Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng có hiệu quả một số Kỹ thuật dạy học trong Phương pháp dạy học theo nhóm môn Hóa học

 3/24
hiện các hoạt động của nhóm mà còn phải có trách nhiệm hợp tác, giúp đỡ các 
thành viên trong nhóm hoàn thành các nhiệm vụ được giao. Đây là một PP 
giảng dạy khá ưu việt, cho phép rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm cho HS hiện 
đang được áp dụng rộng rãi cho nhiều môn học và trong nhiều trường, không 
chỉ ở cấp THCS mà còn được áp dụng ở nhiều cấp học khác...
 Thế nhưng trong thưc tế giảng dạy khi áp dụng PP này cũng gặp không ít 
những hạn chế đó là: Trong mỗi nhóm còn có một số HS có tâm lí ỷ lại vào 
những người giỏi hơn, vì nghĩ họ sẽ giúp mình hoàn thành công việc được giao 
mà không cần tham gia hoạt động. 
 Có một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận nhóm nên 
chưa đề cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong 
nhóm.
 Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng 
cá nhân thì chưa công bằng và chưa đánh giá đúng thực chất được sự nỗ lực của 
từng cá nhân trong nhóm.
 Sự áp dụng cứng nhắc và quá thường xuyên, thiếu sáng tạo của GV sẽ 
gây nhàm chán và giảm hiệu quả trong hoạt động học tập của các em.
 Điều hành không tốt dễ dẫn đến mất trật tự trong học tập, mất thời gian 
không cần thiết 
 Vậy làm thế nào để vẫn áp dung PP hoạt động nhóm nhưng phải khắc 
phục được cơ bản những hạn chế nêu trên. Suy nghĩ như vậy tôi đã có ý tưởng 
sử dụng một số KT dạy học trong PP dạy học theo nhóm. Từ ý tưởng đó tôi tiến 
hành nghiên cứu và áp dụng thành công đề tài giải pháp “sử dụng có hiệu quả 
một số Kỹ thuật dạy học trong Phương pháp dạy học theo nhóm môn Hóa 
học” 
 2/ Mục đích nghiên cứu:
 Tìm ra giải pháp tối ưu để khắc phục những hạn chế của PP dạy học theo 
nhóm thông thường.
 3/ Đối tượng nghiên cứu: 5/24
 PHẦN II: NỘI DUNG
1. CƠ SỞ LÍ LUẬN.
1.1. Phương pháp dạy học
 PP dạy học theo quan niệm hiện nay là cách thức hướng dẫn và chỉ đạo 
của GV nhằm tổ chức hoạt động nhận thức và hoạt động thực hành của HS, dẫn 
tới việc HS lĩnh hội vững chắc nội dung học vấn, hình thành thế giới quan và 
phát triển năng lực nhận thức. Theo đó vai trò của HS trong quá trình dạy học là 
quá trình chủ động. Như vậy việc dạy học theo những PP dạy học tích cực là 
vấn đề thật cần thiết.
 PP dạy học tích cực là một hệ thống những PP sau: PP nêu và giải quyết 
vấn đề; PP hoạt động nhóm (hay PP dạy học hợp tác); PP kích thích tư duy; PP 
thí nghiệm nghiên cứu; PP giao tiếp; PP phỏng vấn hay PP vấn đáp; ngoài ra 
còn có một số PP hiện đại khác... trong lí luận về PP day học thì không có PP 
nào là tối ưu, mỗi PP có ưu và nhược điểm riêng và phù hợp với từng kiểu bài 
khác nhau... nhưng trong thực tế day học tôi thường hay sử dụng nhất là PP hoạt 
động nhóm. 
1.2. Phương pháp dạy học theo nhóm
1.2.1. Khái niệm phương pháp dạy học theo nhóm 
 Theo tài liệu dạy và học tích cực là: GV tổ chức cho HS hoạt động trong 
những nhóm nhỏ để HS cùng thực hiện một nhiệm vụ nhất định. Trong nhóm, 
dưới sự chỉ đạo trực tiếp của nhóm trưởng HS kết hợp giữa làm việc cá nhân, 
làm việc theo cặp, chia sẽ kinh nghiệm và hợp tác cùng nhau để giải quyết 
nhiệm vụ được giao...
 Theo đó khi học theo nhóm mỗi thành viên trong nhóm không chỉ có 
trách nhiệm tự học tập, mà còn có trách nhiệm giúp đỡ các thành viên trong 
nhóm để cùng hoàn thành mục đích học tập chung của cả nhóm.
