Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp rèn kĩ năng sống cho học sinh Lớp 3 ở trường Tiểu học Thanh Liệt

 Phần I
 ĐẶT VẤN ĐỀ
 1. Lí do chọn đề tài
 1.1. Cơ sở lí luận
 "Kỹ năng sống" là khả năng làm chủ bản thân của mỗi người, khả năng ứng 
xử phù hợp với những người khác và với xã hội, khả năng ứng phó tích cực trước 
các tình huống của cuộc sống. Có thể nói kỹ năng sống chính là nhịp cầu giúp con 
người biến kiến thức thành thái độ, hành vi và thói quen tích cực, lành mạnh. 
Người có kỹ năng sống phù hợp sẽ luôn vững vàng trước những khó khăn, thử 
thách; biết ứng ứng xử, giải quyết vấn đề một cách tích cực và phù hợp; họ thường 
thành công hơn trong cuộc sống, luôn yêu đời và làm chủ cuộc sống của chính 
mình. Ngược lại người thiếu kỹ năng sống thường bị vấp váp, dễ bị thất bại trong 
cuộc sống. (GDKNS trong các môn học ở Tiểu học - Tài liệu dành cho giáo viên 
lớp 3.)
 Nhưng thực trạng hiện nay, việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh ở các 
trường tiểu học còn hạn chế, chưa có nét chuyển biến rõ rệt, vì tư tưởng của phụ 
huynh và giáo viên chỉ chú trọng vào việc dạy kiến thức văn hóa, việc dạy và rèn 
kĩ năng sống cho các em còn mang tính hình thức cho có. Giáo dục kĩ năng sống 
chưa được quan tâm đúng mức nên đa phần học sinh ở các cấp học phổ thông và 
cả những học sinh tốt nghiệp các trường đại học kĩ năng sống còn hạn chế, nhiều 
em hành xử những việc cơ bản nhất cũng không biết, một số học sinh còn có tính 
ích kỉ không đoàn kết với bạn, nhiều em nói tự do với thái độ cử chỉ chưa lễ phép 
với người lớn, chính vì thế trong những năm gần đây vấn đề bạo lực học đường 
có nguy cơ gia tăng, học sinh vi phạm pháp luật xuất hiện ở rất nhiều lứa tuổi, 
điều này là nỗi lo của phụ huynh, thầy cô và cả xã hội.
 Học sinh tiểu học, nhất là các em ở các lớp đầu cấp rất hiếu động, hay bắt 
chước, dễ bị lôi cuốn với các diễn biến của môi trường xung quanh khi các em 
nhìn thấy. Vì vậy, đối với lứa tuổi này, giáo viên và các bậc cha mẹ phải hết sức 
quan tâm, gẫn gũi với các em, phát hiện những biểu hiện lệch lạc, chia sẻ kịp thời 
những vướng mắc của các em, dạy cho các em biết phân biệt cái đúng, cái sai, 
làm theo cái đúng, ủng hộ cái đúng, nhắc nhở các em hành động theo chuẩn mực 
đạo đức và thói quen đạo đức, phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo 
của các em, tăng cường khả năng làm việc theo nhóm, vận dụng kiến thức vào 
thực tiễn, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho các em. Giáo dục kĩ năng sống 
cho các em là một vấn đề cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, phụ 
huynh và các tổ chức hoạt động Đội trong nhà trường, địa phương. Giáo dục kĩ 
năng sống là một chương trình giáo dục hết sức cần thiết với các em học sinh. 4
 Phần II
 NỘI DUNG
 Chương I
 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
 1. Cơ sở khoa học của đề tài
 1.1. Căn cứ vào mục tiêu Giáo dục Tiểu học
 Giáo dục Tiểu học nhằm giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu cho 
sự phát triển những nhiệm vụ lâu dài về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các 
kĩ năng cơ bản cho HS tiếp tục học Trung học cơ sở. 
