Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng hiệu quả kênh hình tạo hứng thú học tập cho học sinh trong dạy học phân môn Địa lí 6, bộ sách Kết nối tri thức

 MỤC LỤC
PHẦN I: MỞ ĐẦU...............................................................................................1
 1. Lí do chọn đề tài............................................................................................................1
 2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................................2
 3. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài: .......................................................2
 4. Phương pháp nghiên cứu: .......................................................................................2
 5. Thời gian nghiên cứu: ..............................................................................................2
PHẦN II: NỘI DUNG .........................................................................................3
 1. Cơ sở thực tiễn .............................................................................................3
 2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiên kinh nghiệm. ..............4
 3. Các giải pháp sử dụng kênh hình hiệu quả trong dạy học. ..........................5
 4. Một số ví dụ minh họa. ..............................................................................10
 5. Kết quả thực hiện có so sánh đối chứng. ...................................................12
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................13 2 / 15
hình có trong bài học, trong khi tư duy của trẻ ở lứa tuổi nảy còn thiên về tính cụ 
thể. Vì thế trong quá trình dạy Địa lí lớp 6, giáo viên cần rèn luyện cho học sinh 
kỹ năng sử dụng kênh hình đề giảm tính trừu tượng cho học sinh. Từ thực tiễn của 
việc thực hiện giảng dạy chương trình - sách giáo khoa Địa lí lớp 6 ở trường THCS 
trong các năm vừa qua. Bản thân tôi đã tích cực chủ động nghiên cứu nhằm đưa 
ra một số kinh nghiệm của bản thân về việc dạy học tích hợp kiến thức liên môn 
trong thực tế giảng dạy tại địa phương.
 Với những lí do trên tôi lựa chọn đề tài: “Sử dụng hiệu quả kênh hình tạo 
hứng thú học tập cho học sinh trong dạy học phân môn địa lí 6” làm đề tài 
nghiên cứu của mình. Đây là kinh nghiệm của bản thân được rút ra trong quá trình 
giảng dạy bộ môn Địa lí. 
2. Mục đích nghiên cứu
 - Giúp học sinh có kĩ năng sử dụng kênh hình trong học tập một cách thành 
 thục.
 - Giúp học sinh có khả năng nhận thức kiến thức và nắm vững kiến thức trong 
 và sau bài học. 
 - Góp phần thực hiện chủ nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập bộ môn.
3. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài:
 a. Giới hạn nghiên cứu: đề tài này tôi nghiên cứu ở một số bài học địa lí THCS 
 trong chương trình- sách giáo khoa bậc THCS và giới hạn trong việc rèn kĩ 
 năng sử dụng kênh hình cho học sinh.
 b. Phạm vi nghiên cứu: Học sinh 
4. Phương pháp nghiên cứu:
 - Phương pháp thử nghiệm
 - Phương pháp phân tích hệ thống.
 - Phương pháp khảo sát, thống kê.
5. Thời gian nghiên cứu:
 Đề tài này đã được nghiên cứu trong thời gian 8/2023 đến nay 4 / 15
 biết các đặc điểm địa lí, địa hình, và văn hóa một cách chân thực. Điều này 
 giúp họ phát triển khả năng quan sát và mô tả, kỹ năng quan trọng trong môn 
 Địa lí.
- Tạo sự hứng thú và tương tác: Kênh hình làm tăng sự hứng thú của học sinh 
 thông qua việc sử dụng các hình ảnh và video thú vị, làm cho môn học trở nên 
 sinh động và gần gũi với thực tế. Các hoạt động tương tác như thảo luận, thực 
 hành và thăm quan ảo cũng được thúc đẩy thông qua kênh hình.
- Hỗ trợ học sinh với nhu cầu học tập đa dạng: Kênh hình cung cấp cơ hội cho 
 học sinh học tập theo cách của họ, bằng cách sử dụng hình ảnh, video, văn bản 
 và các tài nguyên đa dạng khác nhau. Điều này hỗ trợ việc đáp ứng các phong 
 cách học tập và nhu cầu học tập khác nhau.
