Sáng kiến kinh nghiệm Rèn tinh thần tự học và sử dụng phương pháp dạy học nhóm để phát huy tính tích cực của học sinh Lớp 7

 2
và sử dụng phương pháp dạy học nhóm để phát huy tính tích cực của học sinh 
lớp 7”. Bản thân tôi đã nghiên cứu và áp dụng thành công tại đơn vị trường THCS 
Phong Khê mà tôi đang công tác.
 Mục đích của sáng kiến nhằm nâng cao hơn nữa hiệu quả dạy và học môn 
Tin học ở trường PT. Với sáng kiến này Tôi mong muốn sẽ góp phần nhỏ giúp 
giáo viên tiến hành một giờ dạy học tin học đạt hiệu quả hơn, học sinh tích cực, 
chủ động trong việc tiếp thu kiến thức của bài học, từ đó nâng cao chất lượng dạy 
học tin học trong nhà trường. 
2. Tính mới và ưu điểm nổi bật của sáng kiến
 Sáng kiến với các biện pháp được trình bày có một số điểm khác, mới so 
 với các biện pháp cũ trước đây là: Khi sử dụng phương pháp dạy học nhóm kết 
 hợp với hình thức dạy học tích cực, có thi đua khen thưởng trong tiết học thì 
 không khí học tập trở lên sôi nổi, học sinh học tập hứng thú, có sự thi đua giữa 
 cá nhân với cá nhân trong nhóm, giữa nhóm này và nhóm khác trong lớp. Học 
 sinh được học tập, trao đổi, thảo luận trong một môi trường học tập thoải mái, 
 không có áp lực từ phía giáo viên nhưng vẫn giữ được nề nếp, kỷ luật chung của 
 lớp học.
 Sáng kiến được áp dụng thực hiễn tại đơn vị vào năm học 2020 – 2021 đối 
 với học sinh 4 lớp 6 của trường THCS Phong Khê.
 Ưu điểm nổi bật của sáng kiến: Giúp học sinh rèn luyện được tinh thần tự 
học và biết cách học tập, làm việc theo nhóm để việc học tập trở nên dễ dàng hơn, 
có hiệu quả, có tổ chức, có kỷ luật hơn. Lượng kiến thức tiếp nhận trong một tiết 
học được nhiều hơn vì các em đã chú ý nghe giảng, ít nói chuyện riêng để có thể 
trả lời được các câu hỏi mà giáo viên đưa ra. Khi trả lời đúng các câu hỏi các em 
sẽ nhận được điểm cộng, được khen ngợi trước lớp kịp thời, điều đó tạo cảm giác 
học tập vui vẻ, thích thú cho các em.
3. Đóng góp của sáng kiến để nâng cao chất lượng quản lý, dạy và học của ngành 
giáo dục nói chung, của đơn vị nói riêng, cụ thể ở những mặt sau: 4
môn tin học 8 nói riêng. Những hoạt động chuyên môn đó đã góp phần tác động 
tích cực đến hoạt động dạy học trong môn học.
 Thứ ba, tình hình cơ sở vật chất: Nhà trường xây dựng phòng tin học, có 
đầy đủ trang thiết bị để phục vụ cho việc dạy và học của giáo viên và học sinh. 
Nhà trường đã lắp đặt hệ thống máy tính, máy chiếu, bảng thông minh cho phòng 
thực hành phục vụ quá trình dạy học. 
 Thứ tư, đa số học sinh chăm ngoan, lễ phép, vâng lời thầy cô. Vì là môn 
học trực quan, sinh động, môn học khám phá những lĩnh vực mới nên học sinh 
rất hứng thú học, nhất là những tiết thực hành. Một số em HS ở nhà đã có máy vi 
tính nên cũng có những thuận lợi nhất định đối với môn học.
 2. Hạn chế và nguyên nhân hạn chế
 Bên cạnh những thuận lợi nêu trên, cũng còn không ít những khó khăn mà 
chúng tôi gặp phải qua quá trình giảng dạy. 
* Nhà trường:
 Nhà trường được trang bị một phòng máy vi tính với hơn 30 máy nhưng 
thực tế chỉ sử dụng được 20 máy vì phòng máy chưa đủ điều kiện về đường 
điện để lắp đặt. Hơn nữa chất lượng và cấu hình máy vẫn chưa đảm bảo phục 
vụ cho 100% các tiết dạy. Cấu hình máy tính thấp, tốc độ máy còn chậm nên 
khi dạy các phần mềm còn khó khăn cho giáo viên trong quá trình cài đặt và 
chia sẻ dữ liệu. Mỗi giáo viên khi dạy tiết thực hành đều cảm thấy áp lực vì 
với số máy tính còn hạn chế trong khi đó sĩ số các lớp gấp 2 lần số máy hiện. 
