Sáng kiến kinh nghiệm Một số phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập môn Hóa học 8

 1
 MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC 
 CỦA HỌC SINH TRONG HỌC TẬP MÔN HOÁ HỌC 8.
 PHẦN I. MỞ ĐẦU 
 1. Lý do chọn đề tài
 Do trình độ xã hội ngày một nâng cao, chất lượng giáo dục toàn diện của thế 
hệ trẻ ngày càng phải đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ công 
nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, phù hợp với thực tiễn và truyền thống Việt 
Nam, tiếp cận trình độ giáo dục phổ thông ở các nước phát triển trên khu vực và 
trên thế giới. Do đó, các nhà trường THCS cần chăm lo việc đổi mới phương pháp 
dạy học để khắc phục những hạn chế, tăng cường tính thực tiễn, kỹ năng thực 
hành, năng lực tự học của học sinh.
 Dạy học là một môn nghệ thuật. Nghệ thuật ấy không phải ai cũng thể hiện 
giống nhau. Vì vậy sử dụng những biện pháp và kĩ thuật dạy học để phát huy 
được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm từng 
lớp học, từng môn học là nhiệm vụ “ sống còn” của mỗi người giáo viên.
 Bản thân tôi là giáo viên trực tiếp giảng dạy môn Hoá học, tôi thấy đây là 
môn học khá khó, một bộ môn gắn liền giữa lí thuyết với thực hành thí nghiệm, 
giữa lí thuyết với các dạng bài tập hóa học, giữa lí thuyết với việc giải thích các 
hiện tượng trong thực tế. Chính vì vậy rất nhiều học sinh cảm thấy khó khăn, học 
tập thụ động và không biết làm thế nào để học tốt môn Hóa học.
 Là một giáo viên trẻ, tôi luôn trăn trở phải làm thế nào để giúp các em học 
sinh có thể tiếp cận kiến thức một cách dễ dàng, học tập môn Hóa học một cách 
đơn giản nhất, dễ hiểu nhất, học sinh tự mình khám phá ra những tri thức mới, 
tích cực, chủ động trong quá trình học tập. Đây chính là lí do mà tôi chọn đề tài: 
“Một số phương pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh trong học 
tập môn Hóa học 8”.
 2. Mục đích, nhiệm vụ của đề tài
 Mục đích của đề tài này là giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách dễ dàng, 
các em tự mình khám phá ra những tri thức mới, tích cực, chủ động trong quá 3
trên thế giới đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển nhân lực trong cơ chế thị trường 
và lợi ích quốc gia.
 Chính vì vậy trong đề tài này, tôi đề cập đến “một số biện pháp dạy học phát 
huy tính tích cực của học sinh trong học tập môn Hóa học”, trong đó bao gồm cả 
một số phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực được áp dụng cụ thể trong quá 
trình giảng dạy giúp học sinh tự giác, tích cực, chủ động trong quá trình học tập. 
2. Thực trạng
2.1. Thuận lợi
 - Thứ nhất, những kiến thức trong sách giáo khoa viết cô đọng nhưng vẫn 
gây được sự hứng thú với học sinh, đặc biệt là hệ thống các thí nghiệm.
 - Điều thuận lợi cơ bản thứ hai chính là xuất phát từ khả năng tìm tòi, muốn 
khám phá khoa học, một đặc điểm nhân cách điển hình của các em. 
 - Điều thuận lợi thứ ba là ứng dụng của khoa học hoá học ngày càng được 
sử dụng rộng rãi, phổ biến trong đời sống, sản xuất trên mọi lĩnh vực, chính vì 
vậy vị trí của bộ môn hoá học ngày càng được đề cao. 
 - Điều kiện thuận lợi thứ tư đó là tài liệu tham khảo có nhiều loại sách, do 
nhiều tác giả biên soạn giúp giáo viên có thể tham khảo và chọn bài tập cho phù 
hợp với học sinh của mình.