 Kênh hình không chỉ là một phương tiện giảng dạy mà còn là một công cụ mạnh 
mẽ để tối ưu hóa việc truyền đạt kiến thức địa lí và tạo ra môi trường học tập sáng 
tạo và thú vị.
2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng sáng kiên kinh nghiệm.
 Việc dạy và học môn Địa lí ở cấp THCS còn gặp không ít những khó khăn. 
Theo điều tra khảo sát nghiên cứu trong nhiều năm tôi thấy nhiều em học sinh còn 
chưa thực sự thích học bộ môn Địa lí do nhận thức lệch lạc của các em và các bậc 
phụ huynh, như:
- Chưa thấy được vai trò của môn học, cho rằng đây là môn học “phụ”, không 
 quan trọng nên không chú trọng quan tâm, các các câu hỏi, bài tập liên quan 
 đến nội dung bài học giao về nhà nhiều em chỉ làm cho xong.
- Nhiều phụ huynh yêu cầu con mình chỉ tập trung vào các môn như Ngữ văn, 
 Toán, Tiếng Anh,.để chuẩn bị bước đệm cho thi vào THPT nên các em chỉ 
 học theo kiểu đối phó.
- Về năng lực học tập như: tư duy tổng hợp theo lãnh thổ, năng lực vận dụng 
 kiến thức vào thực tiễn, phân tích bản đồ biểu đồm hình vẽ tranh ảnhcủa học 
 sinh còn hạn chế dẫn đến hiều học sinh còn không đạt điểm trong các câu hỏi 
 vận dụng, liên hệ thực tế trong các bài kiểm tra. Vì thế năng lực học tập môn 
 địa lí chưa tốt dẫn đến kết quả học tập bộ môn không cao, rồi làm cho nhiều 
 em không thích học môn địa lí , trong các giờ học thường mệt mỏi, buồn ngủ, 
 nói chuyện riêng, dẫn đến không tiếp thu được kiến thức bài học.
Vì vậy sử dụng hiệu quả kênh hình trong dạy học phân môn Địa lí thực sự rất cần 
thiết để tạo hứng thú học tập cho học sinh. 6 / 15
 ảnh và video thực tế. Hướng dẫn học sinh nhìn nhận và áp dụng kiến thức vào 
 các tình huống thực tế trong cuộc sống hàng ngày.
 - Khám phá công nghệ mới: Khám phá và giới thiệu các công nghệ mới và ứng 
 dụng giáo dục đa phương tiện để tăng cường trải nghiệm học tập. Sử dụng các 
 công cụ như bảng trắng thông minh, phần mềm đồ họa, và ứng dụng trực tuyến.
 - Tạo môi trường học tập linh hoạt: Sử dụng kênh hình để tạo ra một môi trường 
 học tập linh hoạt, nơi học sinh có thể tương tác và tham gia vào quá trình học 
 một cách chủ động. Khuyến khích sự sáng tạo và đa dạng trong việc sử dụng 
 kênh hình.
 - Kiểm tra hiểu biết: Kết hợp việc sử dụng kênh hình vào quá trình kiểm tra và 
 đánh giá hiểu biết của học sinh. Cung cấp phản hồi xây dựng để họ có thể cải 
 thiện và phát triển kiến thức của mình.
 - Đảm bảo tiếp cận công bằng: Đối mặt với sự đa dạng về nguồn tài nguyên và 
 công nghệ, đảm bảo rằng tất cả học sinh có cơ hội tiếp cận và sử dụng kênh 
 hình trong quá trình học.
 - Theo dõi tiến độ và điều chỉnh: Liên tục theo dõi tiến độ của học sinh và điều 
 chỉnh phương pháp sử dụng kênh hình dựa trên phản hồi và nhu cầu cụ thể của 
 lớp học.