HS phải ngồi chung 2 đến 3 em/máy nên nhiều em không có nhiều thời gian 
để thực hành bài tập của mình. Do đó ảnh hưởng rất nhiều đến chất lượng của 
bộ môn.
* Giáo viên:
 Môn Tin học mới chỉ là môn tự chọn trong chương trình bậc THCS nên 
chương trình và sự phân phối chương trình bước đầu chưa có sự thống nhất và 
đang hoàn chỉnh. Hơn nữa khi thực hành, các máy móc chất lượng kém thường 
gặp sự cố, trục trặc dẫn đến học sinh thiếu máy. Giáo viên dạy tiết thực hành vừa 6
 Tại môi trường nơi tôi công tác, phần lớn học sinh trong trường là con em 
các gia đình làm nghề giấy. Cả phụ huynh và học sinh mang nặng tâm lý không 
xem trọng việc học, nhất là học tin học. Vì vậy khả năng nắm bắt kiến thức, kĩ 
năng thực hành trên máy tính, khả năng ghi nhớ của các em còn chậm. Tinh thần 
hợp tác học chưa cao, nhiều em chưa tự tin khi hợp tác trong nhóm, một số em 
còn học thụ động.
 Từ thực trạng trên, tôi xin đưa ra một số biện pháp góp phần nâng cao chất 
lượng dạy học môn Tin học 7 tại trường THCS Phong Khê.
Chương 2: NHỮNG BIỆN PHÁP NHẰM NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG 
GIẢNG DẠY MÔN TIN HỌC 7 TẠI TRƯỜNG THCS PHONG KHÊ.
 Để nâng cao hiệu quả dạy và học môn Tin học nói chung, môn Tin học lớp 
7 nói riêng, tôi đã tiến hành một số biện pháp nhằm thay đổi cách dạy, cách học 
môn tin học cả về lý thuyết và thực hành, hình thành cho học sinh một số kĩ năng 
khi học Tin học. Đồng thời giúp giáo viên giảng dạy môn tin học phát huy một 
cách hiệu quả, chất lượng giờ dạy hơn. Tôi xin đưa ra 3 biện pháp cơ bản sau:
a. Biện pháp 1: Thay đổi nhận thức về môn Tin học.
 Tôi luôn xác định rằng muốn các em học tốt môn Tin học thì giáo viên phải 
là người yêu thích bộ môn Tin học, phải luôn tìm tòi, khám phá ra các phần mềm 
hỗ trợ việc học tập, tìm các công cụ học tập hiệu quả nhất cho bộ môn. Việc bồi 
đắp kho tàng này không bao giờ là đủ mà phải được thực hiện liên tục, thường 
xuyên suốt đời. Bởi vậy tôi thường xuyên lên mạng Internet tra cứu, tìm những 
mẹo hay, những phím tắt, những phần mềm hỗ trợ về tin học phục vụ cho công 
tác dạy và học. Giáo viên có yêu thích môn Tin học thì mới có thể truyền được 
tình yêu đó đến học sinh của mình bởi vì học sinh ở cấp THCS các em xem giáo 
viên như thần tượng, như một chuẩn mực để các em hướng đến, các em bắt chước, 
làm theo như giáo viên. Mặc dù, phương pháp dạy học hiện nay là lấy học sinh 
làm trung tâm, học sinh chủ động học tập tuy nhiên giáo viên vẫn đóng vai trò 
quan trọng. Lời giảng của giáo viên rõ ràng, truyền cảm sẽ gây được sự chú ý của 
học sinh. 8
b. Biện pháp 2: Sử dụng phương pháp dạy học nhóm cho môn tin học 7. 
 Mục đích chính của dạy học nhóm là thông qua cộng tác làm việc trong 
một nhiệm vụ học tập nhằm phát triển tính tự lực, sáng tạo cũng như năng lực xã 
hội, đặc biệt là khả năng cộng tác làm việc, thái độ đoàn kết của học sinh.
 Dạy học nhóm nếu được tổ chức tốt, đặc biệt với môn Tin học, sẽ thực hiện 
được những chức năng và công dụng khác với dạy học toàn lớp, do đó có tác 
dụng bổ sung cho dạy học toàn lớp.
 Phương pháp dạy học nhóm cho môn tin học 7 được thể hiện cụ thể như 
sau:
* Hình thức chia nhóm: 
 Ví dụ: Lớp 7A
 Có 42 học sinh được chia thành 10 nhóm (mỗi nhóm có từ 4 – 5 học sinh). 
