Sáng kiến kinh nghiệm Một số kĩ thuật dạy học trong hoạt động khởi động nhằm tạo hứng thú, kích thích học sinh tìm tòi, khám phá kiến thức môn Toán Lớp 11

 4.2. Tính khả thi của các biện pháp đề xuất ......................................................... 49 
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 50 
1. KẾT LUẬN: .................................................................................................... 50 
2. KIẾN NGHỊ: ................................................................................................... 50 
 động khám phá, tìm tòi ban đầu của học sinh. Ngay từ đầu tiết học, học sinh đã 
có tâm lý lo lắng thụ động chờ giáo viên dẫn dắt nội dung và truyền thụ một chiều, 
từ đó sẽ khó tạo tâm lý để các em sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ một cách tích cực 
ở các hoạt động tiếp theo của bài học. 
 Về phía học sinh, các em chủ yếu chỉ tập trung vào việc học thuộc các công 
thức, phương pháp giải, rất ngại việc tìm tòi, khám phá những kiến thức mới, dần 
dần hình thành thói quen thụ động, thiếu sáng tạo. 
 Từ những thực trạng và lý do nêu trên, chúng tôi quyết định chọn đề tài 
nghiên cứu (SKKN) là: ‘‘Một số kĩ thuật dạy học trong hoạt động khởi động 
nhằm tạo hứng thú, kích thích học sinh tìm tòi, khám phá kiến thức môn Toán 
lớp 11”. 
1.2. Yêu cầu và nhiệm vụ của đề tài 
 Trong thời gian và phạm vi giới hạn, tôi mong muốn đề tài thể hiện rõ một 
số hình thức tổ chức hoạt động khởi động trong giờ dạy môn Toán lớp 11 có hiệu 
quả, tạo điều kiện thuận lợi cho việc giảng dạy bộ môn môn Toán lớp 11 trong 
nhà trường THPT. Cũng qua đề tài này, tôi muốn cụ thể hoá một số hình thức tổ 
chức khởi động cho từng bài học cụ thể. 
1.3. Phương pháp nghiên cứu 
 Để giải quyết có kết quả yêu cầu, nhiệm vụ đã đặt ra của đề tài, tôi đã sử 
dụng một số phương pháp lý luận như: thống kê, phân loại, phân tích, so sánh và 
tổng hợp...; cùng các phương pháp nghiên cứu thực tiễn như: quan sát, điều tra... 
kết hợp với việc trải nghiệm thực tế giảng dạy. 
1.4. Đối tượng nghiên cứu 
 Đối tượng nghiên cứu: Học sinh THPT, cụ thể là học sinh khối 11. 
1.5. Giả thuyết khoa học 
 Hoạt động Khởi động trong giờ dạy có một vai trò đặc biệt quan trọng trong 
việc tổ chức các hoạt động trên lớp giúp HS định hướng nội dung bài học, bước 
đầu giải quyết vấn đề đặt ra trong bài học nhưng nếu dạy theo phương pháp truyền 
thống thì HS sẽ tiếp cận kiến thức một cách máy móc, khô khan, thụ động. Vì thế 
nếu tổ chức tốt hoạt động Khởi động một cách đa dạng, linh hoạt thì sẽ tạo hứng 
thú học tập, giúp các em chủ động khám phá kiến thức, nội dung của mỗi bài học, 
phát triển tốt các năng lực chung và năng lực đặc thù của bộ môn Toán. 
1.6. Đóng góp mới của đề tài 
 2 thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. 
Đây là định hướng cơ bản, thiết thực đối với mỗi giáo viên, cũng là yếu tố quyết 
định hiệu quả của một giờ dạy môn Toán trong nhà trường trung học phổ thông. 
 Dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực nghĩa là thông qua 
bộ môn, học sinh có khả năng kết hợp một cách linh hoạt, có tổ chức kiến thức, 
kĩ năng với thái độ tình cảm, động cơ cá nhân nhằm đáp ứng hiệu quả một số 
yêu cầu phức hợp của hoạt động trong một số hoàn cảnh nhất định. Đây được xem 
là cơ sở pháp lí để thực hiện đổi mới trong giáo dục nói chung và việc đổi mới 
phương pháp dạy học môn Toán nói riêng. 
