Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kĩ năng sử dụng thiết bị số cho học sinh thông qua dạy học toán 10 bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống

 1. Về đề tài ........................................................................................................... 48 
 1.1. Đóng góp của đề tài ................................................................................... 48 
 1.2. Phạm vi và nội dung ứng dụng .................................................................. 48 
 2. Đề xuất, kiến nghị ............................................................................................ 48 
PHẦN IV. TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................... 49 
PHỤ LỤC 1 ............................................................................................................. 50 
PHỤ LỤC 2: ............................................................................................................ 54 
 PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lý do chọn đề tài 
 Thiết bị dạy học là trang thiết bị trọng yếu trong vấn đề dạy và học của 
nhà trường. Nó vừa là phương tiện chuyển tải, vừa chứa đựng nội dung thông 
tin, trong đó thiết bị dạy học số góp phần quan trọng đến chất lượng dạy - học của 
giáo viên, giúp học sinh hiểu bài sâu sắc, nâng cao lòng tin của học sinh vào khoa 
học. Qua đó rèn luyện lòng say mê nghiên cứu, mong muốn tìm kiếm kiến thức. Sử 
dụng thiết bị dạy học số một cách hợp lý, đúng lúc, đúng chỗ sẽ đem lại hiệu quả 
cao trong dạy học. Thiết bị dạy học số là công cụ hỗ trợ hiệu quả nhất trong tiết dạy. 
Lý thuyết được kết hợp với thực hành giúp cho học sinh nhớ kiến thức lâu và sâu 
hơn, giúp việc học trở nên nhẹ nhàng, hiệu quả. Hơn nữa, thiết bị dạy học số còn tạo 
điều kiện trực tiếp cho học sinh huy động mọi năng lực hoạt động nhận thức, tiếp 
cận thực tiễn, nâng cao khả năng tự học, rèn luyện kỹ năng học tập và thực hành. 
 Những năm gần đây, theo tinh thần nghị quyết của Đảng, trước yêu cầu 
cấp bách về chất lượng giáo dục - đào tạo, Nhà nước đã và đang tăng cường cơ 
sở vật chất, thiết bị dạy học nhằm “Đổi mới mục tiêu, nội dung, chương trình 
giáo dục” trong đó Quyết định số 131/QĐ-TTg ngày 25 tháng 01 năm 2022 của Thủ 
tướng Chính phủ phê duyệt đề án "Tăng cường ứng dụng Công nghệ thông tin và 
chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022-2025, định hướng 2030”. 
Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động dạy và học, góp phần 
thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực giáo dục theo đúng mục tiêu của Chương trình 
chuyển đổi số quốc gia. Đổi mới chương trình gắn liền với những yêu cầu về trang 
bị và sử dụng thiết bị dạy bộ môn theo quan niệm tiên tiến về phương pháp dạy học, 
coi thiết bị dạy học không chỉ là phương tiện minh họa “trực quan hóa” điều trình 
bày, giảng giải của giáo viên mà chính là nguồn tri thức, phương tiện truyền tải thông 
tin, phương tiện tư duy nghiên cứu học tập, tiếp cận tự nhiên và xã hội giúp học sinh 
tự tìm kiến thức. Việc tăng cường sử dụng thiết bị dạy học số, giảm dần và tiến tới 
khắc phục tình trạng dạy chay”. Đó chính là lý do mà tôi chọn viết đề tài: “ Rèn 
luyện kĩ năng sử dụng thiết bị số cho học sinh thông qua dạy học toán 10 bộ sách 
Kết nối tri thức với cuộc sống”. 
2. Mục đích nghiên cứu 
 Mục đích của đề tài là nghiên cứu và đề xuất một số hướng rèn luyện cho học 
 sinh kĩ năng sử dụng thiết bị dạy học số. Từ đó giúp các em có 
 một nền tảng toán học vững chắc, biết ứng dụng toán học vào các hoạt động thực 
 tiễn, yêu thích môn học và nâng cao chất lượng học tập môn toán. 
3. Nhiệm vụ nghiên cứu 
 - Nghiên cứu lí luận về năng lực toán học. Kĩ năng sử dụng các thiết bị dạy 
học số phục vụ cho việc học toán 10. 
 - Nghiên cứu các năng lực chủ yếu khi sử dụng thiết bị dạy học số. 
 1 
 PHẦN II - NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 
 CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 
1. Cơ sở lý luận 
1.1. Thiết bị dạy học là gì? 
 Thiết bị dạy và học bao gồm các các phương tiện mang tin, phương tiện kỹ 
thuật dạy học và phương tiện tương ứng được sử dụng trực tiếp trong quá trình dạy 
học để truyền tải nội dung, tương tác với phương pháp dạy học nhằm đạt mục tiêu 
xác định. 
 Thiết bị dạy và học là toàn bộ sự vật, hiện tượng tham gia vào quá trình dạy 
học, đóng vai trò là công cụ hay điều kiện để GV và HS sử dụng làm khâu trung gian 
tác động vào đối tượng dạy học. Thiết bị dạy và học có chức năng khơi dậy, dẫn 
truyền và làm tăng sức mạnh tác động của người dạy đến nội dung và người học. 
