môn học khác trong hệ thống giáo dục nước ta, việc dạy học Lịch sử đã có 
nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của cải cách 
giáo dục. Khi lý giải nhiều học sinh không thích học môn Lịch sử ở trường phổ 
thông hiện nay và có điểm số môn này chưa cao như kì vọng, trái lại học sinh 
thường rất quan tâm đến các vấn đề lịch sử và thích nghe “kể chuyện lịch sử”, xem 
phim lịch sử, tác giả Nguyễn Quốc Vương cho rằng “thực chất, đó là biểu hiện 
của việc học sinh tìm kiếm “sự tự do trong nhận thức”. Ở đó, tính đa dạng của 
nhận thức lịch sử được thừa nhận và học sinh được trải nghiệm “khoái cảm trí 
tuệ” khi tiếp nhận các “hình ảnh lịch sử” đa chiều và tự xây dựng “hình ảnh lịch 
sử” cho bản thân” [10, tr. 138].
Giải mã bài toán đó, infographic với đặc trưng trực quan, sinh động, độc đáo hoàn 
toàn có thể tạo ra hứng thú học tập mới, đồng thời giúp đỡ học sinh được tự do thể 
hiện những nhận thức lịch sử qua lăng kính của mình. Mỗi infographic với tư cách 
là một sản phẩm cá nhân độc đáo, thể hiện sự sáng tạo, tư duy thẩm mĩ và khả 
năng sử dụng công nghệ thông tin của tác giả sẽ góp phần nâng cao hiệu quả học 
tập bộ môn.
Tuy nhiên, mặc dù có nhiều ưu thế, nhưng hiện nay, việc sử dụng infographic 
trong dạy học hiện nay hiện chưa được tiến hành rộng rãi. Theo nghiên cứu của 
chúng tôi, infographic đã trở thành nội dung nghiên cứu và ứng dụng với qui mô 
hẹp trong dạy học Địa lý ở một số trường THPTnhư: Nghiên cứu của các tác giả 
Huỳnh Phẩm Dũng Phát, Trần Thị Hoa Lan, Nguyễn Thị Thanh Thùy với đề tài 
“Sử dụng Piktochart thiết kế infographic phục vụ giảng dạy Địa lí” (2016), đăng 
trên tạp chí Khoa học trường ĐHSP TP Hồ Chí Minh đã cho thấy hiệu quả thực 
tiễn khi ứng dụng infogrphic vào dạy học môn Địa lí lớp 11. Hoặc sinh viên Trần 
 2 nền giáo dục Việt Nam hiện nay là hình thành nhân cách toàn diện cho thế hệ trẻ, 
những người lao động tương lai của xã hội, có sức khỏe, có trí tuệ, có tâm hồn 
trong sáng, biết yêu thương cộng đồng, nhân loại, có ý thức công dân và có khả 
năng lao động sáng tạo, nhằm đáp ứng những yêu cầu của thời kì công nghiệp hóa, 
hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.
Có thể thấy, infographic lịch sử không còn là khái niệm xa lạ, trái lại, nó còn có 
thể trở thành một công cụ hỗ trợ dạy học trong thời đại mới, không chỉ nâng cao 
hứng thú, chất lượng học tập bộ môn mà còn mở ra khả năng phát triển các năng 
lực của người học. Tuy nhiên, trước khi áp dụng giải pháp, chúng tôi thấy việc ứng 
dụng infographic trong dạy học lịch sử hiện nay vẫn còn là một vấn đề mới, chưa 
được triển khai áp dụng rộng rãi để phát huy hết hiệu quả của nó.
5. Sự cần thiết phải áp dụng giải pháp sáng kiến
Nghị quyết 29-NQ/TW năm 2013 đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, 
đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong thời kì mới. Tiếp đó là sự ra 
đời của Nghị quyết số 88/2014/QH13; Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội 
về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông giai đoạn 2015-2020; 
Quyết định số 404/QĐ-TTg ngày 27/3/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt 
Đề án đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông, giáo dục đã 
chuyển từ việc người thầy là trung tâm sang người học là trung tâm, chuyển từ 
chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, từ 
chỗ quan tâm tới việc học sinh học được gì đến chỗ quan tâm tới việc học sinh học 
được cái gì qua việc học. Để thực hiện thắng lợi các Nghị quyết này hiện nay 
các trường phổ thông đang có sự đổi mới trên nhiều phương diện nhằm phát triển 
năng lực và phẩm chất người học như: đổi mới về nội dung, chương trình học tập, 
phương pháp dạy của GV và học tập của HS 
Môn Lịch sử trong trường THPT là một trong những môn học cơ bản, có vai trò và 
chức năng quan trọng trong hệ thống chương trình giáo dục phổ thông. Đây là môn 
học có ưu thế trong việc thực hiện mục tiêu đào tạo đặc biệt là giáo dục lý tưởng, 
truyền thống, đạo đức, lối sống.
