Sáng kiến kinh nghiệm Một số giải pháp giúp học sinh Lớp 12 nâng cao năng lực giải bài toán liên quan đến đọc hiểu đồ thị của hàm số

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT NGUYỄN TRƯỜNG TỘ 
 ---------- 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
 ĐỀ TÀI: 
MỘT SỐ GIẢI PHÁP GIÚP HỌC SINH LỚP 12 
NÂNG CAO NĂNG LỰC GIẢI BÀI TOÁN LIÊN 
QUAN ĐẾN ĐỌC HIỂU ĐỒ THỊ CỦA HÀM SỐ 
 LĨNH VỰC: CHUYÊN MÔN TOÁN 
 Nhóm tác giả: 
 Nguyễn Thị Lệ Hằng 
 Trần Thị Anh Thơ 
 MỤC LỤC 
PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ ......................................................................................... 1 
1. Lí do chọn đề tài .................................................................................................. 1 
2. Mục đích nghiên cứu. ......................................................................................... 2 
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................... 2 
4. Giả thiết khoa học ............................................................................................... 2 
5. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu ....................................................................... 2 
6. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................3 
7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài................................................................3 
8. Đóng góp mới của đề tài.......................................................................................3 
PHẦN II. NỘI DUNG ............................................................................................. 4 
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN ............................................................................ 4 
1. Cơ sở lí luận của đề tài ........................................................................................ 4 
1.1.Một số vấn đề về năng lực ................................................................................ 4 
1.1.1. Khái niệm năng lực ....................................................................................... 4 
1.1.2. Các dạng năng lực ......................................................................................... 4 
1.1.3. Đặc điểm năng lực ......................................................................................... 5 
1.1.4. Cách để phát triển năng lực ........................................................................... 5 
1.2. Năng lực học tập .............................................................................................. 5 
1.2.1. Khái niệm năng lực học tập .......................................................................... 5 
1.2.2. Các nội dung phản ánh năng lực học tập ...................................................... 6 
CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ................................................ 7 
2.1.Cơ sở thực tiễn .................................................................................................. 7 
2.2. Đặc điểm tình hình học sinh trường THPT Nguyễn Trường Tộ. Vinh ........... 7 
2.3. Khảo sát thực trạng dạy học chủ đề đọc hiểu đồ thị hàm số ............................ 7 
2.31. Mục đích khảo sát ............................................................................................7 
2.3.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá........................................................7 
2.3.3. Đối tượng khảo sát...........................................................................................7 
2.3.4. Nội dung khảo sát............................................................................................7 
2.3.5. Kết quả khảo sát..............................................................................................8 
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SƯ PHẠM GÓP PHẦN NÂNG CAO NĂNG 
LỰC GIẢI BÀI TOÁN LIÊN QUAN ĐẾN ĐỌC HIỂU ĐỒ THỊ CỦA HÀM SỐ ... 9 
3.1. Các căn cứ và nguyên tắc để đề xuất giải pháp. ............................................. 9 
3.2. Một số biện pháp sư phạm góp phần nâng cao năng lực giải bài toán liên quan 
đến đọc hiểu đồ thị hàm số ...................................................................................... 10 
 PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 
 1. Lí do chọn đề tài 
 Trong những năm gần đây, thế giới chứng kiến những biến đổi sâu sắc về mọi 
mặt. Các cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ ba và lần thứ tư nối tiếp nhau ra đời, 
kinh tế tri thức phát triển mạnh đem lại cơ hội phát triển vượt bậc, đồng thời cũng 
đặt ra những thách thức không nhỏ đối với mỗi quốc gia, nhất là các quốc gia đang 
phát triển và chậm phát triển. Đổi mới giáo dục đã trở thành nhu cầu cấp thiết và 
xu thế mang tính toàn cầu. Đầu thế kỉ XXI nhiều nước có nền giáo dục phát triển 
đã chuyển hướng từ chương trình giáo dục coi trọng nội dung giáo dục sang 
chương trình giáo dục coi trọng phát triển năng lực người học. 
 Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI 
về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nêu rõ: "Tiếp tục đổi mới mạnh 
mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, 
sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ 
áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến 
khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát 
triển năng lực...." 
 Chương trình giáo dục phổ thông 2018 xây dựng theo định hướng phát triển 
phẩm chất và năng lực nhằm tạo môi trường học tập tốt, giúp học sinh phát triển 
hài hoà về thể chất và tinh thần. Từ đó giúp người học tích cực, tự tin, năng động 
và sáng tạo. Học sinh biết vận dụng các phương pháp học tập tích cực để phù hợp 
với thực tiễn học đi đôi với hành, biết chủ động trau dồi các tri thức và kỹ năng cần 
thiết, biết lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực sở trường của bản thân. 
