Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp tạo hứng thú giúp học sinh Lớp 6 yêu thích phân môn Lịch sử theo hướng nâng cao hiệu quả bài học (bộ sách Kết nối tri thức)

 -2-
 CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
 Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
 BÁO CÁO SÁNG KIẾN
 1. Tên sáng kiến: Một số biện pháp tạo hứng thú giúp học sinh lớp 6 yêu 
thích phân môn Lịch sử theo hướng nâng cao hiệu quả bài học.
 2. Mô tả bản chất sáng kiến: 
 Môn Lịch sử lẽ ra là môn học rất hấp dẫn đối với đa số học sinh vì các em 
luôn có nhu cầu khám phá những gì mà nhân loại hay cha ông chúng ta đã trải qua 
trong tiến trình lịch sử, đồng thời bất kỳ một công dân của quốc gia nào cũng đều 
phải biết và hiểu lịch sử của đất nước mình, tổ tiên mình cũng như lịch sử các quốc 
gia khác trên thế giới. Lịch sử dân tộc Việt Nam là lịch sử đấu tranh dựng nước và 
giữ nước. Được học môn Lịch sử, học sinh mới biết được nguồn gốc dân tộc, biết 
những chiến công oanh liệt của các thế hệ ông cha trong công cuộc xây dựng và 
bảo vệ đất nước. Học lịch sử, học sinh sẽ được bồi đắp lòng yêu nước, tinh thần tự 
hào dân tộc. Từ đó cũng có ý chí, bản lĩnh và có mục tiêu rèn luyện phấn đấu. Cho 
nên có thể nói môn Lịch sử có vai trò quan trọng trong việc giáo dục thái độ, tư 
tưởng tình cảm và ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ trong hiện tại và tương lai. 
 Mặc dù có vai trò, chức năng, nhiệm vụ quan trọng trong giáo dục thế hệ trẻ 
nhưng hiện nay việc dạy học lịch sử chưa hoàn thành tốt vai trò của mình và một 
thực tế đáng buồn là học sinh không thích môn Lịch sử, xem nhẹ môn Lịch sử. Các 
em tiếp thu kiến thức một cách hời hợt, thiếu chính xác, thiếu hệ thống. Thực trạng 
này đã ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp đến kết quả học tập của học sinh. Do đó, rất 
cần tập trung nghiên cứu để tìm ra biện pháp tạo hứng thú học tập lịch sử cho học 
sinh, thông qua đó góp phần nâng cao hiệu quả bài học lịch sử trong nhà trường.
 Vì vậy làm thế nào để tạo cho học sinh hứng thú học lịch sử, có thái độ yêu 
thích môn học, có phương pháp học tập đúng đắn, đạt hiệu quả bài học cao nhất? 
Đó là câu hỏi mà giáo viên đứng lớp nào cũng quan tâm.
 Nhất là học sinh lớp 6, khi các em mới bước vào cấp THCS, còn khá lạ lẫm 
với thầy cô, phương pháp học tập mới. Vì vậy các em chưa thể thích ứng ngay 
được, để giúp các em có thể nhanh chóng hòa nhập, tạo niềm đam mê hứng thú cho 
các em đối với môn Lịch sử ngay từ những ngày đầu cấp học, bản thân tôi đã cố 
gắng tìm tòi, học hỏi, để có được những giờ dạy lịch sử sinh động nhằm từng bước 
gây hứng thú và khơi gợi niềm yêu thích của học sinh đối với môn học đầy tính 
nhân văn này. Vì vậy “Một số biện pháp tạo hứng thú giúp học sinh lớp 6 yêu 
thích phân môn Lịch sử theo hướng nâng cao hiệu quả bài học” là đề tài tôi lựa 
chọn để nghiên cứu.
