Sáng kiến kinh nghiệm Phát triển năng lực điều chỉnh hành vi cho học sinh thông qua sử dụng các phương pháp dạy học tích cực trong giảng dạy môn GDCD 11 tại trường THPT Nguyễn Sỹ Sách

 MỤC LỤC 
 NỘI DUNG Trang 
 PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lý do chọn đề tài. 1 
 2. Mục đích nghiên cứu. 2 
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 2 
4. Nhiệm vụ nghiên cứu. 2 
5. Tính mới và đóng góp của đề tài. 2 
6. Phương pháp nghiên cứu. 3 
 PHẦN HAI: NỘI DUNG 
1.Cơ sở lý luận . 4 
 1.1. Lý luận chung về dạy học phát triển năng lực 4 
1.1.1. Năng lực 4 
1.1.2. Chương trình giáo dục định hướng năng lực 4 
1.1.3. Dạy học theo định hướng phát triển năng lực 6 
1.2. Định hướng phát triển năng lực điều chỉnh hành vi cho học sinh 6 
trong môn GDCD 
1.3. Lý luận chung về phương pháp dạy học tích cực trong môn GDCD 8 
2. Cơ sở thực tiễn 8 
2.1. Vai trò của năng lực điều chỉnh hành vi cho học sinh trong môn GDCD 8 
hiện nay 
2.2. Đặc điểm trường THPT Nguyễn Sỹ Sách 9 
2.3. Thực trạng dạy học phát triển năng lực điều chỉnh hành vi cho học 
sinh thông qua sử dụng các phương pháp dạy học tích cực trong giảng 10 
dạy môn Giáo dục công dân 11 tại trường THPT Nguyễn Sỹ Sách - 
Thanh Chương hiện nay 
2.3.1. Khó khăn 10 
 2.3.2. Thuận lợi 11 
3. Kinh nghiệm sử dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng 
dạy môn GDCD 11 nhằm phát triển năng lực điều chỉnh hành vi cho học 14 
sinh tại trường THPT Nguyễn Sỹ Sách - Thanh Chương. 
 PHẦN MỘT: ĐẶT VẤN ĐỀ 
 1. Lý do chọn đề tài 
 Thành công của mỗi con người sẽ do cá nhân con người làm chủ, không ai 
chịu trách nhiệm trong cuộc đời của bạn, cũng như không ai có nghĩa vụ phải giúp 
đỡ hay làm hộ bạn những việc khó khăn mà bạn gặp phải. Kỹ năng tự nhận thức 
bản thân là rất cần thiết đối với mỗi người, giúp chúng ta đưa ra những hành động 
và suy nghĩ đúng đắn nhất, nó là cơ sở nhân cách của người đó. Nó ảnh hưởng đến 
mọi phương diện đời sống của con người: khả năng học hỏi, khả năng tư duy, khả 
năng trưởng thành...Không quá đáng khi nói rằng, nhận thức đúng về bản thân là 
sự chuẩn bị khả dĩ và tốt nhất cho những thành công trong cuộc sống. 
 Năng lực điều chỉnh hành vi là một năng lực sống cơ bản, là khả năng con 
người có thể ý thức rõ ràng về cảm xúc, tính cách, quan điểm, giá trị và động cơ, 
hiểu biết và chấp nhận những tố chất vốn có để phát huy điểm mạnh, hạn chế 
những điểm yếu nhằm tổ chức tốt cuộc sống và cải thiện mối quan hệ của mình với 
mọi người. 
 Với vai trò quan trọng, môn GDCD không chỉ cung cấp hệ thống kiến thức 
cho các em học sinh, mà còn hình thành và phát triển cho các em những năng lực 
cơ bản như: Năng lực phát triển bản thân; năng lực tìm hiểu và tham gia hoạt 
động kinh tế - xã hội; năng lực điều chỉnh hành vi phù hợp với pháp luật và chuẩn 
mực đạo đức xã hội. 
 Trong môn Giáo dục công dân 11 THPT, phát triển năng lực điều chỉnh 
hành vi cho học sinh là giúp học sinh nhận thức được các giá trị đạo đức, truyền 
thống văn hóa, các giá trị trong sản xuất kinh doanh và những quy định của pháp 
luật. Nhận thức và đánh giá được các yếu tố tác động của bản thân trong cuộc 
sống, học tập để từ đó có cách ứng xử phù hợp với chuẩn mực đạo đức, phù hợp 
với quy định của Nhà nước và xã hội. 
