Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm vận dụng phương pháp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy học phân môn Lịch sử Lớp 7

 2/22
nhiều giáo viên lựa chọn sử dụng trong các tiết học. Khái niệm dạy học tích hợp 
theo nhóm là một trong những hình thức giảng dạy hướng học sinh vào môi 
trường học tập tích cực. Khi áp dụng phương pháp dạy học này, học sinh được 
chia theo từng nhóm nhỏ, thầy cô sẽ đưa ra từng chủ đề và việc của mỗi nhóm là 
cùng nhau nghiên cứu giải quyết chủ đề mà giáo viên đã đặt ra. Dạy học theo 
nhóm tạo điều kiện cho sự giao tiếp giữa trò và trò được thực hiện một cách triệt 
để, có hiệu quả nhất. Trong quá trình giao tiếp đó các em có dịp bộc lộ mình, có 
dịp thảo luận. Từ đó các em sẽ rút ra những điều bổ ích về kiến thức và kỹ năng 
để hoàn thiện mình. Phương pháp dạy học theo nhóm trước đây vẫn còn những 
hạn chế như: Một số học sinh không tích cực trong học tập vì thế kết quả đạt được 
sẽ không đồng đều. Đối với giáo viên việc tổ chức hoạt động nhóm còn nặng về 
hình thức, hiệu quả đạt được chưa cao. Việc thiết kế và tiến hành hoạt động nhóm 
trong tiết dạy Lịch sử còn mất nhiều thời gian, không đảm bảo tiến độ chương 
trình và việc lựa chọn những câu hỏi, vấn đề thảo luận còn chưa phù hợp.
 Luôn suy nghĩ làm sao phát huy tối đa tính ưu việt của phương pháp dạy học 
theo nhóm trong dạy và học phân môn Lịch sử nên tôi mạnh dạn lựa chọn sáng kiến 
“Một số kinh nghiệm vận dụng phương pháp tổ chức hoạt động nhóm trong dạy 
học phân môn Lịch sử lớp 7” 
 2. Mục đích nghiên cứu
 - Khẳng định vai trò quan trọng và sự cần thiết việc sử dụng phương pháp tổ 
chức hoạt động nhóm trong dạy học phân môn Lịch sử .
 - Góp phần nâng cao chất lượng dạy học phân môn Lịch sử.
 - Tạo tâm thế và hứng thú của học sinh với phân môn Lịch sử
 3. Đối tượng nghiên cứu
 Học sinh lớp 7A, lớp 7B và lớp 7C
 4. Phạm vi nghiên cứu
 - Năm học 2022 - 2023.
 5. Phương pháp nghiên cứu
 Để tiến hành nghiên cứu đề tài này, tôi xin đưa ra một số phương pháp tiến 
hành để giải quyết vấn đề cụ thể mà bản thân tôi đã áp dụng thành công trong 
việc giảng dạy trong năm vừa qua:
 - Phương pháp nghiên cứu lí thuyết. 4/22
 PHẦN II: NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
 1. Một số vấn đề chung
 1.1. Cơ sở lý luận
 - Chương trình giáo dục phổ thông 2018 – Môn Lịch sử và Địa lí của bộ 
giáo dục và đào tạo.
 - Các văn bản về đổi mới phương pháp dạy học
 1.2. Cơ sở thực tiễn
 Qua giảng dạy tôi thấy rằng phân môn Lịch sử lớp 7 rất hay và có thể áp 
dụng phương pháp thảo luận nhóm vào một số tiết dạy để các tiết dạy sinh động 
hơn, nhẹ nhàng hơn xoá bỏ quan niệm Lịch sử khô và khó nhưng vẫn đạt được 
mục tiêu bài dạy.
 2. Nội dung vấn đề nghiên cứu
 2.1. Thực trạng
 - Về giáo viên:
 Hàng năm, Ban Giám hiệu nhà trường đều căn cứ vào tình hình thực tế và 
chỉ đạo sát sao việc nâng cao chất lượng các môn học. 
 Giáo viên giảng dạy được đào tạo, phân công theo đúng chuyên ngành và 
được bồi dưỡng chuyên môn hàng năm.
 Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp tổ chức hoạt động nhóm còn nhiều bất 
cập không gây được hứng thú học tập cho học sinh, làm cho giờ học trở nên 
nặng nề, nhàm chán. 
