Sáng kiến kinh nghiệm Phương pháp dạy học gây hứng thú và phát triển năng lực Âm nhạc cho học sinh Lớp 7

 1/20
 Phương pháp dạy học gây hứng thú và phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh lớp 
 7
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
 Richard Strauss đã viết: “Nhiệm vụ cao quý của âm nhạc là chiếu sáng 
vào những cõi sâu thẳm trong trái tim con người”.
 Âm nhạc là ngôn ngữ của tâm hồn, của trái tim và nhịp đập cuộc sống. 
Âm nhạc luôn luôn là nguồn hạnh phúc cho tất cả mọi người sống trên trái đất. 
Nó đem đến cho con người niềm vui, hứng thú, đem lại sự cân bằng về các nhu 
cầu trong cuộc sống.
 Âm nhạc không chỉ tô đẹp cuộc sống mà còn làm giàu cảm xúc cho học 
sinh, giúp các em hoàn thiện nhân cách, phát triển trí tưởng tượng và năng lực 
sáng tạo. Vì vậy mà giáo dục và dạy học âm nhạc ở trường THCS không nhằm 
đào tạo các em thành những con người hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp mà 
chủ yếu là giáo dục văn hóa âm nhạc, làm cho các em yêu thích nghệ thuật âm 
nhạc, hình thành ở học sinh một tâm hồn trong sáng, một thị hiếu âm nhạc lành 
mạnh, cách tư duy sắc sảo, giàu tình cảm, nhanh nhẹn hoạt bát và sống vui tươi. 
Âm nhạc tạo điều kiện để các em hoàn chỉnh về tâm hồn, trí tuệ và thể chất làm 
phong phú tình cảm của lứa tuổi học trò góp phần cùng môn học khác thực hiện 
mục tiêu giáo dục.
 Hiện nay bộ môn âm nhạc trong các trường phổ thông rất được chú trọng, 
phương pháp dạy học âm nhạc đang thay đổi nhanh chóng, các phương tiện dạy 
học ngày càng đầy đủ hơn.
 Qua nghiên cứu thực tiễn tình hình chung của việc dạy và học bộ môn âm 
nhạc trên toàn Huyện tôi nhận thấy đa số học sinh còn xem nhẹ môn âm nhạc 
chưa thực sự muốn rèn luyện khả năng âm nhạc, nâng cao thẩm mĩ âm nhạc cho 
bản thân. Mà nghệ thuật âm nhạc đòi hỏi rất nhiều sự sáng tạo của mỗi cá nhân, 
sáng tạo nên những cái hay, cái đẹp trong âm nhạc, bằng âm nhạc và qua âm 
nhạc. 3/20
 Phương pháp dạy học gây hứng thú và phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh lớp 
 7
 PHẦN II: NỘI DUNG ĐỀ TÀI
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN.
1. Cơ sở lý luận.
 Theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐTchương trình giáo dục phổ thông 
2018 với mục tiêu giáo dục học sinh phổ thông để rèn luyện tốt 5 phẩm chất và 
10 năng lực từ đó các em có thể phát huy và vận dụng tối đa khả năng của mình 
vào thực tiễn.
 Xuất phát từ yêu cầu mà ngành giáo dục đặt ra, đòi hỏi những người giáo 
viên phải tìm ra phương pháp đổi mới sao cho phù hợp với lứa tuổi, với điều 
kiện cơ sở vật chất của từng trường, từng địa phương.
 Như chúng ta đã biết âm nhạc cùng với mĩ thuật là bộ môn thuộc phạm 
trù nghệ thuật đòi hỏi người học phải mạnh dạn, tự tin và một chút năng khiếu, 
học sinh học theo phương châm học vui – vui học. Vì vậy tạo cho các em sự say 
mê hứng thú học tập, phát huy tính tích cực chủ động, tư duy, sáng tạo của 
người học là rất cần thiết.
