Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng đa dạng phương pháp dạy học trực quan nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn Tin học 6 (bộ sách Kết nối tri thức)

 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 BÁO CÁO SÁNG KIẾN
 1. Tên sáng kiến: Sử dụng đa dạng phương pháp dạy học trực quan nhằm 
nâng cao chất lượng giảng dạy bộ môn Tin học 6.
 2. Mô tả bản chất của sáng kiến: 
 Hiện nay, đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện mục tiêu chuyển 
đổi từ chương trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người 
học, nghĩa là từ chỗ quan tâm đến việc học sinh học được cái gì đến chỗ quan tâm 
học sinh vận dụng được cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó đòi hỏi 
người giáo viên phải thay đổi phương pháp dạy học theo lối truyền thống sang 
dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và 
phẩm chất.
 Để tiếp tục thực hiện, phát huy chủ trương “ứng dụng công nghệ nâng 
cao chất lượng và hiệu quả giáo dục”. Đặc biệt Tin học là bộ môn gắn liền với 
sự phát triển của công nghệ, tri thức của thời đại và luôn có những thay đổi liên 
tục qua từng ngày. Chính vì vậy, để đáp ứng tốt nhu cầu hoc tập theo kịp xu 
hướng phát triển của hiện nay thì ngoài kiến thức chuẩn của sách giáo khoa, 
giáo viên cần kết hợp, liên hệ với thực tiễn để nâng cao chất lượng bộ môn, giúp 
học sinh dễ dàng vận dụng, áp dụng kiến thức vào cuộc sống, phát triển những 
kĩ năng cần thiết. 
 Phương pháp dạy học trực quan đã trở thành một xu hướng phổ biến và 
hấp dẫn hơn trong dạy học hiện nay khi được khai thác triệt để và sử dụng đa 
dạng các yếu tố trực quan như hình ảnh, video minh họa tình huống, biểu đồ, sơ 
đồ và công cụ hỗ trợ trực tuyến để truyền đạt kiến thức và tạo ra một trải 
nghiệm học tập sinh động và tương tác. Điều này giúp học sinh dễ dàng hình 
dung và hiểu biết sâu hơn về nội dung bài học, đồng thời khuyến khích các em 
tham gia tích cực vào quá trình học tập hơn. 
 Cụ thể, trong chương trình Tin học lớp 6 bao gồm các chủ đề trọng tâm 
xoáy vào các mạch kiến thức như Khoa học máy tính, Công nghệ Thông tin, 
Truyền thông và Học vấn số. Để giúp học sinh tiếp thu tốt các mạch kiến thức 
này đòi hỏi người giáo viên cần sử dụng phương pháp dạy học tạo ra những trải 
nghiệm học tập sinh động, thúc đẩy sự tương tác và hứng thú của học sinh, tăng 
cường khả năng ghi nhớ và ứng dụng kiến thức vào thực tế. Nhằm giúp học sinh 
nhanh chóng tiếp cận kiến thức, kĩ năng cần thiết trong môn Tin học, tạo bước 
đi vững chắc cho các em tiếp tục học lên cấp trên và nâng cao chất lượng “học 
đi đôi với hành”, dễ dàng vận dụng kiến thức vào thực tiễn hơn, tôi đã nguyên 
cứu, kết hợp kinh nghiệm bản thân tôi xây dựng đề tài “Sử dụng đa dạng 
phương pháp dạy học trực quan nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy bộ 
môn Tin học 6.”.
 * Giải pháp thay thế: Trong quá trình dạy học, tôi sử dụng đa dạng hình Bước 2. Lựa chọn phương pháp và công cụ trực quan
 Căn cứ vào mục tiêu bài học mà giáo viên sẽ lựa chọn phương pháp 
dạy học trực quan và công cụ trực quan phù hợp như sử dụng hình ảnh, 
video, biểu đồ, sơ đồ, trò chơi tương tác và nhiều công cụ khác tùy thuộc 
vào nội dung và tính chất học tập.
 Bước 3. Chuẩn bị nội dung trực quan
 Dựa vào mục tiêu và phương pháp đã chọn để tạo ra nội dung trực 
quan rõ ràng, dễ hiểu và hấp dẫn. Việc sử dụng hình ảnh, biểu đồ, sơ đồ 
và các công cụ trực quan khác để minh họa và trình bày thông tin dễ 
nhìn, dễ hiểu và sinh động hơn.
 Bước 4. Tạo cấu trúc bài giảng hoặc hoạt động học tập
 Giáo viên xây dựng cấu trúc bài giảng phục vụ cho việc dạy và học 
sao cho hợp lý, dễ hiểu. Cấu trúc các phần được trình bày logic và tuần 
tự, từ những nội dung cơ bản đến phức tạp, đảm bảo các phần được liên 
kết với nhau một cách mạch lạc, rõ ràng.