 1.2. Căn cứ vào nhiệm vụ năm học
 Căn cứ Quyết định số 2865/QĐ-UBND ngày 12/8/2022 của UBND Thành 
phố Hà Nội về việc ban hành Khung kế hoạch thời gian năm học 2022-2023 đối 
với giáo dục mầm non, giáo dục phổ thông và giáo dục thường xuyên; Căn cứ Dự 
thảo hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2022-2023 ngày 12/8/2022 của Sở 
GDĐT-GDPT; Phòng GD&ĐT huyện dự thảo hướng dẫn các trường tiểu học trên 
địa bàn huyện thực hiện nhiệm vụ năm học 2022-2023 đối với cấp Tiểu học .
 Căn cứ Công văn số 3535/BGDĐT-GDTH ngày 19/8/2019 về hướng dẫn thực 
hiện nội dung Hoạt động trải nghiệm ở cấp tiểu học.
 Trong năm học này nhiệm vụ được nhấn mạnh hơn cả đó là: Năm học 2022-
2023, ngành Giáo dục tiếp tục tăng cường quán triệt thực hiện các chủ trương, 
đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước về đổi mới giáo dục tiểu học và tiếp 
tục thực hiện đảm bảo an toàn trường học trong phòng, chống dịch bệnh, thực 
hiện mục tiêu kiên trì chất lượng giáo dục, ngành Giáo dục Thanh Trì xác định 
chủ đề là “Đoàn kết, nỗ lực vượt khó khăn, đổi mới sáng tạo, củng cố, nâng cao 
chất lượng các hoạt động giáo dục và đào tạo”.
 1.3. Căn cứ vào đặc điểm tâm - sinh lý của HS lớp 3A6 
 - Tri giác phát triển nhanh và dần hoàn thiện. 
 - Tư duy trừu tượng và khả năng khái quát vấn đề dần hoàn thiện.
 - Khả năng ngôn ngữ phát triển hơn hẳn so với giai đoạn trước.
 2. Vai trò của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 3A6
 Trẻ em như một tờ giấy trắng, những gì được vẽ bên trong tờ giấy trắng đó 
sẽ tồn tại với trẻ đến suốt đời. Chúng ta vẽ thái độ, trẻ sẽ được thái độ. Chúng ta 
vẽ nhân cách, trẻ sẽ hình thành nhân cách. Tiểu học là khoảng thời gian tốt nhất 
để vẽ nên con người của trẻ, bởi đó là lứa tuổi trẻ mê khám phá và dễ tiếp thu nhất 
trong đời. Giáo dục kỹ năng sống ở bậc tiểu học không chỉ giúp trẻ hình thành 6
Nhà trường đã giáo dục và đào tạo hàng vạn học sinh tốt nghiệp và hoàn thành 
Chương trình tiểu học. Đội ngũ giáo viên ngày càng đông đảo, có năng lực, trình 
độ chuyên môn vững vàng, luôn gương mẫu chấp hành tốt mọi chủ trương, chính 
sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thực hiện nghiêm túc quy chế dân chủ và 
quy chế chuyên môn; tâm huyết, nhiệt tình và trách nhiệm. Từ năm 2010 đến nay 
đã nhà trường đã có rất nhiều giáo viên đạt danh hiệu giáo viên dạy giỏi cấp Huyện 
và Thành phố, gần 56 giáo viên đạt danh hiệu Chiến sĩ thi đua cấp cơ sở. Nhiều học 
sinh đạt giải cấp Huyện, 14 học sinh đạt giải cấp Thành phố, 04 học sinh đạt cấp 
Quốc gia. Đạt nhiều giải cao trong các hội thi, hội diễn văn nghệ, thể dục thể thao 
do Huyện và Thành phố tổ chức. Tự hào hơn là nhiều năm liền nhà trường đạt danh 
hiệu Tập thể Lao động xuất sắc, được Chủ tịch UBND thành phố tặng Bằng khen; 
Đạt danh hiệu trường tiên tiến về thể dục thể thao, Thư viện đạt danh hiệu Tiên 
tiến. Chi bộ Đảng liên tục đạt trong sạch vững mạnh, Hoàn thành Tốt nhiệm vụ. 
