Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng giáo dục bằng cách sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy học Toán 7

 Đối với ngày nay, việc áp dụng giải pháp sáng kiến trong giảng dạy toán học trở 
nên vô cùng cần thiết. Các kiến thức về môn toán giúp mọi người giải quyết các 
vấn đề liên quan đến thực tế và góp phần đáng kể vào sự phát triển của xã hội. 
Đổi mới phương pháp dạy học là nhu cầu tất yếu của giáo viên, bởi vì đổi mới 
là sự cải tiến, nâng cao chất lượng phương pháp dạy học đang sử dụng, là sự bổ 
sung, phối hợp nhiều phương pháp mới để khắc phục mặt hạn chế của phương 
pháp cũ nhằm đem lại hiệu quả dạy học cao hơn, đặc biệt trong chương trình 
sách giáo khoa mới. 
Phương pháp dạy học là thành tố trung tâm, giáo viên phải am hiểu sâu sắc nội 
dung dạy học, làm chủ kiến thức, biết chế biến nó theo ý đồ sư phạm và biết 
cách truyền tải nó đến với học sinh một cách dễ hiểu nhất và phải dễ nhớ nhất. 
Mặt khác học sinh là chủ thể trong học tập và tu dưỡng. Chủ thể phải tự giác, 
tích cực, chủ động và sáng tạo trong quá trình học tập. 
Chương trình môn Toán ở lớp 7 là một bộ phận của chương trình môn Toán cấp 
THCS. Thông qua các hoạt động dạy học Toán, giáo viên cần giúp học sinh 
nắm vững kiến thức tổng quát, nêu các nhận xét hoặc các qui tắc ở dạng khái 
quát nhất định. Đây là cơ hội phát triển năng lực trừu tượng hoá, khái quát hoá 
trong học Toán ở giai đoạn lớp 7. 
Là một giáo viên dạy Toán, sau nhiều năm công tác tại trường THCS Hoàng 
Hoa Thám - Thành phố Bắc Giang - Tỉnh Bắc Giang, tôi luôn nghĩ dạy làm sao 
để nâng cao chất lượng môn học. Tôi đã mạnh dạn áp dụng một số phương pháp 
mới trong việc dạy học để đạt hiệu quả cao nhất. Trong đó, tôi đã áp dụng giải 
pháp “Nâng cao chất lượng giáo dục bằng cách sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy 
học Toán 7” áp dụng cho hai lớp 7B, 7D năm học 2022 - 2023 trường THCS 
Hoàng Hoa Thám mà tôi sẽ trình bầy sau đây. 
Kết quả khảo sát trước khi áp dụng sáng kiến của 2 lớp đại trà như sau:
 Lớp Sĩ số KẾT QUẢ ĐIỂM TRƯỚC KHI VẬN DỤNG SÁNG KIẾN
 SL % SL % Sơ đồ tư duy là phương pháp dạy học chú trọng đến cơ chế ghi nhớ, dạy cách 
học, cách tự học nhằm tìm tòi, đào sâu, mở rộng một ý tưởng, hệ thống hóa một 
chủ đề hay một mạch kiến thức, ... bằng cách kết hợp việc sử dụng đồng thời 
hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viết với sự tư duy tích cực. 
* Cấu tạo: 
Ở giữa sơ đồ là một hình ảnh trung tâm (hay một cụm từ) khái quát chủ đề. Gắn 
liền với hình ảnh trung tâm là các nhánh cấp 1 mang các ý chính làm rõ chủ đề. 
Phát triển các nhánh cấp 1 là các nhánh cấp 2 mang các ý phụ làm rõ mỗi ý 
chính. Sự phân nhánh cứ thế tiếp tục để cụ thể hóa chủ đề, nhánh càng xa trung 
tâm thì ý càng cụ thể, chi tiết. 
Có thể nói, sơ đồ tư duy là một bức tranh tổng thể, một mạng lưới tổ chức, liên 
kết khá chặt chẽ theo cấp độ để thể hiện một nội dung, một đơn vị kiến thức nào 
đó.
* Quy trình tổ chức hoạt động tập vẽ sơ đồ tư duy trên lớp: b) Tính mới, tính sáng tạo của biện pháp: 
Thực ra, sử dụng sơ đồ tư duy trong dạy và học không phải là một phương pháp 
dạy học mới nhưng tính mới của biện pháp mà tôi áp dụng là: 
- Hướng dẫn học sinh sử dụng sơ đồ tư duy trong việc học môn Toán ở nhiều 
hoạt động học tập: từ việc chuẩn bị bài mới, đến việc ôn tập hệ thống kiến thức 
bài học. Hơn nữa, sơ đồ tư duy mà tôi hướng dẫn học sinh sử dụng là dạng sơ 
đồ nhánh đơn giản, cụ thể, thiết thực, không quá phức tạp, màu mè như nhiều sơ 
đồ tư duy thường thấy trên mạng Internet hoặc các tài liệu, sách tham khảo 
trước kia. 
- Không chỉ áp dụng với học sinh mà bản thân tôi còn vận dụng biện pháp này 
vào nhiều khâu trong quá trình dạy học: ghi bảng, củng cố kiến thức sau mỗi bài 
học và kiểm tra đánh giá thường xuyên 
* Kết quả đạt được của sáng kiến: 
+) Với học sinh: 
- Trang bị cho học sinh phương pháp học tập khoa học, hiệu quả: 
Trước đây, việc chuẩn bị bài của học sinh chỉ rất thụ động. Học sinh thường đọc 
nhưng ít suy nghĩ hoặc chép bài của bạn một cách “vô thức” vào 15 phút đầu 
giờ 
Khi sử dụng sơ đồ tư duy trong việc chuẩn bị bài mới (dưới sự hướng dẫn của 
giáo viên), học sinh buộc phải đọc và hiểu nội dung, phải hệ thống kiến thức về 
bài học một cách tổng quát bằng sơ đồ tư duy. Từ đó, các em hình dung được 
cấu trúc bài học; nắm được những kiến thức cơ bản trong bài học. 