 Bước 5. Sử dụng công cụ trực quan để tạo tương tác
 Trong quá trình giảng dạy, giáo viên sử dụng công cụ trực quan để 
minh họa, giải thích và tương tác với học sinh. Đồng thời giúp cho học 
sinh hình dung và hiểu sâu hơn về nội dung học tập thông qua việc sử 
dụng hình ảnh, video, biểu đồ, sơ đồ. Hoạt động tương tác giữa giáo viên 
và học sinh như thảo luận, thực hành, trò chơi để kích thích học sinh 
tăng sự tương tác và tích cực tham gia hơn.
 Bước 6. Đánh giá hiệu quả dạy học trực quan
 Đây là một bước quan trọng để đánh giá chất lượng và hiệu quả 
của quá trình giảng dạy như thu thập phản hồi từ học sinh, đánh giá, so 
sánh kết quả học tập.
 Trên thực tế giáo viên có thể căn cứ vào mục đích để chia thành 
nhiều phương pháp dạy học trực quan, từ đó xác định các bước tiến hành 
phù hợp. Giáo viên lên kế hoạch, chọn phương pháp phù hợp với giờ 
giảng để đạt hiệu quả tốt nhất. 
 2.1.3. Cách thức thực hiện giải pháp:
 Muốn sử dụng phương pháp dạy học này thành công thì việc đầu tiên 
giáo viên phải làm là thiết kế các thông điệp trực quan đòi hỏi nhiều sức lực và 
trí lực nhưng lại là công việc đem lại nhiều lợi ích. Việc thiết kế các tài liệu dạy 
học trực quan mới có thể tạo nên sự thay đổi, và khi người học chú ý sẽ cho 
nhiều điều bổ ích. Người thiết kế phải quan tâm tới khía cạnh giảng dạy, tính 
trực giác và đặc biệt quan tâm tới những kĩ năng học tập của học sinh trong 
nghiên cứu và thực hành, phải biết phân tích chọn lựa các loại hình trực quan 
sao cho phù hợp với nội dung bài học. 
 Sau đây là một số biện pháp dạy học trực quan:
 a. Kết hợp đa dạng các loại hình biểu trưng ngôn ngữ và hình 
ảnh, đồ họa Ví dụ 2: Trong bài 8: Thư điện tử, để học sinh dễ hình dung được các 
phương tiện liên lạc của con người từ thời xa xưa đến hiện nay, giáo viên có thể 
cho học sinh tham gia trò chơi đuổi hình bắt chữ để đưa ra cụm từ chính xác về 
phương tiện liên lạc của con người (số từ của đáp án được qui định trước), từ đó 
đưa ra sự lựa chọn về phương thức được sử dụng phổ biến và tiện lợi nhất hiện 
nay đó là gửi thư điện tử.
 Hình a.2: Trò chơi đuổi hình bắt chữ trong hoạt động khởi động
 Ví dụ 3: Khi dạy bài “Bài 3 Thông tin trong máy tính – Tin học 6 KNTT” 
để các em hiểu rõ cách mã hóa ngôn ngữ con người thành các dãy bit trong máy 
tính giáo viên yêu cầu học sinh: Qui ước: đèn tắt kí hiệu là 0, đèn sáng kí hiệu là 
1. Các em hãy chuyển trạng thái sáng/tắt của tất cả bóng đèn theo thứ tự trong 
hình thành chuỗi các kí hiệu 0 và 1. Việc mã hóa dữ liệu thành dãy bit thông 
qua hình ảnh có tính qui luật sẽ giúp các em dễ dàng nắm được cách mã hóa và 
từ đó rút ra được qui luật mã hóa.
 0 1 1 0 1 0 0 1 Ví dụ 2: Khi dạy đến hoạt động hình thành kiến thức ở bài 6 – Tin học 6: 
Mạng thông tin toàn cầu, để học sinh dễ dàng hình dung khái niệm trang web 
và thành phần của 1 website giáo viên cho học sinh quan sát sơ đồ và yêu cầu 
các em thảo luận để mô tả nội dung trên sơ đồ từ đó đưa ra khái niệm về trang 
web, website: ❖ Xây dựng tình huống bằng video đóng vai giả định
 Học sinh bắt đầu suy nghĩ khi bản thân xuất hiện nhu cầu hiểu biết một 
vấn đề nào đó. Tư duy luôn luôn bắt đầu từ một vấn đề hoặc một câu hỏi, từ sự 
ngạc nhiên hay nỗi băn khoăn thắc mắc. Sự lôi cuốn học sinh vào quá trình tư 
duy được xác định bởi các video tình huống thực tiễn xảy ra xung quanh các 
em. GV có thể áp dụng video tình huống vào hoạt động khởi động và hoạt động 
hình thành kiến thức nhằm giúp học sinh giải quyết ngay vấn đề thắc mắc để có 
thể vận dụng kiến thức đó vào những hoạt động tiếp theo. 