Các tổ chức đoàn thể như Công đoàn, Chi đoàn và Liên đội nhà trường liên tục đạt 
danh hiệu vững mạnh xuất sắc, được Liên đoàn Lao động huyện, thành phố, Hội 
đồng Đội huyện, thành phố tặng nhiều Giấy khen, Bằng khen.
 2. Thực trạng việc dạy và học của nhà trường 
 2.1. Thuận lợi
 - BGH nhà trường hướng dẫn GV xây dựng kế hoạch cụ thể ở từng khối lớp 
theo các văn bản chỉ đạo của các cấp. 
 - Trong thời gian hè giáo viên khối 3 tập huấn thay sách đầy đủ, có chất 
lượng; BGH tổ chức các chuyên đề, tập huấn các kĩ năng dạy học.
 - Cơ sở vật chất của nhà trường ngày được quan tâm đầu tư. Nhà trường luôn 
lắng nghe những ý kiến, những băn khoăn của giáo viên và phụ huynh học sinh 
để từ đó có hướng tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc của cả trường nhất là 
khối 3.
 - GV trong khối nhiệt tình, năng động, tâm huyết với nghề, có trình độ 
chuyên môn vững vàng, luôn học hỏi để từng bước hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ 
được giao.
 - Ban đại diện PHHS toàn trường quan tâm và ủng hộ việc thực hiện chương 
trình giáo dục đề ra. 
 2.2. Khó khăn
 *Với giáo viên 
 - Giáo viên chưa nắm hết bản chất, nội dung, vai trò của giáo dục kĩ năng 
sống đối với học sinh tiểu học. Giáo viên còn mơ hồ trong việc giáo dục kĩ năng 8
 Như vậy, qua bảng số liệu trên việc quan tâm đến công tác giáo dục kĩ năng 
sống cho học sinh đạt được mục tiêu giáo dục toàn diện là việc làm rất thiết. Mà 
việc hình thành cho học sinh kĩ năng sống là nhiệm vụ của gia đình, nhà trường 
và xã hội. Đối với học sinh tiểu học, vai trò của nhà trường trong việc giáo dục kĩ 
năng sống cho học sinh là vô cùng quan trọng. 
 Vì vậy, để nâng cao hiệu quả giáo dục kĩ năng sống cho học sinh vai trò của 
người giáo viên chủ nhiệm là quyết định. Chính vì vậy tôi đã tìm tòi, nghiên cứu, 
vận dụng một số giải pháp “Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh lớp 3A6 trường 
tiểu học Thanh Liệt”, cụ thể tôi chú trọng vào 5 giải pháp sau: 
 Giải pháp 1: Nghiên cứu kĩ chương trình, phân loại kĩ năng sống, phân 
nhóm học sinh theo từng kỹ năng sống.
 Giải pháp 2: Làm tốt công tác bồi dưỡng, tuyên truyền nhằm nâng cao 
nhận thức về vai trò của giáo dục kĩ năng sống cho bản thân, phụ huynh của 
lớp phụ trách.
 Giải pháp 3: Lồng ghép giáo dục kỹ năng sống thông qua các môn học.
 Giải pháp 4: Tổ chức có hiệu quả trong các hoạt động phong trào của 
nhà trường.
 Giải pháp 5: Phối hợp chặt chẽ với giáo viên bộ môn và gia đình để giáo 
dục kĩ năng sống cho học sinh.
 Chương III
 MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÁO DỤC KĨ NĂNG SỐNG 
 CHO HỌC SINH LỚP 3A6 TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH LIỆT
 Việc giáo dục kỹ năng sống trong nhà trường được thực hiện thông qua dạy 
học các môn học và tổ chức các hoạt động giáo dục nhưng không phải là lồng 
ghép, tích hợp thêm kĩ năng sống vào nội dung các môn học và hoạt động giáo 
dục; mà theo một cách tiếp cận mới, đó là sử dụng các phương pháp và kỹ thuật 
dạy học tích cực để tạo điều kiện, cơ hội cho học sinh được thực hành, trải nghiệm 
KNS. Với cách tiếp cận này, sẽ không làm nặng nề, quá tải thêm nội dung các 
môn học và hoạt động giáo dục; mà ngược lại, còn làm cho giờ học và hoạt động 
giáo dục trở nên nhẹ nhàng hơn, thiết thực và bổ ích hơn đối với học sinh. Vì vậy, 
người giáo viên cần phải nắm được nội dung giáo dục kĩ năng sống cho học sinh 
trong nhà trường. (Giáo dục kĩ năng sống - Tài liệu dành cho giáo viên lớp 3, trang 27.)
