Sáng kiến kinh nghiệm Phát triển năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh thông qua dạy học Dự án “Các yếu tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng” môn Hóa học Lớp 10 THPT SGK mới

 MỤC LỤC 
 Nội dung Trang 
Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1 
1. Lý do chọn đề tài 1 
2. Mục tiêu, ý nghĩa, tính mới của đề tài 2 
2.1. Mục tiêu 2 
2.2. Ý nghĩa 2 
2.3. Tính mới 2 
3. Phương pháp nghiên cứu 2 
3.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 2 
3.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 3 
3.3. Phương pháp thực nghiệm và thống kê 3 
4. Phạm vi nghiên cứu đề tài 3 
PHẦN II. NỘI DUNG 4 
1. Cơ sở lý luận 4 
1.1. Tổng quan về môn Hóa học theo chương trình GDPT 2018 4 
1.1.1. Nội dung khái quát 4 
1.1.2. Ưu và nhược điểm của chương trình GDPT 2018 5 
1.1.3. So sánh chương trình Hóa học lớp 10 THPT chương trình GDPT 2006 với 6 
chương trình GDPT 2018 
1.2. Năng lực và năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo cho HS thông qua môn Hóa 8 
học 
1.2.1. Khái niệm về năng lực 8 
1.2.2. Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo thông qua môn Hóa học 10 
1.3. Phương pháp dạy học Dự án 12 
1.3.1. Khái niệm 12 
1.3.2. Mục tiêu và đặc điểm của dạy học Dự án 12 
1.3.3. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp 16 
1.3.4. Hồ sơ bài dạy theo phương pháp dạy học Dự án 16 
1.3.5. Quy trình dạy học Dự án 17 
1.4. Vai trò của của phương pháp dạy học Dự án trong việc phát triển năng lực 18 
giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh thông qua môn Hóa học 
1.4.1. Vai trò của học sinh 18 
1.4.2. Vai trò của giáo viên 18 
1.4.3. Vai trò của công nghệ 19 
2. Cơ sở thực tiễn 19 
2.1. Thực trạng áp dụng phương pháp dạy học Dự án nhằm phát triển 19 
năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh ở các trường 
THPT 
2.2. Thuận lợi và khó khăn trong việc áp dụng đề tài 21 
 DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT 
 Viết tắt Nội dung 
GV Giáo viên 
HS Học sinh 
GD-ĐT Giáo dục - đào tạo 
CNTT Công nghệ thông tin 
THPT Trung học phổ thông 
PPDH Phương pháp dạy học 
GDPT Giáo dục phổ thông 
DHDA Dạy học dự án 
PPDHDA Phương pháp dạy học dự án 
NL Năng lực 
NLGQVĐ Năng lực giải quyết vấn đề 
NCKH Nghiên cứu khoa học 
SGK Sách giáo khoa 
TNSP Thực nghiệm sư phạm 
 thuyết lại gần với thực tế, gần gũi với cuộc sống của chính người học, góp phần 
khơi gợi hứng thú học tập và chuẩn bị những kĩ năng cần thiết cho người học bước 
vào cuộc sống sau này. Đồng thời, qua mỗi dự án học tập, không chỉ giáo viên mà 
bản thân học sinh sẽ phát hiện những năng khiếu, kĩ năng có thể vận dụng để định 
hướng nghề nghiệp, giúp lựa chọn khối thi, ngành thi và hướng đi cho tương lai. 
 Nhằm mục đích phục vụ tốt hơn việc dạy học và nâng cao chất lượng học tập 
cho học sinh, chúng tôi xin mạnh dạn nghiên cứu đề tài: Phát triển năng lực giải 
quyết vấn đề và sáng tạo cho học sinh thông qua dạy học Dự án: “Các yếu tố 
ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng” môn Hóa học lớp 10 THPT. 
 2. Mục tiêu, ý nghĩa, tính mới của đề tài 
 2.1. Mục tiêu 
 Sử dụng phương pháp dạy học theo dự án để giảng dạy chủ đề “ Các yếu 
tố ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng” chương trình Hóa học 10 THPT nhằm nâng 
cao hiệu quả dạy học hóa học và phát triển năng lực giải quyết vấn đề cho học 
sinh lớp 10 theo chương trình GDPT 2018. 
 2.2. Ý nghĩa 
 - Về mặt lý luận: Góp phần hoàn thiện và đóng góp vào thực tiễn dạy học 
hóa học ở lớp 10 nói riêng và ở trường THPT nói chung, đáp ứng yêu cầu của 
chương trình giáo dục THPT mới. 
 - Về mặt thực tiễn: Bổ sung vào ngân hàng dự án học tập, dùng trong dạy học 
hóa học lớp 10 ở trường THPT theo nội dung chương trình để phát triển năng lực 
giải quyết vấn đề, sáng tạo cho HS, nâng cao hiệu quả dạy học. 