 Đầu tiên giáo viên lựa chọn, nghiên cứu bài học thích hợp cần xây dựng 
tình huống đóng vai. Tiếp theo là, xác định mục tiêu và tiến hành xây dựng kịch 
bản tình huống, rồi tiến hành thiết kế hoặc quay video tình huống học tập dựa 
theo kịch bản. Cuối cùng, xây dựng các hoạt động dạy học gắn với video tình 
huống được thiết kế.
 Ví dụ: Trong bài 9: An toàn thông tin trên Internet - môn Tin học 6, ở 
hoạt động hình thành kiến thức phần 2. Một số qui tắc sử dụng Internet an toàn, 
tôi đã sử dụng đoạn video tình huống đóng vai của hai bạn học sinh lớp 6 với 
nội dung: “Bạn Hương tâm sự với bạn Quỳnh về cuộc gặp gỡ trên mạng với 
một người bạn xa lạ, trong quá trình làm quen trò chuyện thì người bạn mới 
quen có ý muốn được gặp mặt và rủ đi chơi. Vậy theo Quỳnh, Hương có nên 
nhận lời đi chơi không?”
 Dự kiến cách xử lí tình huống: Bạn 
Quỳnh sẽ khuyên Hương không nên tiếp tục 
trò chuyện với người bạn mới quen trên 
mạng xã hội nữa cũng như không nên có ý 
định đi chơi với người lạ mà mình chưa 
từng gặp ngoài đời thực, huỷ kết bạn và nếu 
có thể nên tâm sự với người thân nếu gặp 
những sự việc tương tự như vậy. + Nếu là bạn bình thường và vấn đề không nghiêm trọng các em nên gặp gỡ 
trực tiếp giải quyết vấn đề và yêu cầu bạn xin lỗi công khai và xóa bài đăng. 
 + Nếu sự việc nghiêm trọng các em nên nói chuyện với bố mẹ, thầy cô, nhờ 
người giúp đỡ hoặc có thể nhờ cơ quan pháp luật.
 d. Sử dụng các trò chơi trực quan, sôi động
 Giáo viên cần xây dựng và sử dụng trò chơi một cách độc đáo để lôi cuốn 
học sinh suy nghĩ, tìm tòi tri thức, không để xảy ra sự trùng lặp gây nhàm chán 
(do giáo viên khác đã sử dụng, hoặc tiết học trước đó đã thực hiện trò chơi này), 
học sinh sẽ không tích cực tư duy trong quá trình thực hiện trò chơi. 
 Ví dụ 1: Khi dạy bài: “Bài 2: Xử lý thông tin – Tin học 6” để học sinh 
nắm được các hoạt động xử lý thông tin của con người thì giáo viên có thể tổ 
chức cho các em chơi trò chơi “Truyền tin” để các em phân tích và hiểu rõ từng 
hoạt động thu nhận thông tin, xử lý thông tin, lưu trữ thông tin và truyền thông 
tin. Cách chơi: Giáo viên chuẩn bị các mẫu thông tin, giáo viên sẽ truyền tin cho 
1 học sinh, các em ngồi nguyên vị trí và truyền theo dãy bàn từ trên xuống, 
người cuối cùng phải đọc đúng thông tin.
 Ví dụ 2: Hay để các em nhớ lại qui ước gõ văn bản tiếng Việt trước khi 
cho các em thực hành trong bài 11: Định dạng văn bản – Tin học 6, giáo viên 
có thể tổ chức cho các em chơi trò “Ong tìm mật”. Cách chơi: giáo viên chuẩn 
bị hình những chú ong có mang 1 từ và những bông hoa cách gõ từ tưng ứng để 
ghép thành 1 câu hoàn chỉnh, học sinh sẽ tìm và ghép những chú ong tương ứng 
với những bông hoa.
 CHOWI
 CHƠI
 e. Kiểm tra, đánh giá thường xuyên bằng hình thức trực tuyến:
 Kiểm tra trực tuyến là một trong những phương pháp mà bản thân 
tôi tâm đắc nhất trong thời điểm hiện tại, đây được xem là một trong những 
phương pháp dạy học trực quan, hỗ trợ giáo viên dễ dàng hơn trong việc thực 
hiện các buổi học tương tác, lập bản đồ kiến thức của học sinh và tạo báo cáo 
tiến độ khi thường xuyên cho học sinh kiểm tra trực tuyến.
