Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hứng thú học tập môn hoá học khi dạy chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học thông qua hoạt động hình thành kiến thức, Hóa học 10 Kết nối tri thức

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 Đề tài: 
“NÂNG CAO HỨNG THÚ HỌC TẬP MÔN HOÁ HỌC KHI DẠY 
 CHỦ ĐỀ BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HOÁ HỌC 
 THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC”
 LĨNH VỰC: HÓA HỌC 
 2 DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT
Thứ tự Các kí hiệu viết tắt Đọc là
 1 THPT Trung học phổ thông
 2 HS Học sinh
 3 GV Giáo viên
 4 GDPT Giáo dục phổ thông
 5 PPDH Phương pháp dạy học
 6 THCS Trung học cơ sở
 7 PHT Phiếu học tập
 8 BGDĐT Bộ giáo dục và đào tạo
 9 NXB Nhà xuất bản
 4 các kiểu bài giảng khác nhau và cải tiến kĩ thuật cho phù hợp với điều kiện cơ sở vật chất 
cũng như trình độ học sinh ở trường phổ thông.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
 Xây dựng, tổ chức và đánh giá hiệu quả việc áp dụng kĩ thuật dạy học theo trạm vào 
giảng dạy tại trường THPT.
2.3. Đối tượng nghiên cứu
 - Lý thuyết về kĩ thuật dạy học theo trạm. 
 - Một số kĩ thuật thiết kế hoạt động học tập theo hướng tích cực.
 - Quá trình vận dụng phương pháp dạy học môn hóa học ở trường THPT.
 - Cơ sở lý thuyết chủ đề bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học.
 - Trong phạm vi của đề tài này, tôi chỉ nghiên cứu vận dụng kĩ thuật dạy học theo 
trạm vào thiết kế hoạt động hình thành kiến thức cho các bài giảng thuộc chủ đề bảng 
tuần hoàn các nguyên tố hóa học – Chương trình hóa học 10 mới.
3. Phương pháp nghiên cứu 
 Sử dụng phối hợp các nhóm phương pháp sau:
3.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí thuyết
 - Thu thập, đọc và phân tích, tổng hợp các tài liệu về lí luận dạy học và các tài liệu 
khoa học có liên quan đến đề tài.
 - Sử dụng phối hợp các phương pháp phân tích, đánh giá, tổng hợp, hệ thống hóa, 
khái quát hóa,... trong nghiên cứu các tài liệu có liên quan tới việc đổi mới PPDH; các 
PPDH và kĩ thuật dạy học hiện đại.
 - Phân tích mục tiêu, cấu trúc nội dung các bài giảng thuộc chủ đề bảng tuần hoàn các 
nguyên tố hóa học – Chương trình hóa học 10 mới để vận dụng kĩ thuật dạy học theo 
trạm một cách hiệu quả.
3.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
 - Quan sát hoạt động học tập của học sinh, trao đổi với giáo viên, dự giờ
 - Điều tra cơ bản thực trạng vận dụng các PPDH tích cực trong dạy học hóa học ở 
trường THPT Kim Liên.
 - Phương pháp thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả việc sử dụng kĩ thuật dạy 
học theo trạm ở trường THPT Kim Liên.
3.3. Phương pháp xử lí thông tin
 Dùng phương pháp thống kê toán học trong khoa học giáo dục để xử lí phân tích các 
 kết quả thực nghiệm sư phạm.
 2 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
2.1. Thực trạng công tác dạy và học môn hóa học tại trường THPT Kim Liên.
2.1.1. Ưu điểm
 Trường THPT Kim Liên có đội ngũ giáo viên trẻ, nhiệt tình trong công tác giảng 
dạy, có ý thức tự học, tự rèn luyện, luôn có ý thức tự học nâng cao trình độ.
 Học sinh tự trang bị đầy đủ sách giáo khoa, đồ dùng học tập, các em có ý thức thực 
hiện nề nếp tương đối tốt, có ý thức vươn lên trong học tập.
 Cơ sở vật chất của nhà trường khá đầy đủ, tài liệu để phục vụ giảng dạy trong thư 
viện phong phú; nhà trường có phòng thí nghiệm dành riêng cho môn hóa học, có màn 
hình trình chiếu phục vụ giảng dạy ứng dụng công nghệ thông tin. 