 - Về học sinh:
 Trước khi thực hiện : 
 Ngay từ đầu năm, tôi được phân công giảng dạy môn Lịch sử gồm lớp 7A, 
lớp 7B và lớp 7C. Qua sự điều tra của bản thân, qua trò chuyện, trao đổi với các 
đồng nghiệp trong trường, trao đổi với học sinh tôi nhận thấy chất lượng phân 
môn Lịch sử chưa cao do:
 Một là, do học sinh không tập trung theo dõi bài dạy trên lớp của giáo viên 
do đó các em không hiểu được bài, chán nản trong việc học tập bộ môn này. 6/22
 - Câu 3. Em có thường xuyên chuẩn bị những nội dung tìm hiểu bài môn 
Lịch sử do giáo viên yêu cầu không? Có 80 học sinh lựa chọn đáp án “Không” 
chiếm 58,8 %
 - Câu 4. Môn Lịch sử có giúp em tự hào về những truyền thống vẻ vang 
của dân tộc Việt Nam không? Có 60 học sinh lựa chọn đáp án “Không” chiếm 
44,1 %.
 Như vậy cần có giải pháp để khắc phục tình trạng học sinh chưa yêu thích 
và hứng thú với phân môn Lịch sử như trên.
 2.2. Giải pháp thực hiện
 Với thực trạng tồn tại như trên trong quá trình dạy phân môn Lịch sử lớp 7 
tại trường THCS Tây Đằng, Tôi xin đưa ra một số giải pháp trong tổ chức hoạt 
động nhóm như sau:
 2.2.1. Các hình thức, kĩ thuật chia nhóm học tập
 Tùy theo số lượng học sinh trong lớp, nội dung học tập mà giáo viên sẽ tiến 
hành phân chia số lượng nhóm nhóm, số lượng thành viên trong nhóm. 
 Việc chia nhóm phải đảm bảo cho học sinh được học tập thuận lợi: chỗ 
ngồi của nhóm phải dễ trao đổi thảo luận với nhau, hay chia nhóm theo đặc 
điểm học sinh (Trình độ, thái độ, tính cách...)
 * Các hình thức nhóm cụ thể:
 - Chia mỗi nhóm từ 4 đến 6 hoặc 8 học sinh (nhóm lớn): loại nhóm này là để 
tiến hành làm các công việc với nội dung tương đối rộng và mang tính tìm hiểu kiến 
thức hay rèn luyện kỹ năng như các bài có nhiều câu hỏi để dẫn đến kiến thức mới.
 - Chia mỗi nhóm gồm 2 học sinh (nhóm nhỏ): ngồi chung một bàn, đây là 
phương pháp thầm thì, thường chỉ trao đổi rất nhỏ với nhau, một nhận xét, một 
đánh giá, hay thống nhất cách trình bày một vấn đề nào đó.
 Bản thân tôi thấy sử dụng nhóm 2 em trong cùng 1 bàn hoặc nhóm 4 em 
ngồi 2 bàn kế nhau sẽ thuận lợi trong việc di chuyển, không mất thời gian và 
không gây mất trật tự trong lớp. Đồng thời việc trao đổi trong nhóm thuận lợi 
hơn, các em được trực tiếp tham gia thảo luận về bài nhiều hơn. Nhóm ít người 
nên các thành viên đều phải tham gia vào hoạt động nhóm. Giáo viên có thể theo 
dõi học sinh trong quá trình hoạt động của nhóm dễ dàng. 8/22
 - Dạng kiến thức Lịch sử cần tranh luận, có thể có nhiều ý kiến khác nhau.
 - Dạng bài tập củng cố kiến thức.
 Trong quá trình hoạt động nhóm, giáo viên có thể đưa ra các tình huống có 
vấn đề để học sinh trao đổi, thảo luận sâu hơn. Nên để HS trong một nhóm thay 
phiên nhau trình bày ý kiến của nhóm mình chứ không nhất thiết phải là nhóm 
trưởng, để từ đó rèn luyện cho các em khả năng diễn đạt trước lớp. Giáo viên có 
thể gợi ý với các nhóm yếu hơn. Muốn vậy giáo viên phải nắm vững tình hình 
học sinh mỗi nhóm và xem xét khó khăn của mỗi nhóm, để kịp thời đưa ra biện 
pháp hợp lý. 
 2.3. Các bước tiến hành tổ chức hoạt động nhóm 
 Trong quá trình tiến hành phương pháp dạy học theo nhóm, theo tôi triển 
khai theo các bước sau:
 *Bước 1: Chuyển giao nhiệm vụ:
 Trong bước này giáo viên thực hiện: Tập hợp chung cả lớp, chia nhóm.
 - Nói rõ nhiệm vụ và cách thức tiến hành trong nhóm.
 - Thời gian để các nhóm hoàn thành công việc.
 *Bước 2: Thực hiện nhiệm vụ
 - Phân công trách nhiệm cho từng thành viên 
 - Từng cá nhân độc lập hoàn thành công việc của mình hoặc trao đổi thảo 
luận để đi đến thống nhất trong nhóm.