Trong thời đại công nghệ 4.0, infographic không chỉ là hình thức, phương pháp, 
mà còn là biện pháp quan trọng để truyền tải cơ sở dữ liệu, kiến thức phức tạp 
thông qua cụm từ khóa ngắn gọn kết hợp với hình ảnh trực quan, sinh động, giúp 
người đọc lĩnh hội thông tin hiệu quả. Tại Việt Nam, infographic đã được sử dụng 
trong nhiều lĩnh vực và đem lại hiệu quả như ngành báo chí, truyền thông, bản đồ, 
địa lí [1],... 
Trong lĩnh vực giáo dục, việc thiết kế và sử dụng infographic trong dạy học lịch sử 
 4 chọn lọc và diễn giải chúng thành các biểu đồ, hình ảnh theo chủ đề riêng biệt 
[1]. Như vậy, infographic có thể hiểu đơn giản là thiết kế đồ họa thông tin, cụ thể 
chính là dạng thức thể hiện các thông tin, dữ liệu hoặc kiến thức phức tạp bằng 
những hình ảnh trực quan, sinh động.
Để thiết kế được infographic lịch sử có chất lượng tốt về nội dung và hình thức, 
giáo viên phải thực hiện theo một quy trình thiết kế rõ ràng, đầy đủ các bước cơ 
bản. Mục đích của giải giáp này nhằm giúp cho giáo viên định hình rõ hơn về mặt 
lý thuyết các phương pháp, cách áp dụng và hiệu quả áp dụng khi sử dụng phương 
pháp này mà không cảm thấy khó khăn, phức tạp hay hoang mang. Đây cũng là tài 
liệu tham khảo cho học sinh, giáo viên trước khi thiết kế qua đó HS tự tìm hiểu, 
nghiên cứu và định hình bước đầu chức năng của các infographic đối với người 
dạy cũng như đối với người học. Quá trình này góp phần phát huy tính tích cực, 
chủ động và sáng tạo của cả giáo viên và học sinh.
Giải pháp 3: Đề xuất các biện pháp sử dụng infographic để nâng cao hiệu quả dạy 
- học lịch sử trong trường phổ thông. Mục đích của giải pháp này là tác giả muốn 
đưa ra các biện pháp cụ thể sử dụng infographic khi dạy lịch sử lớp 10 ở trường 
phổ thông để giáo viên định hướng và sử dụng một cách bài bản, quy củ , khuyến 
khích được tinh thần tự học, tự sáng tạo của học sinh, học sinh có hứng thú trong 
học tập, tự giác và hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.
7. Nội dung sáng kiến
7.1. Thuyết minh giải pháp mới hoặc cải tiến 
7.1.1. Nội dung các giải pháp 
* Giải pháp 1: 
- Tên giải pháp: Tìm hiểu về cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của việc sử dụng 
infogaphic trong dạy học Lịch sử ở trường THPT theo hướng phát triển năng lực 
học tập của học sinh. 
- Nội dung: Với hệ thống lý thuyết chung về infographic, về ưu điểm việc sử dụng 
infogarphic và thực trạng việc sử dụng infographic trong dạy học lịch sử ở trường 
phổ thông giúp cho GV có cái nhìn rất hệ thống, khái quát chung nhất về khái 
niệm, những lợi thế, tác dụng của việc sử dụng infographic. Còn đối với HS, đặc 
biệt là HS cơ bản, HS lớp chuyên và HS trong đội tuyển HSG Quốc gia, các em có 
thể tự ghi nhớ, tự khai thác, tự mở rộng nâng cao các nội dung kiến thức có trong 
SGK, từ đó giúp các em định hình và giải quyết vấn đề một cách dễ dàng, không 
còn nhớ máy móc, một chiều mà sẽ biết nhìn nhận, đánh giá vấn đề từ nhiều góc 
độ, biết phân tích, nhận xét và tổng hợp kiến thức. Đây chính là mục tiêu hướng 
tới của phát triển năng lực cho học sinh.