 2. Cơ sở thực tiễn 
 Khởi động là hoạt động đầu tiên, hoạt động này nhằm giúp học sinh huy 
động những kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm của bản thân về các vấn đề có nội 
dung liên quan đến bài học mới. Hoạt động khởi động sẽ kích thích tính tò mò, sự 
hứng thú, tâm thế của học sinh ngay từ đầu tiết học. Hoạt động khởiđộng thường 
được tổ chức thông qua hoạt động cá nhân hoặc hoạt động nhóm sẽ kích thích sự 
sáng tạo, giúp học sinh hình thành năng lực hợp tác, tinh thần học hỏi, giúp đỡ 
nhau khi thưc hiện nhiệm vụ. Chuẩn bị phần khởi động như thế nào cho hiệu quả 
phải dựa vào nội dung bài, đối tượng học sinh và cả điều kiện của giáo 
viên. 
 Trong cuộc sống hay trong dạy – học, bước khởi đầu luôn là bước tạo tiền 
đề, tâm thế. Tâm thế tốt thì các hoạt động phía sau mới hiệu quả. Và ngược lại, 
nếu khởi đầu không tốt thì các hoạt động khác cũng gặp nhiều khó khăn. 
 Hoạt động khởi động dù chỉ là một khâu nhỏ, đôi khi không nằm trong 
trọng tâm kiến thức cần đạt nhưng nó có tác dụng tạo tâm thế thoải mái, nhẹ 
nhàng, hưng phấn cho học sinh vào đầu giờ học. Điều đó có nghĩa là nó sẽ ảnh 
hưởng lớn đến bài dạy. Hơn nữa xét từ góc độ tâm lý lứa tuổi và khả năng tiếp thu 
kiến thức của học sinh ở giai đoạn lứa tuổi này có thể thấy rằng nhu cầu tìm hiểu, 
phát triển tư duy kiến thức, kỹ năng là rất lớn. Hơn nữa nhiều em có tư tưởng 
muốn tự khám phá, thích độc lập trong suy nghĩ, có chủ kiến của riêng chứ không 
thích bị áp đặt. Các em không thích một giờ học gò bó, căng thẳng. Thậm chí có 
nhiều em rất rụt rè, có nhiều ý tưởng nhưng không dám thể hiện những ý tưởng 
của bản thân,  Cho nên cách tổ chức hoạt động theo phương châm: học mà chơi, 
chơi và học là một cách hay để lôi kéo, tạo tâm thế thoải mái cho học sinh bước 
đầu vào bài học. 
2.2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TOÁN TRONG NHÀ TRƯỜNG 
 4 học sinh động, hấp dẫn và lôi cuốn hơn. Trên thực tế điều này chưa được quan 
tâm đúng mức; Để tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động khởi động trong giờ học 
môn Toán ở trường THPT hiện nay, chúng tôi đã tiến hành một cuộc khảo sát với 
mục đích và nội dung khảo sát như sau: 
2.2.2.1. Mục đích khảo sát 
 - Khảo sát giáo viên về thực trạng tổ chức hoạt động khởi động trong giờ học 
môn Toán ở trường THPT hiện nay thông qua việc đánh giá các nội dung sau: 
 + Nhận thức của giáo viên về mục đích của hoạt động khởi động. 
 + Cách thức tiến hành hoạt động khởi động thường dùng của giáo viên. 
 + Người tiến hành hoạt động khởi động là ai? Giáo viên hay học sinh? Mức 
độ thu hút và hiệu quả của hoạt động khởi động? 
 - Khảo sát học sinh về thực trạng tổ chức hoạt động khởi động trong giờ học 
môn Toán ở trường THPT hiện nay qua việc đánh giá các nội dung sau: 
 + Sự chuẩn bị bài của học sinh trước khi đến lớp. 
 + Sự quan tâm của học sinh đối với hoạt động khởi động trong một tiết học. 
