Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm về sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi nhằm phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh trong giảng dạy môn GDCD và GD KT& PL ở trường THPT

 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 Đề tài: 
 “MỘT SỐ KINH NGHIỆM VỀ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP 
TỔ CHỨC TRÒ CHƠI NHẰM PHÁT TRIỂN PHẨM CHẤT, NĂNG LỰC 
 CHO HỌC SINH TRONG GIẢNG DẠY MÔN GDCD - GIÁO DỤC 
 KINH TẾ PHÁP LUẬT Ở TRƯỜNG THPT” 
 LĨNH VỰC: GIÁO DỤC CÔNG DÂN 
 2 III. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM: .............................. 34 
3.1. Kết quả đạt được: ............................................................................................. 34 
3.2. Bài học kinh nghiệm: ....................................................................................... 39 
IV: KHẢO SÁT SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP 
ĐỀ XUẤT................................................................................................................ 40 
1.Mục đích của khảo sát. ......................................................................................... 40 
2. Nội dung và phương pháp khảo sát: .................................................................... 40 
3. Đối tượng khảo sát: ............................................................................................. 42 
4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ... 42 
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................. 49 
1. Kết luận: .............................................................................................................. 49 
2. Kiến nghị. ............................................................................................................ 49 
3. Hướng phát triển của đề tài. ................................................................................ 50 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
PHỤ LỤC 
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lý do chọn đề tài: 
 Phẩm chất và năng lực là hai thành phần cơ bản và là yếu tố nền tảng tạo nên 
nhân cách của một con người. Do vậy trong các thời đại các chương trình giáo dục 
đều được áp dụng thực hiện tuy có khác nhau về cấu trúc, phương pháp và nội 
dung... nhưng đều hướng tới mục tiêu hình thành phẩm chất năng lực cho học sinh 
Vì vậy. Giáo dục phổ thông hiện nay đang chuyển từ dạy học theo hướng tiếp cận 
tri thức sang định hướng tiếp cận năng lực, phát triển phẩm chất người học nhằm 
phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học. 
 Môn GDCD - GDKT&PL ở trường THPT đã được khẳng định là môn học có 
vị trí quan trọng trong việc định hướng phát triển nhân cách của học sinh thông qua 
việc cung cấp hệ thống tri thức cơ bản về các quy luật kinh tế, đường lối chính 
sách của Đảng, và pháp luật của Nhà nước. Đây cũng là môn học đóng vai trò chủ 
đạo trong việc hình thành các phẩm chất năng lực cho học sinh. Vì thế, việc cung 
cấp cho các em những kiến thức, kỹ năng của môn học là vô cùng cần thiết. 
 Đặc biệt, từ năm học 2016- 2017 đến nay, bộ môn GDCD là một trong 3 môn 
thi tổ hợp xã hội được sử dụng trong kì thi THPT Quốc gia của Bộ giáo dục và 
Đào tạo, đặc biệt một số trường Đại học còn lấy điểm thi môn GDCD để xét tuyển 
đầu vào. Bởi vậy, để giúp các em học sinh học tập có hiệu quả cao, có kiến thức 
vững vàng đáp ứng yêu cầu của kì thi thì buộc giáo viên phải không ngừng đổi mới 
cách dạy, đổi mới cách tiếp cận của học sinh. Với việc đổi mới dạy học theo hướng 
lấy học sinh làm trung tâm, không áp đặt kiến thức một chiều từ giáo viên thì việc 
phát huy tối đa phẩm chất năng lực của người học là một vấn đề hết sức quan trọng 
và cần thiết. 
 Tuy nhiên, trong thực tế giảng dạy ở nhiều trường phổ thông nói chung và 
trường THPT Lê Hồng Phong nơi tôi đang giảng dạy nói riêng, trong nhiều năm 
qua học sinh vẫn tiếp thu kiến thức môn GDCD một cách khá thụ động, chủ yếu 
vẫn dựa vào kiến thức giáo viên truyền đạt, chưa gắn kiến thức với thực tiễn đời 
sống nên chưa phát huy được tính tích cực, chủ động của bản thân trong chiếm lĩnh 
tri thức. Việc rèn luyện kỹ năng, hình thành phẩm chất, năng lực cho học sinh đã 
được quan tâm nhưng hiệu quả chưa cao, điều đó dẫn tới việc học sinh thụ động, 
lúng túng khi giải quyết những vấn đề mà thực tiễn cuộc sống đặt ra. 