 6 Từ thực tế trong công tác giảng dạy và bồi dưỡng học sinh giỏi qua một số năm, 
khi giảng dạy và ôn tập cho học sinh, tôi thường lựa chọn sử dụng infographic để 
thiết kế các bài học lịch sử. Sau khi áp dụng giảng dạy sáng kiến đối với lớp 10 cơ 
bản, 10 chuyên Sử-Địa và học sinh giỏi quốc gia năm học 2019 - 2020 và 2020 - 
2021 đã thấy có sự tiến bộ vê hứng thú và về chất lượng. Cụ thể:
 So sánh hứng thú, sự tích cực của HS trước và sau khi áp dụng giải pháp (kết quả 
đo lường bằng việc khảo sát HS của 8 lớp: Sử -Địa K31, Sử-Địa K29, Sử địa K30, 
Pháp K31, Trung K31, Sinh K29, Trung K29, Hóa K29 và HS đội tuyển học sinh 
giỏi: cấp tỉnh, khu vực, quốc gia các năm từ 2019-2020, 2020-2021 với tổng số 
300 HS .
 Thái độ, hứng thú và sự tích cực Trước khi áp dụng Sau khi áp dụng 
 với nội dung bài học giải pháp giải pháp
 Rất hứng thú 12 % 63,5%
 Hứng thú 70% 37,5%
 Không hứng thú 18% 0%
Có thể thấy, giải pháp đưa ra đã có hiệu quả rất tốt trong việc làm thay đổi hứng 
thú, sự tích cực, chủ động của học sinh trong giờ học Lịch sử.
Kết quả thi HSGQG năm học 2019-2020, 2020 - 2021 đã vượt chỉ tiêu về số lượng 
nhưng về chất lượng được nâng lên đáng kể.
So sánh, đối chiếu với kết quả của hai năm trước khi chưa áp dụng và bắt đầu áp 
dụng sáng kiến và đã áp dụng sáng kiến, cụ thể:
 So sánh Năm học 2017- Năm học 2018- Năm học 2019- Năm học 
 2018 2019 2020 2020-2021
 Số giải Đạt 09/10 giải Đạt 07/10 giải Đạt 10/10 giải Đạt 10/10 giải
 Chất -04 giải Nhì, -01 giải Nhì -04 giải Nhì. -04 giải Nhì
 lượng -02 giải Ba, -06 giải kk. -06 giải Ba -02 giải Ba
 giải -03 giải kk. -04 giải kk
7.1.2 Các bước đã được thực hiện khi áp dụng sáng kiến:
 - Bước 1. Giới thiệu sáng kiến đến các đồng chí đang thực hiện nhiệm vụ giảng 
dạy Lịch sử và bồi dưỡng học sinh giỏi môn Lịch sử tại trường THPT Chuyên Bắc 
Giang. 
- Bước 2. Tổ chức trao đổi, thảo luận trong nhóm dạy; xây dựng kế hoạch áp dụng 
sáng kiến; đã trao đổi đồng thời nhờ 3 đồng chí trong tổ bộ môn áp dụng sáng kiến 
trong giảng dạy, cụ thể 
 8 Sau khi áp dụng các giải pháp nêu trên ở tại trường THPT chuyên Bắc Giang, hiệu 
quả của sáng kiến đạt được như sau:
Về lợi ích kinh tế
Khi thực hiện áp dụng sáng kiến trên đây vào thực tiễn dạy học Lịch sử
THPT; dạy lớp chuyên Sử - Địa; dạy Đội tuyển học sinh giỏi Quốc gia có thể nhìn 
thấy ngay một số lợi ích về mặt kinh tế mà nó mang lại, đó là:
- Tiết kiệm thời gian, công sức của giáo viên khi tổ chức giảng dạy môn Lịch sử 
trên lớp, rèn kĩ năng làm bài cho HSG môn Lịch sử.