Ngoài ra chương trình mới còn giúp học sinh rèn luyện, hình thành những phẩm 
chất tốt đẹp, có lối sống lành mạnh, trách nhiệm, cần cù sáng tạo để đáp ứng với xu 
thế đất nước trong thời đại mới, toàn cầu hoá 
 Như vậy, việc đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển 
năng lực là điều tất yếu. Với một trong những đặc trưng là dạy học thông qua tổ 
chức liên tiếp các hoạt động học tập, giúp học sinh tự khám phá những điều chưa 
biết chứ không thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn. Giáo viên là 
người tổ chức và chỉ đạo học sinh tiến hành các hoạt động học tập phát hiện kiến 
thức mới, vận dụng sáng tạo kiến thức đã biết vào các tình huống học tập hoặc tình 
huống thực tiễn... 
 Trong chương trình Toán 12, chương “Ứng dụng của đạo hàm để khảo sát 
và vẽ đề thị của hàm số” chiếm vị trí quan trọng bậc nhất vì nó được chiếm tỉ lệ 
điểm số cao nhất trong đề thi THPTQG môn Toán, với nhiều chủ đề như tính đơn 
điệu, cực trị, min- max, tiệm cận, sự tương giao giữa các đồ thịvà có đủ cả bốn 
mức độ nhận biết, thông hiểu, vận dụng thấp, vận dụng cao nên phù hợp với mọi 
đối tượng học sinh. Trong số những đến bài toán đọc hiểu đồ thị hàm số. Thế 
nhưng trong sách giáo khoa lại có rất ít những câu hỏi, bài tập dạng này. Vậy nên 
 1 quan đến đọc hiểu đồ thị hàm số. 
 5.2. Phạm vi nghiên cứu 
 - Về nội dung 
 Đề tài tập trung nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao năng lực 
giải các bài toán liên quan đến đọc hiểu đồ thị hàm số. 
 - Về thời gian: Tháng 9, tháng 10 năm 2022 
 6. Phương pháp nghiên cứu 
 - Phương pháp điều tra, phân tích. 
 - Phương pháp thống kê, xử lí số liệu 
 - Phương pháp nghiên cứu tài liệu 
 - Phương pháp thực nghiệm. 
 7. Những luận điểm cần bảo vệ của đề tài 
 Luận điểm 1: Năng lực có thể được hình thành do tư chất tự nhiên của cá 
 nhân. Tuy nhiên, năng lực của mỗi học sinh phần lớn được hình thành‚ bồi đắp 
 và có được qua quá trình học tập‚ rèn luyện tại cơ sở giáo dục, qua những trải 
 nghiệm thực tế, nỗ lực học hỏi, luyện tập, trau dồi kiến thức trong cuộc sống 
 thường ngày. 
 Luận điểm 2: Đề tài đã phát hiện được các nét chính về thực trạng của 
chương trình sách giáo khoa và nội dung kiểm tra đánh giá chủ đề hàm số của lớp 
12, cũng như thực trạng học tập của học sinh trường THPT Nguyễn Trường Tộ. 
Vinh. 
 Luận điểm 3: Các biện pháp nhằm nâng cao năng lực giải các bài toán liên 
quan đến đọc hiểu đồ thị hàm số. 
 8. Đóng góp mới của đề tài 
 Từ nhận thức của bản thân trên cơ sở thực tiễn chọn đề tài và các biện pháp 
triển khai đề tài, qua khảo sát thực tế việc tiếp thu của học sinh, tôi thấy đề tài đã 
đạt được một số kết quả cụ thể như sau: 
 - Luyện tập cho HS thói quen suy nghĩ, quan sát, lập luận để HS phát huy trí 
thông minh, óc sáng tạo, khả năng phân tích, tổng hợp, tư duy nhạy bén khi nhìn 
nhận một vấn đề. 
 - Tạo được động lực, tạo niềm tin cho học sinh để từ đó thúc đẩy các tích cực 
học tập, góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy cho bản thân nói riêng và kết quả 
giáo dục của nhà trường nói chung. 
 3 Năng lực chuyên môn và năng lực chung có mối quan hệ lẫn nhau, năng 
 lực chung là cơ sở hỗ trợ để đạt năng lực chuyên môn. Năng lực chuyên môn ở 
 một điều kiện thuận lợi nhất định lại tác động tới sự phát triển của năng lực 
 chung. 
 1.1.3. Đặc điểm năng lực 
 Năng lực có thể được hình thành do tư chất tự nhiên của cá nhân. Tuy 
 nhiên, năng lực phần lớn được hình thành‚ bồi đắp và có được qua quá trình học 
 tập‚ rèn luyện tại cơ sở giáo dục, công sở; qua những trải nghiệm thực tế, nỗ lực 
 học hỏi, luyện tập, trau dồi kiến thức trong cuộc sống thường ngày. 
 Mức độ năng lực là hoàn toàn khác nhau giữa mỗi người và phụ thuộc 
 vào vốn sống‚ sự tiếp thu kiến thức, sự hiểu biết trong từng lĩnh vực của từng cá 
 nhân. 
 Năng lực gắn liền với từng hoạt động cụ thể, được biểu hiện qua cách 
 giải quyết công việc‚ học tập, thực hiện nhiệm vụ của mỗi người. Năng lực của 
 một người khi trong các hoạt động là khả năng tự điều khiển, tự quản lý, tự điều 
 chỉnh ở mỗi cá nhân, và nó được hình thành trong quá trình sống cũng như giáo 
 dục của mỗi người. 