 Tuy nhiên, trong suốt quá trình giảng dạy, với các phương pháp đã từng thể 
hiện, tôi thấy việc học và tìm hiểu kiến thức Giáo dục công dân không gây được 
hứng thú triệt để cho học sinh. Học sinh chưa có ý thức cao trong việc tìm hiểu các 
kiến thức của môn học, làm cho hoạt động dạy và học không mang lại hiệu quả cao 
dẫn đến việc không phát huy được hết tính tích cực của học sinh trong quá trình 
giảng dạy, và bài giảng Giáo dục công dân của giáo viên chưa thể hiện được hết 
nội dung mà mình muốn truyền tải. 
 Nắm được những điểm yếu của học sinh tại trường mình công tác nói chung, 
cũng như những tồn tại và hạn chế trong phương pháp giảng dạy môn Giáo dục 
công dân của bản thân nói riêng, với mục đích hình thành cho học sinh thói quen 
tìm hiểu kiến thức khoa học, xã hội và đời sống, hình thành cho các em cách ứng 
xử phù hợp với các chuẩn mực đạo đức, kinh tế, pháp luật, giúp các em có thể vận 
dụng thành thạo những kiến thức ấy để giải quyết các vấn đề thực tiễn nên bản 
 1 
 bài giảng của mình, giúp bài học trở nên sáng tạo, mới la,̣ phong phú hơn và giảm 
bớt tính khô khan như nhiều người thường nhận xét về bộ môn GDCD. 
 Đề tài có thể là kinh nghiệm cho đồng nghiệp trong công tác giảng dạy, tích 
lũy chuyên môn. 
 Nội dung sáng kiến đề cập góp phần thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, 
là nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành trong những năm gần đây, góp phần thực 
hiện tốt chương trình giáo dục phổ thông mới : rèn luyện 5 phẩm chất, 10 năng lực 
cho học sinh theo chương trình giáo dục mà Bộ đã ban hành. 
 Việc phát triển năng điều chỉnh hành vi cho học sinh trong dạy học GDCD 
cấp THPT không quá phức tạp, giáo viên với trình độ chuyên môn nghiệp vụ, kĩ 
năng sư phạm của mình hoàn toàn có thể làm được. Mặt khác, môn GDCD tích 
hợp khá nhiều kiến thức của các môn học khác nên quá trình hình thành năng lực 
điều chỉnh hành vi qua môn học này cũng không phải là vấn đề quá khó khăn, do 
đó đề tài có khả năng ứng dụng cao trong thực tiễn. 
 Đề tài có thể được sử dụng trong các môn học như Văn học, Lịch sử, Địa lý 
và các chương trình ngoại khóa, các cuộc thi kể chuyện... ở trường học 
 6. Phương pháp nghiên cứu 
 - Phương pháp thử nghiệm. 
 - Phương pháp thu thập số liệu: Kiểm tra đánh giá học sinh 
 - Phương pháp xử lí số liệu: nhập và xử lí số liệu 
 - Nghiên cứu năng lực, kết quả học tập của học sinh các lớp trong sự đối sánh 
với nhau. 
 - Báo cáo trước tổ, nhóm, hội đồng khoa học nhà trường nhận được những 
đóng góp, ý kiến của các thành viên. 
 3 
 Chương trình định hướng nội dung chúng ta muốn học sinh cần biết cái gì? 
Chương trình định hướng năng lực chúng ta muốn học sinh biết và có thể làm được 
những gì? 
 Sự khác nhau giữa chương trình định hướng nội dung và chương trình định 
hướng năng lực: 
 Chương trình định Chương trình định hướng phát 
 hướng nội dung triển năng lực 
 Nội dung giáo Việc lựa chọn nội dung Lựa chọn nội dung nhằm đạt được 
 dục dựa vào các khoa học kết quả đầu ra đã quy định, gắn với 
 chuyên môn, không gắn các tình huống thực tiễn. Chương 
 với các tình huống thực trình chỉ quy định nội dung chính 
 tiễn. Nội dung được quy không quy định chi tiết. 
 định chi tiết trong chương 
 trình. 
 Mục tiêu giáo Mục tiêu dạy học được Kết quả học tập cần đạt được mô tả 
 dục mô tả không chi tiết và chi tiết và có thể quan sát, đánh giá 
 không nhất thiết phải được; thể hiện mức độ của học sinh 
 quan sát đánh giá được. một cách liên tục. 