 Trong quá trình học sinh hoạt động nhóm, giáo viên quan sát để kịp thời 
giúp đỡ các nhóm nếu cần.
 *Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động nhóm 
 - Cử đại diện trình bày trước lớp kết quả làm việc của nhóm mình. Giáo viên có 
thể kiểm tra bất cứ học sinh nào của nhóm để đánh giá việc hợp tác của các thành 
viên trong nhóm.
 - Có thể áp dụng một vài hình thức nhưng theo tôi hình thức quen thuộc và 
dễ làm đó là: Đổi phiếu học tập của các nhóm rồi nhận xét chéo (nội dung đơn 
giản, ngắn gọn), một nhóm báo cáo chung rồi các nhóm nêu ý kiến của nhóm 10/22
mỗi học sinh trong thảo luận. Khi thảo luận, Giáo viên phải nghe cẩn thận 
những điều học học sinh nói để hiểu học sinh định nói cái gì.
 - Tổng kết thảo luận:
 Giáo viên tổng kết những ý kiến phát biểu và cần đánh giá các ý kiến phát 
biểu, nhận xét tinh thần thái độ làm việc chung của tập thể, của nhóm và cá 
nhân học sinh . 
 3. Thực nghiệm sư phạm
 3.1. Mô tả cách thức thực hiện
 Để tiến hành thực nghiệm tôi đã tiến hành cho học sinh thảo luận nhóm 
trong phân môn Lịch sử lớp 7
 * Dạng bài học tìm hiểu về nội dung kiến thức mới. 
 Ví dụ 1: Tiết 1, Bài 1. Quá trình hình thành và phát triển của chế độ 
phong kiến ở Tây Âu. Mục 1
 Nhằm giúp học sinh làm rõ được quá trình hình thành xã hội phong kiến ở 
Tây Âu. 
 Bước 1: Giáo viên chia lớp thành 04 nhóm, nêu vấn đề học tập cho các 
nhóm như sau:
 Câu 1: Trình bày những nét chính về quá trình hình thành xã hội phong 
kiến ở Tây Âu
 Câu 2: Lãnh chúa phong kiến và nông nô được hình thành từ những tầng 
lớp nào?
 Bước 2: Các nhóm cử nhóm trưởng, thư ký, nhóm trưởng sẽ phân công 
nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
 Bước 3: Sau thời gian thảo luận 5 phút giáo viên yêu cầu các nhóm cử 
đại diện báo cáo kết quả của nhóm.
 Giáo viên phát phiếu đánh giá nhóm, tổ chức cho các nhóm trình bày nội 
dung đã chuẩn bị và hướng dẫn các nhóm khác nhận xét, và đánh giá kết quả 
hoạt động nhóm qua phiếu. (phụ lục)
 Bước 4: Sau khi các nhóm hoàn thành giáo viên nhận xét, chốt ý và nhận 
xét về mức độ tích cực của các thành viên trong nhóm trong việc tham gia vào 
thảo luận. 12/22
 Bước 2: Các nhóm cử nhóm trưởng, thư ký, nhóm trưởng sẽ phân công 
nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
 Học sinh hoàn thành nội dung báo cáo của nhóm mình ở nhà, sẵn sàng báo 
cáo trên lớp.
 Bước 3: Đến tiết học giáo viên yêu cầu các nhóm cử đại diện báo cáo kết 
quả của nhóm.
 Giáo viên phát phiếu đánh giá nhóm, tổ chức cho các nhóm trình bày nội 
dung đã chuẩn bị; Các nhóm khác nhận xét và đánh giá kết quả hoạt động 
nhóm qua phiếu. (phụ lục)
 Bước 4: Sau khi các nhóm hoàn thành GV nhận xét, chốt ý, GV nhận xét về 
mức độ tích cực của các thành viên trong nhóm trong việc tham gia vào thảo 
luận và cho điểm.
 Hình ảnh báo cáo thảo luận nhóm 1
 Hình ảnh sản phẩm thảo luận nhóm 2 và nhóm 3 14/22
 - Giáo viên nhận xét đánh giá quá trình thực hiện nhiệm vụ của học sinh về 
thái độ, tinh thần học tập, khả năng giao tiếp và kết quả
 Thảo luận nhóm cặp đôi
 * Dạng kiến thức Lịch sử cần tranh luận, có thể có nhiều ý kiến khác 
nhau
 Ví dụ 1: Tiết 4, Bài 2. Các cuộc phát kiến địa lí và sự hình thành quan 
hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa
 Nhằm giúp học sinh hiểu được hệ quả của các cuộc phát kiến địa lí. 
