Sáng kiến kinh nghiệm Một số Biện pháp nhằm giúp học sinh Lớp 5 nâng cao chất lượng bài Vẽ biểu cảm

 MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ..........................................................................................1
PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ ........................................................................3
1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................3
2. Cơ sở thực tiễn.....................................................................................................3
a. Ưu điểm:...............................................................................................................4
b. Tồn tại..................................................................................................................5
c. Nguyên nhân. .......................................................................................................5
PHẦN III: MỘT SỐ BIỆN PHÁP NHẰM GIÚP HỌC SINH LỚP 5 NÂNG 
CAO CHẤT LƯỢNG BÀI VẼ BIỂU CẢM..........................................................7
Biện pháp 1. Giúp các em hiểu và nắm chắc quy trình vẽ biểu cảm. .................7
Biện pháp 2. Khơi gợi lòng ham thích vẽ biểu cảm đồ vật bằng hệ thống câu 
hỏi kích thích học sinh, thay đổi suy nghĩ về cách học cho học sinh.................11
Biện pháp 3. Rèn cho học sinh thói quen quan sát trước khi vẽ và rèn luyện 
kỹ năng vẽ biểu cảm ..............................................................................................12
Biện pháp 4. Chuẩn bị và tổ chức hoạt động học tập hiệu quả.........................15
Biện pháp 5. Tạo không khí sôi động trong hoạt động trưng bày, nhận xét bài 
vẽ. ............................................................................................................................18
PHẦN IV. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ....................................................21
1. Kết luận của sáng kiến ......................................................................................21
2. Khuyến nghị.......................................................................................................21
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................23 2. Thời gian nghiên cứu:
 Từ tháng 9 năm 2022 đến tháng 5 năm 2023.
 3. Đối tượng:
 Đối tượng nghiên cứu: “Một số Biện pháp nhằm giúp học sinh lớp 5 nâng cao 
chất lượng bài vẽ biểu cảm.” để tự tin thể hiện chủ đề 11 – Vẽ biểu cảm đồ vật 
 Đối tượng khảo sát và thực nghiệm: Giáo viên và học sinh khối 5 trong trường 
tiểu học Thanh Liệt
 4. Phạm vi nghiên cứu 
- Phạm vi nghiên cứu: Trường Tiểu học Thanh Liệt.
 2 Theo chương trình Mĩ thuật hiện hành, quy trình vẽ biểu cảm có thể áp dụng cho 
chủ đề vào khối lớp:
 Chủ đề 10: Tĩnh vật. Lớp 4
 Chủ đề 11: Vẽ biểu cảm các đồ vật. Lớp 5 
 Bảng điều tra đánh giá kết quả theo phương pháp cũ:
 Trong những năm học qua bản thân tôi đã và đang giảng dạy phân môn Mĩ 
thuật ở các lớp của cấp tiểu học. Khi tôi giảng dạy quy trình vẽ biểu cảm thì tôi 
luôn trăn trở suy nghĩ vì sao các con đã được làm quen ở các lớp trước - lớp 4, 
cùng với những kiến thức tôi đã truyền đạt với hết khả năng của mình rồi mà tại 
sao bài vẽ của các em vẫn chưa đạt được kết quả như tôi mong đợi! Để tìm hiểu 
cho những trăn trở đó tôi đã làm một khảo sát ban đầu ở các khối lớp 5, tôi thấy 
chất lượng như sau:
 Tự tin thể hiện, thể hiện Vẽ rập khuôn, thiếu tự 
 Khối lớp/ TSHS được cảm xúc, hoàn thành tin, chưa hoàn thành bài 
 năm học được đánh bài tại lớp tại lớp
 giá
 SL % SL %
 5
 275 83 30,2 192 69,8
(2020- 2021)
 a. Ưu điểm:
 - Từ thực tế giảng dạy tôi thấy: Các em rất yêu thích Mĩ thuật, nhất là các 
bài vẽ biểu cảm về chân dung hay tĩnh vật các em rất hào hứng và thích thú, vì qua 
đó các em sẽ được vẽ mà không cần nhìn vào giấy, hình ảnh đó không cần phải 
giống với mẫu về đường nét lẫn màu sắc mà quan trọng là cảm xúc của chính các 
em. Các em sẽ thêm tự tin và rèn luyện sự kiên nhẫn khi vẽ không nhìn giấy, mạnh 
dạn thể hiện hình ảnh theo bàn tay kết hợp sự tập trung quan sát bằng mắt và ghi 
nhớ từ bộ não. Các em được khám phá những biến thể khác nhau bằng cách vẽ 
không nhìn giấy, học được tầm quan trọng của đường nét và sẽ hoàn thành nhiều 
bản vẽ không quan sát rồi sau đó hoàn thiện với bản vẽ quan sát. Qua đó các em 
được phát triển tư duy ngôn ngữ, khả năng thuyết trình, nhận xét và đánh giá tác 
phẩm mĩ thuật. 