 + Hoạt động khởi động có giúp học sinh định hướng tốt kiến thức mới cần 
tìm hiểu hay không? 
 + Nếu hoạt động khởi động tạo cho các em sự hứng thú, tò mò, thì các em 
có muốn tìm hiểu bài học để giải đáp các vấn đề không? 
2.2.2.2. Nội dung khảo sát 
a. Khảo sát giáo viên về thực trạng tổ chức hoạt động khởi động trong dạy học 
môn Toán 
 Để tìm hiểu thực trạng tổ chức hoạt động khởi động trong dạy học môn Toán, 
tác giả đã sử dụng phiếu khảo sát (phụ lục số 1) bằng link khảo sát (phụ lục 5) để 
tiến hành thăm dò ý kiến của 45 giáo viên dạy môn Toán của trường THPT 
Chuyên Phan Bội Châu và một số trường khác; kết quả thu được như sau: 
 Phương 
 Câu 1 Câu 2 Câu 3 Câu 4 Câu 5 Câu 6 Câu 7 
 án chọn 
 A 88,89% 53,33% 55,56% 40% 62,22% 44,44% 37,78% 
 B 11,11% 40% 33,33% 57,78% 11,11% 51,11% 55,56% 
 C 6,67% 11,11% 2,22% 26,67% 4,45% 6,67% 
 D 0% 
 Kết quả bảng trên cho thấy: 
 6 mới. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các em lại ít có sự chuẩn bị bài trước ở nhà, vào 
đầu tiết học giáo viên thực hiện truyền thụ một chiều nên dễ gây cho các em sự 
nhàm chán và chưa đáp ứng được nhu cầu tìm tòi, khám phá của học sinh. Từ đó 
chưa phát huy hết tính tích cực cũng như sự sáng tạo của các em trong học tập 
môn Toán. 
 Như vậy qua kết quả khảo sát có thể thấy các giáo viên Toán trong trường 
có thực hiện dẫn dắt trước khi vào tiết học một cách thường xuyên hoặc không 
thường xuyên, khởi động trước khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu bài mới; hình 
thức thường là giáo viên dẫn dắt trực tiếp vào bài, học sinh lắng nghe, ít tham gia 
trực tiếp vào hoạt động khởi động. Hoặc có tiến hành hoạt động khởi động song 
chưa thực sự đạt hiệu quả như mục tiêu đặt ra là tạo hứng thú, kích thích sự tìm 
tòi, khám phá kiến thức mới. Việc khởi động mà giáo viên Toán áp dụng mới chủ 
yếu dừng lại ở việc dẫn dắt của giáo viên, học sinh chưa được tham gia vào hoạt 
động cụ thể. Qua khảo sát cho thấy đa số học sinh đều có nhu cầu có được tiết học 
sinh động, hấp dẫn, muốn có được tình huống gợi sự tò mò kích thích được nhu 
cầu học tập của các em để có được kết quả học tập tốt hơn. Tuy nhiên, vào đầu 
tiết học giáo viên thường thực hiện truyền thụ một chiều dễ gây nhàm chán và 
chưa đáp ứng được nhu cầu tìm tòi, khám phá của học sinh. Từ đó chưa phát huy 
hết tính tích cực cũng như sự sáng tạo của các em trong học tập bộ môn. 
 Hoạt động khởi động còn mang tính hình thức, chưa tạo được liên kết thực 
sự với bài học, chưa xuất phát từ bài học. Do đó, khi giáo viên dẫn dắt, thực chất 
là truyền thụ một chiều, các em thụ động lắng nghe mà không được trực tiếp khởi 
động. Thực chất việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực là chuyển 
từ việc lấy thầy làm trung tâm, truyền thụ kiến thức một chiều sang lấy hoạt động 
học của trò làm trung tâm, thầy cần định hướng để trò thực hiện được hoạt động 
học một cách tích cực. 