Trong nhóm có: 1 nhóm trưởng, 1 nhóm phó.
 Nhóm trưởng: Có trách nhiệm quản lý thành viên của tổ. Ghi thông tin các 
thành viên trong nhóm vào sổ ghi chép. Theo dõi điểm cộng hoặc trừ hàng ngày 
cho các thành viên trong nhóm khi các thành viên được cô giáo cộng hoặc trừ 
điểm.
 Nhóm phó: Thực hiện nhiệm vụ theo dõi các thành viên khác trong nhóm 
như nhóm trưởng khi nhóm trưởng không có mặt ở lớp.
* Nội quy hoạt động nhóm:
 Trước mỗi tiết học các thành viên kiểm tra bài cũ của nhau theo hình thức 
vòng tròn. Thành viên nào học đầy đủ sẽ được +1 điểm. Không học bài và làm 
bài ở nhà sẽ bị trừ 0.5 đến 1 điểm tùy vào mức độ học nhiều hay ít.
 Trước mỗi tiết học giáo viên đưa ra các câu hỏi liên quan đến bài học, 
hướng dẫn, gợi mở cho học sinh suy nghĩ trả lời, kịp thời khuyến khích bằng điểm 
số.
 Sau mỗi tiết học các nhóm kiểm tra vở ghi bài mới cũng theo hình thức 
vòng tròn, cộng và trừ điểm theo quy đinh. 10
 Tước bỏ đặc quyền: Khi học sinh ngoan sẽ được tham gia những hoạt 
động mà các em yêu thích. Khi các em mắc lỗi những đặc quyền đó sẽ bị hủy bỏ 
cho đến khi em tiến bộ hơn.
 Các em nghịch phá, năng động rất sợ hình thức xử phạt này. Bởi lẽ với các 
em không gì khổ sở hơn việc phải ngồi im nhìn các bạn mình chơi đùa. Vì thế các 
em sẽ cố gắng để không phạm lỗi nữa.
 Phiếu báo cáo sai phạm: Đối với học sinh cá biệt, phụ huynh ít quan tâm, 
chúng ta sẽ làm phiếu báo cáo hàng ngày hoặc hàng tuần. Nội dung của báo cáo 
là những sai phạm mà học sinh vướng phải và việc cần nhờ sự hỗ trợ của gia đình. 
Phụ huynh sẽ xem và kí tên vào phiếu rồi gửi lại cho giáo viên.
 Biện pháp này hiệu quả với các học sinh hay mắc lỗi như không học bài, 
không làm bài tập về nhà, quên mang dụng cụ học tập.
 Nếu trong vài ngày liên tiếp học sinh không mắc lỗi nữa thì sẽ ngừng việc 
gửi báo cáo. Để biện pháp này có hiệu quả hơn nữa là khi học sinh tiến bộ rõ rệt 
giáo viên có thể gửi một vài câu khen ngợi về nhà. Làm như vậy cả phụ huynh và 
học sinh đều cảm thấy rất vui và sự hợp tác của gia đình học sinh sẽ ngày một 
tăng lên.
 Từ thực tiễn Tôi nhận thấy phương pháp dạy học nhóm có một số hiệu quả 
cơ bản sau:
Thứ nhất: Phát huy tính tích cực, tự lực và tính trách nhiệm của học sinh
 Trong dạy học nhóm học sinh phải tự giải quyết nhiệm vụ học tập, đòi hỏi 
sự tham gia tích cực của các thành viên, trách nhiệm với nhiệm vụ được giao và 
kết quả làm việc của mình. Dạy học nhóm hỗ trợ tư duy, tình cảm và hoạt động 
độc lập, sáng tạo của học sinh.
 - Ví dụ: ở Bài 1: Chương trình bảng tính là gì? giáo viên giao bài tập sau: 
Sử dụng công cụ tìm kiếm Google, tìm các thông tin liên quan đến bảng tính 
excel. 
 Giáo viên cho các em làm việc theo 3 nhóm với yêu cầu: 12
 Thông qua cộng tác làm việc trong nhóm, giúp học phát triển năng lực 
giao tiếp như biết lắng nghe, chấp nhận và phê phán ý kiến người khác, biết trình 
bày, bảo vệ ý kiến của mình trong nhóm.
Thứ tư: Hỗ trợ quá trình học tập mang tính xã hội 
 Dạy học nhóm là quá trình hỗ trợ mang tính xã hội. Học sinh học tập trong 
mối tương tác lẫn nhau trong nhóm, có thể giúp đỡ lẫn nhau, tạo lập, củng cố các 
mối quan hệ xã hội và không cảm thấy phải chịu áp lực của giáo viên.