1.2. 2. Đặc điểm dạy học theo nhóm 
 Dạy học theo nhóm có một số đặc điểm sau 7/24
 Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng 
cá nhân thì chưa công bằng và chưa đánh giá đúng thực chất được sự nỗ lực của 
từng cá nhân trong nhóm. 
 Sự áp dụng cứng nhắc và quá thường xuyên, thiếu sáng tạo của GV sẽ 
gây nhàm chán và giảm hiệu quả trong hoạt động học tập của các em.
 Như đã nói ở trên PP này tuy còn một số nhược điểm nhưng vẫn là PP mà 
được tôi và rất nhiều đồng nghiệp khác sử dụng thường xuyên nhất trong các PP 
dạy học tích cực. Để khắc phục căn bản những hạn chế nêu trên, tôi đã sử dụng 
kết hợp PP hoạt động nhóm với một số KT dạy học trong quá trình tổ chức dạy 
học. Kết quả: đã có những chuyển biến tích cực đến bất ngờ trong nhận thức và 
tư duy của HS. 
1.3. Kĩ thuật dạy học
 KT dạy học là biện pháp, cách thức tiến hành các hoạt động dạy học dựa 
vào các phương tiện thiết bị nhằm đảm bảo chất lượng và hiệu quả giảng dạy 
hay có thể nói cách khác đó là cách thức hoạt động dạy học, tổ chức hoạt động 
giáo dục để bảo đảm hiệu quả, chất lượng giảng dạy. KT dạy học tích cực là 
những KT dạy học có ý nghĩa đặc biệt trong việc phát huy sự tham gia tích cực 
của HS vào quá trình dạy học, kích thích tư duy, sự sáng tạo và sự cộng tác làm 
việc của học sinh. 
 Trong phạm vi này, Tôi chỉ đề cập đến hai KT dạy học tích cực mà tôi 
thường xuyên sử dụng và có hiệu quả nhất trong dạy học hợp tác môn Hóa hoc, 
đó là: Kỹ thật mảnh ghép, kỹ thuật dạy học theo góc.
2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
 2.1 Thuận lợi:
 Để nâng cao chất lượng giáo dục các GV được phòng giáo dục và đào tạo 
Gia Lâm cho đi tập huấn về đổi mới PP và KT dạy học. Do vây nhiều GV đã 
tích cực vận dụng PP học tập theo nhóm cho học sinh trong quá trình giảng dạy 
tạo ra sự đồng bộ trong dạy học của nhiều môn học. 9/24
đến tình trạng một số thành viên chán nản, buông xuôi, phó mặc chỉ tham gia 
một cách chiếu lệ, đối phó. Vì vậy chưa thực sự phát huy hết năng lực của mình. 
 Nhóm trưởng chưa thực sự phát huy được vai trò của mình, chưa có năng 
lực và kỹ năng trong việc điều hành nhóm.
 2.3. Kết quả khảo sát thực tế:
 Trong những năm trước đây tôi thường chỉ áp dụng PP dạy học nhóm 
theo kiểu truyền thống, mà chưa có sự kết hợp với kỹ thuật dạy học. Dẫn đến 
trong các giờ học thường chỉ có HS - giỏi tham gia học tập tích cực, số HS yếu 
ít có cơ hội tham gia hoạt động. Chính vì thế nên việc học tập thường ít hứng 
thú, nội dung đơn điệu, việc quan tâm đến phát triển năng lực cá nhân còn hạn 
chế.
 Kết quả khảo sát thực tế về mức độ tham gia hoạt động nhóm của HS 
8C và 8E môn Hóa học đầu năm hoc 2021 - 2022 trường THCS Cổ Bi 
 Sĩ số Tích cực, chủ Chỉ tham gia đối phó Gần như không tham 
 động tham gia vì sợ GV nhắc nhở gia
 80 20 35 25
 Qua kết quả kiểm tra trên cho thấy: Số HS tích cực, chủ động tham gia 
hoat động nhóm còn thất, chủ yếu là đố phó và ngồi vào nhóm cho có ngồi, 
không tham gia vào hoạt động. 