 2.3. Tính mới 
 Đề tài lần đầu tiên được nghiên cứu và áp dụng dạy thử nghiệm tại trường 
THPT Diễn Châu 3, bước đầu đã phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của 
học sinh trong học tập và góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học ở 
trường phổ thông theo chương trình giáo dục phổ thông mới 2018. 
 3. Phương pháp nghiên cứu 
 3.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận 
 - Nghiên cứu cơ sở lý luận của phương pháp dạy học Dự án; 
 - Nghiên cứu các hình thức tổ chức dạy học môn Hoá học; 
 - Trên cơ sở hệ thống kiến thức sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham 
khảo và thông qua kinh nghiệm học tập giảng dạy của bản thân, xây dựng các kế 
hoạch dạy học phù hợp. 
 2 PHẦN II. NỘI DUNG 
 1. Cơ sở lý luận 
 1.2. Tổng quan về môn Hóa học theo chương trình GDPT 2018 
 1.2.1. Nội dung khái quát 
 Ngày 26 tháng 12 năm 2018, Bộ trưởng Bộ Giáo dục đã ban hành thông tư số 
32/2018/TT-BGDĐT: Chương trình giáo dục phổ thông, chương trình tổng thể. 
Trong chương trình giáo dục phổ thông, Hoá học là môn học thuộc nhóm môn 
khoa học tự nhiên ở cấp trung học phổ thông, được học sinh lựa chọn theo định 
hướng nghề nghiệp, sở thích và năng lực của bản thân. Môn Hoá học giúp học sinh 
có được những tri thức cốt lõi về hoá học và ứng dụng những tri thức này vào cuộc 
sống, đồng thời có mối quan hệ với nhiều lĩnh vực giáo dục khác. 
 Nội dung môn Hoá học được thiết kế thành các chủ đề vừa bảo đảm củng cố 
các mạch nội dung, phát triển kiến thức và kĩ năng thực hành đã hình thành từ cấp 
học dưới, vừa giúp học sinh có hiểu biết sâu sắc hơn về các kiến thức cơ sở chung 
của hoá học, làm cơ sở để học tập, làm việc, nghiên cứu. 
 Trong mỗi năm học, những học sinh có định hướng nghề nghiệp cần sử dụng 
nhiều kiến thức hoá học được chọn ba chuyên đề học tập phù hợp với nguyện vọng 
của bản thân và điều kiện tổ chức của nhà trường. Các chuyên đề này nhằm thực 
hiện yêu cầu phân hoá sâu, giúp học sinh tăng cường kiến thức và kĩ năng thực 
hành, vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để giải quyết những vấn đề của thực tiễn, 
đáp ứng yêu cầu định hướng nghề nghiệp. 
 1.1.1.1. Nội dung cốt lõi 
 Lớp Lớp Lớp 
 Mạch nội dung 
 10 11 12 
Kiến thức cơ sở hoá học chung x 
Cấu tạo nguyên tử x 
Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học x 
Liên kết hoá học x 
Năng lượng hoá học x 
Tốc độ phản ứng hoá học x 
Phản ứng oxi hoá – khử x 
Cân bằng hoá học x 
Pin điện và điện phân x 
Hoá học vô cơ 
Nguyên tố nhóm VIIA x 
Nitrogen và Sulfur x 
Đại cương về kim loại x 
Nguyên tố nhóm IA và nhóm IIA x 
Sơ lược về dãy kim loại chuyển tiếp thứ nhất và phức chất x 
Hoá học hữu cơ 
 4 cao, phát triển tối đa năng lực của HS, phát triển năng lực toàn diện thông qua môn 
học. 
 - Nội dung chương trình được rút ngắn, trọng tâm, 3 mạch nội dung chính: 
kiến thức cơ sở chung; vô cơ; hữu cơ. 
 1.1.2.2. Nhược điểm 
 - Mặc dù chương trình dự thảo hướng đến phát triển năng lực toàn diện cho 
HS nhưng mạch kiến thức vẫn không xuyên suốt giữa chương trình THCS và 
THPT. Mặc dù có logic kiến thức giữa các khối lớp 10, 11, 12 với nhau nhưng việc 
logic giữa kiến thức THCS là chưa nhiều. Sẽ khó cho HS bởi ở chương trình lớp 
10 HS bắt đầu được cung cấp những kiến thức cơ sở chung mà đa số những kiến 
thức này rất trừu tượng, HS sẽ khó nắm bắt nội dung. Liệu khi học xong những 
kiến thức này HS có thể hiểu để vận dụng nghiên cứu giải thích những bài học ở 
chương trình lớp 11, 12. Với chương trình cũ khi không phân luồng kiến thức vô 
cơ hữu cơ mà xen kẽ nhau HS vẫn có thể tư duy suy luận các hợp chất vô cơ và 
hữu cơ, còn có thể suy ra được mối liên quan sự khác biết ứng dụng của hợp chất 
vô cơ trong công nghiệp hữu cơ và ngược lại 
 - Để thực hiện tốt chương trình môn Hóa học cấp THPT, các trường cần có 
phòng học bộ môn với các thiết bị dạy học tối thiểu đầy đủ, tạo điều kiện cho học 
sinh thực hiện các thí nghiệm và hoạt động trải nghiệm, tìm tòi, khám phá khi học. 