 Ví dụ 1: Để đánh giá mức độ tiếp thu kiến thức của học sinh sau bài 
8: Thư điện tử, giáo viên có thể sử dụng phần mềm Plicker để kiểm tra kiến 
thức, đồng thời ghi nhận kết quả của các em trong phần báo cáo. Giáo viên có 
thể tham khảo bài kiểm tra và thử nghiệm phần mềm trực tuyến Plicker qua các 
link sau: 2.2. Phân tích tình trạng của giải pháp đã biết: 
 Với yêu cầu đổi mới theo mục tiêu giáo dục phổ thông (GDPT) 2018, đòi hỏi 
trong quá trình dạy học môn Tin học giáo viên (GV) phải hướng tới việc tăng cường 
đổi mới liên tục các phương pháp dạy học nhằm giúp phát triển năng lực, phẩm chất 
của người học. 
 Đặc biệt, một trong những tính mở của chương trình GDPT 2018 là cho 
phép GV chủ động lựa chọn tài liệu dạy học, chủ động thiết kế, tìm tòi các 
phương án, tình huống dạy học trên cơ sở định hướng của mục tiêu chương Tóm lại, hiện nay việc sử dụng phương pháp dạy tích cực của giáo viên 
nói chung và phương pháp học trực quan nói riêng vẫn còn là vấn đề cần tích 
cực nghiên cứu thêm nữa để tìm ra cách thức áp dụng sao cho mang lại hiệu quả 
thiết thực nhất, đúng với ý nghĩa của cái tên phương pháp mang lại. 
 2.3. Nội dung đã cải tiến, sáng tạo để khắc phục những nhược điểm 
hiện tại
 Dựa trên vai trò, trách nhiệm của một giáo viên giảng dạy bộ môn Tin 
học và để học sinh có thái độ học tập thật sự đúng đắn, hình thành đầy đủ những 
kiến thức, phẩm chất, năng lực theo yêu cầu giáo dục thì đòi hỏi người giáo viên 
phải đề ra những giải pháp hợp lý nhằm nâng cao chất lượng giáo dục cũng như 
hình thành cho các em những kĩ năng học tập và làm việc cần thiết trong thời 
đại công nghiệp 4.0 hiện nay. 
 Muốn đạt được mục đích giáo dục ở trên, theo tôi giáo viên cần đặt ra 
mục tiêu và cách thức tổ chức ngay trong kế hoạch bài dạy của mình. Và khi 
giáo viên đã tạo ra một tâm thế tốt chắc chắn tiết dạy sẽ thành công hơn. Sau khi 
áp dụng khá thành công tôi đã mạnh dạn đưa ra những giải pháp trên trong đó 
có những ví dụ cụ thể về các hình thức có thể áp dụng để giáo viên tham khảo. 
Cụ thể là:
 Sử dụng đa dạng phương pháp dạy học trực quan như biểu trưng ngôn 
ngữ, đồ họa và hình ảnh sẽ giúp cho giáo viên dễ dàng đạt được mục tiêu bài 
học nhờ sự kết hợp thông tin đa phương tiện khi huy động nhiều giác quan cùng 
tiếp nhận thông tin một lúc, qua đó kích thích sự tìm tòi, sáng tạo, giúp học sinh 
thêm hứng thú để lĩnh hội tri thức nhờ sự trực quan, sinh động.
 Sơ đồ tư duy, biểu đồ là một trong những phương tiện trực quan sinh 
động, một lựa chọn hợp lý nhằm nâng cao hiệu quả việc dạy và học. Sau khi kết 
thúc bài học hoặc chủ đề, giáo viên cần khái quát hóa nội dung đã học để học 
sinh nắm được kiến thức một cách tổng thể. Chính vì vậy, sử dụng sơ đồ hoặc 
biểu đồ là một phương pháp dạy học trực quan hiệu quả nhằm giúp học sinh 
hiểu lâu và ghi nhớ kiến thức lâu hơn, đồng thời giáo viên cũng có thể vận dụng 
thực tiễn khi hướng dẫn cho học sinh phương pháp học bài hiệu quả hơn.
 Video tình huống giúp tăng sự thích thú của người học vì người học 
dùng hai giác quan cùng lúc: Nghe và xem. Khi tiết học sử dụng video tình 
huống, học sinh thấy hứng thú hơn, chăm chú theo dõi và tích cực tham gia thảo 
luận hơn. Tuy thời gian xây dựng video tình huống có thể sẽ là một vấn đề hơi 
khó khăn đối với giáo viên về mặt thời gian, nhưng video mang lại hứng thú cho 
người học vì mang vào lớp học những tình huống có thực trong cuộc sống và sử 
dụng ngôn ngữ thực.
 Một trong những yếu tố quan trọng để đánh giá tiết dạy có thành công 
hay không đó là kết quả kiểm tra đánh giá. Việc đánh giá được diễn ra thường 
xuyên và có thể được phần mềm ghi lại giúp giáo viên đánh giá thái độ và năng 
lực học tập của học sinh ngay tại lớp hoặc cũng có thể thực hiện tại nhà. Dạy