 2.1. Các bước và cách thức thực hiện giải pháp:
 * Để thực hiện các giải pháp nêu trên, theo tôi cần phải:
 - Về phía giáo viên: 
 + Cần có sự đầu tư về bài giảng, cố gắng tạo nên tiết học sinh động, lôi cuốn 
các em vào học tập. Làm thế nào để học sinh đến với giờ học lịch sử bằng sự yêu 
thích, ham học hỏi, khám phá. Để làm được điều này, giáo viên khi lên lớp, ngoài -4-
 2.2. Phân tích tình trạng của giải pháp đã biết:
 Hiện nay, giáo viên đã cố gắng đổi mới phương pháp nhưng hiệu quả chưa 
cao là do:
 + Giáo viên chưa xác định đúng kiến thức trọng tâm của bài, chưa bám sách 
giáo khoa. Chưa bám sát chuẩn kiến thức kĩ năng và vận dụng linh hoạt các 
phương pháp, kĩ thuật tích cực nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo cho 
học sinh, chưa tạo ra tình huống tích cực để gây sự chú ý của học sinh trong việc 
tiếp thu nội dung kiến thức của bài học. 
 + Chưa phát huy tốt của các phương tiện dạy và học. Mặc dù hiện nay trong 
sách giáo khoa mới hệ thống kênh hình rất sinh động, đầy đủ hấp dẫn, các phòng 
học đã trang bị đầy đủ ti vi, tranh ảnh, tài liệu phục vụ cho dạy học rất nhiều nhưng 
một số giáo viên và học sinh chưa biết vận dụng và phát huy tối đa hiệu quả của 
chúng nên giờ học còn khô khan, cứng nhắc, chưa đủ sức tạo sự hấp dẫn, kích 
thích hứng thú cho học sinh.
 + Học sinh hợp tác chưa tốt trong học tập có thái độ coi nhẹ, không hứng thú 
khi học, các em chưa thực sự tích cực trong giờ học ở lớp cũng như học ở nhà nên 
có biểu hiện đối phó, làm bài sơ sài hoặc chép tài liệu, copy khi kiểm tra, thi cử 
hoặc là học theo kiểu “đọc chép”, “nghe ghi” thầy cô cho ghi chữ nào thì về học 
chữ đó, khi trả bài thì đọc y như những gì thầy cho ghi khi gặp câu hỏi cần suy 
luận thì không trả lời được. Đặc biệt là với học sinh lớp 6, qua một thời gian dạy 
học, tôi nhận thấy việc học lịch sử với các em không hoàn toàn mới nhưng có sự 
khác biệt nhất định so với các em khi còn học ở tiểu học. Lên lớp 6, nội dung học 
nhiều hơn, khó hơn, phương pháp dạy học cấp THCS cũng khác hơn. Sự thay đổi 
này không phải học sinh nào cũng thích nghi ngay được. Vả lại, các em còn quen 
với cách học ở tiểu học, chưa có sự đầu tư cho học tập, chưa có phương pháp cũng 
như động cơ học tập đúng đắn, không xác định được nội dung bài học thậm chí là 
không xác định được yêu cầu của giáo viên. Chính vì vậy dẫn đến các bài kiểm tra 
các em chưa có kết quả cao, các em chưa có sự hệ thống hóa kiến thức, chưa có 
khả năng phân tích, mở rộng vấn đề, liên hệ thực tiễn. Các em ngại đưa ra ý kiến 
trả lời không có trong sách giáo khoa, sợ trả lời sai. Nên không phát huy được năng 
lực tự học, chủ động, sáng tạo của học sinh.
 + Học sinh chưa tích cực trong học tập. Các em còn cho rằng đây là môn 
phụ, không cần đầu tư tìm hiểu. Bên cạnh đó, một số gia đình chưa quan tâm đến 
việc học của con em mình, khoán trắng cho nhà trường nên không quản lí được 
việc học của các em.
 Chính vì vậy ngay từ đầu năm học tôi đã có kế hoạch khảo sát học sinh để 
thấy rõ chất lượng và thái độ học tập của các em lớp 6 đối với môn học.
 Việc khảo sát ấy được thể hiện ở hai nội dung:
 + Thứ nhất là dò xem tâm lý của học sinh đam mê việc học sử như thế nào ở 
các mức độ: Thích - bình thường - không thích.
 + Thứ hai là đánh giá ở bài kiểm tra số 1.
 * Bảng 1: Kết quả của phép điều tra học sinh với câu hỏi em thích học môn 
lịch sử ở mức độ nào như sau: -6-
sinh, nhằm tránh học sinh ngại soạn bài do câu hỏi có tính chất phức tạp, khó 
hiểu).
