Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp khi tổ chức hoạt động thực hành và trải nghiệm Toán học trong dạy học Toán 10 tại trường THPT Nguyễn Duy Trinh

 MỤC LỤC 
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................ 1 
PHẦN II: NỘI DUNG ............................................................................................ 2 
I. CƠ SỞ KHOA HỌC ........................................................................................... 2 
1. Cơ sở lý luận ...................................................................................................... 2 
1.1. Dạy học trải nghiệm ........................................................................................ 2 
1.2. Hoạt động trải nghiệm ..................................................................................... 3 
1.3.1. Luyện tập...................................................................................................... 5 
1.3.2. Ôn tập ........................................................................................................... 5 
1.3.3. Công tác độc lập ........................................................................................... 6 
1.4. Sự hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của HS qua hoạt động thực 
hành và trải nghiệm ................................................................................................ 6 
2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................... 7 
2.1. Sự cần thiết tổ chức hoạt động thực hành và trải nghiệm cho HS THPT .......... 7 
2.1.1. Xuất phát từ nhu cầu và định hướng đổi mới PP dạy học ở trường THPT .... 7 
2.1.2. Xuất phát từ những khó khăn và hạn chế trong việc tổ chức các hoạt động 
thực hành và trải nghiệm Toán học trong dạy học Toán 10 THPT .......................... 8 
2.2. Những thuận lợi và khó khăn khi tổ chức các hoạt động thực hành và trải 
nghiệm cho HS THPT Nguyễn Duy Trinh ............................................................. 9 
2.2.1. Thuận lợi ...................................................................................................... 9 
2.2.2. Khó khăn ...................................................................................................... 9 
II. THỰC TRẠNG ............................................................................................... 10 
1. Thực trạng chung khi tổ chức các hoạt động thực hành và trải nghiệm Toán học 
trong dạy học Toán 10 THPT ............................................................................... 10 
1.1. Nội dung khảo sát .......................................................................................... 10 
1.2. Kết quả khảo sát ............................................................................................ 10 
2. Thực trạng việc tổ chức các hoạt động thực hành và trải nghiệm Toán học trong 
dạy học Toán 10 tại trường THPT Nguyễn Duy Trinh ......................................... 12 
2.1. Thực trạng giảng dạy môn Toán 10 của GV tại trường THPT Nguyễn Duy 
Trinh theo PP tổ chức các hoạt động thực hành và trải nghiệm ............................ 12 
 2 
1. Dạy học theo dự án các chủ đề Toán học .......................................................... 23 
2. Dạy học chủ đề Toán theo định hướng giáo dục STEM .................................... 29 
3. Tổ chức tiết dạy trải nghiệm môn Toán 10 trong CT GDPT 2018 .................... 34 
4. Tổ chức trò chơi ............................................................................................... 38 
V. KẾT QUẢ TRIỂN KHAI ................................................................................ 40 
PHẦN III: KẾT LUẬN ........................................................................................ 52 
1. Quy trình nghiên cứu ........................................................................................ 52 
2. Ý nghĩa của đề tài ............................................................................................. 52 
3. Kiến nghị .......................................................................................................... 52 
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 54 
 4 
 PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 
 Toán học ngày càng có nhiều ứng dụng trong cuộc sống, những kiến thức và 
kỹ năng toán học cơ bản đã giúp con người giải quyết các vấn đề trong thực tế 
cuộc sống một cách có hệ thống và chính xác, góp phần thúc đẩy xã hội phát triển. 
Môn Toán ở trường phổ thông góp phần hình thành và phát triển các phẩm chất 
chủ yếu, năng lực chung và năng lực toán học cho HS; phát triển kiến thức; kĩ năng 
then chốt và tạo cơ hội để HS được trải nghiệm, vận dụng Toán học vào thực tiễn; 
tạo lập sự kết nối giữa các ý tưởng Toán học, giữa Toán học với thực tiễn, giữa 
Toán học với các môn học và hoạt động giáo dục khác. 