 Bước 1: Giáo viên chia lớp thành 4 nhóm và nêu vấn đề học tập cho các 
nhóm như sau:
 Câu hỏi: Trong các hệ quả của cuộc phát kiến địa lí. Theo em hệ quả nào 
 là quan trọng nhất. Vì sao?
 Bước 2: Các nhóm cử nhóm trưởng, thư ký, nhóm trưởng sẽ phân công 
nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
 Bước 3: Sau thời gian hoạt động nhóm (5 phút) 
 + Gọi đại diện một nhóm báo cáo kết quả
 + Các nhóm còn lại đổi phiếu học tập cho nhau
 + Các nhóm nhận xét bài của nhóm bạn 16/22
 Bước 4: Sau khi các nhóm hoàn thành giáo viên nhận xét, chốt ý và đánh 
giá về mức độ tích cực của các thành viên trong nhóm trong việc tham gia vào 
thảo luận.
 * Dạng bài tập củng cố kiến thức.
 Ví dụ 1: Sau khi học xong Tiết 16, Bài 5: Án Độ từ thế kỉ IV đến thế 
 kỉ XIX
 Bước 1: GV chia lớp thành nhóm (theo bàn) và nêu vấn đề học tập cho các 
nhóm như sau: Hoàn thành phiếu học tập số 6.
 Phiếu học tập số 6
 Nội dung Vương triều Vương triều Vương triều
 Gúp- ta Hồi giáo Đê-li Mô-gôn
 Giống nhau
 Khác nhau
 Bước 2: Các nhóm cử nhóm trưởng, thư ký, nhóm trưởng sẽ phân công 
nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
 Bước 3: Sau thời gian thảo luận 5 phút GV yêu cầu các nhóm cử đại diện 
báo cáo kết quả của nhóm.
 Bước 4: Giáo viên nhận xét hoạt động nhóm của từng nhóm. Giáo viên 
chốt kiến thức và đưa ra yêu cầu tiếp theo
 Ví dụ 2: Sau khi học xong Tiết 35, Bài 12. Cuộc kháng chiến chống 
quân xâm lược Tống (1075 – 1077)
 Bước 1: Giáo viên chia lớp thành 11 nhóm và nêu vấn đề học tập cho các 
nhóm như sau:
 Cuộc kháng chiến chống Tống của nhà Lý đã để lại những bài học gì cho 
công cuộc bảo vệ tổ quốc hiện nay? 18/22
 Trường THCS Tây Đằng
 Phiếu khảo sát học sinh lớp 7 – Phân môn Lịch sử
 (Tích dấu x vào nội dung em lựa chọn)
 Nội dung có Không 
1 . Nếu Lịch sử là môn học tự chọn thì em có lựa chọn 
để đưa vào kế hoạch học tập của mình không?
2. Hiện tại, mỗi tiết học Lịch sử có đem lại niềm say mê 
thích thú không?
3. Em có thường xuyên chuẩn bị những nội dung tìm 
hiểu bài môn Lịch sử do giáo viên yêu cầu không?
4. Môn Lịch sử có giúp em tự hào về những truyền 
thống vẻ vang của dân tộc Việt Nam không?
 Tôi thu được kết quả như sau:
 - Câu 1. Nếu Lịch sử là phân môn học tự chọn thì em có lựa chọn để đưa 
vào kế hoạch học tập của mình không? Có 105 học sinh chọn đáp án “Có” 
chiếm 77%.
 - Câu 2. Hiện tại, mỗi tiết học Lịch sử có đem lại niềm say mê thích thú 
không? Có 102 học sinh lựa chọn đáp án “Có” chiếm 75%.
 - Câu 3. Em có thường xuyên chuẩn bị những nội dung tìm hiểu bài phâm 
môn Lịch sử do giáo viên yêu cầu không? Có 110 học sinh lựa chọn đáp án 
“Có” chiếm 80,8 %.
 - Câu 4. Lịch sử có giúp em tự hào về những truyền thống vẻ vang của dân 
tộc Việt Nam không? Có 115 học sinh lựa chọn đáp án “Có” chiếm 84,5 %.
 Bảng thống kê kết quả học kì I 
 Năm học 2022 – 2023
 Kết quả học tập môn Lịch sử và Địa lí
 Tổng 
 Lớp Tốt Khá Đạt Chưa đạt
 số HS
 Tổng % Tổng % Tổng % Tổng %
 7A 45 34 76% 11 24% 0 0 0 0%
 7B 46 25 54,3% 17 37% 4 8,7% 0 0%
 7C 45 18 40% 25 55,6% 2 4,4% 0 0%
 Tổng 136 77 56,6% 53 38,9% 6 4,4% 0 0%