 - Tạo sự tương tác: Sử dụng kênh hình để tạo sự tương tác giữa giáo viên và học 
 sinh, cũng như giữa học sinh với nhau. Tạo ra các hoạt động thảo luận, nhóm 
 làm việc, và dự án nhóm để khuyến khích sự tương tác và học hỏi từ các bạn.
❖ Giải pháp 2: Hướng dẫn học sinh các bước khai thác tri thức từ kênh hình 
 ngay từ những tiết đầu và luyện tập thường xuyên để học sinh có kĩ năng tự 
 lĩnh hội tri thức qua kênh hình
 Kênh hình gồm các loại: Tranh, ảnh địa lí. bản đồ, lược đồ, sơ đồ. Trong giải 
 pháp này tôi xin trình bày các bước khai thác tranh, ảnh địa lí
 * Các bước khai thác tranh, ảnh địa lí
 Để hướng dẫn HS quan sát, phân tích và giải thích được các nội dung thể hiện 
 qua các tranh, ảnh cần tiến hành theo trình tự sau:
 Bước 1 : Đọc tên , nội dung bản chú giải, quan sát được nội dung của bức ảnh và 
 trả lời được các câu hỏi: Ảnh đó chụp cái gì? Có những đối tượng nào biểu hiện ở 
 trong ảnh?
 Bước 2 : HS quan sát, trả lời các câu hỏi định hướng cơ bản:
 Đưa ra hệ thống câu hỏi hoặc vấn đề, hướng dẫn HS lần lượt phân tích, so sánh 
 (nếu có) các đối tuợng biểu hiện trên các bức ảnh: Các đối tượng địa lí này được 
 biểu hiện như thế nào? Những đặc điểm nổi bật của đối tượng? Hình dạng, kích 
 thước của đối tượng được biểu hiện như thế nào? 8 / 15
 - Áp dụng những thông tin từ biểu đồ vào tình huống thực tế.
* Khai thác sơ đồ:
 Phân tích cấu trúc:
 - Phân tích cấu trúc sơ đồ để hiểu mối quan hệ giữa các phần tử.
 - Đọc và diễn giải ý nghĩa của các mũi tên, hình dạng, và ký hiệu trên sơ đồ.
 Xác định quy trình:
 - Sơ đồ thường mô tả các quy trình hoặc chuỗi sự kiện. Hiểu rõ quy trình này 
 là quan trọng.
 - Xác định các bước cần thực hiện hay mối quan hệ giữa các bước.
 Vận dụng kiến thức:
 - Áp dụng kiến thức từ sơ đồ vào giải quyết vấn đề hoặc tình huống thực tế.
 - Sử dụng sơ đồ để hiểu và giải thích các hệ thống và quy trình.
❖ Giải pháp 3: Sử dụng hiệu quả “ Kênh hình” trước, trong và sau tiết học 
 thông qua nắm rõ danh mục, cách sử dụng và lên hệ thống câu hỏi hướng 
 dẫn học sinh khai thác tri thức từ kênh hình liên quan nội dung bài học
Trước tiết học:
 Nắm rõ danh mục:
 - Xác định trước các nguồn kênh hình mà bạn sẽ sử dụng dựa trên nội dung bài 
 học.
 - Lập danh mục chi tiết về các video, hình ảnh, biểu đồ, hay bản đồ có sẵn.
 Lên hệ thống câu hỏi:
 - Xây dựng một số câu hỏi trước để định rõ mục tiêu học tập từ kênh hình.
 - Hỏi những câu hỏi như "Bạn muốn biết gì từ hình ảnh/bản đồ này?" hoặc 
 "Bạn nghĩ sẽ có những thông tin gì được đề cập?"
 Kế hoạch sử dụng:
 - Lên kế hoạch chi tiết về cách bạn sẽ tích hợp kênh hình vào bài giảng.
