Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao hứng thú học tập cho học sinh thông qua sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy học môn Lịch sử - Địa lí 6 (phân môn Lịch sử, bộ sách Kết nối tri thức)

 2
 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
 BÁO CÁO SÁNG KIẾN
1. Tên sáng kiến: “Nâng cao hứng thú học tập cho học sinh thông qua sử dụng 
phương pháp trò chơi trong dạy học môn Lịch sử - Địa lí 6 (phân môn Lịch sử)”
2. Mô tả bản chất của sáng kiến:
 2.1. Các bước và cách thức thực hiện giải pháp
 Để thực hiện được sáng kiến “Nâng cao hứng thú học tập cho học sinh 
thông qua sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy học môn Lịch sử - Địa lí 6 
(phân môn Lịch sử)”, bản thân tôi đã thực hiện các bước sau:
 + Phân tích ưu, nhược điểm của việc sử dụng trò chơi trong dạy học lịch sử 
lớp 6 theo chương trình GDPT 2018.
 + Đưa ra ý tưởng sáng tạo mới, nội dung cải tiến để khắc phục được thực 
trạng của sử dụng phương pháp trò chơi trong dạy học môn Lịch sử - Địa lí 6 
(phân môn Lịch sử)” theo chương trình GDPT 2018.
 + Tiến hành áp dụng đối tượng học sinh được phân công giảng dạy và đánh 
giá lợi ích thu được do áp dụng sáng kiến của mình.
 + Tiến hành chia sẻ cho đồng nghiệp áp dụng thử và lấy ý kiến đánh giá lợi 
ích thu được do áp dụng sáng kiến của các cá nhân đã tham gia áp dụng sáng 
kiến thử trong trường và trên địa bàn huyện.
 + Tiếp thu rút kinh nghiệm, hoàn thiện sáng kiến, đề nghị công nhận và cho 
áp dụng rộng rãi.
 2.2. Phân tích tình trạng của giải pháp đã biết 
 2.2.1. Ưu điểm 
 Trong những năm học gần đây, vấn đề đổi mới dạy học nói chung và đổi 
mới dạy học lịch sử nói riêng trở thành một yêu cầu bắt buộc và hết sức cấp thiết 
đối với cấp học THCS; trong quá trình đó các nhà giáo dục, các thầy cô giáo đã 
không ngừng trăn trở, tìm tòi những cách dạy mới nhằm năng cao chất lượng 
dạy - học, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới giáo dục. Hiệu quả học tập 4
học sinh coi môn Lịch sử là môn học “phụ”. Nhận thức của các em về lịch sử là 
sai lệch, các em không nhớ hoặc nhớ không chính xác thời gian, đặc điểm, tính 
chất của các sự kiện và hiện tượng lịch sử.
 Với phân môn Lịch sử, do một số giáo viên còn chưa thực sự hiểu sâu về 
phương pháp dạy học và kiến thức còn lệ thuộc vào sách giáo khoa, tức là chưa 
làm chủ được kiến thức dẫn đến giờ học khô khan nhàm chán và nặng nề. Tình 
trạng này đã làm mất đi tính hấp dẫn của phân môn Lịch sử. Hơn nữa, do tư 
tưởng coi môn Lịch sử và Địa lý là “môn phụ”, học sinh “học gì thi đấy” nên 
nhiều học sinh quay lưng với môn lịch sử. Quan niệm sai lầm cho rằng học Lịch 
sử chỉ cần trí nhớ không phải tư duy động não, không có bài tập thực hành đã 
ảnh hưởng đến việc đánh giá, tổ chức phương pháp dạy học.
 Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) và giáo dục theo định hướng hình 
thành phẩm chất, năng lực học sinh là yêu cầu cần thực hiện trong đổi mới giáo 
dục phổ thông (GDPT) hiện nay. Dạy học và tổ chức hoạt động giáo dục theo 
hướng hình thành, phát triển phẩm chất, năng lực không có nghĩa là loại trừ 
PPDH truyền thống, hình thức tổ chức hoạt động giáo dục đã có mà đó là sự kết 
hợp hài hoà, nhuần nhuyễn giữa PPDH truyền thống, hình thức tổ chức hoạt 
động giáo dục đã có với mục tiêu dạy học, tổ chức hoạt động giáo dục nhằm 
phát huy tính tích cực, chủ động, tự giác, độc lập, sáng tạo của người học.