 Môn Âm nhạc ngoài mục tiêu chung là hình thành và phát triển năng lực 
tự chủ, tự học, năng lực giao tiếp hợp tác, giải quyết vấn đề và sáng tạo thì môn 
âm nhạc còn phát triển năng lực đặc thù: năng lực cảm thụ, năng lực thực hành, 
trình diễn và mở rộng hiểu biết về âm nhạc truyền thống của Việt Nam và tinh 
hoa văn hoá âm nhạc thế giới góp phần bồi dưỡng đạo đức, trí tuệ, tạo không 
khí vui tươi, lành mạnh, bồi dưỡng mầm non nghệ thuật cho tương lai đất nước.
2. Cơ sở thực tiễn.
 Lứa tuổi học sinh THCS là lứa tuổi có nhiều thay đổi về tâm sinh lí, sự 
phát triển mạnh mẽ, thiếu cân đối về cơ thể và hình thành những phẩm chất mới 
về mặt trí tuệ, đạo đức. Học sinh được tiếp xúc với nhiều môn học, nhiều giáo 
viên và nhiều phương pháp dạy học khác nhau. Vì vậy các em dần tách khỏi ảnh 
hưởng của một giáo viên, các em muốn mọi người coi mình là người lớn, dễ bị 
lôi cuốn vào những hoạt động hình thức hấp dẫn, sôi nổi. 5/20
 Phương pháp dạy học gây hứng thú và phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh lớp 
 7
 Trước khi thực hiện đề tài này tôi đã thực hiện khảo sát mức độ hứng thú 
học môn âm nhạc và chất lượng của học sinh vào đầu năm học 2020 – 2021. 
 Kết quả cụ thể như sau: 
 Bảng 1: Tổng hợp mức độ hứng thú học môn Âm nhạc của học sinh 
 lớp 7 đầu năm học 2020 - 2021.
 Hứng thú Không hứng thú
 Lớp Tổng số HS
 Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ %
 7A 40 24 60 16 40
 7B 39 32 82 7 18
 7C 40 27 68 13 32
 7D 39 37 95 2 5
 7E 39 36 92 3 7
 Tổng 197 156 79 41 21
 - Trong bảng 1 này đã đánh giá được mức độ yêu thích môn Âm nhạc của 
học sinh lớp 7. Giáo viên sẽ dựa vào đây để điều chỉnh phương pháp dạy học, 
tiếp tục khảo sát và theo dõi sự chuyển biến của học sinh, so sánh, đối chiếu để 
tìm ra phương pháp tối ưu nhất, thu hút học sinh yêu thích môn học và tích cực 
tham gia các hoạt động âm nhạc. Đây cũng chính là rèn luyện cho các em các 
kỹ năng hoạt động trước đám đông, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng kết hợp, kỹ năng 
hoạt động nhóm  đó cũng chính là dạy cho các em những kỹ năng tự phục vụ 
cho cuộc sống của các em sau này. 
 Bảng 2: Tổng hợp kết quả học tập của học sinh lớp 7 đầu năm học
 2020 - 2021.
 Tổng số Đạt Chưa đạt
 Lớp
 HS Số lượng Tỉ lệ % Số lượng Tỉ lệ %
 7A 40 32 80 8 10
 7B 39 35 90 4 10 7/20
 Phương pháp dạy học gây hứng thú và phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh lớp 
 7
 Để phát triển những phẩm chất và năng lực cho học sinh đòi hỏi giáo viên 
phải tạo môi trường học tập đa dạng và phong phú. Mỗi nội dung âm nhạc đều 
là bối cảnh, là môi trường để học sinh thể hiện bản thân mình.
 Giáo viên phải sử dụng đa dạng các phương pháp dạy học, kết hợp 
phương pháp dạy học truyền thống với các phương pháp, kỹ thuật mới với sự hỗ 
trợ hiệu quả của phương tiện dạy học âm nhạc và công nghệ thông tin.
Với kinh nghiệm học hỏi được từ đồng nghiệp và bản thân qua thời gian giảng 
dạy tôi xin đưa ra một số phương pháp dạy học như sau:
 1. Phương pháp hoạt động nhóm.
 Đây là phương pháp phát huy được tính tích cực, tự giác cao, kiểm tra 
được sự nhận thức và phát huy tính sáng tạo tối đa của học sinh. Giáo viên có 
thể nhận được thông tin đa chiều từ phía học sinh.