 - Được sự quan tâm chỉ đạo của phòng giáo dục và sự giúp đỡ của nhà 
trường nên cơ bản tôi đã nắm được các bước thực hiện một quy trình mĩ thuật. Ban 
giám hiệu nhà trường còn tạo điều kiện về thời gian, công việc, kết hợp với các 
thầy cô trong trường có thể dự giờ, giúp tôi có thể trải nghiệm phương pháp mới để 
trau dồi thêm kiến thức. Mỗi tháng sẽ có họp liên trường (cụm) môn Mĩ thuật để 
qua đó học hỏi, trao đổi để tìm ra những phương pháp, kinh nghiệm giúp cho học 
sinh học tập tốt hơn. 
 4 màu sắc để làm sao cho tác phẩm thật đẹp, thật biểu cảm. Vì thế trong bài học và 
nhất là trong quá trình học sinh thực hành rất dễ gây ra tình trạng chán nản, mất tự 
tin khiến cho các em không thích thú với bài học, thể hiện tác phẩm của mình một 
cách qua loa, đại khái, mang tính sao chép nhiều.
 Tất cả những vấn đề trên rất đáng lo ngại, ảnh hưởng lớn đến việc học Mĩ 
thuật của học sinh, cho nên tôi đã căn cứ vào mục tiêu giáo dục đã đề ra cho bậc 
tiểu học, xác định rõ vai trò và mục tiêu giáo dục của bộ môn, thông qua thực tế 
giảng dạy áp dụng phương pháp mới giúp học sinh thực hiện tốt quy trình vẽ biểu 
cảm trong bộ môn Mĩ thuật nên tôi đã thực hiện “Một số Biện pháp nhằm giúp 
học sinh lớp 5 nâng cao chất lượng bài vẽ biểu cảm .” để khắc phục với 5 biện 
pháp:
 6 cách mình hiểu về tranh vẽ theo mẫu là như thế nào, hoạt động này chỉ là một hoạt 
động nhắc lại những gì học sinh đã được học để kết nối với đối tượng của chủ đề 
mới. Sau đó chúng tôi cùng thảo luận dựa trên hệ thống câu hỏi, bàn về sự khác 
nhau trong cách thể hiện của 2 bức tranh đồ vật vẽ theo mẫu và vẽ đồ vật biểu cảm.