 Tư liệu dạy học gồm bộ tranh ảnh, video clip, phần mềm mô phỏng, thí 
nghiệm ảo; thiết bị thí nghiệm thực hành được kết nối và có thể tương tác được trên 
máy tính. 
 Sản phẩm có thể thay thế các thiết bị dạy học truyền thống hoặc những thiết 
bị thí nghiệm, dụng cụ thí nghiệm không thể sử dụng được trong lớp học; sản phẩm 
dự thi không vi phạm các quy định của Luật Sở hữu Trí tuệ và các quy định pháp 
luật liên quan (nếu có). 
 Như vậy, cần quan tâm tới các dấu hiệu sau đây của thiết bị dạy và học: 
 - Một vật (hay một hiện tượng) nào đó được coi là thiết bị dạy và học khi nó 
được đặt trong mối quan hệ giữa nó với đối tượng dạy: nghĩa là khi được GV hay 
HS dùng làm công cụ hay điều kiện để hoạt động dạy học được tiến hành (đều là 
khâu trung gian nhưng công cụ thiên về mặt tác động thực tế, còn phương tiện thiên 
về mặt chức năng). 
 - Phương tiện có chức năng khơi dậy, dẫn truyền và làm tăng sức mạnh tác 
động của GV hoặc học viên lên nội dung dạy học. Do đó một phương tiện chỉ trở 
thành thiết bị dạy và học khi GV và HS biết cách sử dụng nó; mặt khác, sẽ có sự 
phân biệt giữa phương tiện dạy học của GV và phương thức học tập của HS trong 
sự quan hệ chuyển hoá lẫn nhau. 
 - Yếu tố quyết định trình độ hoạt động dạy học không phải dạy và học cái gì, 
mà dạy và học cái đó bằng phương pháp và phương tiện nào? Để nâng cao hiệu quả 
dạy học, cần phải nâng cao tính hiệu quả dạy học, cần phải nâng cao tính hiện đại 
của các thiết bị dạy và học và trình độ sử dụng chúng của người dạy và người học. 
1.2. Thiết bị dạy học số là gì? 
 Thiết bị dạy học số là những phương tiện vật chất cần thiết áp dụng công nghệ 
kỹ thuật giúp cho giáo viên và học sinh tổ chức quá trình giáo dục, giáo dưỡng hợp 
lí, có hiệu quả các môn học ở nhà trường. 
 3 
 cách trực quan sinh động dưới sự hướng dẫn của người dạy một cách tích cực, kết 
hợp được giữa lý thuyết và thực hành. 
 Có thể nói, thiết bị dạy học chính là yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến nội dung 
và việc đổi mới phương pháp dạy học, là công cụ mà giáo viên trực tiếp sử dụng để 
thực hiện hoạt động dạy của mình, thông qua đó, giúp học sinh lĩnh hội kiến thức, 
rèn luyện kỹ năng, hoàn thiện nhân cách trong suốt quá trình học. 
1.4. Phát triển năng lực sử dụng CNTT cho học sinh 
 NLSD CNTT là một trong 9 năng lực chung được nhấn mạnh trong hệ thống 
giáo dục của nhiều quốc gia. 
 NLSD CNTT được mô tả bao gồm: 
 a) Sử dụng đúng cách các thiết bị ICT để thực hiện các nhiệm vụ cụ thể; nhận 
biết các thành phần của hệ thống ICT cơ bản; sử dụng được các phần mềm hỗ trợ 
học tập thuộc các lĩnh vực khác nhau; tổ chức và lưu trữ dữ liệu vào các bộ nhớ khác 
nhau, tại thiết bị và trên mạng. 
 b) Xác định được thông tin cần thiết để thực hiện nhiệm vụ học tập; tìm kiếm 
được thông tin với các chức năng tìm kiếm đơn giản và tổ chức thông tin phù hợp; 
đánh giá sự phù hợp của thông tin, dữ liệu đã tìm thấy với nhiệm vụ đặt ra; xác lập 
mối liên hệ giữa kiến thức đã biết với thông tin mới thu thập được và dùng thông tin 
đó để giải quyết các nhiệm vụ học tập và trong cuộc sống. Như vậy, NLSD CNTT 
được hiểu là “năng lực nhận biết, làm chủ và khai thác công cụ CNTT & TT trong 
việc tìm kiếm, đánh giá, lựa chọn và truy cập thông tin; hình thành ý tưởng, kế hoạch 
và giải pháp trong hoạt động nhận thức và hỗ trợ quá trình trao đổi thông tin, hợp 
tác tuân theo những quy định thuộc phạm trù đạo đức và xã hội khi sử dụng chúng” 
 Sự cần thiết của việc phát triển NLSD CNTT cho HS phổ thông cũng được 
khẳng định bởi tổ chức UNESCO qua việc đưa NLSD CNTT là một trong những 
năng lực thiết yếu của công dân trong thời đại mới cùng với các năng lực truyền 
thống khác như đọc, viết. Như vậy, NLSD CNTT là một trong những năng lực 
chung, cốt lõi là hoàn toàn phù hợp với xu thế của thế giới cũng như đòi hỏi của thực 
tiễn xã hội. 