 Xuất phát từ thực tế trên đòi hỏi người giáo viên giảng dạy bộ môn cần phải 
tăng cường đổi mới, đặc biệt phải chú tâm và kết hợp sử dụng linh hoạt, các 
phương pháp, kỹ thuật và hình thức dạy học phù hợp để tiết học trở nên nhẹ nhàng, 
cuốn hút, sinh động mà hiệu quả, từ đó góp phần phát triển phẩm chất, năng lực 
cho học sinh. Chính vì mong muốn tạo cho các em một tâm lý hứng khởi, chủ 
động, tích cực và học tập đạt kết quả cao các chủ đề trong chương trình môn học 
GDCD - GD KT&PL, bản thân tôi mạnh dạn trình bày một số kinh nghiệm của 
bản thân đã thực hiện trong thời gian qua tại trường THPT Lê Hồng Phong – Hưng 
 1 5. Điểm mới trong kết quả nghiên cứu 
 - Là đề tài đầu tiên của tác giả và cho đến nay chưa có công trình nào nghiên 
cứu 
 - Đề tài được áp dụng thực hiện tại trường THPT Lê Hồng Phong và một số 
trường khác trên địa bàn huyện Hưng Nguyên. 
 - Đề tài đã khai thác và trang bị cho học sinh những phương pháp, kỹ năng 
trong việc hợp tác và giao tiếp từ đó giúp các em tự tin, tự chủ bộc lộ bản thân 
trong học tập và cuộc sống. 
 - Đề tài đã xây dựng được các nội dung và kĩ thuật tổ chức trò chơi phù hợp 
với các hoạt động học tập phù hợp để phát triển năng lực hợp tác cho học sinh 
trong dạy học môn GDCD - GD KT& PL THPT 
6. Đóng góp của đề tài 
 - Đề tài góp phần giúp học sinh nắm vũng được kiến thức môn học từ đó sẽ 
giúp các em biết vận dụng kiến thức đã học để phân tích, đánh giá, xử lý các hiện 
tượng, vấn đề, tình huống trong thực tiễn cuộc sống, từ đó giúp các em có khả 
năng tham gia các hoạt động phù hợp với lứa tuổi để thực hiện quyền và nghĩa vụ 
của công dân. 
 - Đề tài góp phần đem lại niềm vui, tạo hứng thú học tập cho học sinh. Phát 
triển ở các em tính tích cực, tự lập, sáng tạo, chủ động trong học tập. Tù đó hình 
thành năng lực hợp tác cho học sinh. 
 3 giáo dục Việt Nam đã đề xuất định hướng chuẩn đầu ra về phẩm chất và năng lực 
của chương trình giáo dục trung học phổ thông những năm sắp tới. Theo đó, 
chương trình dạy học định hướng năng lực hình thành cho người học các phẩm 
chất cơ bản là: Yêu gia đình, quê hương, đất nước; Nhân ái, khoan dung; Trung 
thực, tự trọng, chí công vô tư; Tự lập, tự tin, tự chủ và có tinh thần vượt khó; Có 
trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, nhân loại và môi trường tự nhiên; 
Thực hiện nghĩa vụ đạo đức, tôn trọng, chấp hành kỷ luật, pháp luật. 
1.1.4 Khái niệm năng lực. 
 Hiện nay có nhiều quan niệm khác nhau về khái niệm năng lực, trong đó 
đáng chú ý một số quan niệm sau: 
 - Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế Thế giới (OECD) quan niệm năng 
lực là khả năng đáp ứng một cách hiệu quả những yêu cầu phức hợp trong một bối 
cảnh cụ thể. 
 - Tài liệu hội thảo chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể trong chương 
trình giáo dục phổ thông mới của Bộ Giáo dục và Đào tạo khẳng định: Năng lực là 
sự huy động tổng hợp các kiến thức, kĩ năng và các thuộc tính cá nhân khác như 
hứng thú, niềm tin, ý chí... để thực hiện một loại công việc trong một bối cảnh 
nhất định. 
