Sáng kiến kinh nghiệm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh thông qua biểu diễn thí nghiệm vui trong dạy học Hóa học 9, Khoa học tự nhiên 8

 MỤC LỤC
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ......................................................................................1
I.Lí do chọn đề tài................................................................................................1
II. Mục đích nghiên cứu......................................................................................1
III. Đối tượng nghiên cứu: ..................................................................................1
IV. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu. ................................................................1
V. Phương pháp nghiên cứu...............................................................................2
PHẦN II: NỘI DUNG........................................................................................3
I.Cơ sở lí luận.......................................................................................................3
II. Thực trạng học môn Hóa học, KHTN tại trường THCS............................3
III. Giải pháp .......................................................................................................4
1.Lựa chọn thí nghiệm ........................................................................................4
2. Làm thử thí nghiệm đảm bảo thành công.....................................................4
3. Viết lời giới thiệu thí nghiệm..........................................................................4
4. Tạo sự bất ngờ, kích thích trí tò mò cho học sinh .......................................4
5. Đặt câu hỏi .......................................................................................................4
6.Ánh sáng, âm thanh..........................................................................................4
IV.Tiến trình thực hiện.......................................................................................4
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................13
1. Kết luận:.........................................................................................................13
2. Khuyến nghị:..................................................................................................13 2/13
 -Từ tháng 8/2023 đến tháng 9/2023: Chọn nội dung nghiên cứu; lập đề 
cương nghiên cứu.
 -Từ tháng 10/2023 đến tháng 2/2024: Tiến hành thực nghiệm sư phạm 
trên đối tượng nghiên cứu, khảo sát thực nghiệm.
 -Cuối tháng 2/2024: Thống kê kết quả, so sánh, phân tích, đối chiếu. Rút 
ra kết luận khoa học. Viết đề tài nghiên cứu.
 V. Phương pháp nghiên cứu.
 - Nghiên cứu lý thuyết: Nghiên cứu các tài liệu 
 - Phương pháp quan sát, điều tra thực tế
 - Phương pháp đặt vấn đề, giải quyết vấn đề
 - Phương pháp thực nghiệm
 - Phương pháp thống kê, phân tích số liệu, so sánh, đối chiếu, đánh giá kết 
quả ,tổng kết kinh nghiệm. 4/13
 Với kết quả như trên, tôi thực sự suy nghĩ “Làm thế nào để các em hứng 
thú với bộ môn Hóa học, môn KHTN và phát triển các năng lực cần thiết về kĩ 
năng thực hành làm thí nghiệm, khả năng tự nghiên cứu, tự thực nghiệm, sáng 
tạo trong tư duy, biết vận dụng linh hoạt các kiến thức đã học để giải thích hiện 
tượng thí nghiệm, giải quyết vấn đề liên quan trong thực tiễn . Từ đó tôi đã 
đưa các thí nghiệm vui vào giảng dạy môn Hóa học 9, KHTN 8.
 III. Giải pháp 
 1.Lựa chọn thí nghiệm
 Khi lựa chọn thí nghiệm giáo viên cần dựa trên các nguyên tắc:
 - Lựa chọn thí nghiệm vui phù hợp với nội dung bài học. 
 - Các thí nghiệm phải có khả năng thành công cao, đảm bảo tính an toàn, 
hiện tượng thí nghiệm rõ nét, tạo sự thú vị, bất ngờ, có tính khả thi cao, có thể 
phổ biến rộng rãi.
 2. Làm thử thí nghiệm đảm bảo thành công
 Người biểu diễn phải làm thử thí nghiệm sao cho đảm bảo an toàn, thành 
công và thành thục.
 3. Viết lời giới thiệu thí nghiệm 
 Nên có lời giới thiệu vào từng màn thí nghiệm để thu hút học sinh. Lời 
giới thiệu phải hấp dẫn, lôi cuốn, kích thích tính tò mò của học sinh.
 4. Tạo sự bất ngờ, kích thích trí tò mò cho học sinh
 Khi biểu diễn thí nghiệm vui, nguyên nhân, cách tiến hành thí nghiệm 
phải được dấu kín để tạo sự bất ngờ. 