 Đối với HS trường THPT, NLSD CNTT chủ yếu tập trung vào: 
 + Sử dụng Internet hiệu quả để tìm kiếm, thu thập thông tin để hoàn thành các 
nhiệm vụ học tập môn học. 
 + Biết sử dụng các phần mềm, công cụ công nghệ như Microsoft Office Word, 
Microsoft Office Powerpoint, Microsoft Office Publisher, GeoGrba, Imind Map, 
MindMaple Lite, Scratch, Hot Potatoes 
 Các yếu tố cấu thành NLSD CNTT của HS: 
 NLSD CNTT được cấu thành bởi các yếu tố chủ quan của HS bao gồm: kiến 
thức về CNTT của HS, kỹ năng sử dụng CNTT và thái độ học hỏi về kiến thức, kỹ 
 5 
 luôn có tinh thần cầu thị, học hỏi các GV về việc sử dụng CNTT. Tóm lại, thái độ 
học hỏi là ý thức, cách suy nghĩ, cách học tập, nghiên cứu quá trình tiếp thu những 
cái mới, bổ sung, trau dồi các kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm, giá trị, nhận thức của 
con người. Thái độ học hỏi CNTT của HS là ý thức, cách suy nghĩ, cách học tập, 
nghiên cứu của HS về CNTT và việc ứng dụng, sử dụng nó vào việc học tập nhằm 
hoàn thành các nhiệm vụ học tập, nâng cao chất lượng học tập. 
 Bên cạnh đó, NLSD CNTT của HS còn bao gồm môi trường, bối cảnh cụ thể 
để kiểm chứng. Khi HS đã có kiến thức về CNTT, kĩ năng sử dụng CNTT cũng như 
thái độ sử dụng CNTT thì yếu tố môi trường là yếu tố quan trọng, là điều kiện để 
kiểm chứng NLSD CNTT của HS. Đó là lý do tại sao GV cần ứng dụng CNTT trong 
dạy học thông qua thiết bị dạy học số và rèn luyện cho học sinh sử dụng thiết bị số 
trong quá trình học tập nhằm phát triển NLSD CNTT cho HS. 
2. Cơ sở thực tiễn và thực trạng của vấn đề nghiên cứu 
2.1. Khả năng áp dụng của phương pháp 
 Có thể áp dụng cho tất cả các đối tượng học sinh THPT và sử dụng được cho 
tất cá các tiết học. 
2.2. Thực trạng vấn đề 
 Mục tiêu dạy học bậc phổ thông ở Việt Nam hiện nay là phát triển các phẩm 
chất và năng lực ở HS được quy định trong chương trình GDPT 2018. Việc sử dụng 
thiết bị số để triển khai hoạt động học không những giúp HS phát triển NL đặc thù 
của môn học, các NL chung mà còn góp phần phát triển NL tin học. Qua đó, HS có 
thêm cơ hội thích nghi và hội nhập với thời kì cách mạng công nghiệp 4.0. Cũng cần 
thấy, khi máy vi tính, thiết bị di động thông minh chưa được đưa vào quá trình học 
tập thì người học chủ yếu làm việc với học liệu trong SGK hoặc các tài liệu do GV 
biên soạn. Khi máy vi tính và Internet đã phổ biến, người học có điều kiện chủ động 
tiếp xúc với những nguồn dữ liệu đồ sộ, đa chiều trong học liệu số. Cơ hội này cũng 
tạo thách thức cho người học đứng trước các lựa chọn, sàng lọc các kiến thức, dữ 
liệu, hoạt động phù hợp cho mục tiêu học tập. Thách thức đó cũng chính là cơ hội 
để người học hình thành, phát triển phẩm chất trách nhiệm, NL tự chủ và tự học. 
Bên cạnh đó, khi GV kết hợp tổ chức hoạt động học trên lớp với việc giao nhiệm vụ 
học tập tại nhà có ứng dụng thiết bị số và học liệu số thì HS có thêm cơ hội chủ động 
phát triển được nhiều thành phần/thành tố của mỗi NL chung như NL tự chủ và tự 
học, NL giải quyết vấn đề và sáng tạo trong quá trình tự học đó. 
 Thực tế cho thấy thiết bị số dần trở nên quen thuộc với HS, không chỉ tiếp xúc 
ở trường học mà HS còn làm quen, tìm hiểu ở nhiều nơi khác nhau. Điều này sẽ giúp 
HS có thể tìm hiểu chính mình khi khai thác các nội dung có liên quan về tự đánh 
giá, tự nhận thức thông qua các tính năng, giá trị của học liệu số và thiết bị công 
nghệ. Đây là cơ hội để nhận diện bản thân: hứng thú, tính cách, nhu cầu, ước mơ 
và định hướng kế hoạch phát triển chính mình. Trên cơ sở này, nội dung dạy học, 
 7