 Từ những hạn chế trên dẫn đến hiệu quả hoạt động khởi động của tiết học 
không cao, không tạo được hứng thú và tư duy tích cực cho học sinh, qua đó 
không chỉ hoạt động khởi động không đạt được như mong muốn là khởi động để 
tạo hứng thú, tạo đà cho việc học tích cực ở các hoạt động tiếp theo trong bài học. 
2.3. QUAN ĐIỂM VỀ HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG 
 Hoạt động khởi động bài học thường chỉ chiếm một vài phút đầu giờ nhưng 
có ý nghĩa rất quan trọng trong việc kích hoạt sự tích cực của người học. 
 Hoạt động khởi động thường được tổ chức thông qua hoạt động cá nhân 
hoặc hoạt động nhóm sẽ kích thích sự sáng tạo, giúp học sinh hình thành năng lực 
 8 đã có được kiến thức gì liên quan đến bài học), tạo hứng thú cho học sinh, tạo ra 
tình huống có vấn đề để dẫn dắt HS vào phần hình thành kiến thức mới. 
 - Kĩ thuật cơ bản xây dựng hoạt động khởi động 
 Với phương pháp dạy học truyền thống, khởi động chỉ bằng một vài câu 
dẫn nhập nên không mất nhiều thời gian. Với hình thức đổi mới phương pháp dạy 
học theo hướng phát huy tính tích cực, phát triển phẩm chất, năng lực cho học 
sinh, do đó khởi động cần tổ chức thành hoạt động để học sinh trực tiếp tham gia 
nên sẽ cần lượng thời gian nhiều hơn. Vì vậy, khi xây dựng kịch bản cho hoạt 
động khởi động, giáo viên cần lưu ý không lấy những nội dung không thiết thực 
với bài học, tránh lấy những nội dung mang tính chất minh họa mà cần cụ thể: sử 
dụng nội dung bài học để khởi động, sao cho trong khởi động sẽ bao quát được 
nội dung bài học, qua đó giúp GV biết được học sinh đã có kiến thức gì trong bài 
mới và chưa biết gì để khai thác sâu vào những nội dung học sinh chưa biết (điều 
này có thể sẽ khác nhau ở từng lớp nên giáo viên cần có sự điều chỉnh kịp thời để 
phù hợp với đối tượng học sinh ở các lớp). 
 Hoạt động khởi động là bước “thực hiện các động tác nhẹ trước khi thực 
hiện công việc” nên việc khởi động cũng cần nhẹ và sinh động để tạo sự hấp dẫn 
cho học sinh. Việc đặt câu hỏi hay tình huống khởi động cần chú ý tạo được hứng 
thú cho học sinh: để học sinh được thực hiện nhiệm vụ, được tham gia trả lời câu 
hỏi hoặc tham gia vào các tình huống khởi động. Câu hỏi/tình huống đưa ra ở 
phần này cũng cần có nhiều mức độ trong đó nhất thiết phải có câu dễ học sinh 
nào cũng có thể trả lời được. khi các em trả lời được sẽ phần nào sẽ cảm thấy vui 
vẻ, thích thú để tạo tâm lý tốt khi vào bài học. Ở mỗi hoạt động khởi động đều 
xuất phát từ nội dung bài học, nhưng nếu tình huống nào đưa ra học sinh cũng 
giải quyết được thì các em sẽ không có hứng thú tìm hiểu kiến thức mới, không 
kích thích được trí tò mò và nhu cầu học tập một cách chủ động và tích cực của 
các em. 
 Khi áp dụng tổ chức hoạt động khởi động cho tất cả các tiết học ở các lớp 
thì giáo viên nên lưu ý: Kế hoạch hoạt động đã xây dựng cần có sự điều chỉnh cho 
phù hợp với đặc điểm học sinh của từng lớp, hoàn cảnh, trình độ học sinh của lớp 
để điều chỉnh hoạt động khởi động cho phù hợp với lớp đó; tránh việc xây dựng 
một tình huống cố định dùng chung cho tất cả các lớp trong cùng một khối. 
Phương án xây dựng tình huống khởi động giữa các tiết, các bài học nên có sự đổi 
mới về hình thức, phương pháp; tránh sự nhàm chán cho học sinh khi tiết học nào 
 10