 Theo phương pháp này, lớp học được chia thành nhiều nhóm nhỏ. Tùy 
mục đích yêu cầu của nội dung học tập, các nhóm được phân chia ngẫu nhiên 
hoặc có chủ định, được duy trì ổn định hoặc thay đổi trong từng phần của tiết 
học, được giao cùng nhiệm vụ hoặc nhiệm vụ khác nhau.
 Nhóm tự bầu ra nhóm trưởng. Trong nhóm có thể phân công mỗi người 
một phần việc, như: người viết kết quả của nhóm vào phiếu học tập, báo cáo kết 
quả, .
 Mỗi thành viên trong nhóm đều phải làm việc tích cực, không được ỷ lại 
một vài người hiểu biết và năng động hơn. Các thành viên trong nhóm giúp đỡ 
nhau tìm hiểu vấn đề nêu ra trong không khí thi đua với các nhóm khác. Kết quả 
làm việc chung của mỗi nhóm sẽ đóng góp vào kết quả học tập chung của cả 
lớp. Để trình bày kết quả làm việc của nhóm trước toàn lớp, nhóm có thể cử ra 
một đại diện hoặc phân công mỗi thành viên trình bày một phần nếu nhiệm vụ 
của nhóm khá phức tạp.
 Giờ học Âm nhạc theo nhóm có thể như sau:
 1.1. Làm việc chung cả lớp: 9/20
 Phương pháp dạy học gây hứng thú và phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh lớp 
 7
 Phương pháp này giúp các thành viên trong nhóm chia sẻ những băn 
khoăn, kinh nghiệm của bản thân, cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bằng 
cách nói ra những điều đang nghĩ, mỗi học sinh có thể nhận rõ trình độ hiểu biết 
của mình về chủ đề nêu ra, thấy mình cần học hỏi thêm những điều gì. Bài học 
trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ không chỉ là sự tiếp nhận từ giáo viên.
Thành công của phương pháp này phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia của các 
thành viên trong nhóm, cho nên để thành công ở phương pháp này giáo viên 
cần:
 + Cách đưa vấn đề phải làm cho các thành viên lớp nhóm hứng thú và 
muốn giải quyết.
 + Tổ chức và quản lý tốt quá trình làm việc của học sinh.
 + Tùy thuộc vào điều kiện lớp học, trình độ học sinh mà giáo viên có 
những yêu cầu mức độ khác nhau.
 + Công việc được giao phải có nội dung rõ ràng, học sinh phải hiểu được 
nhiệm vụ được giao. Trong hoạt động nhóm cần chú ý đến tư duy tích cực và 
năng lực làm việc hợp tác của các thành viên.
 + Giáo viên tôn trọng ý kiến, kết quả của các nhóm, khuyến khích cho 
học sinh các nhóm tự báo cáo, đánh giá và nhận xét kết quả.
 Nội dung dạy hát chúng ta vẫn thường theo quy trình: giới thiệu bài hát, 
cho học sinh nghe bài hát, chia đoạn chia câu để hát, luyện thanh khởi động 
giọng, tập hát từng câu, tập hát cả bài... nhưng khi áp dụng vào một số bài hát 
mà học sinh đã thuộc, đã từng được nghe... Thì việc dạy học theo nhóm nhỏ sẽ 
giúp cho giáo viên không quá lệ thuộc máy móc, lệ thuộc vào quy trình dạy hát 
kể trên mà giáo viên chỉ cần chia nhóm nhỏ cho học sinh tập hát, sau đó giáo 
viên sửa sai, củng cố. Phương pháp này sẽ giúp cho tiết dạy thêm sôi nổi và các 
nhóm được trình bày tác phẩm, tập biểu diễn nhiều hơn....
 Ví dụ 2: Tiết 20: Tập đọc nhạc số 6 chương trình âm nhạc lớp 7.
 + Giáo viên chuẩn bị phiếu hoặc bảng phụ. 11/20
 Phương pháp dạy học gây hứng thú và phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh lớp 
 7
 2. Phương pháp vấn đáp, thực hành âm nhạc.
 Vấn đáp là phương pháp trong đó giáo viên đặt ra những câu hỏi để 
học sinh trả lời, hoặc có thể tranh luận với nhau và với cả giáo viên, qua đó học 
sinh lĩnh hội được nội dung bài học: căn cứ vào tính chất hoạt động nhận thức, 
người ta phân biệt 3 phương pháp vấn đáp.