 Đồng thời kết quả khảo sát đầu năm môn Hóa học khối 8C, 8E cũng 
chưa cao, số HS có học lực thuộc loại trung bình và yếu chiếm tỉ lệ khá cao, số 
HS có học lực khá, giỏi còn chiếm tỉ lệ thấp. Cụ thể như sau:
 Tổng số học sinh Loại giỏi Loại khá Loại TB Loại yếu
 Số HS 80 15 20 30 15
 Tỉ lệ (%) 100% 18.75% 25% 37.5% 18.75%
3. GIẢI PHÁP VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN
 Trong quá trình giảng dạy bản thân tôi đã tích cực sử dụng PP hoạt động 
nhóm có sử dụng các KT dạy học tích cực nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy. 11/24
 Giai đoạn 1: GV chia lớp thành 8 đến 10 nhóm (thường là 8 nhóm, 4HS/ 
nhóm) 2 bàn một nhóm, mỗi HS trong nhóm được mã hóa bởi các số 1,2,3,4. 
GV chọn các nhóm 1,2,3,4 làm một nhóm lớn I, mỗi nhóm nhỏ thảo luận 1 một 
dung. Sau thời gian 2 đến 3 phút các thành viên trong nhóm đã nắm vững nội 
dung thảo luận của nhóm mình.
 Sang giai đoạn 2: GV yêu cầu HS mang các số 1 ở mỗi nhóm ghép lại 
thành nhóm mới (A), các số 2 ghép lại thành nhóm mới (B), các số 3 ghép lại 
thành nhóm mới (C), các số 4 ghép lại thành nhóm mới (D). Như vậy ở vòng 2 
này mỗi HS là người truyền đạt nội dung đã nắm được “trao đổi” với các thành 
viên khác, sau đó điền kết quả thảo luận vào bảng phụ để trình bày trước lớp.
 Làm tương tự với các nhóm còn lại (nhóm 5,6,7,8)
 Đối với bài học có 3 nôi dung: Lớp có 3 tổ, mỗi tổ chia làm 3 nhóm (2 
bàn = 4HS / nhóm) mỗi HS được mã hóa bằng các số 1,2,3,4.
 Giai đoạn 1: GV yêu cầu: Các nhóm 1 trong mỗi tổ thảo luận một nội 
dung;
Các nhóm 2 trong mỗi tổ thảo luận một nội dung; Các nhóm 3 trong mỗi tổ thảo 
luận một nội dung.
 Giai đoạn 2: GV yêu cầu: Trong mỗi tổ mỗi HS mang các số 1 trong các 
nhóm nhỏ ghép lại thành nhóm mới (A) (ngồi ở vị trí của nhóm 1 cũ), các số 2 
ghép lại thành nhóm mới (B) (ngồi ở vị trí của nhóm 2 cũ), các số 3 ghép lại 
thành nhóm (C) (ngồi ở vị trí của nhóm 3 cũ), các só 4 giữ nguyên tại chỗ và 
ghép vào nhóm mới tương ứng. Sau khi ghép xong nhóm mới sẽ thảo luận và 
hoàn thành cả 3 câu hỏi vào bảng nhóm và trình bày kết quả (Chỉ yêu cầu 1 
hoặc 2 nhóm trình bày các nhóm khác chú ý và nhận xét, bổ sung)
 * Ví dụ cụ thể: đối với kiểu bài có hai nội dung câu hỏi
Tiết 18 – Bài 13: PHẢN ỨNG HÓA HỌC (Lớp dạy 8E - sĩ số 40)
 Hoạt động 2: Tìm hiểu diễn biến của phản ứng hóa học 13/24
nào liên kết với nhau?
Câu 2. Trong qua trình phản ứng, số nguyên tử H 
cũng như số nguyên tử O có giữ nguyên không? 
Các phân tử trước và sau phản ứng có khác nhau 
không?
Câu 3. Từ đó ta rút ra kết luận gì?
--> Thảo luận trong thời gian 2 phút
Giai đoạn 2: Giáo viên yêu cầu
 Trong 2 nhóm liền nhau: ví dụ nhóm 1 và 
nhóm 2, mỗi nhóm giữ lại 2 thành viên và đổi 2 
thành còn lại cho nhau để hình thành 2 nhóm mới 
là A và B. làm tương tự với các nhóm còn lại. 