 Hình thức dạy Chủ yếu dạy học lí thuyết Tổ chức hình thức học tập đa dạng; 
 học trên lớp học chú ý các hoạt động xã hội, ngoại 
 khóa, nghiên cứu khoa học, trải 
 nghiệm sáng tạo, đẩy mạnh ứng 
 dụng công nghệ thông tin và truyền 
 thông trong dạy và học. 
 Điều kiện dạy Chủ yếu khai thác điều Sử dụng các điều kiện cơ sở vật chất 
 học kiện dạy học trong phạm trong trường như: phòng máy chiếu, 
 vi nhà trường. thư viện, phòng thí nghiệm... 
 Khai thác các điều kiện bên ngoài 
 như: cơ sở văn hóa, di tích lịch sử, 
 internet, cơ sở nghiên cứu... 
 Phương pháp Giáo viên chủ yếu là Giáo viên chủ yếu là người tổ chức, 
 dạy học người truyền thụ kiến hỗ trợ cho học sinh tự học. Chú 
 thức, là trung tâm của quá trọng phát triển khả năng giao tiếp, 
 trình dạy học. Học sinh giải quyết vấn đề. Sử dụng các 
 tiếp thu thụ động những phương pháp dạy học tích cực... 
 tri thức được quy định 
 sẵn. 
 5 
 * Nhận thức chuẩn mực hành vi có nghĩa là: 
 - Hiểu được trách nhiệm của công dân trong bảo vệ, xây dựng, hoàn thiện hệ 
thống chính trị; chấp hành Hiến pháp, pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa 
Việt Nam; thực hiện quyền và nghĩa vụ công dân trong các lĩnh vực của đời sống 
xã hội. 
 - Hiểu được trách nhiệm của công dân trong thực hiện đường lối, chủ trương 
của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về các hoạt động kinh tế; các chuẩn 
mực đạo đức trong sản xuất kinh doanh và tiêu dùng. 
 * Đánh giá hành vi của bản thân và người khác có nghĩa là: 
 - Phân tích, đánh giá được thái độ, hành vi, việc làm của bản thân và người 
khác trong chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của 
Nhà nước. 
 - Đồng tình, ủng hộ những thái độ, hành vi, việc làm phù hợp với chuẩn mực 
đạo đức và chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của 
Nhà nước; phê phán, đấu tranh với những thái độ, hành vi, việc làm vi phạm chuẩn 
mực đạo đức, pháp luật trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. 
 *Tự điều chỉnh hành vi có nghĩa là: Tự điều chỉnh và nhắc nhở, giúp đỡ 
người khác điều chỉnh được cảm xúc, thái độ, hành vi phù hợp với chuẩn mực đạo 
đức, pháp luật trong thực hiện quyền, nghĩa vụ công dân và thực hiện đường lối, 
chủ trương của Đảng, Nhà nước về kinh tế - xã hội. 
 Môn Giáo dục công dân là một môn học tích hợp khá nhiều kiến thức của 
các môn học khác. Chính vì thế, giáo viên giảng dạy môn này phải chịu khó mày 
mò, tìm hiểu và tích lũy kiến thức để có được những bài giảng hay và sâu. 
 Phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực điều chỉnh hành 
vi phù hợp với pháp luật và chuẩn mực đạo đức xã hội không chỉ chú ý tích cực 
hóa học sinh về hoạt động trí tuệ mà còn chú ý rèn luyện năng lực giải quyết vấn 
đề gắn với tình huống cuộc sống, đồng thời gắn hoạt động trí tuệ với hoạt động 
thực hành, thực tiễn. Tăng cường việc học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo 
viên học sinh theo hướng cộng tác, nhằm phát triển tự nhận thức, tự điều chỉnh 
hành vi phù hợp với pháp luật và chuẩn mực đạo đức xã hội cho học sinh. 
 Dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập, từ đó giúp học 
sinh khám phá điều chưa biết chứ không phải thụ động tiếp thu những tri thức 
được sắp đặt sẵn. Chú trọng rèn luyện cho học sinh những tri thức phương pháp để 
các em biết cách tìm lại những kiến thức đã có, biết cách suy luận tìm tòi kiến thức 
mới. Tăng cường học hợp tác trong nhóm để cho học sinh suy nghĩ nhiều hơn, tự 
giác làm việc và có thảo luận bàn bạc trong nhóm. Cần sử dụng các tình huống, 
trường hợp điển hình, hiện tượng thực tế, các vấn đề trong đời sống xã hội để phân 
tích đối chiếu cho bài giảng. Khuyến khích học sinh liên hệ thực tiễn trong nhà 
 7 
 hành Hiến pháp, pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; thực hiện 
quyền và nghĩa vụ công dân trong các lĩnh vực của đời sống xã hội; thực hiện 
đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về các hoạt 
động kinh tế; các chuẩn mực đạo đức trong sản xuất kinh doanh và tiêu dùng. 
 Mặt khác, giúp học sinh phân tích, đánh giá được thái độ, hành vi, việc làm 
của bản thân và người khác trong chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, 
chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đồng tình, ủng hộ những thái độ, hành vi, 
việc làm phù hợp với chuẩn mực đạo đức và chấp hành đường lối, chủ trương của 
Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; phê phán, đấu tranh với những thái độ, 
hành vi, việc làm vi phạm chuẩn mực đạo đức, pháp luật trong các lĩnh vực của đời 
sống xã hội. 
 Từ đó, giúp cá nhân tự điều chỉnh và nhắc nhở, giúp đỡ người khác điều 
chỉnh được cảm xúc, thái độ, hành vi phù hợp với chuẩn mực đạo đức, pháp luật 
trong thực hiện quyền, nghĩa vụ công dân và thực hiện đường lối, chủ trương của 
Đảng, Nhà nước về kinh tế - xã hội. 
 2.2. Đặc điểm trường THPT Nguyễn Sỹ Sách 
 Trường THPT Nguyễn Sỹ Sách là ngôi trường được đặt trên địa bàn các xã 
cụm Xuân Lâm, đây là vùng đất thuần nông, kinh tế khó khăn nhưng có truyền 
thống hiếu học. Trong những năm tháng phát triển, nhà trường luôn coi sự nghiệp 
giáo dục là ưu tiên hàng đầu và luôn nỗ lực nâng cao chất lượng dạy và học. Hiện 
nay, trường có 30 lớp với hơn 1200 học sinh, hệ thống trường lớp ngày càng được 
đầu tư hiện đại; thầy và trò nhà trường luôn đồng lòng nỗ lực, cố gắng học tập, tiếp 
thu kiến thức, nâng cao chất lượng giảng dạy cũng như học tập. Nhờ vậy mà 
trường liên tiếp đạt được những thành tích đáng tự hào. 
 Ngoài việc học tập, trường cũng chú trọng tổ chức một số hoạt động ngoại 
khóa như hoạt động thể thao, các cuộc thi thể thao, văn nghệ, thi năng khiếu giúp 
các em học sinh phát triển toàn diện và có cơ hội thể hiện tài năng của mình. Nhờ 
đó mà các thế hệ học sinh khi ra trường đều là những người có trình độ, có phẩm 
chất đạo đức, có kỹ năng để đáp ứng đủ yêu cầu về nguồn nhân lực của xã hội. 
 Tuy nhiên, trong quá trình dạy học, trường cũng gặp nhiều khó khăn trong 
việc đổi mới phương pháp do hệ thống cơ sở vật chất còn thiếu thốn, các trang 
thiết bị hiện đại phục vụ cho việc dạy học còn ít. Hơn nữa, học sinh nơi đây còn rụt 
rè, nhút nhát nên việc triển khai các dự án học tập chưa thật sự đạt hiệu quả cao. 
Ngoài ra, phần lớn giáo viên nhà trường thuộc thế hệ 6X, 7X, 8X nên quen với các 
lối dạy truyền thống, chính vì thế, việc dạy học theo chương trình giáo dục phổ 
thông mới gặp một số hạn chế nhất định. Ở họ, ý thức đổi mới chưa nhiều bởi vì 
xưa nay cách dạy truyền thống theo hướng truyền thụ kiến thức vẫn mang lại hiệu 
quả, học sinh vẫn tiếp thu và làm bài đạt điểm cao. Việc nhận thức như vậy không 
chỉ ảnh hưởng đến các thầy, cô mà còn gián tiếp gây ra tác động đối với các thầy, 
cô khác mà còn đối với cả học sinh. Ở nhiều thầy, cô giáo do ảnh hưởng cách đào 
 9