 - Năng lực được xem là khả năng huy động tổng hợp các kiến thức (tri thức) 
kĩ năng, phẩm chất vào việc giải quyết các vấn đề diễn ra trong cuộc sống nhằm 
hướng đến sự thành công ở một lĩnh vực cụ thể nào đó. Năng lực biểu hiện cụ thể 
và đa dạng. Mỗi người thường có những năng lực - thế mạnh riêng. Chính vì vậy 
phát huy được thế mạnh là một trong những yếu tố góp phần tạo nên những giá trị 
cho cuộc sống của mỗi người 
1.1.5 Phát triển năng lực 
 Phát triển năng lực là phát triển những khả năng hoàn thành nhiệm vụ đặt ra, 
phát triển nhân cách, trong đó tính tích cực hoạt động và giao lưu của cá nhân đóng 
vai trò quyết định. Phát triển sự kiên trì học tập, rèn luyện và tích lũy kinh nghiệm 
của bản thân trong hoạt động thực tiễn. Phát triển khả năng thực hiện thành công 
hoạt động trong bối cảnh nhất định nhờ sự huy động tổng hợp các kiến thức, kỹ 
năng và phát triển các thuộc tính cá nhân khác như hứng thú, niềm tin, ý chí 
Phát triển các năng lực chung cũng như năng lực đặc thù của học sinh. 
 Năng lực được phân làm hai nhóm, năng lực chung và năng lực đặc thù. 
 + Năng lực chung là năng lực cơ bản, cần thiết mà bất cứ người nào cũng có 
để sống, học tập, làm việc. Đó là những năng lực mà chúng ta cần vận dụng 
thường xuyên liên tục diễn ra hàng ngày trong cuộc sống. 
 5 các em có được không chỉ giúp các em sống bản lĩnh, tự tin, quyết đoán, năng 
động để thành công trong cuộc sống mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của 
toàn xã hội. Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước đang bước vào thời kì hội nhập 
quốc tế sâu, rộng bên cạnh việc phải đáp ứng những yêu cầu phức tạp mà cuộc 
sống đặt ra các em còn phải chịu sự tác động của nhiều yếu tố cả tích cực lẫn tiêu 
cực. Nếu không có những phẩm chất năng lực cần thiết các em sẽ dễ buông xuôi, 
phó mặc và bị động trước những tình huống, yêu cầu, thử thách của cuộc sống 
 Bởi vậy trong chương trình giáo dục phổ thông đặc biêt chương trình giáo dục 
phổ thông 2018 cùng với các môn học khác môn GDCD - GD KT&PL là môn học 
góp phần quan trọng trong việc hình thành cho học sinh những năng lực phẩm chất 
tốt đẹp của người công dân trong thời đại mới. Song với đặc thù tri thức của bộ 
môn GDCD - GDKT&PL đã trực tiếp hình thành cho học sinh thế giới quan khoa 
học, nhân sinh quan tiên tiến và trong sáng, trực tiếp hình thành niềm tin, lý tưởng, 
và hiểu biết, vận dụng các quy luật kinh tế cũng như ý thức tuân thủ, thực hiện 
pháp luật cho các thế hệ công dân của đất nước Việt Nam. Điều đó cho thấy môn 
GDCD - GDKT& PL là môn học giữ vai trò chủ chốt trong việc giáo dục cho học 
sinh ý thức và hành vi, góp phần hình thành và phát triển ở học sinh những phẩm 
chất và năng lực cần thiết của người công dân trong một xã hội mới: Xã hội công 
bằng - Dân chủ - Văn minh. 