Sau khi ghép xong nhóm mới sẽ thảo luận và 
hoàn thành cả 3 câu hỏi vào bảng nhóm (4 phút) 
và trình bày kết quả (Chỉ yêu cầu 1 hoặc 2 nhóm 
trình bày, các nhóm khác chú ý và nhận xét, bổ 
sung) (3phút)
 Giáo viên chuẩn kiến thức, phân tích và 
nhận xét hoạt động của các nhóm (Có thể cho 
điểm nhóm làm tốt nhất) (2phút)
* Tích hợp ứng phó với BĐKH: Trong công 
nghiệp, khi sử dụng các PƯHH để sản xuất các 
chất cần thiết cho cuộc sống đôi khi tạo ra các 
sản phẩm không mong muốn gây hại cho môi 
trường như CO2, SO2.... Vì vậy cần giảm thiểu 
các chất thải này (1phút)
(thời gian cho các hoạt động chuẩn bị.... 2 phút) 15/24
 Tuy nhiên để hoạt động nhóm có hiệu quả GV cần hình thành ở HS thói 
quen học tập hợp tác và những kỹ năng xã hội, tính chủ động, tinh thần trách 
nhiệm trong học tập. Muốn vậy GV cần phải kiên trì vì lúc mới làm các em 
chưa quen nên rất dễ thất bại nhưng sau vài lầm bỡ ngỡ các em sẽ quen và hoạt 
động rất có hiệu quả. Mặt khác GV cũng phải lựa chọn nội dung, chủ đề phù 
hợp. Từ đó xác định một nhiệm vụ phức hợp để giải quyết ở vòng 2 dựa trên kết 
quả các nhiệm vụ khác nhau đã được thực hiện ở vòng 1. Đồng thời GV cần 
theo dõi quá trình hoạt động của các nhóm để đảm bảo tất cả mọi HS ở các 
nhóm đều hiểu nhiệm vụ và hoàn thành nhiệm vụ được giao
3.2. Sử dụng kỹ thuật “dạy học theo góc” trong phương pháp dạy học 
nhóm:
 Khi nói tới học theo góc có nghĩa là các HS của một lớp học được học tại 
các vị trí/khu vực khác nhau để thực hiện các nhiệm vụ được giao trong 
một môi trường học tập có tính khuyến khích hoạt động và thúc đẩy việc học 
tập. Các hoạt động có tính đa dạng cao về nội dung và bản chất, hướng tới việc 
thực hành, khám phá và thực nghiệm.
3.2.1 Giai đoạn chuẩn bị:
Bước 1. Xem xét các yếu tố cần thiết để học theo góc đạt hiệu quả
 Lựa chọn nội dung bài học phù hợp: không phải bài học nào cũng có thể 
tổ chức cho HS học theo góc có hiệu quả. Tùy theo môn học, dạng bài học, GV 
cần cân nhắc xác định những nội dung học tập sao cho việc áp dụng dạy học 
theo góc có hiệu quả hơn so với việc sử dụng PP dạy học khác.
 Thời gian học tập: Việc học theo góc không chỉ tính đến thời gian HS 
thực hiện nhiệm vụ học tập mà GV cần tính đến thời gian GV hướng dẫn giới 
thiệu, thời gian HS lựa chọn góc xuất phát, thời gian HS luân chuyển góc,
 Không gian lớp học: Nếu không gian lớp học quá nhỏ sẽ khó có thể bố 
trí các góc/khu vực học tập riêng biệt.
 Sĩ số: Nếu số lượng HS quá đông thì GV sẽ gặp nhiều khó khăn trong 
việc tổ chức và quản lý các hoạt động học tập của HS ở mỗi góc. 17/24
 Nêu sơ lược nhiệm vụ mỗi góc, thời gian tối đa thực hiện nhiệm vụ tại 
các góc.
 Dành thời gian cho HS chọn góc xuất phát , GV có thể điều chỉnh nếu có 
quá nhiều HS cùng chọn một góc.
 GV có thể giới thiệu sơ đồ luân chuyển các góc để tránh lộn xộn. Khi HS 
đã quen với PP học tập này, GV có thể cho HS lựa chọn thứ tự các góc.
Bước 3. Tổ chức cho HS học tập tại các góc
 HS có thể làm việc cá nhân, cặp hay nhóm nhỏ tại mỗi góc theo yêu cầu 
của hoạt động.
 GV cần theo dõi, phát hiện khó khăn của HS để hướng dẫn, hỗ trợ kịp 
thời.
 Nhắc nhở thời gian để HS hoàn thành nhiệm vụ và chuẩn bị luân chuyển 
góc.
Bước 4. Tổ chức cho HS trao đổi và đánh giá kết quả học tập (nếu cần)
Một số điểm cần lưu ý
Tổ chức: Có nhiều hình thức tổ chức cho HS học theo góc. Ví dụ:
a. Tổ chức góc theo phong cách học dựa vào chu trình học tập của Kobl:
b. Tổ chức học theo góc liên hệ chặt chẽ với học theo hợp đồng trong đó bao 
gồm các góc “phải” thực hiện và góc “có thể” thực hiện.
4. Ưu điểm và hạn chế
Ưu điểm