 Ngày 27/3/2015 Thủ tướng chính phủ đã có quyết định số 404/QĐ-TTg về 
phê duyệt đề án đổi mới CT, SGK giáo dục phổ thông, trong đó nêu rõ “ CT mới, 
SGK mới đảm bảo tính tiếp nối, liên thông giữa các cấp học, các lớp học, giữa các 
môn học, chuyên đề học tập và HĐTN sáng tạo”. Ngày 19/01/2018 Bộ GD-ĐT 
đã công bố dự thảo CT môn học và hoạt động giáo dục của CT giáo dục phổ thông 
tổng thể. Trong đó, CT môn Toán chú trọng tính ứng dụng, gắn kết với thực tiễn 
hay các môn học, các hoạt động giáo dục khác, đặc biết với các môn học nhằm 
thực hiện giáo dục STEM, gắn với xu hướng phát triển hiện đại của kinh tế, khoa 
học, đời sống xã hội và những vấn đề có tính cấp thiết có tính toàn cầu (như biến 
đổi khí hậu, phát triển bền vững, giáo dục tài chính). Điều này còn được thể hiện 
qua các hoạt động thực hành và trải nghiệm trong giáo dục toán học với nhiều hình 
thức như: thực hiện những đề tài, dự án học tập về Toán, đặc biệt là những đề tài 
và dự án về ứng dụng toán học trong thực tiễn; tổ chức trò chơi Toán học, CLB 
toán học, diễn đàn, hội thảo, cuộc thi về Toán tạo cơ hội giúp HS vận dụng kiến 
thưc, kĩ năng và kinh nghiệm của bản thân vào thực tiễn một cách sáng tạo. 
 Hiện nay, theo lộ trình các trường THPT đang thực hiện CT GDPT 2018 đối 
với HS lớp 10. Hầu hết các GV đã được cập nhật và tập huấn về các PP giáo dục 
mới như: dạy học trải nghiệm, dạy học giải quyết vấn đề, dạy học theo nhóm, dạy 
học dự án, tập huấn về việc tổ chức các hoạt động thực hành và trải nghiệm. Tuy 
nhiên, việc dạy trên lớp còn mang nặng tính truyền đạt kiến thức theo một chiều, 
chưa được tổ chức thực tế trong giờ học hay trong nhà trường hoặc có tổ chức 
nhưng không thường xuyên các hoạt động thực hành và trải nghiệm. 
 Từ những lí do đó, chúng tôi đã chọn đề tài “Một số giải pháp khi tổ chức 
hoạt động thực hành và trải nghiệm Toán học trong dạy học Toán 10 tại 
trường THPT Nguyễn Duy Trinh” mà bản thân đã thực hiện khá hiệu quả tại 
trường THPT Nguyễn Duy Trinh trong HKI và nửa đầu HKII năm học 2022-2023. 
 1 
Việc hướng dẫn HS lập sơ đồ tư duy cho một chủ đề kiến thức là một hình thức 
dạy học trải nghiệm nhằm củng cố kiến thức đã học. Qua đó, HS hình thành tư duy 
hệ thống, toàn diện trong cách nhìn nhận và giải quyết vấn đề. Hình thức này có 
thể áp dụng hiệu quả trong các tiết luyện tập, ôn tập, tổng kết kiến thức. 
 Một số trò chơi trong lớp 
 Việc sử dụng trò chơi trong dạy học cũng là một hình thức trải nghiệm giúp 
HS tăng hứng thú trong việc tiếp thu và ứng dụng kiến thức mới trong giải quyết 
vấn đề. Có thể sử dụng một số trò chơi như: Ai là triệu phú, vòng quay may mắn, 
Ô chữ bí mật, Vượt chướng ngại vật.Nếu trong dạy học, GV sử dụng hình thức 
trò chơi một cách hợp lý thì sẽ góp phần giúp HS tránh căng thẳng, đồng thời phát 
triển tư duy sáng tạo và óc thẩm mỹ. 
 - Dạy học trải nghiệm ngoài lớp: Hiện nay việc dạy học không còn bó hẹp 
trong phạm vi lớp học mà được mở rộng sang nhiều không gian khác với nhiều 
hình thức phong phú: CLB, vận dụng toán học vào thực tiễn, Qua đó, HS vừa 
luyện tập kiến thức, vừa củng cố kỹ năng môn học và các kỹ năng cần thiết khác. 
Những trò chơi vận động ngoài lớp học ngoài việc củng cố, khắc sâu kiến thức, 
còn khiến HS vận động tăng cường thể chất, năng động và rèn luyện các kỹ năng 
cần thiết khác của bản thân. 
 Như vậy có thể thấy rằng, dù dạy học trải nghiệm trong lớp học hay ngoài 
lớp học đều nhằm mục tiêu là hình thành kiến thức mới, củng cố kiến thức, kiểm 
tra đánh giá. Dạy học trải nghiệm giúp HS có cách tiếp cận kiến thức mới, biết 
cách vận dụng chúng để giải quyết các bài toán thực tiễn. 