 Để thực hiện được mục tiêu đó, mỗi giáo viên, mỗi nhà trường, mỗi cơ sở 
giáo dục cần rà soát nội dung dạy học trong chương trình GDPT hiện hành, tinh 
giảm những nội dung dạy học vượt quá mức độ cần đạt về kiến thức, kĩ năng 
của chương trình; điều chỉnh để tránh trùng lặp nội dung dạy học giữa các môn 
học trong các hoạt động giáo dục; bổ sung, cập nhật những nội dung kiến thức 
mới phù hợp thay cho những nội dung kiến thức cũ, lạc hậu; giảm tải những nội 
dung kiến thức, bài tập, câu hỏi trong sách giáo khoa vượt quá mức độ cần đạt 
về kiến thức, kĩ năng của chương trình GDPT hiện hành. Trên cơ sở chương 
trình GDPT hiện hành, lựa chọn các chủ đề, rà soát nội dung các bài học trong 
sách giáo khoa để sắp xếp lại thành một số bài học tích hợp của từng môn học 
hoặc liên môn, từ đó, xây dựng kế hoạch dạy học, kế hoạch tổ chức hoạt động 6
sử hay tổ chức ngoại khoá và có tác dụng thiết thực đối với sự nhận thức của học 
sinh. Tổ chức trò chơi trong tiết bài tập lịch sử cho học sinh nhằm củng cố kiến 
thức cũ, hệ thống hóa, khái quát hóa kiến thức đã học, rèn luyện kỹ năng tư duy, 
phân tích, tổng hợp học sinh dễ hiểu, dễ khắc sâu kiến thức, nắm được một số 
kĩ năng quan trọng như kĩ năng giao tiếp, kĩ năng vận động nhanh nhẹn, khéo 
léo, kĩ năng hợp tác, kĩ năng làm việc nhóm, kĩ năng ra quyết định, điều đặc biệt 
hơn cả là qua tổ chức trò chơi sẽ kích thích học sinh học tập, các em sẽ lĩnh hội 
tri thức lịch sử một cách dễ dàng, củng cố kiến thức một cách vững vàng, tạo 
niềm say mê, hứng thú hơn trong giờ học lịch sử. 
 2.3.1. Trò chơi 1: mang tên “Ai là ai?”
 Trò chơi thăm dò mức độ đọc sách giáo khoa, tham khảo các tài liệu lịch 
sử, và hệ thống lại nội dung kiến thức bài học về sự kiện hay nhân vật lịch sử, 
bộc lộ sự yêu thích của học sinh về các danh nhân văn hóa hay nhân vật lịch sử. 
Trò chơi làm cho những sự kiện lịch sử học sinh cần phải nắm trong bài học trở 
nên cụ thể hơn, kiến thức học sinh sâu sắc hơn, phong phú hơn và tạo biểu tượng 
chân thực về nhân vật đó. Trên cơ sở đó học sinh xem xét đánh giá vai trò của 
nhân vật trong tiến trình lịch sử nâng cao trình độ nhận thức chung của học sinh.
 Đối với giáo viên: Chuẩn bị nội dung các câu hỏi liên quan đến nhân vật 
lịch sử yêu cầu học sinh tìm hiểu; có rất nhiều sự kiện và nhân vật. Trong đó 
nhiều nhân vật học sinh đã được biết đến qua việc học lịch sử cấp dưới, qua 
phim ảnh, báo chí Giáo viên sử dụng những tư liệu về sự nghiệp, cuộc đời của 
các nhân vật này đưa ra các câu hỏi cho học sinh. Một mặt thực hiện mục tiêu 
nâng cao vai trò của người học, giáo viên từ vai trò trung tâm chuyển sang là 
người điều khiển, hướng dẫn cho học sinh học tập và tự tìm hiểu kiến thức; mặt 
khác không khí của tiết học lịch sử trở nên sinh động hấp dẫn hơn bởi giáo viên 
có thể đặt ra nhiều dạng câu hỏi ở các cấp độ gợi ý khác nhau.
 Sau khi tìm ra được nhân vật lịch sử giáo viên kết luận, giảng giải. Trong 
quá trình nhận xét kết luận giáo viên vẫn có thể phát vấn với những học sinh - 
khán giả cỗ vũ dưới lớp nhằm hướng đến mục tiêu bài học. Bên cạnh đó giáo 
viên nên sử dụng tranh ảnh nghệ thuật, tranh biếm họa, ảnh chân dung kết hợp 8
 Gợi ý 3: Khi nghe tin bà khởi nghĩa, hào kiệt khắp nơi kéo về hưởng 
ứng?
 Gợi ý 4: Năm 40, bà cùng em gái phất cờ khởi nghĩa?