1.3 Sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong giảng dạy môn GDCD - GD 
KT&PL THPT 
1.3.1 Một số vấn đề về phương pháp tổ chức trò chơi trong dạy học. 
1.3.1.1. Bản chất của phương pháp tổ chức trò chơi. 
 Bản chất của phương pháp tổ chức trò chơi trong học tập là dạy học thông qua 
việc tổ chức hoạt động cho học sinh. Dưới sự hướng dẫn của GV, HS được hoạt 
động bằng cách tự chơi trò chơi trong đó mục đích của trò chơi chuyển tải mục tiêu 
của bài học. Luật chơi (cách chơi) thể hiện nội dung và phương pháp học, đặc biệt 
là phương pháp học tập có sự hợp tác và sự tự đánh giá 
 Tổ chức trò chơi là phương pháp dạy học có hiệu quả để thu hút sự tham gia 
của học sinh. Trong cuộc chơi, mọi học sinh đều bình đẳng, đều cố gắng thể hiện 
mình. Vì vậy tổ chức trò chơi không chỉ là biện pháp dạy học nhằm tăng hứng thú 
học tập cho học sinh mà còn nâng cao sự chú ý, thay đổi trạng thái tâm lý mệt mỏi 
trong quá trình nhận thức và còn là biện pháp rèn luyện kĩ năng ứng xử, giao tiếp, 
từ đó củng cố và phát triển khả năng tự tin của các em trong học tập, trong hoạt 
động xã hội. 
 Sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong học tập để khởi động bài học; 
hình thành kiến thức, kỹ năng mới hoặc củng cố kiến thức, kỹ năng đã học đều có 
thể được. Trong thực tế dạy học, GV phải căn cứ vào nội dung bài học, mục tiêu 
tiết học để lựa chọn tổ chức trò chơi học tập phù hợp với từng hoạt động cụ thể để 
đạt được mục tiêu và tạo hứng thú học tập cho học sinh trong giờ học. 
 7 - Biết rõ mục đích của trò chơi như: chơi để khởi động giới triệu bài, để thư 
giãn hay để chuyển tải, củng cố kiến thức. vì vậy mục đích của trò chơi phải thể 
hiện được mục tiêu, nội dung của hoạt động. 
 - Biết được quy tắc trò chơi và tôn trọng luật chơi. 
 - Luật chơi phải đơn giản, dễ tổ chức, dễ thực hiện 
 - Hình thức chơi đa dạng giúp học sinh được thay đổi các hình thức học tập 
trên lớp giúp học sinh có cơ hội kết hợp trí lực và thể lực 
 - Cần thiết kế các trò chơi có nhiều học sinh được tham gia để giúp các em 
được hợp tác và học tập cùng nhau 
 - Các phương tiện để thực hiện trò chơi cần đơn giản, dễ làm, dễ tìm kiếm tại chỗ 
 - Tổ chức trò chơi với thời gian phù hợp để vừa làm cho học sinh hứng thú 
học tập vừa hướng cho học sinh tiếp tục tập trung vào các nội dung khác của tiết 
học một cách có hiệu quả. 
 - Sau khi chơi, GV cần tổng kết nói rõ HS đã học được gì thông qua trò chơi. 
 - Khi tổ chức trò chơi người giáo viên phải khéo léo, linh hoạt, điều khiển 
trò chơi sao cho đạt được mục đích đặt ra. 
 - Khi thiết kế trò chơi giáo viên phải đảm bảo được sự cô đọng, dễ chơi dễ 
thực hiện nhưng vẫn đảm bảo được nội dung kiến thức cần chuyển tải 
1.3.1.5. Một số trò chơi giáo viên thường sử dụng trong dạy học môn GDCD - 
GDKT&PL 
 - Trò chơi : Tiếp Sức 
 - Trò chơi: Ai nhanh hơn 
 - Trò chơi: Ô chữ bí ẩn 
 - Trò chơi: Phản ứng nhanh 
 - Trò chơi: Mảnh ghép bí mật 
 - Trò chơi: Hỏi nhanh đáp gọn 
 - Trò chơi : Đối mặt 
 - Trò chơi : Đuổi hình bắt chữ 
1.3.2 Tác dụng của việc sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi trong giảng dạy 
môn GDCD - GD KT&PL ở trường THPT 
 - Bộ môn GDCD - GDKT&PL trong nhà trường THPT là một trong những 
bộ môn có số tiết dạy ít, một tuần một tiết trên một lớp môn GDCD, hai tiết trên 
một lớp môn GD KT& PL, nhưng kiến thức dài, khó, trừu tượng, độ khái quát tổng 
hợp cao. Chính vì vậy, việc dạy môn GDCD - GDKT&PL cũng gặp nhiều khó 
khăn. Để giờ dạy có hiệu quả thì cả người dạy và người học đều phải tập trung cao 
 9