 Môn hóa học là môn khoa học thực nghiệm vì thế gắn bó chặt chẽ với đời sống; 
các kiến thức trong sách giáo khoa hóa học có tính liên hệ thực tiễn cao thuận lợi cho 
hướng nghiên cứu của giáo viên.
2.1.2. Những tồn tại và hạn chế
 *Về phía giáo viên
 Thực tế còn cho thấy phương pháp dạy học hoá học hiện nay chưa đáp ứng được 
yêu cầu tạo hứng thú cho học sinh trong học tập. Khoảng 80% các giờ học vẫn mang 
nặng tính chất thông báo kiến thức và càng ít các tiết học kích thích năng lực khám phá, 
sáng tạo của học sinh. Nhiều giáo viên chưa nhận thức đúng về vị trí và vai trò của học 
sinh trong lớp học, các bài giảng còn khô khan. Một phần trách nhiệm của đội ngũ giáo 
viên khi chỉ truyền đạt kiến thức mà ít chú tâm rèn luyện kỹ năng cho học sinh; ít liên hệ, 
giải quyết các vấn đề thực tế liên quan. Hơn thế nữa, hầu hết các giáo viên đều trẻ do đó 
kinh nghiệm giảng dạy vẫn chưa nhiều.
 Vì vậy, nếu giáo viên không có những bài giảng và phương pháp phù hợp sẽ làm 
cho học sinh thụ động trong việc tiếp thu, không gây được hứng thú học tập cho các em 
khi tiếp cận kiến thức mới.
 *Về phía học sinh
 Vì điểm thi đầu vào THPT của học sinh còn thấp, do đó đa số học sinh có lực học 
trung bình, các em chưa xác định được mục tiêu học tập.
 Ở cấp THCS, học sinh chủ yếu dành thời gian cho các môn toán, văn và tiếng anh 
để thi lên cấp THPT nên môn hóa học thường bị coi nhẹ hơn và ít được học sinh đầu tư 
thời gian. Do đó khi lên cấp THPT nhiều em học sinh có tâm lý sợ học môn hóa do rỗng 
kiến thức; kĩ năng vận dụng kiến thức vào việc bảo vệ môi trường, giải thích các hiện 
tượng xảy ra trong tự nhiên còn rất hạn chế. 
 Với học sinh thì đa số học sinh cho rằng hoá học là môn khó học, các em rất sợ học 
tập môn hoá, hầu như rất ít học sinh nắm vững kiến thức cũng như kĩ năng hoá học vì thế 
 4 6 giáo viên thì học sinh phải tự xoay xở để vượt qua các trạm; do đó dạy học theo trạm tập trung 
vào “tự chủ và tự học”, rèn luyện thói quen tự lực giải quyết vấn đề cho học sinh.
 HS có thể thực hiện nhiệm vụ theo cặp, theo nhóm hoặc hoạt động cá nhân theo một 
thứ tự linh hoạt (hình bên).
 Việc phân hóa trong dạy học theo trạm khá là linh hoạt, đa dạng. Có thể thực hiện 
phân hóa theo nội dung bằng cách xây dựng những nhiệm vụ tự chọn với mức độ khó dễ 
khác nhau. Cũng có thể tổ chức dạy học theo trạm với sự phân hóa về mức độ hướng dẫn 
cụ thể, chi tiết hay là khái quát, định hướng chung thông qua hệ thống phiếu trợ giúp.
 Một đặc trưng quan trọng của dạy học theo trạm đó là phải đảm bảo sự linh hoạt, 
các nhiệm vụ phải có tính độc lập đối với nhau. Do đó, trong trường hợp dạy học các bài 
học có các đơn vị kiến thức có liên hệ logic chặt chẽ ta có thể tổ chức bài học thành nhiều 
hệ thống trạm (vòng tròn học tập) khác nhau sao cho các nhiệm vụ trong mỗi hệ thống 
trạm đó là độc lập với nhau.
2.2.3.2. Quy trình thực hiện
2.2.3.2.1. Giai đoạn chuẩn bị
 Bước 1: Lựa chọn nội dung hệ thống trạm học tập
 •Mỗi hệ thống trạm gồm các trạm học tập, nhiệm vụ ở các trạm học tập độc lập với 
nhau. Nội dung hệ thống trạm có thể là kiến thức của một bài học hoặc một phần kiến thức 
xác định.