 Nhân vật lịch sử: Bà Trưng Trắc.
 (tuỳ vào sự nhận biết của học sinh mà giáo viên có thể đưa ra các gợi ý 
sát hơn).
 Sau đó giáo viên kết luận, giảng giải. Trong quá trình nhận xét kết luận 
giáo viên vẫn có thể phát vấn với những học sinh về công lao của Bà Trưng. Bên 
cạnh đó giáo viên nên sử dụng tranh ảnh kết hợp với các đoạn lược thuật trình 
bày miệng sinh động nhằm miêu tả, giới thiệu về Bà Trưng cho học sinh hiểu rõ 
hơn về Bà. Hình thành ở các em tình cảm, sự xúc động về vai trò cá nhân trong 
lịch sử, rèn luyện cho các em lòng say mê học tập, nghiên cứu.
 + Tương tự giáo viên thực hiện ở các mã số còn lại.
 Mã số 2: Lý Bí.
 Mã số 3: Triệu Thị Trinh.
 Mã số 4: Mai Thúc Loan.
 2.3.2. Trò chơi: Đi tìm nhân vật Lịch sử
 Trò chơi này giúp học sinh ai tìm được nhân vật lịch sử nhanh hơn qua 
một câu đố (dưới hình thức thơ lục bát), bộc lộ sự yêu thích của học sinh về các 
danh nhân văn hóa hay nhân vật lịch sử. Trò chơi làm cho những sự kiện lịch sử 
học sinh cần phải nắm trong bài học trở nên cụ thể hơn, kiến thức học sinh sâu 
sắc hơn, phong phú hơn và tạo biểu tượng chân thực về nhân vật đó. Trên cơ sở 
đó học sinh xem xét đánh giá vai trò của nhân vật trong tiến trình lịch sử nâng 
cao trình độ nhận thức chung của học sinh.
 Đối với bài 16 (Lịch sử 6): Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc 
lập trước thế kỉ X, tôi tiến hành phần Luyện tập như sau
 - Chuẩn bị của giáo viên: Câu đố, đáp án và những tư liệu về sự nghiệp, 
cuộc đời của các nhân vật lịch sử cho học sinh. Mỗi nhân vật lịch sử sẽ có 4 câu 
thơ gợi ý để học sinh trả lời nhân vật lịch sử.
 - Cách tiến hành: 10
 Kết liên hào kiệt bốn phương xa gần,
 Thắng thù dựng nước Vạn Xuân,
 Tự hào tổ quốc, nhân dân anh hùng”.
 + Câu đố mã số 3: Triệu Quang Phục.
 “Ấy ai thừa kế Lý Bôn
 Trấn đầm Dạ Trạch, sớm hôm diệt thù.
 Dựng xây thành một chiến khu, 
 Quyết tâm gìn giữ cơ đồ Vạn Xuân”.
 + Câu đố mã số 4: Bà Triệu.
 “Ấy ai cầm búa, cưỡi voi,
 Giúp anh, bảo vệ giống nòi, núi sông
 Đạp luồng sóng dữ biển Đông!
 Xứng danh liệt nữ, anh hùng Việt Nam”.
 2.3.3. Trò chơi: Lật mãnh ghép
 Học sinh trả lời các câu hỏi để mở lần lượt các mãnh ghép, sau mãnh ghép 
là hình ảnh liên quan đến nội dung kiến thức mà học sinh cần tìm và trả lời về 
nội dung bức tranh đó, trò chơi này áp dụng tốt nhất trong phần khởi động để 
qua đó giới thiệu vào nội dung hình thành kiến thức mới.
 Đối với bài 7 (Lịch sử 6). Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại, Phần khởi động tôi 
áp dụng như sau:
 - 4 mãnh ghép:
 - Bức hình sau mãnh ghép là hình 3 sách giáo khoa 12
 2.3.4. Trò chơi “Cùng tiếp sức”/Ai nhanh hơn
 Trò chơi này tạo sự gắn kết của học sinh với bạn bè, đòi hỏi sự ăn ý, hợp 
tác của từng thành viên. Trò chơi này chúng ta thấy được tính hiệu quả trong 
hoạt động nhóm, thấy được sự mạnh dạn của một số em nhút nhát, sự tích cực 
tham gia của các em chay lười, các em sẽ học được tinh thần đoàn kết, hợp tác, 
khoảng cách giữa học sinh yếu và khá giỏi được xóa bỏ, học sinh nào cũng có 
nhiệm vụ của mình để cùng nhau hoàn thành tốt nhất nội dung bài học lịch sử 
được giáo viên yêu cầu. Qua đó giúp các em khắc sâu kiến thức và yêu thích học 
môn Lịch sử hơn, mang đến một không khí thoải mái, tạo được sự hứng thú cho 
các em.