 - Xác định thời điểm nào trong bài giảng là phù hợp để sử dụng kênh hình.
Trong tiết học:
 Thực hiện mục tiêu: Trong khi sử dụng kênh hình, nhấn mạnh mục tiêu học tập 
 và liên kết nó với nội dung chính của bài học.
 Tổ chức tương tác:
 - Tạo không gian cho sự tương tác từ học sinh thông qua thảo luận, câu hỏi trực 
 tiếp, hoặc bài tập nhóm.
 - Kích thích sự tò mò bằng cách đặt câu hỏi mở và khích lệ học sinh đưa ra giả 
 thiết.
 Kết hợp nhiều loại kênh hình: Kết hợp sử dụng nhiều loại kênh hình để tăng tính 
 đa dạng và giữ sự chú ý của học sinh. 10 / 15
 tượng địa lí, hoặc tạo ra trải nghiệm học tập tương tác.
 - Kích thích sự tò mò và sự tương tác của học sinh thông qua việc khám phá 
 thế giới xung quanh.
 Gamification (Trò Chơi Hóa):
 - Sử dụng kênh hình để tích hợp phần thưởng học tập, thử thách, và các hoạt 
 động để tăng cường tính thú vị và động lực của học sinh.
 - Tạo ra các bài giảng hoặc sử dụng ứng dụng giáo dục chơi trực tuyến.
 Video Conferencing (Họp Trực Tuyến):
 - Sử dụng kênh hình để tổ chức họp trực tuyến với chuyên gia, đồng học, hoặc 
 thực tế ảo để mở rộng phạm vi học tập của học sinh.
 - Tạo cơ hội cho học sinh thảo luận, chia sẻ ý kiến và kết nối với người học 
 khác ở xa.
 Podcasting và Phát sóng trực tuyến:
 - Tạo nội dung podcast hoặc phát sóng trực tuyến để chia sẻ thông tin, thảo 
 luận về các chủ đề địa lí, và khuyến khích sự đóng góp của học sinh.
 - Tạo diễn đàn cho học sinh để họ thể hiện ý kiến và nghiên cứu của mình.
 Sử dụng công nghệ 360 độ:
 - Sử dụng video và hình ảnh 360 độ để đưa học sinh đến những địa điểm địa lí 
 ảo.
 - Kích thích sự hiểu biết và tương tác của học sinh thông qua trải nghiệm thực 
 tế ảo.
 Social Media và Diễn đàn trực tuyến:
 - Sử dụng kênh hình để tạo và quản lý các nhóm, diễn đàn trực tuyến hoặc trang 
 mạng xã hội cho lớp học.
 - Khuyến khích sự chia sẻ thông tin, thảo luận, và hợp tác giữa các học sinh.
 Sử dụng công cụ kênh hình đa phương tiện:
 - Sử dụng các công cụ như Google Earth, Google Maps,
4. Một số ví dụ minh họa
 Sử dụng hình 2: Vòng tuần hoàn lớn của nước.
 Bài 19: Thủy quyển và vòng tuần hoàn lớn của nước
 - Yêu cầu học sinh quan sát sơ đồ hình 2 và kết hợp với hiểu biết của mình mô 
 tả lại vòng tuần hoàn lớn của nước.
 => học sinh có thể rèn kĩ năng khai thác kiến thức qua kênh hình hiệu quả 12 / 15
 * Kết quả khảo sát mức độ hứng thú với môn học:
 Trước khi thực hiện đề tài
 Không thích Bình thường Thích Rất thích
 Tổng số 
HS khối 6 SL % SL % SL % SL %
 278 98 35,3 105 37,8 60 21,6 15 5,3
 Sau khi thực hiện đề tài
 Không thích Bình thường Thích Rất thích
Tổng số HS 
 khối 6 SL % SL % SL % SL %
 278 55 19,8 95 34,1 98 35,2 30 10,9