2.2. Khó khăn
 - Để nắm bắt được tình hình học tập môn Hoá học của học sinh khối 8, tôi 
đã làm khảo sát đánh giá kết quả học tập môn Hoá học đối với 186 học sinh khối 
8 ở cuối học kì II năm học 2021-2022 thu được kết quả như sau:
 Trung 
 Giỏi Khá Yếu Kém
 Số 
 Khối bình
 HS
 SL % SL % SL % SL % SL %
 8 186 20 10,8 74 39,8 80 43 12 6,4 0 0
 Qua bảng thống kê trên và khảo sát tình hình thực tế tôi nhận thấy: 5
đời sống và lôi cuốn học sinh ham thích học để môn Hóa học không còn mang 
tính đặc thù khó hiểu.
3.2. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
3.2.1. Hoạt động dạy tích cực của giáo viên 
 Hoạt động của giáo viên gồm:
 - Thiết kế kế hoạch bài học (giáo án) bao gồm các hoạt động của học sinh 
theo những mục tiêu cụ thể của mỗi bài học mà học sinh cần đạt được.
 - Tổ chức các hoạt động trên lớp để học sinh hoạt động theo cá nhân hoặc 
theo nhóm như: nêu vấn đề cần tìm hiểu, tổ chức các hoạt động tìm tòi phát hiện 
tri thức và hình thành kĩ năng về hoá học...
 - Định hướng, điều chỉnh các hoạt động của học sinh, chính xác hoá các 
khái niệm hoá học, các kết luận về các hiện tượng, bản chất hoá học thông qua 
các hoạt động học ở trên lớp.
 - Thiết kế và thực hiện việc sử dụng các phương tiện trực quan hiện có bằng 
giáo án điện tử, thực hành thí nghiệm hoá học, mô hình mẫu vật như là nguồn để 
học sinh khai thác, tìm kiếm, phát hiện những kiến thức kĩ năng về hoá học.
 - Tạo điều kiện cho học sinh được rèn luyện kĩ năng học tập tích cực, vận 
dụng sáng tạo nhiều hơn những tri thức của mình để giải quyết một số vấn đề có 
liên quan tới hoá học trong đời sống sản xuất.
3.2.2. Hoạt động học tập tích cực của học sinh
 Học sinh tiến hành các hoạt động sau:
 - Trong các bài học có những thí nghiệm chứng minh, qua sự hướng dẫn 
giúp đỡ của giáo viên, các em tự làm thí nghiệm, quan sát hiện tượng, nhận xét 
rút ra kết quả thí nghiệm và viết phương trình phản ứng. 
 - Sau khi làm thí nghiệm cho học sinh nhận xét hiện tượng, giải thích và 
viết phương trình phản ứng trên bảng.
 - Học sinh tự phát hiện các vấn đề hoặc nắm bắt vấn đề do giáo viên nêu ra.
 - Hoạt động cá nhân hoặc hợp tác theo nhóm nhỏ để tim tòi, giải quyết các 
vấn đề đặt ra. 7
 Hình ảnh HS làm sản phẩm STEM Hình ảnh HS tiến hành thí nghiệm
3.2.4.2. Phương pháp thảo luận nhóm
 Lớp học được chia thành từng nhóm nhỏ từ 4 đến 6 người. Tuỳ mục đích, 
yêu cầu của vấn đề học tập, các nhóm được phân chia ngẫu nhiên hay có chủ 
định, được duy trì ổn định hay thay đổi trong từng phần của tiết học, được giao 
cùng một nhiệm vụ hay những nhiệm vụ khác nhau.