 - Vấn đáp tái hịên: Giáo viên đặt ra những câu hỏi chỉ yêu cầu học 
sinh nhớ lại kiến thức đã biết và trả lời dựa vào trí nhớ, không cần suy luận. Đây 
là một phương pháp được dùng khi cần đạt mối liên hệ giữa kiến thức đã học và 
kiến thức sắp học hoặc khi cần cũng cố kiến thức vừa mới học, hoặc khi kiểm 
tra bài cũ.
 - Vấn đáp giải thích - minh họa: nhằm mục đích làm sáng tỏ một vấn 
đề nào đó, giáo viên lần lượt nêu ra những câu hỏi kèm theo những ví dụ minh 
họa để gây cho học sinh dễ hiểu, dễ nhớ.
 - Vấn đáp tìm tòi: Giáo viên dùng một hệ thống câu hỏi được sắp xếp 
hợp lí để hướng dẫn học sinh từng bước phát hiện ra bản chất của các ký hiệu, 
thuật ngữ âm nhạc nhằm kích thích sự ham muốn hiểu biết của học sinh. GV tổ 
chức sự trao đổi ý kiến - kể cả tranh luận - giữa thầy với trò, giữa trò với trò, 
nhằm giải quyết một vấn đề xác định. Trong vấn đáp tìm tòi giáo viên giống 
như người tổ chức sự tìm tòi còn học sinh giống như người tự lực phát hiện kiến 
thức mới. Vì vậy khi kết thúc cuộc đàm thoại, học sinh có được niềm vui của sự 
khám phá, trưởng thành thêm một bước về trình độ tư duy.
 - Phương pháp thực hành âm nhạc:
 + Giáo viên đưa ra yêu cầu cho học sinh.
 + Học sinh nghiên cứu SGK.
 + Giáo viên hướng dẫn học sinh từng phần, giao cho mỗi nhóm, mỗi cá 
nhân một nhiệm vụ cụ thể.
 + Tiến hành tập dượt.
 + Kết hợp nhóm, khớp nhạc. 13/20
 Phương pháp dạy học gây hứng thú và phát triển năng lực âm nhạc cho học sinh lớp 
 7
tranh minh họa cho bài hát, hoặc yêu cầu học sinh viết lời mới theo giai điệu bài 
hát.
 Ví dụ 4: Tiết 15: Ôn bài hát: Khúc hát chim sơn ca.
 Giáo viên yêu cầu tốp ca lên biểu diễn bài hát. Trong qua trình tốp ca 
biểu diễn bài hát giáo viên mời một số học sinh lên thể hiện cảm xúc của mình 
về bài hát qua một bức tranh. Sau khi bài hát kết thúc các em phải hoàn thiện 
bức tranh và giới thiệu về tác phẩm của mình.
 Học sinh đã vẽ tranh và giới thiệu:
 (Các bạn thân mến “Khúc hát chim sơn ca” là ca khúc rất gần gũi với 
tuổi thơ chúng mình. Với ca từ trong sáng nhạc sĩ Đỗ Hòa An đã gửi gắm vào 
đó bức thông điệp mong muốn trẻ em trên trái đất luôn được cất cao tiếng hát và 
sống với nhau trong tình thân ái. Giai điệu bài hát này đã động đến trái tim con 
và con đã truyền tải hết cảm xúc vào bức tranh. Bằng những gam màu tươi sáng 
với mong muốn: Mái trường Cổ Bi không chỉ là nơi chúng con học tập, rèn 
luyện mà còn là nơi những chú chim sơn ca bé bỏng chúng con cất cao tiếng hát 
để mỗi ngày tới trường là một ngày vui, chúng con sẽ càng yêu giờ học nhạc 
nhiều hơn).
 Ví dụ 5: Tiết 20: Ôn bài hát: Đi cắt lúa.
 Giáo viên yêu cầu các em đặt lời mới theo giai điệu bài hát với chủ đề về 
mùa xuân, ngày tết.