 - Phát huy năng khiếu của mỗi học sinh, cụ thể khuyến khích và giao nhiệm 
vụ học sinh diễn kịch, vẽ tranh sao cho phù hợp với mỗi bài dạy mới.
 - Giáo viên cho điểm thưởng, tuyên dương để khích lệ các em.
 b. Xây dựng tình huống khởi động hấp dẫn, thu hút
 Trong mỗi bài học, giáo viên có thể sử dụng các biện pháp sư phạm để kích 
thích động cơ học tập của học sinh đầu giờ học, trong suốt quá trình giải quyết vấn 
đề nhận thức. Nhưng quan trọng và có tác dụng trước tiên là kích thích sự chú ý, 
tính tò mò, nhu cầu học tập ngay từ đầu giờ học.
 Để làm được điều đó, khi bắt đầu bài học, giáo viên cần xây dựng một hoạt 
động khởi động, tạo tình huống học tập dựa trên việc huy động kiến thức, kinh 
nghiệm của bản thân học sinh có liên quan đến vấn đề của bài học nhằm làm bộc lộ 
cái học sinh đã biết, bổ khuyết những gì học sinh còn thiếu nhằm giúp các em nhận 
ra cái chưa biết và muốn biết thông qua hoạt động này; từ đó các em suy nghĩ và 
thể hiện những quan điểm của mình về vấn đề học tập.
 Một số cách khởi động mà bản thân thường sử dụng nhằm tạo hứng thú cho 
học sinh trong dạy học Lịch sử là: cho học sinh xem video, hình ảnh, bài hát, kể 
chuyện, ... liên quan đến bài học, tổ chức trò chơi như ô chữ, hộp quà bí mật, ..., tổ 
chức cho các em sắm vai, ... 
 Kết thúc hoạt động này, giáo viên không chốt nội dung kiến thức mà chỉ giúp 
học sinh phát biểu được vấn đề và chuyển sang các hoạt động học tập tiếp theo 
nhằm bổ sung những kiến thức, kĩ năng mới để tiếp tục hoàn thiện câu trả lời hoặc 
giải quyết được vấn đề học tập.
 Ví dụ: Bài 4: Nguồn gốc loài người giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh 
quan sát video clip về Lịch sử loài người và thảo luận một số vấn đề dưới đây:
 - Con người có nguồn gốc từ đâu? -8-
 Học sinh lớp 6.2 học tập theo nhóm
 * Sử dụng phương pháp đóng vai:
 Giáo viên đưa ra các chủ đề, chia nhóm, đưa ra tình huống và yêu cầu phân 
vai cho từng nhóm, bao gồm thời gian chuẩn bị, thời gian diễn của mỗi nhóm.
 Các nhóm được chia cùng nhau thảo luận về nhiệm vụ. Lần lượt từng nhóm 
diễn đóng vai theo thứ tự. Sau đó cả lớp thảo luận, đánh giá cách diễn, ứng xử, ý 
nghĩa của cách ứng xử. Cuối cùng giáo viên sẽ đưa ra định hướng về những kết 
luận đó phần nào đúng và chưa đúng giúp học sinh hiểu sâu hơn về giá trị nhân văn 
trong mỗi tình huống.
 Ví dụ: Khi dạy bài 16 “Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập trước 
thế kỉ X” Giáo viên có thể cho học sinh đóng vai thành các nhân vật như: Trưng 
Trắc, Trưng Nhị, Lý Bí, Bà Triệu, Phùng Hưng, Mai Thúc Loan Học sinh các 
nhóm cùng nhau thảo luận cách diễn, cách ứng xử và bài học rút ra cho từng nhân 
vật. Sau đó cả lớp thảo luận đánh giá cách diễn từng nhóm. Cuối cùng giáo viên 
kết luận và đánh giá.