Phương pháp hoạt động nhóm có thể thực hiện theo các bước sau:
 + Bước 1: Giới thiệu nội dung làm việc nhóm
 + Bước 2: Giao nhiệm vụ nhóm
 + Bước 3: Chia nhóm
 + Bước 4: Người học làm việc nhóm
 + Bước 5: Trình bày kết quả làm việc nhóm
 + Bước 6: GV tổng kết, bổ sung
Phương pháp hoạt động nhóm giúp các thành viên trong nhóm chia sẻ các băn 
khoăn, kinh nghiệm của bản thân, cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bài học 
trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ không phải là sự tiếp nhận thụ động từ 
giáo viên. Thành công của bài học phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia của mọi 
thành viên, giáo viên tổ chức hợp lý và học sinh trường tôi đã khá quen với 
phương pháp này. Trong quá trình thực hiện phương pháp này tôi thấy có những 
hạn chế sau: Một số thành viên ỷ lại không chịu làm việc, ý kiến của các bạn học 9
3.2.4.4. Phương pháp dạy học hợp đồng 
 - Dạy học theo hợp đồng là cách tổ chức học tập, trong đó mỗi HS (hoặc 
mỗi nhóm nhỏ) làm việc với một gói các nhiệm vụ khác nhau (nhiệm vụ bắt buộc 
và tự chọn) trong một khoảng thời gian nhất định. Trong học theo hợp đồng, học 
sinh được quyền chủ động xác định thời gian và thứ tự thực hiện các bài tập, 
nhiệm vụ học tập dựa trên năng lực và nhịp độ học tập của mình. Phương pháp 
này thường được tôi áp dụng trong các bài luyện tập của môn Hóa học 8.
 - Cách thức tiến hành: 
 + Giai đoạn 1: Chuẩn bị nội dung và nhiệm vụ hợp đồng
 + Giai đoạn 2: Xây dựng hợp đồng
 + Giai đoạn 3: Tổ chức cho người học kí hợp đồng học tập
 + Giai đoạn 4: Đánh giá hợp đồng
3.2.4.5. Kĩ thuật “khăn trải bàn” 11
VÒNG 1
 - Hoạt động theo nhóm 3 hoặc 4 người, 
 - Mỗi nhóm được giao một nhiệm vụ (Ví dụ: nhóm 1: nhiệm vụ A; nhóm 2: 
nhiệm vụ B, nhóm 3: nhiệm vụ C,)
 - Đảm bảo mỗi thành viên trong nhóm đều trả lời được tất cả các câu hỏi 
trong nhiệm vụ được giao.
 - Mỗi thành viên đều trình bày được kết quả câu trả lời của nhóm.
VÒNG 2
 - Hình thành nhóm 3 hoặc 4 người mới (1 người từ nhóm 1, 1 người từ nhóm 
2 và 1 người từ nhóm 3)
 - Các câu trả lời và thông tin của vòng 1 được các thành viên nhóm mới chia 
sẻ đầy đủ với nhau.
 - Sau khi chia sẻ thông tin vòng 1, nhiệm vụ mới sẽ được giao cho nhóm vừa 
thành lập để giải quyết.
 - Các nhóm mới trình bày, chia sẻ kết quả nhiệm vụ ở vòng 2.
 Ví dụ: Để học sinh nắm vững các khái niệm về Chất tinh khiết, hỗn hợp, 
hợp chất. Giáo viên có thể phân nhiệm vụ như sau:
 Vòng 1:
 + Nhóm 1: Tìm hiểu về chất tinh khiết.
 + Nhóm 2: Tìm hiểu về hỗn hợp.
 + Nhóm 3: Tìm hiểu về hợp chất. 13
 Có những sơ đồ tư duy mà vừa nhớ được kiến thức học sinh cũng thỏa sức 
sáng tạo gắn liền với sở thích ngoài đời của mình ví dụ như: 15
 - Sử dụng sách giáo khoa Hoá học như là nguồn tư liệu để học sinh tự đọc 
tự nghiên cứu, tích cực nhận thức, thu thập thông tin và xử lí thông tin có hiệu 
quả.
 - Tự học với hợp tác theo nhóm nhỏ trong học tập Hoá học theo hướng 
giúp học sinh cùng nghiên cứu để giải quyết một số vấn đề trong học tập hoá học 
và một số vấn đề thực tiễn đơn giản có liên quan đến hoá học.
 - Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp dạy 
học.
 - Áp dụng đổi mới đánh giá kết quả học tập hoá học theo hướng sử dụng 
hệ thống bài tập đa dạng.
3.4. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
 - Học sinh có hứng thú trong học tập, có lòng say mê với môn học hơn.
 - Tích cực hăng hái phát biểu ý kiến xây dựng bài.
 - Học và làm bài tập về nhà, chuẩn bị bài mới trước khi đến lớp.
 - Kết quả học tập có chuyển biến tích cực: số học sinh giỏi, khá tăng lên, số 
học sinh trung bình, yếu giảm đi.
3.5. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên 
cứu
 Tôi đã áp dụng các biện pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh 
trong học tập môn Hóa học cho tới thời điểm hiện tại, do đó đã góp phần vào việc 
nâng cao chất lượng học tập của học sinh và giúp cho học sinh yêu thích môn 
Hoá học hơn. Cụ thể kết quả học tập cuối kì II của khối 8 năm học 2021 – 2022 
(trước khi áp dụng các biện pháp dạy học phát huy tính tích cực của học sinh) và 
cuối kì I của khối 8 năm học 2022-2023 (sau khi áp dụng các biện pháp dạy học 
phát huy tính tích cực của học sinh) ở bộ môn Hóa học như sau:
 Trung 
Thời điểm Số Giỏi Khá Yếu Kém
 Khối bình
 so sánh HS
 SL % SL % SL % SL % SL % 17
 - Giúp cho học sinh có kiến thức cơ bản của hóa học gắn liền với thực tiễn 
nhằm bảo vệ môi trường sống ngày càng tốt hơn. 
 - Sử dụng các thiết bị dạy học một cách linh hoạt và hiệu quả.
2. Khuyến nghị
 Để nâng cao chất lượng dạy và học tôi xin đề xuất một số vấn đề sau:
 - Đối với phòng giáo dục: Cần trang bị cho giáo viên thêm những tài liệu 
tham khảo cần thiết để bổ sung, hỗ trợ cho giáo viên trong quá trình giảng dạy. 
Với những sáng kiến kinh nghiệm hay, theo tôi nên phổ biến để cho các giáo viên 
được học tập và vận dụng. Có như thế tay nghề và vốn kiến thức của giáo viên sẽ 
dần được nâng lên. 
 - Đối với nhà trường: Cung cấp đầy đủ các phương tiện dạy học thiết thực 
như: máy chiếu và bổ sung các dụng cụ, hoá chất cần thiết trong phòng thí 
nghiệm.
 - Đối với giáo viên: 
 + Phải tự học tự bồi dưỡng tham khảo nhiều tài liệu, luôn học tập các bạn 
đồng nghiệp để không ngừng nâng cao chuyên môn và nghiệp vụ cho bản thân.
 + Giáo viên phải kiên trì, đầu tư tâm sức trí tuệ, vận dụng sáng tạo các phương 
pháp và kĩ thuật dạy học tích cực.
 Trên đây là những ý kiến chủ quan của tôi, trong thực tế, mỗi giáo viên có 
thể có những lựa chọn khác nhau trong giảng dạy. Kính mong Hội đồng và các 
đồng nghiệp góp ý, cho ý kiến chỉnh sửa để bài viết của tôi được hoàn chỉnh hơn 
và đặc biệt hơn là giúp cho học sinh phát huy được tính tích cực, chủ động trong 
quá trình học tập môn Hóa học, giúp các em say mê và yêu thích bộ môn.
 Tôi xin trân trọng cảm ơn lãnh đạo, các thầy, cô giáo đồng nghiệp trong 
trường, đã quan tâm giúp đỡ tôi hoàn thành sáng kiến kinh nghiệm này.
 ., ngày 01 tháng 4 năm 2023
 NGƯỜI VIẾT ĐỀ TÀI