 5. Đặt câu hỏi
 Sau khi đã biểu diễn thí nghiệm vui, người biểu diễn (giáo viên hoặc học 
sinh) khéo léo đặt câu hỏi đưa ra gợi ý về các hóa chất đã được sử dụng , gợi mở 
để học sinh dựa vào kiến thức đã có tư duy giải thích. 
 6.Ánh sáng, âm thanh
 - Ánh sáng, phông nền làm nổi bật thí nghiệm ( thí nghiệm đốt cháy: ánh 
sáng tối, phông nền tối)
 - Âm thanh: sôi nổi hay bí ẩn phù hợp với từng thí nghiệm -> hứng thú 
cho học sinh.
 IV.Tiến trình thực hiện
 Tôi đã đưa rất nhiều thí nghiệm vui vào giảng dạy môn Hóa học 9 và 
KHTN8 trong phần tạo tình huống vào bài. Tôi xin giới thiệu đại diện 6 thí 
nghiệm vui đã áp dụng được học sinh hào hứng đón nhận và đem lại hiệu quả 
cao trong giảng dạy. 6/13
 Nhiệt tỏa ra đốt cháy chiếc thuyền.
 C2H5OH + 3O2 -> 2 CO2 + 3H2O
 Lưu ý để thí nghiệm thành công, đảm bảo an toàn: Na chỉ lấy lượng nhỏ 
bằng hạt đậu xanh và chỉ cho một ít cồn được pha loãng vào chậu thủy tinh. 
Nhỏ một ít nước vào đúng vị trí của Na được đặt trong thuyền. Để các thứ dễ 
gây cháy nổ tránh xa. Để chậu thủy tinh không bị nứt vỡ khi thuyền cháy thì 
trước khi làm thí nghiệm chậu thủy tinh phải được làm ướt đều.
 Ví dụ 2: Núi lửa phun trào.
 Bài áp dụng: Muối (Tính chất hóa học - Hóa 9)
 Lời dẫn: Các em đã bao giờ được đến tận nơi có núi lửa đang hoạt động 
để tìm hiểu chưa? Chắc chắn chưa phải không! Nếu bây giờ và ngay tại đây cô 
cho các em tận mắt chiêm ngưỡng núi lửa phun trào, các em thấy thế nào?
 a. Chuẩn bị:
 - (NH4)2Cr2O7 
 - Que đóm, tờ amian, bát sứ, bật lửa, mô hình núi lửa.
 b. Tiến hành:
 -Cho (NH4)2Cr2O7 vào ½ bát sứ đặt lên tờ amian
 - Đưa que đóm đang cháy cắm sâu vào chính giữa hợp chất trong bát sứ.
 c. Hiện tượng: Các phân tử đỏ rực bắn tung tóe trông giống như núi lửa 
hoạt động, đang phun trào dung nham. Các phân tử tạo thành được đùn lên cao 
trông như ngọn núi lửa 
 d. Giải thích
 Người làm thí nghiệm cho muối (NH 4)2Cr2O7 vào trong bát sứ rồi đưa 
que đóm đang cháy vào nhằm cung cấp nhiệt cho phản ứng phân hủy muối 
(NH4)2Cr2O7 
 to
 (NH4)2Cr2O7 N2+ Cr2O3+ 4H2O 8/13
nước bắp cải tím sẽ chuyển sang màu vàng khi xịt dd NaOH, chuyển sang màu 
xanh khi xịt dung dịch NaHCO3
*Lưu ý để thí nghiệm thành công, an toàn: Nhúng bông hoa giấy vào dung 
dịch phenolphthalein hay nước bắp cải tím phải để khô mới lên màu đẹp. Có thể 
thay NaOH bằng dung dịch nước vôi trong Ca(OH) 2 để đảm bảo an toàn khi thí 
nghiệm.
 Ví dụ 4: Chiếc đũa thần
 Bài áp dụng: Axit (Tính chất hóa học của axit sunfuric đặc- Hóa 9)
 Lời dẫn: Làm thế nào để thắp sáng một ngọn nến mà trong tay không có 
diêm, bật lửa.Bạn nào có thể làm được?Không thể phải không! Nhưng cô 
 có thể. Chỉ cần chiếc đũa thần kì này cô sẽ thắp sáng ngọn nến ngay lập 
tức. 
 a.Chuẩn bị:
 -H2SO4đ, KClO3
 -Đũa thủy tinh, nến.