 Học sinh lớp 6.1 với phần thi đóng vai nhân vật lịch sử -10-
 d. Tăng cường sáng tạo và sử dụng đồ dùng dạy học (ĐDDH), ứng dụng 
công nghệ thông tin nhằm khơi gợi hứng thú học tập ở học sinh:
 Tôi nghĩ rằng sử dụng đồ dùng dạy học (ĐDDH) là một trong những yếu tố 
mang lại thành công cho tiết dạy và học. Thứ nhất vì tâm lí của học sinh hiếu động 
tò mò, các em thích quan sát hình ảnh lạ, đẹp, hơn là những câu chữ hiện lên trên 
bảng, lúc này ĐDDH sẽ là hình ảnh trực quan sinh động giúp học sinh tiếp thu bài 
tốt hơn. Thứ hai, phương tiện - ĐDDH giảm nhẹ công việc của người giáo viên và 
giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách thuận lợi. Có được các phương tiện, đồ 
dùng dạy học, người giáo viên sẽ phát huy hết năng lực sáng tạo trong công tác 
giảng dạy, làm cho học sinh có sự hứng thú để khơi gợi sự tìm tòi, khám phá tri 
thức mới
 * Sử dụng hình ảnh minh họa, tranh ảnh: 
 Hình ảnh minh họa rất có giá trị trong học tập. Nó giúp học sinh có thể hình 
dung vấn đề rõ hơn, từ đó để lại ấn tượng sâu sắc trong trí nhớ các em, giúp có thể 
nhớ được lâu hơn. Đồng thời giúp học sinh không bị lạc lõng khi bắt gặp một hình 
ảnh nào đó mang tính lịch sử.
 Đối với những bài học có sẵn tranh vẽ trong SGK, tôi cho học sinh dựa vào 
đó vẽ lại vào giấy, tô màu phù hợp. Lên lớp, đến phần nội dung liên quan, tôi sẽ 
cho các em nhìn tranh nhưng lại trình bày sự kiện lịch sử có liên quan. Tuy bức vẽ 
không lạ với các em (vì giống với hình vẽ từ SGK) nhưng cách làm này đã gây sự 
thu hút không nhỏ đến học sinh. Vì được học sử, được khắc sâu nội dung bài học 
thông qua năng khiếu hội họa của chính mình. Những tiết học như thế, tôi nhận 
thấy các em vui hơn, phấn khởi hơn nhiều. Những tranh vẽ nghiêm túc đều đạt 
điểm cộng cho cột kiểm tra miệng. Ngoài ra tôi còn công bố với cả lớp về bức 
tranh đẹp nhất, cách trình bày ấn tượng nhất và cho điểm 10 tuyên dương.
 * Sử dụng các đoạn phim tư liệu lịch sử:
 Phim tư liệu là loại phim được xây dựng dựa trên hình ảnh hoặc những 
thước phim ghi lại diễn biến sự kiện lịch sử tại thời điểm mà nó diễn ra. Do vậy nó 
đảm bảo được tính chính xác, chân thực của quá khứ. Âm thanh, hình ảnh sinh 
động của phim tư liệu lịch sử (PTLLS) là phương tiện tác động đến thị giác, thính 
giác giúp cho quá trình thu nhận thông tin dễ dàng hơn. 
 Ví dụ: Bài 16 “Các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu giành độc lập trước thế kỉ X”
 Phần 1. Khởi nghĩa Hai Bà Trưng giáo viên có thể đưa đoạn phim “Trưng 
Nữ Vương”. 
 Phần 3. Khởi nghĩa Lí Bí và sự thành lập nước Vạn Xuân giáo viên có thể 
lồng ghép đoạn phim hoạt hình nói về khởi nghĩa Lí Bí là đoạn phim “Vạn Xuân 
Chiến Quốc” sẽ tạo hứng thú cho học sinh rất nhiều và xem phim học sinh có thể 
khắc sâu kiến thức không chỉ những kiến thức có trong sách giáo khoa mà còn có 
thể bổ sung thêm kiến thức bên ngoài. Những đoạn phim này trên mạng rất dễ tìm 
kiếm.