 Ngoài ra, năng lực cũng chịu sự chi phối‚ sự ảnh hưởng từ rất nhiều yếu 
 tố như: con người‚ gia đình, môi trường làm việc‚ môi trường giáo dục 
 1.1.4. Cách để phát triển năng lực 
 Để phát triển năng lực bản thân thì có nhiều cách, sau đây là một số 
 phương pháp để có thể cải thiện năng lực của bản thân hiệu quả nhất: 
 – Khi làm một việc nào đó, cần chuẩn bị trước các phương án có thể phát 
 sinh xảy ra. Từ đó, đưa ra các cách giải quyết sao cho phù hợp nhất, dần dần 
 việc đưa ra phương án đó sẽ tạo thành thói quen dù có phát sinh những việc gì 
 khó thì chúng ta cũng sẵn sàng xử lý. 
 – Luôn tập trung vào công việc đang phải xử lý, không để những tác 
 động xung quanh làm cho gián đoạn, ảnh hưởng tới công việc nhằm tạo ra hiệu 
 quả công việc tốt nhất. 
 – Tiếp xúc, học hỏi đa dạng trong nhiều môi trường khác nhau, không chỉ 
 học hỏi trên nhà trường mà còn trong thực tế, từ đó tạo nền móng vững chắc về 
 những kiến thức hỗ trợ phát triển năng lực. 
 1.2. Năng lực học tập 
 1.2.1. Khái niệm năng lực học tập 
 Theo Từ Điển tâm Lý học, năng lực học tập là loại năng lực đặc trưng được 
hình thành trong cuộc sống của cá nhân học sinh thể hiện ở những năng lực lĩnh 
hội thông tin khoa học, thực hiện hoạt động học tập, ghi nhớ tài liệu học tập, giải 
quyết nhiệm vụ, thực hiện những dạng kiểm tra học tập khác nhau và tự kiểm tra. 
 5 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 
 2.1. Cơ sở thực tiễn 
 Từ năm 2017 đến nay, các bài kiểm tra đánh giá, đề thi môn Toán được thực 
hiện theo hình thức trắc nghiệm khách quan. Khi làm bài dưới hình thức thi này, 
học sinh phải được học đầy đủ, toàn diện và không được bỏ qua bất cứ kiến thức 
cơ bản nào có trong chương trình. Các em cần chú ý đến cả những vấn đề mà trước 
đây không được đề cập trong đề tự luận, các dạng bài tập không có trong sách giáo 
khoa. Trong đề thi tốt nghiệp THPT có nhiều câu hỏi trắc nghiệm liên quan đến kĩ 
năng đọc hiểu đồ thị hàm số, các câu hỏi dạng này có đầy đủ ở các mức độ nhận 
biết, thông hiểu, vận dụng, vận dụng cao nên nó phù hợp với mọi đối tượng học 
sinh. Thế nhưng, sách giáo khoa, sách bài tập hiện hành cho lớp 12 vẫn đang là 
sách giáo khoa như trước đây, các bài tập ở dạng đọc hiểu đồ thị gần như là không 
có. 
 2.2. Đặc điểm tình hình học sinh trường THPT Nguyễn Trường Tộ-Vinh 
 Đối với đại đa số học sinh trường THPT Nguyễn Trường Tộ- Vinh , trình độ 
của các em là yếu, trung bình thì việc tự học và tự tìm tài liệu để học là rất yếu. 
Các em còn phụ thuộc vào việc giáo viên dạy như thế nào, dạy những gì, nguồn bài 
tập mà giáo viên đưa ra như thế nào. 
 2.3. Khảo sát thực trạng dạy học củ đề đọc hiểu đồ thị hàm số 
 2.3.1. Mục đích khảo sát 
 Để có cái nhìn đầy đủ, chính xác về thực trạng dạy học chủ đề khảo sát hàm số 
trong trường THPT, chúng tôi tiến hành điều tra, khảo sát. Chúng tôi đã phát phiếu 
khảo sát với đối tượng là 234 học sinh khối 12 của trường THPT Nguyễn Trường 
Tộ - Vinh và 74 giáo viên dạy Toán trên địa bàn tỉnh Nghệ An 
 2.3.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá 
Phương pháp được sử dụng để khảo sát là Trao đổi bằng bảng hỏi; với thang đánh 
giá 04 mức. 
 2.3.3. Đối tượng khảo sát: 
 GV, HS các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An 
 2.3.4. Nội dung khảo sát 
 Với GV chúng tôi đưa ra 4 câu hỏi như sau: 
 Câu 1: Thầy/Cô thấy tầm quan trọng của chủ đề đọc hiểu đồ thị hàm số như 
thế nào? 
 A. Rất quan trọng B. Quan trọng C. Ít quan trọng D. Không quan trọng 
 Câu 2: Thầy/Cô thấy bài toán liên quan đến đọc hiểu đồ thị hàm số có 
thường xuyên xuất hiện trong các đề kiểm tra, đề thi không? 
 7