 • Các kiến thức độc lập với nhau trong một bài học có thể xây dựng thành một hệ thống trạm.
 •
 8 Chuyển GV chia nhóm, chia cụm, giao nhiệm vụ cho các nhóm, quy định thời 
giao nhiệ gian, phân công vai trò của các thành viên trong nhóm, hướng dẫn HS cách 
m vụ chuyển phiếu trạm sau mỗi lượt hoạt động.
Bước 2: - Lượt 1: nhóm 1,4: trạm 1; nhóm 2,5: trạm 2; nhóm 3,6: trạm 3.
Thực hiệ - Lượt 2: người ngồi yên - PHT các trạm di chuyển theo chiều dấu mũi 
n nhiệm v tên. Nhóm 1,4: trạm 2; nhóm 2,5: trạm 3; nhóm 3,6: trạm 1.
ụ - Tương tự cho lượt 3. 
 - Ở lượt 1 và lượt 2: HS dựa vào câu hỏi trong phiếu nhiệm vụ trạm, thự
 c hiện thảo luận theo nhóm nhưng trình bày kết quả vào PHT cá nhân.
 - Ở lượt 3: HS thảo luận nhóm và trình bày vào PHT nhóm hoặc bảng phụ.
 Sơ đồ vị trí trạm
 BẢNG
 Cụm1 Cụm2
 Trạm1 Trạm1
 Trạm2 Trạm3 Trạm2 Trạm3
 Sơ đồ di chuyển phiếu trạm với bài học có 3 trạm hoạt động
 Sơ đồ di chuyển phiếu trạm với bài học có 2 trạm hoạt động
Bước 3: - Các nhóm trình bày nội dung của trạm cuối cùng mà mình làm trước lớp. 
Báo cáo/ - HS trong lớp lắng nghe, so sánh, nhận xét, bổ sung.
thảo luận
Bước 4: Đ - GV chiếu đáp án các trạm, bảng tiêu chí đánh giá các trạm, HS căn cứ 
ánh giá/ k vào đáp án và tiêu chí, đánh giá đồng đẳng lẫn nhau. 
ết luận - GV đánh giá lại và cho điểm tổng kết hoạt động. 
 - GV tổng kết nội dung kiến thức HS đạt được sau hoạt động trạm thông 
 qua phiếu tổng kết kiến thức hoặc sơ đồ tư duy.
2.2.3.2.3. Yêu cầu khi thực hiện
 10 Bước 1: Truy cập/ tải canva theo link: https://www.canva.com/
 Bước 2: Đăng ký tài khoản
 Sau khi đã truy cập website của canva hoặc tải canva về máy tính cần phải đăng ký tài 
khoản canva; có thể đăng kí bằng google, facebook hoặc email.
 Bước 3: Sử dụng canva để thiết kế: Sau khi đã đăng ký và đăng nhập vào tài khoản 
canva, thầy/cô có thể bắt đầu sử dụng công cụ này để thiết kế, có thể lựa chọn các nhóm 
mẫu phù hợp với nhu cầu sử dụng:
 •Bản thuyết trình • Phiếu học tập
 • Logo • Áp phích
 • Video • Tranh ghép ảnh
 • Menu • Thiệp mời
 • Biểu đồ • Thiết kế tùy chỉnh kích thước
 Một số mẫu PHT thiết kế bằng canva thầy cô có thể tham khảo thêm trong mục II. 
 và phần phụ lục của báo cáo này.
 Những hình ảnh trực quan sinh động với màu sắc đẹp, rõ nét giúp cho HS tiếp thu 
và ghi nhớ kiến thức dễ dàng hơn. Sử dụng canva để thiết kế PHT, bài thuyết trình, phiếu 
 12 14 2.2.4.4. Sơ đồ tư duy tổng kết bài học.