 b.Tiến hành:
 -Rắc đều KClO3 bột vào sợi bấc
 -Lấy đũa thủy tinh nhúng vào H2SO4đ đưa gần tiếp xúc với sợi bấc. 
 c. Hiện tượng: Nến bốc cháy.
 d.Giải thích
 Sợi bấc được làm từ xenlulozơ. Khi đưa đũa thủy tinh nhúng H 2SO4 đ tiếp 
xúc với sợi bấc H2SO4 đ sẽ lấy nước của xenlulozơ
 t0
 (C6H10O5)n 6nC + 5nH2O + Q 10/13
 *Lưu ý để thí nghiệm thành công, đảm bảo an toàn: Cồn pha với nước 
theo tỉ lệ là 1:2 hoặc 1 : 3 sau đó nhúng khăn mùi soa vào và vắt vừa phải 
(không được vắt khô cũng không được để nhiều nước). Có thể thay cồn bằng 
axetôn hoặc ete
 Ví dụ 6: Khẩu pháo đại bác
 Bài áp dụng: Axetilen ( Hóa 9)
 Lời dẫn: Trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm, bộ đội ta đã tiêu 
diệt nhiều máy bay của địch bằng các khẩu pháo đại bác.Hôm nay, các em sẽ 
được chiêm ngưỡng khẩu pháo đại bác do câu lạc bộ hóa học của trường sáng 
chế. Khẩu pháo đại bác này không phải dùng để bắn máy bay mà để chào mừng 
các em đã tham dự chương trình HÓA HỌC VUI ngày hôm nay!
 a.Chuẩn bị: - Đất đèn ( CaC2), nước, cồn
 - Ống tre (ống tuýp), giá đỡ, đuốc, gói mảnh vụn giấy nhiều màu.
 b.Tiến hành:
 - Lấy một đoạn ống tre (ống tuýp) dài chừng 60-70cm đã đục bỏ mấu chỉ 
để lại mấu cuối cùng.Trên ống tre (ống tuýp) cách mấu cuối cùng khoảng 20 cm 
khoét một lỗ nhỏ . Sơn màu cho ống tre (ống tuýp) trông giống như khẩu pháo 
đại bác.
 - Cho một ít nước vào ống tre (ống tuýp)
 - Đặt ống tre (ống tuýp) đó trên bệ đỡ nghiêng 45o 
 -Cho một ít đất đèn vào và đậy nút là gói bọc các mảnh vụn giấy màu .
 -Châm đuốc để gần lỗ đã được khoét trên ống.
 c.Hiện tượng: Pháo nổ bắn tung tóe các mảnh giấy màu như màn pháo hoa.
 d. Giải thích: 
 CaC2+ 2H2O Ca(OH)2 + C2H2 +Q 12/13
* Năng lực hóa học: 
 Biết Có kĩ 
 Có kĩ 
 lựa năng giải Có kĩ 
 Có kĩ năng Có kĩ 
 chọn thích năng 
 năng quan năng 
 dụng hiện sáng tạo 
 làm thí sát, mô viết 
 cụ, tượng thí thí 
 nghiệm tả thí PTHH
 hóa nghiệm, nghiệm
 nghiệm
 chất nhận xét
 Trước khi 
 45% 31% 50% 31% 42% 6%
 thực hiện
 Sau khi 
 65% 52% 87% 72% 65% 12%
 thực hiện
 Như vậy, biểu diễn thí nghiệm vui trong dạy học giúp tăng hứng thú học 
tập môn Hóa, KHTN, giúp các em tiếp thu kiến thức một cách chủ động , khắc 
sâu kiến thức, phát triển phẩm chất, năng lực nói chung và năng lực KHTN nói 
riêng từ đó khơi dậy niềm đam mê khoa học, khả năng sáng tạo của học sinh. TÀI LIỆU THAM KHẢO
TT Tên sách Tên NXB Tên tác giả
 Đại học quốc gia 
 Hóa học vui
1 TP.Hồ Chí Minh
 Xây dựng khung năng lực 
 Tạp chí khoa học giáo 
2 trong chương trình giáo dục 
 dục
 phổ thông sau năm 2015
 365 thí nghiệm khoa học dành 
3 Thế giới
 cho trẻ em
 Phó giáo sư, phó 
4 Hóa học vui Khoa học và kĩ thuật tiến sĩ Nguyễn 
 Xuân Trường