 Hay dạy bài 18 phần 2. Ngô Quyền và Chiến Thắng Bạch Đằng năm 938 
giáo viên có thể đưa đoạn phim “Đại chiến Bạch Đằng”. -12-
Văn Lang và tự nắm kiến thức theo sơ đồ. Và có thể dựa vào sơ đồ này để học sinh 
vẽ được sơ đồ nhà nước thời An Dương Vương. Từ đây học sinh có thể nêu nhận 
xét so sánh về tổ chức bộ máy nhà nước Văn Lang và Âu Lạc. Để hướng dẫn học 
sinh nắm kiến thức theo sơ đồ giáo viên có thể hỏi một số câu hỏi gợi ý 
như: “Đứng đầu nhà nước là ai”? “Giúp việc cho vua là ai”? “Dưới cấp trung 
ương là cấp nào”? Ai đứng đầu”?
 Kênh hình phong phú đa dạng như vậy đòi hỏi giáo viên phải sử dụng linh 
hoạt, sáng tạo, hướng dẫn học sinh về nhà tìm hiểu những nội dung đó để các em 
có biểu tượng ban đầu về sự kiện, hiện tượng, nhân vật lịch sử Thể hiện trong 
kênh hình. Tuy nhiên đây là việc khó khăn với học sinh. Nên giáo viên phải hướng 
dẫn cho học sinh quan sát.
 Thông thường kênh hình nói chung và hình vẽ tranh ảnh nói riêng được trình 
bày với tư cách là nguồn cung cấp thông tin, kiến thức được kèm theo câu hỏi để 
học sinh tự làm việc với sách giáo khoa dưới sự hướng dẫn của giáo viên. Nhằm 
rút ra những kiến thức lịch sử nhất định.
 Giáo viên hướng dẫn học sinh quan sát từ tổng thể đến chi tiết, kết hợp mô 
tả, phân tích, đàm thoại qua hệ thống câu hỏi gợi mở để học sinh tự rút ra những 
kết luận. Giáo viên có thể tổ chức cho các em làm việc cá nhân, theo nhóm hoặc cả 
lớp.
 Ví dụ: Khi xem bức tranh Kim tự tháp Ai Cập giáo viên giảng một số 
ý: “Kim tự tháp là một khối đá hình tháp, hàng ngàn người đã được huy động 
mang những tảng đá lớn từ dãy A – ráp tới sông Nil, hàng triệu tảng đá được ghè 
đẽo, mài nhẵn, chồng xếp lên nhau không có một loại vật liệu kết dính nào”. Sau 
đó giáo viên có thể hỏi:
 “Em có suy nghĩ gì qua công trình kiến trúc này?” học sinh sẽ nhận thức 
được đây là một công trình kiến trúc vĩ đại, thể hiện tài năng, năng lực của con 
người thời kì bấy giờ, và các em sẽ thêm thán phục và biết quý trọng những người 
đã làm ra nó.
 Ví dụ: Khi quan sát bức tranh hình 4 SGK sử 6 bài 7 “Ai Cập và Lưỡng Hà 
cổ đại” và đặt câu hỏi: “Em hãy miêu tả cảnh làm ruộng của người Ai Cập?”. Giáo 
viên có thể hướng dẫn học sinh quan sát: “Hàng dười từ trái sang phải người nông 
dân trồng các loại cây gì? Hàng trên từ phải sang trái người nông dân đang làm 
những việc gì?” học sinh sẽ tự miêu tả nhận xét được cảnh làm ruộng của người Ai 
cập cổ đại dưới sự hướng dẫn của giáo viên học sinh sẽ tự làm việc với sách giáo 
khoa.
 Bên cạnh kênh hình có sẵn trong Sách giáo khoa giáo viên có thể bổ sung 
thêm một số hình ảnh từ phòng thiết bị của nhà trường hoặc nếu dạy máy chiếu thì 
rất thuận tiện.
 * Học sinh tự học thông qua hoạt động ngoại khóa như thi kể chuyện lịch 
sử, đóng kịch lịch sử
 Lịch sử với tư cách là một môn khoa học có vai trò quan trọng trong việc 
giáo dục học sinh không chỉ lòng yêu nước, lòng biết ơn, mà còn giáo dục học sinh 
tình cảm yêu ghét, yêu cái đẹp, yêu lao động, căm thù quân xâm lược. Những câu 
chuyện lịch sử phù hợp với cách tổ chức dạy học phù hợp có tác dụng rất to lớn