Từ trước đến nay, việc học bài cũ, kiểm tra, nhất là thi cử đã trở thành nỗi ám 
ảnh đối với mỗi học sinh. Trước ngày thi, các em thường phải “tiêu hóa” một 
lượng lớn kiến thức và bài tập khổng lồ của nhiều môn học ... Học sinh chỉ nhìn 
vào những trang vở dày đặc những chữ là thấy “nản” không còn tâm trí nào để 
học. 
Khi sử dụng sơ đồ tư duy, sau mỗi bài học, giáo viên yêu cầu học sinh tự hệ 
thống kiến thức trọng tâm, kiến thức cần nhớ của bài học bằng sơ đồ tư duy vào Năng lực tư duy
Phát huy năng khiếu hội họa, sáng tạo cho học sinh: Sơ đồ tư duy là một 
hình thức ghi chép theo mạch tư duy của mỗi người bằng cách kết hợp việc sử 
dụng đồng thời hình ảnh, đường nét, màu sắc, chữ viết với sự tư duy tích cực. 
Đặc biệt đây là một sơ đồ mở, không yêu cầu tỉ lệ, chi tiết khắt khe như bản đồ 
địa lí, có thể vẽ thêm hoặc bớt các nhánh, mỗi người vẽ một kiểu khác nhau, 
dùng màu sắc, hình ảnh, các cụm từ diễn đạt khác nhau, cùng một chủ đề nhưng 
mỗi người có thể “thể hiện” nó dưới dạng sơ đồ tư duy theo một cách riêng. Do Kĩ năng thuyết trình Trình bày bài giảng bằng sơ đồ tư duy là cách học khoa học: hệ thống ý được 
trình bày rõ ràng, mối liên hệ giữa các ý được thể hiện rõ. Qua đó, học sinh chỉ 
cần nhìn lên bảng là có thể ghi nhớ kiến thức ngay tại lớp và dễ dàng vẽ lại sơ 
đồ tư duy để củng cố kiến thức bài học.
Giáo viên hệ thống kiến thức chương bằng sơ đồ sinh vẽ sơ đồ tư duy hoặc thuyết trình kiến thức bài học cũ hoặc mới bằng sơ đồ 
tư duy 
- Tận dụng và phát huy tối đa các phương tiện, thiết bị dạy học: Máy tính, 
máy chiếu, bảng phụ, vở học sinh, các phần mềm hỗ trợ vẽ sơ đồ tư duy 
- Giáo viên có điều kiện học tập nâng cao trình độ: Sử dụng phần mềm vẽ sơ 
đồ tư duy, ứng dụng công nghệ thông tin trong việc dạy và học 
* Sản phẩm được tạo ra từ sáng kiến: 
- Thái độ, hứng thú học tập của học sinh đối với bộ môn Toán được cải thiện rõ 
rệt. 
- So sánh kết quả khảo sát khi chưa áp dụng giải pháp với kết quả khảo sát cuối 
năm học sinh đã sử dụng sơ đồ tư duy vào việc học thì số lượng học sinh nắm 
chắc lí thuyết tăng lên đáng kể, từ việc hiểu lí thuyết các em đã vận dụng rất tốt 
vào làm các dạng bài tập. Kết quả áp dụng được minh hoạ một phần trong bảng 
kết quả khảo sát sau khi áp dụng giải pháp đối với 2 lớp đại trà do cá nhân tôi áp 
dụng như sau:
 Lớp Sĩ số KẾT QUẢ ĐIỂM SAU KHI VẬN DỤNG SÁNG KIẾN
 Tốt Khá Đạt Chưa đạt
 SL % SL % SL % SL %
 7B + 77 24 31 27 35 20 26 6 8
 7D
7.2. Thuyết minh về phạm vi áp dụng sáng kiến: 
* Khả năng áp dụng cao: 
- Áp dụng đối với tất cả các dạng bài học. 
- Áp dụng rộng rãi ở các khối lớp. 
- Áp dụng đối với tất cả các đối tượng học sinh: học sinh thiên hướng theo các 
môn khoa học tự nhiên và khoa học xã hội; học sinh khá, giỏi và học sinh trung 
bình, yếu. 
- Áp dụng rộng rãi đối với tất cả các trường trong thành phố. vị. Giải pháp áp dụng là bước tiếp theo của chuỗi các giải pháp trong các năm 
học của quá trình dạy và phụ đạo học sinh. 
Như vậy việc áp dụng phương pháp dạy học bằng sơ đồ tư duy đã bước đầu 
giúp học sinh yêu thích môn toán hơn. Giúp học sinh tích cực, chủ động, sáng 
tạo, hứng thú trong các hoạt động học tập, rèn luyện qua đó hình thành và phát 
triển phẩm chất, năng lực bản thân. Sau khi có kết quả kiểm tra chất lượng bộ 
môn thấy sự tiến bộ rõ rệt của các em tôi rất phấn khởi vì những công sức mình 
bỏ ra đã được các em đền đáp; các em biết cách tự tìm tòi kiến thức mới, từ đó 
góp phần nâng cao chất lượng môn học.
* Cam kết: 
Tôi cam kết những điều đã trình bày trên đây là đúng sự thật và không sao chép, 
vi phạm bản quyền.
 Xác nhận của cơ quan, đơn vị Tác giả sáng kiến
 Ngô Thị Hải Hà