 Cách kết hợp sơ đồ tư duy với kĩ thuật trạm phù hợp nhất là sử dụng sơ đồ tư duy 
dạng khuyết. Một trong các trạm GV có thể giao nhiệm vụ: HS điền hoặc dính/dán các 
thẻ chữ vào sơ đồ tư duy khuyết cho sẵn. Hoạt động này giúp HS nâng cao tính tích cực 
chủ động trong hoạt động nhóm cũng như kết hợp tìm kiếm thông tin, vận dụng kiến thức 
đã biết để hoàn thành nhiệm vụ trong thời gian cho phép. Tùy từng bài hoặc từng nội 
dung, GV có thể thiết kế sơ đồ trên powerpoint hoặc trên phần mềm chuyên thiết kế sơ 
đồ tư duy imindmap 10 hoặc thiết kế online trên https://www.edrawmind.com/online/create.
 Dạng sơ đồ tư duy đầy đủ thường được sử dụng vào phần tổng kết kiến thức cuối bài, 
sau khi tiến hành xong các hoạt động hình thành kiến thức. Ví dụ:
 Sơ đồ tư duy đầy đủ thiết kế trên imindmap 10
2.2.4.5. Chiếc nón kì diệu
 Trong hoạt động trạm, sau thời gian thảo luận của các nhóm ở tất cả các trạm thì 
các nhóm sẽ lên trình bày kết quả làm việc của nhóm mình. Thông thường có từ 2-3 
nhóm làm cùng một nội dung trạm ở lượt cuối; GV sẽ chỉ định đại diện 1 trong các nhóm 
trình bày, nhóm còn lại đối chứng. Tuy nhiên để tăng thêm phần kịch tính và hấp dẫn 
trong giờ học, có thể quay vòng quay may mắn lựa chọn HS sẽ lên thuyết trình. 
 Các bước thực hiện: 
 Bước 1: Đăng nhập https://wheelofnames.com/
 Bước 2: Nhập danh sách các nhóm từ word hoặc excel.
 Bước 3: Ấn “spin”, hệ thống sẽ tự quay và trả về kết quả trong 10s 
 16 •Ở lượt 2: HS thảo luận nhóm và trình bày vào PHT nhóm hoặc bảng phụ.
 • Các nhóm sẽ trình bày nội dung của trạm cuối cùng mà mình làm trước lớp. Vì có 3 
nhóm làm nhiệm vụ giống nhau nên GV sẽ chỉ định 1 nhóm trình bày và 2 nhóm đối chứng 
kết quả. Tất cả HS trong lớp cùng so sánh kết quả trong PHT cá nhân với phần trình bày của 
nhóm bạn. 
 + Nội dung 2 PHT như sau:
 18 Nhiệm vụ 2:
 - Chu kì 2, 3, 4.
 - Các nguyên tố trong cùng 1 chu kì có số lớp electron giống nhau.
Nhiệm vụ 3: số thứ tự chu kì = số lớp electron.
 TRẠM 2: TÔI LÀ NHÀ TRÍ TUỆ
Nhiệm vụ 1: 
 1e lớp 2e lớp 3e lớp 4e lớp 5e lớp 6 e lớp 7e lớp 8e lớp
 ngoài cùng ngoài cùng ngoài cùng ngoài cùng ngoài cùng ngoài cùng ngoài cùng ngoài cùng
 Đáp án Trạm2
Nhiệm vụ 2: 
 - Nhóm I A, II A, III A, IV A, V A, VI A, VII A, VIII A.
 - Các nguyên tố trong cùng 1 nhóm A có số electron ở lớp ngoài cùng giống nhau.
Nhiệm vụ 3: Trong 1 nhóm A: STT nhóm = số electron ở lớp ngoài cùng.
 - Báo cáo, thảo luận: Giáo viên gọi 2 nhóm tương ứng 2 trạm khác nhau ở 1 trong 3 
cụm trình bày kết quả; các nhóm còn lại nhận xét, bổ sung. GV chỉ định thành viên trong 
nhóm được chọn lên trình bày kết quả bằng phương pháp quay chiếc nón kì diệu.
 - Đánh giá/kết luận: GV chiếu đáp án các trạm, tiêu chí đánh giá hoạt động trạm; 
nhóm trưởng các nhóm đại diện cho nhóm đánh giá đồng đẳng lẫn nhau. Giáo viên phân 
tích kết quả thực hiện nhiệm vụ của HS, đối chiếu với mục “sản phẩm” đánh giá các mức 
độ hoàn thành của HS, chốt lại phần thảo luận, làm rõ vấn đề cần giải quyết và giao 
nhiệm vụ hoạt động tiếp theo.
 20