 Giải pháp 1: Nghiên cứu kĩ chương trình, phân loại kĩ năng sống, phân 
nhóm học sinh theo từng kỹ năng sống
 Khi tham gia vào bất kỳ hoạt động nào phục vụ cho cuộc sống đều đòi hỏi 
chúng ta phải có những kỹ năng tương ứng. Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh 
là nhằm giúp các em rèn luyện kĩ năng ứng xử thân thiện trong mọi tình huống; 
thói quen và kĩ năng làm việc theo nhóm, kĩ năng hoạt động xã hội; Giáo dục cho 10
 Dựa vào tâm lí lứa tuổi, đối với học sinh lớp 3A6, kĩ năng sống cần rèn luyện 
đó là:
 Kĩ năng tự phục vụ.
 Kĩ năng giao tiếp.
 Kĩ phòng tránh tai nạn thương tích.
 Kĩ năng đảm nhận trách nhiệm.
 Kĩ năng quản lí thời gian.
 Kĩ năng hợp tác.} (Bài tập thực hành kĩ năng sống 3)
 Giải pháp 2: Làm tốt công tác bồi dưỡng, tuyên truyền nhằm nâng cao 
nhận thức về vai trò của giáo dục kĩ năng sống cho bản thân, phụ huynh của 
lớp phụ trách
 Muốn giáo dục kĩ năng sống cho học sinh có hiệu quả, trước hết bản thân 
giáo viên phải hiểu và nắm vững vai trò của giáo dục kĩ năng sống với học sinh 
tiểu học. Vì vậy, khi nhà trường triển khai các đợt tập huấn, bản thân tôi tích cực 
tham gia học tập, bên cạnh đó tôi đã không ngừng tự tìm tòi nghiên cứu tài liệu, 
dự giờ để học hỏi các đồng nghiệp về giáo dục kĩ năng sống cho học sinh và tự 
nhận thức về giáo dục kĩ năng sống đối với học sinh tiểu học là vô cùng quan 
trọng. Chính vì sự tự học, tự bồi dưỡng như vậy, bản thân tôi tự nhận thấy rằng 
việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh không phải tự một mình làm được mà 
phải có phối hợp với phụ huynh học sinh lớp phụ trách. Vì vậy, tôi đã tuyên truyền 
về tầm quan trọng của việc giáo dục kĩ năng sống giúp cho các bậc phụ huynh 
nâng cao được nhận thức để cùng phối hợp với giáo viên giáo dục các em đạt kết 
quả tốt nhất.
 Đầu năm học, tôi nghiên các tài liệu rèn kĩ năng sống cho học sinh Tiểu học, 
do Bộ Giáo dục - Đào tạo triển khai, qua đó giúp tôi hiểu được rằng chương trình 
học chính khoá thường cho trẻ tiếp xúc từ từ với các kiến thức văn hoá trong suốt 
năm học, còn thực tế học sinh sẽ học tốt nhất khi có được cách tiếp cận một cách 
cân bằng, biết cách phát triển các kĩ năng nhận thức, cảm xúc và xã hội. Vì thế, 
khi học sinh tiếp thu được những kĩ năng giao tiếp xã hội và các hành vi ứng xử 
cơ bản trong nhóm bạn, thì các em sẽ nhanh chóng sẵn sàng và có khả năng tập 
trung vào việc học văn hoá một cách tốt nhất.
 - Trong buổi họp phụ huynh đầu năm học của lớp, tôi chia sẻ cho phụ huynh 
hiểu được các phương pháp rèn cho các em học ở nhà và đã triển khai cách đánh 
giá học sinh tiểu học theo thông tư 27 vì trong thông tư có cách đánh giá phẩm 
chất, năng lực để phụ huynh cùng kết hợp theo dõi đánh giá về con em mình.