- GV có thể sử dụng phần lý luận của sáng kiến kinh nghiệm này để tiếp tục xây 
dựng các giải pháp rèn luyện, phát triển năng lực cho HS sang nghiên cứu những 
giai đoạn Lịch sử khác. 
- GV có thể sử dụng các infographic đã được thiết kế trong sáng kiến để giảng dạy, 
củng cố kiến thức, ôn luyện và rèn luyện kĩ năng cho học sinh
- Những giải pháp được nêu trong sáng kiến có thể trở thành tư liệu tham khảo để 
HS tự học, tự rèn tại nhà. Qua đó tiết kiệm được chi phí đi lại, các khoản chi cho 
việc mua tài liệu tham khảo
- Thực hiện sáng kiến này chính là một điều kiện, một cơ hội để GV tự tìm hiểu tài 
liệu, cập nhật thông tin tri thức mới, củng cố kiến thức chuyên môn từ đó nâng cao 
năng lực, phẩm chất cá nhân. Việc GV không ngừng tự trau dồi nâng cao năng lực, 
chuyên môn nghiệp vụ ở một khía cạnh nào đó cũng có thể xem là tiết kiệm kinh 
phí cho công tác tập huấn, đào tạo lại. 
Lợi ích xã hội
- Hướng tới mục tiêu trình bày vấn đề một cách tường minh nên chúng tôi đã sử 
dụng nhiều sơ đồ, bảng biểu, các ví dụ cụ thể, hệ thống tư liệu bám sát vấn đề 
nghiên cứu để Giáo viên và Học sinh dễ theo dõi. Với tinh thần đó, sáng kiến 
góp phần làm giảm áp lực cho Giáo viên và học sinh trong việc dạy và học.
- Sáng kiến kinh nghiệm này cũng là tài liệu tham khảo hữu ích, giúp Giáo viên 
nâng cao năng lực chuyên môn, đóng góp hiệu quả cho công tác giáo dục mũi 
nhọn. 
* Cam kết: Chúng tôi cam đoan những điều khai trên đây là đúng sự thật và không 
sao chép hoặc vi phạm bản quyền. 
 Xác nhận của cơ quan, đơn vị Tác giả biện pháp
 Nguyễn Thị Lan Hương Nguyễn Thu Hiền
 10 Theo Wikipedia, Information graphics hoặc infographics là nghĩa là hình thức đồ 
họa trực quan sử dụng hình ảnh để trình bày thông tin, dữ liệu hoặc kiến thức thể 
hiện những thông tin phức tạp một cách nhanh và rõ ràng. Theo Từ điển Oxford, 
infographic là cách thể hiện trực quan thông tin hoặc dữ liệu như dạng biểu đồ, sơ 
đồ. Từ đó có thể hiểu, “Infographic” là dạng thức thể hiện các thông tin, dữ liệu 
hoặc kiến thức phức tạp bằng những hình ảnh trực quan, sinh động. Mục tiêu của 
infographic là chuyển khối dữ liệu khổng lồ, phức tạp trở nên rõ ràng, sống động 
và hấp dẫn bằng cách chọn lọc và diễn giải chúng thành các biểu đồ, hình 
ảnhtheo chủ đề riêng biệt. 
Những ưu điểm của việc sử dụng Infographic trong dạy học lịch sử là:
- Tính khái quát, tổng hợp và lôgic cao. Infographic cho phép tổng hợp thông tin 
theo từng chủ đề. Mỗi infographic chú ý đến tính logic, sắp xếp bố cục nội dung 
và hình ảnh phản ánh được các mối liên hệ nhân quả giữa các sự kiện, hiện tượng 
lịch sử. Qua đó, giúp người học dễ dàng hệ thống được kiến thức, biết so sánh, 
đánh giá, liên hệ và vận dụng kiến thức vào thực tiễn, góp phần quan trọng vào 
việc hình thành và phát triển tư duy logic của HS trong quá trình nhận thức.
Ví như, khi tổ chức dạy học về cuộc cách mạng tư sẩn Pháp (1789) cho học sinh 
lớp 10, giáo viên dựa vào kiến thức cần đạt và sách giáo khoa để thiết kế 
Infographic trên phần mềm, sẽ hướng dẫn học sinh hệ thống hóa được những kiến 
thức trọng tâm, có hình ảnh sinh động.
 Infographic về tình hình nước Pháp trước cách mạng (lịch sử lớp 10)
 12