1.1.3. So sánh chương trình Hóa học lớp 10 THPT chương trình GDPT 2006 với 
chương trình GDPT 2018 
 Nội dung Chương trình GDPT Chương trình GDPT 2018 
chương trình 2006 
Cấu tạo Những nội dung ban cơ Tất cả các nội dung đó được áp dụng 
nguyên tử bản không học, chỉ áp cho tất cả HS 
 dụng cho ban nâng cao là Bên cạnh đó bổ sung thêm một vài 
 - Nguyên tử khối và kiến thức mới: 
 nguyên tử khối trung bình. - Vận dụng được mối liên hệ giữa ba 
 - Sự chuyển động của số lượng tử n, l, ml để định nghĩa 
 electron trong nguyên tử. lớp, phân lớp và xác định số lượng, 
 - Obitan nguyên tử. kí hiệu các phân lớp trong một lớp 
 electron. 
 - Tính được số lượng AO trong một 
 phân lớp, lớp dựa theo 3 số lượng tử. 
 - Xây dựng được dãy tăng dần phân 
 mức năng lượng theo quy tắc n+l. 
 -Biểu diễn được cấu hình electron 
 theo ô orbital. 
Liên kết hóa Những nội dung chỉ áp Tất cả các nội dung dó được áp dụng 
học dụng cho ban nâng cao là: cho tất cả HS 
 - Sự lai hóa các obitan Bên cạnh đó bổ sung thêm một vài 
 6 Những nội dung được cắt bớt trong chương trình hóa lớp 10: 
 Những phần kiến thức được chuyển sang chương trình hóa lớp 11: 
 - Lưu huỳnh 
 Những nội dung mới xuất hiện trong chương trình lớp 10: 
 Bài mở đầu: Giới thiệu về môn Hóa học 
 Năng lượng hóa học: Sự biến thiên entanpy trong các phản ứng hóa học, giới 
 thiệu năng lượng tự do và áp dụng 
 Chuyên đề học tập: gồm 3 chuyên đề 
⮚ Chuyên đề 1: Cơ sở hoá học 
 Chuyên đề 2: Hóa học trong việc phòng chống cháy, nổ 
 Chuyền đề 3: Hóa học và công nghệ thông tin 
 Kết luận: Về cơ bản mặc dù chương trình hóa lớp 10 trong chương trình mới có 
 phần nặng về lý thuyết tuy nhiên nó phù hợp hơn với sự phát triển của xã hội ngày 
 nay. Do đó lượng kiến thức nền tảng cơ bản được đề cập là lượng kiến thức cần 
 trang bị cho mỗi HS trong thời kì phát triển ngày nay. Chương trình được biên 
 soạn có hệ thống logic chắt chẽ, rõ ràng, rành mạch. 
 Chương trình hóa lớp 10 với hệ thống kiến thức như vậy đã đưa bộ môn hóa học 
 THPT bước một bước tiến lớn. 
 1.2. Năng lực và năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo cho HS thông qua 
 môn Hóa học 
 1.2.1. Khái niệm về năng lực 
 Hiện nay, có rất nhiều quan niệm, cách hiểu và phát biểu khác nhau về năng 
 lực cá nhân con người: 
 Theo từ điển tiếng Việt: Năng lực là phẩm chất tâm lí và sinh lí tạo cho con 
 người khả năng hoàn thành một hoạt động nào đó với chất lượng cao. 
 Theo từ điển Bách khoa Việt Nam: Năng lực là đặc điểm của cá nhân thể hiện 
 mức độ thông thạo - tức là có thể thực hiện một cách thành thục và chắc chắn - một 
 hay một số dạng hoạt động nào đó. 
 Theo tâm lý học: Năng lực là tổ hợp những thuộc tính độc đáo của cá nhân 
 phù hợp với những yêu cầu đặc trưng của một hoạt động nhất định nhằm đảm bảo 
 cho hoạt động đó có kết quả tốt. 
 Trong lĩnh vực đào tạo nghề nghiệp: Năng lực là khả năng bao gồm kiến 
 thức, kĩ năng và thái độ thực hiện nhiệm vụ một cách thành công theo chuẩn xác 
 định. 
 Tuy diễn đạt khác nhau nhưng có thể thấy khái niệm năng lực có một số đặc 
 điểm chung: 
 8