 Đối với bài 6 (Lịch sử 6): Sự chuyển biến và phân hóa của xã hội 
nguyên thủy. Mục 2. Sự tan rã của xã hội nguyên thuỷ ở Việt Nam
 Tôi tiến hành như sau
 - Công việc chuẩn bị:
 + Đối với giáo viên: lập bảng theo mẫu
 + Thẻ màu ghi nội dung (có đúng và sai).
 + Ngoài ra giáo viên chuẩn bị một bảng đầy đủ nội dung như sau
 Thời gian xuất hiện Từ khoảng 4 000 năm trước (bắt đầu với văn hoá Phùng 
 Nguyên). 
 Địa điểm Trải rộng trên địa bàn cả nước.
 Biểu hiện của + Nhờ có công cụ kim loại, con người đã khai hoang, mở 
 sự phân hoá và tan rã rộng địa bàn cư trú.
 của xã hội nguyên + Nghề nông đã phát triển rộng khắp các vùng miền.
 thuỷ ở Việt Nam + Tập trung dân cư: vùng đổng bằng Bắc Bộ và Bắc Trung 
 Bộ, vùng đồng bằng ven biển miền Trung và đổng bằng 
 lưu vực sông Đồng Nai.
 + Phân hoá giàu - nghèo: biểu hiện qua mộ táng (đa số mộ 
 không có đổ chôn theo, một số mộ có chôn theo công cụ và 
 đồ trang sức bằng đồng)
 + Công việc tổ chức và tiến hành: Chia lớp thành 2 đội chơi. 14 16
 - Trò chơi phải có sức hấp dẫn, thu hút được sự tham gia của HS, tạo 
không khí thoải mái.
 - Thay đổi trò chơi để thu hút HS, tùy từng bài học,từng nội, từng trò chơi 
mà quy định cụ thể về người chơi, cách chơi, thời gian.
 - Khi tổ chức trò chơi phải hướng dẫn HS chơi, luật chơi, ghi điểm hay 
ngợi khen hoặc có phần thưởng tạo sự cố gắng ở HS.
 - Xác định phạm vi áp dụng trò chơi: Căn cứ vào nội dung bài học để lựa 
chọn một số trò chơi phù hợp để tìm ra và khắc sâu kiến thức.
 - Xác định mục đích trò chơi: Làm cho tiết học trở nên sinh động, hấp 
dẫn, tạo cảm giác thỏa mái, dễ chịu, tiếp thu kiến thức một cách nhẹ nhàng, gây 
hứng thú cho học sinh tạo cho các em cảm giác vừa học vừa chơi nhưng đe m lại 
hiệu quả cao hơn. Ngoài ra, các trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều 
phẩm chất đạo đức như: tính nhanh nhẹn, tình đoàn kết thân ái, sự phối hợp nhịp 
nhàng, tinh thần trách nhiệm lẫn nhau. Lựa chọn nội dung, chủ đề cần giáo dục 
tuyên truyền. Muốn xác định được chủ đề thì phải trả lời câu hỏi: “Trò chơi đem 
đến cho học sinh kiến thức mới gì? Hay khắc sâu nội dung gì mà giáo viên cần 
truyền tải, nhấn mạnh?”
 - Phân loại trò chơi: Trò chơi rất phong phú và đa dạng, có nhiều hình 
thức chơi khác nhau nên khi tổ chức giáo viên phải lựa chọn trò chơi nào phù 
hợp với mục đích, phạm vi, yêu cầu của bài học để mang lại hiệu quả giáo dục 
cao. 
 - Xây dựng hình thức và kết cấu câu hỏi: Giáo viên phải khéo léo đưa ra 
những câu hỏi trọng tâm, nhưng vừa sức đối với học sinh, câu hỏi không quá 
khó mà cũng không quá dể. Kiến thức câu hỏi không nên thách đố học sinh. Vì 
nếu ra câu hỏi quá khó học sinh không trả lời được, sẽ tốn nhiều thời gian, làm 
cho không khí lớp học trở nên căng thẳng. 
 - Phổ biến luật chơi: GVphải phổ biến chi tiết, tỉ mỉ luật chơi để HS hiểu 
và thực hiện không vi phạm nội quy, phổ biến cách xác nhận kết quả và cách 
tính điểm, trao giải.