1.2. Hoạt động trải nghiệm 
 HĐTN là hoạt động giáo dục trong đó từng HS được trực tiếp hoạt động 
thực tiễn trong nhà trường hoặc trong xã hội dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà 
giáo dục, qua đó phát triển đạo đức, tình cảm, các kỹ năng và tích lũy kinh nghiệm 
riêng của cá nhân. Bên cạnh HĐTN chung, ở từng môn học cũng có các HĐTN 
mang tính đặc thù, đặc trưng riêng của môn học góp phần hình thành và phát triển 
các năng lực chuyên biệt cho từng đối tượng HS. 
 Các sản phẩm của HĐTN: Vì dạy học trải nghiệm có những hình thức khác 
nhau qua đó sản phẩm của dạy học trải nghiệm cũng khác nhau. Trên lớp học sản 
phẩm có thể là các mô hình, lời giải cho các bài toán, bảng biểu được HS thiết 
lậpthể hiện sự tìm tòi và ứng dụng kiến thức. Ngoài lớp học, các vật dụng do HS 
chế tạo, sổ ghi chépSản phẩm có thể là tinh thần, thái độ học tập của HS, những 
năng lực được hình thành và phát triển trong quá trình học tập qua trải nghiệm. 
 Các giai đoạn thiết kế HĐTN 
 Giai đoạn 1: Xác định chủ đề trải nghiệm-Đặt tên chủ đề 
 3 
 Bước 5: Vận dụng trong các tình huống mới (nếu có) 
 Từ những hiểu biết về kiến thức liên quan, những khái niệm mới đã được 
làm sáng tỏ và quy trình thực hành đã được xây dựng ở giai đoạn 3, HS tiến hành 
luyện tập, thực hành chủ động dưới sự hướng dẫn của GV. Kết thúc quá trình 
luyện tập, HS được củng cố kiến thức và phát triển kỹ năng mới, qua đó hình thành 
kinh nghiệm mới cho bản thân. 
 Bước 6: Đánh giá 
 GV có thể căn cứ vào kiến thức môn học, bài học thu được để đánh giá HS 
về kiến thức; Căn cứ vào những biểu hiện của HS trong quá trình tổ chức trải 
nghiệm của HS để đánh giá kỹ năng. 
1.3. Hoạt động thực hành 
 Thực hành là việc vận dụng những kiến thức lý luận được học vào một ngữ 
cảnh khác, hoặc vận dụng để thực hiện nhiệm nào đó của thực tiễn. 
 Các hình thức tổ chức hoạt động thực hành 
1.3.1. Luyện tập 
 Luyện tập xét trên tư cách là PP dạy học dưới sự chỉ dẫn của GV, HS thực 
hiện các thao tác lặp đi lặp lại nhiều lần những hành động nhất định trong những 
hoàn cảnh khác nhau nhằm hình thành và phát triển những kỹ năng, kỹ xảo. Luyện 
tập ngoài việc giúp HS hình thành và phát triển những kỹ năng, kỹ xảo cho môn 
học mà còn có những kỹ năng, kỹ xảo chung như tư duy logic, khái quát, tổng hợp, 
phân tích,Tất cả các môn học đều cần luyện tập, riêng đối với môn Toán thì 
luyện tập là bắt buộc. 
 Từ việc luyện tập HS có khả năng phân tích, đánh giá bài Toán ở các góc độ 
khác nhau, đưa ra các phương hướng xử lý khác nhau và tìm ra phương án tối ưu 
nhất. Có luyện tập HS mới có khả năng vận dụng các lý thuyết một cách thành thạo 
vào trong giải Toán, giúp HS thông hiểu và vận dụng lý thuyết Toán 
1.3.2. Ôn tập 
 Ôn tập là giúp HS mở rộng, đào sâu, khái quát hóa, hệ thống hóa tri thức đã 
học, nắm vững những kỹ năng, kỹ xảo đã được hình thành, phát triển trí nhớ, tư 
duy. Ôn tập có thể điều chỉnh, sửa chữa những sai lầm trong hệ thống tri thức của 
HS 
 Ôn tập cần thiết với tất cả các môn học. Đối với môn Toán, ôn tập là không 
thể thiếu. Kiến thức Toán rộng và có sự liên kết với nhau giữa các mạch kiến thức. 
Kiến thức lớp dưới làm nền tảng cho kiến thức cho lớp sau. Về tổ chức ôn tập 
Toán giúp HS có cái nhìn tổng quan về kiến thức, xây dựng mối quan hệ giữa các 
mạch kiến thức trong quá trình học để hiểu rõ bản chất của vấn đề. 
 5