 - Trước khi hội nghị phụ huynh đầu năm, tôi đã tìm hiểu, sưu tầm tài liệu để 
trao đổi cùng với phụ huynh về một số kỹ năng sống cơ bản cần rèn luyện cho 
học sinh. 12
 - Bản thân tôi tự nhận thấy, khi đi sâu nghiên cứu giáo dục kĩ năng sống cho 
học sinh thì cần phải kiên trì, tâm huyết, dành nhiều thời gian cho công việc thì 
mới có kết quả như mong muốn. Vì giáo dục kĩ năng sống đóng một vai trò vô 
cùng quan trọng đối với việc hình thành phát triển con người toàn diện.
 + Nâng cao nhận thức cho phụ huynh để phụ huynh thấy được tầm quan 
trọng của việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh. Chính sự thay đổi về nhận 
thức mà các bậc phụ huynh đã đồng tình ủng hộ và quan tâm đến hướng dẫn tập 
thói quen cho con em mình.
 + Học sinh chuyển biến rõ rệt về nề nếp, vệ sinh cá nhân, ý thức chấp hành, 
lễ phép chào hỏi, vui chơi an toàn, thân thiện tự tin, tất cả học sinh lớp tôi chủ 
nhiệm mạnh dạn tham gia học tập vui chơi
 Giải pháp 3: Lồng ghép giáo dục kỹ năng sống thông qua các môn học
 Để giáo dục kĩ năng sống cho học sinh đạt hiệu quả, ngoài việc thực hiện kế 
hoạch hoạt động theo chỉ đạo của nhà trường, tôi đặc biệt quan tâm đến việc dạy 
lồng ghép giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua các môn học trong trường. 
Đây là việc làm mà không phải giáo viên nào cũng quan tâm. Giáo dục kĩ năng 
sống cho học sinh lớp 3A6 thông qua các môn học được đưa vào mục tiêu cụ thể 
từng môn học, bài học mà tập trung nhiều nhất là môn Tiếng Việt, môn Đạo đức 
và môn Tự nhiên và Xã hội. Bản thân tôi đã chú ý từ khâu soạn bài, tôi đã nghiên 
cứu kĩ nội dung từng bài học và chọn nội dung giáo dục kỹ năng sống phù hợp để 
đưa vào từng hoạt động trong bài dạy.
 a) Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh thông qua môn Đạo đức
 Nội dung môn đạo đức chứa nhiều nội dung liên quan đến kĩ năng sống như 
kĩ năng giao tiếp, kĩ năng bày tỏ ý kiến, kĩ năng tự phục vụ và quản lí thời 
gian.Vì vậy, bất cứ nội dung bài đạo đức nào cũng hàm chứa những hành vi 
đạo đức giáo dục hướng tới hành vi chuẩn mực, thói quen của học sinh.
 Khi dạy môn đạo đức, tôi vận dụng các phương pháp đặc trưng của bộ môn 
như bày tỏ ý kiến đồng ý hay không đồng ý, phương pháp sắm vai xử lí tình huống 
hoặc thảo luận nhóm Tạo cơ hội cho học sinh tham gia thực hành, trải nghiệm 
nhiều kĩ năng sống phù hợp với lứa tuổi của trẻ. Qua bài học, các em biết cư xử 
đúng đắn như biết yêu thương, quan tâm chăm sóc ông bà; biết đoàn kết với bạn 
bè trong nước và bạn bè Quốc tế; biết quan tâm, giúp đỡ hàng xóm láng giềng; 
biết giữ gìn và bảo vệ tài sản của công, phân biệt được những việc nên làm, những 
việc không nên làm,chia sẻ vui buồn với bạn bè
 Qua môn Đạo đức còn rèn cho học sinh kĩ năng biết giữ lời hứa, đảm nhận 
trách nhiệm về việc làm của mình, kỹ năng tự phục vụ bản thân không phụ thuộc