Thứ năm: Tăng cường sự tự tin cho học sinh
 Vì học sinh được liên kết với nhau qua giao tiếp xã hội, các em sẽ mạnh 
dạn hơn và ít sợ mắc phải sai lầm. 
Thứ sáu: Phát triển năng lực làm việc có phương pháp 
 Thông qua quá trình tự lực làm việc và làm việc nhóm giúp học sinh rèn 
luyện, phát triển phương pháp làm việc.
Thứ bảy: Dạy học nhóm tạo khả năng dạy học phân hoá
 Lựa chọn nhóm theo hứng thú chung hay lựa chọn ngẫu nhiên, những đòi 
hỏi như nhau hay khác nhau về mức độ khó khăn, cách học tập như nhau hay 
khác nhau, phân công công việc như nhau hoặc khác nhau.
- Ví dụ: ở Bài 1: Chương trình bảng tính là gì. Phần câu hỏi và bài tập (Câu 1).
 Giáo viên có thể chia nhóm cho các em làm việc theo sở trường và hứng 
thú để thu được kết quả học tập tốt nhất.
 + Ở nhóm 1: Giáo viên sẽ tập hợp các em học sinh có sở thích tìm hiểu 
thông tin liên quan đến gia đình.
 + Ở nhóm 2: Giáo viên sẽ tập hợp những em có sở thích tìm hiểu thông 
tin liên quan đến nhà trường.
 + Ở nhóm 3: Giáo viên sẽ tập hợp những em có sở thích tìm hiểu thông tin 
liên quan đến xã hội.
 Với việc chia nhóm theo hứng thú như trên sẽ giúp các em có cùng hứng 
thú, sở thích cộng tác làm việc tốt hơn. 14
Thứ chín: Đánh giá kết quả
 Đánh giá là 1 khâu quan trọng không thể thiếu được trong quá trình giáo 
dục. Có thể nói, đổi mới kiểm tra đánh giá là một phần của đổi mới phương pháp 
dạy học. Đánh giá thường nằm ở giai đoạn cuối cùng của một giai đoạn giáo dục 
tiếp theo với yêu cầu cao hơn, chất lượng hơn trong cả một quá trình giáo dục.
 Đánh giá quá trình giáo dục là quá trình thu thập và xử lý thông tin về trình 
độ, khả năng thực hiện mục tiêu học tập của học sinh về tác động và nguyên nhân 
của tình hình đó, nhằm tạo cơ sở cho những quyết định sư phạm của giáo viên và 
nhà trường, cho bản thân học sinh để học sinh học tập ngày một tiến bộ hơn. Đổi 
mới phương pháp dạy học được chú trọng để đáp ứng những yêu cầu mới của 
mục tiêu, nên việc kiểm tra đánh giá phải chuyển biến mạnh theo hướng phát triển 
trí thông minh, sáng tạo của học sinh, khuyến khích học sinh vận dụng những 
kiến thức kĩ năng đã học thực hành, những tình huống thực tế. Kiểm tra, đánh giá 
là một trong những khâu quan trọng có tác động giúp phát triển dạy và học tích 
cực. Để kiểm tra đánh giá công bằng khách quan kết quả học tập của học sinh, 
giáo viên cần chú ý hơn tới đánh giá cả quá trình lĩnh hội tri thức của học sinh, 
quan tâm tới mức độ hoạt động tích cực, chủ động của học sinh trong từng tiét 
học, kể cả tiết tiếp thu tri thức mới lẫn tiết thực hành. Điều này đòi hỏi giáo viên 
bộ môn đầu tư nhiều công sức hơn cũng như công tâm hơn. Hệ thống câu hỏi 
kiểm tra đánh giá cũng cần thể hiện sự phân hoá, đảm bảo 70% câu hỏi bài tập 
phản ánh được mức độ trình độ chuẩn- mặt bằng về nội dung học vấn dành cho 
mọi học sinh THCS và 30 % còn lại phản ánh mức độ nâng cao, dành cho học 
sinh có năng lực trí tuệ và thực hành cao hơn.
 Với bộ môn Tin học bên cạnh những giờ học lý thuyết thì những giờ dạy 
thực hành hết sức quan trọng trong việc rèn kĩ năng, thao tác trên máy cho học 
sinh. Tuy nhiên mục đích tiết thực hành là tiết học chứ không phải tiết kiểm tra 
đánh giá. Như vậy trong tiết thực hành giáo viên cần dành thời gian công sức để 
hướng dẫn học sinh lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kĩ năng. Trong một tiết thực