 Hình 2. GV hướng dẫn học sinh quan sát để nắm được quy trình vẽ biểu cảm
 Hình 3. Giáo viên tổ chức cho học sinh chia sẻ những hiểu biết của mình về 
 tranh vẽ biểu cảm
 8 Hình 6. Giáo viên làm mẫu cho học sinh quan sát quy trình vẽ biểu cảm
 Trong quá trình quan sát giáo viên thực hành, tôi yêu cầu các em tập trung 
quan sát để rút ra những nguyên tắc khi vẽ biểu cảm như:
 + Không nhìn vào giấy
 + Không nhấc bút
 + Không nói chuyện
 Tôi hiểu rõ lí do vì sao các bản vẽ của học sinh chưa hoàn chỉnh, để khắc 
phục những điều đó tôi đưa ra một số kỹ thuật yêu cầu các em luôn ghi nhớ và thực 
hiện trong quá trình thực hành. Đó là:
 + Cố định cổ tay (để xác định được khoảng, kích cỡ hình vẽ theo quan sát)
 + Di chuyển cánh tay linh hoạt
 + Thả lỏng tay khi vẽ nhưng không nguệch ngoạc
 + Di chuyển bút với tốc độ chậm và ổn định (để có sự kết nối giữa mắt, tay 
và não)
 Trong thực tế quá trình quan sát học sinh thực hành, giáo viên thường xuyên 
nhắc nhở những kỹ thuật cơ bản này.
 Tôi nhận thấy rằng để sử dụng biện pháp này thực sự có hiệu quả thì
các em phải luôn có thói quen quan sát một cách tập trung và có tính sáng tạo,
hình dung được các nét tự nhiên của vẽ biểu cảm. Ở đây, học sinh cần quan sát
thật tập trung, khi vẽ chủ yếu sử dụng sự kết hợp mắt và tay. các em cố gắng
không nhìn vào giấy. Giáo viên chia sẻ ngay từ đầu với học sinh rằng, mục đích
 10 Trong mỗi tiết học, giáo viên cần lựa chọn và phối hợp các phương pháp dạy 
học phù hợp để luôn luôn tạo được không khí học tập vui vẻ, nhẹ nhàng, hấp dẫn, 
lôi cuốn học sinh, tránh giờ học tẻ nhạt, khô cứng. 
 Sau khoảng 2 đến 3 bài thì nên cho học sinh dừng lại và cùng thảo luận về 
những trải nghiệm vừa thực hành để rút ra kinh nghiệm đồng thời cũng là để làm 
rõ bản chất của vẽ biểu cảm.
 Muốn học sinh chia sẻ kinh nghiệm sau khi vẽ trải nghiệm không quan sát, 
nhận biết được đặc điểm đặc trưng của hình vẽ, hiểu về đường nét, ảnh hưởng của 
đường nét tới biểu cảm tôi đưa ra một số gợi ý:
 + Chúng ta vừa làm gì? Các em có thích bài tập này không? Vì sao?
 + Các em vẽ có giống mẫu không?
 + Em nhận thấy trạng thái tình cảm nào trong bức tranh?
 + Em nhận ra những ý nghĩa gì trong bức tranh?...
 Thời gian sau đó, các em tiếp tục luyện tập với vẽ biểu cảm nhưng hoạt động 
này tôi không giới hạn thời gian mà tùy vào khả năng của học sinh. Sau đó các em 
lựa chọn màu để vẽ nhằm tăng tính biểu cảm cho bức tranh. Tôi quan sát cả lớp, 
đặt câu hỏi để giúp các em lựa chọn được màu sắc và nội dung đạt chất lượng:
 + Tại sao em sử dụng màu đó ở chỗ này?
 + Hình ảnh trong tranh của em có theo những gì em muốn thể hiện không?
 + Trong bức tranh “Vẽ không nhìn giấy” của mình, em muốn thêm hay bỏ 
chi tiết nào? Lí do?
 + Đồ vật trong bức vẽ thể hiện đặc điểm gì riêng?
 Với hệ thống câu hỏi và phương pháp luyện tập như trên sẽ kích thích mọi 
giác quan và kết hợp nhiều trải nghiệm của học sinh. Những trải nghiệm này chính 
là các yếu tố khởi đầu khơi gợi ham thích và thay đổi suy nghĩ về cách học mới 
cho học sinh. 
 Biện pháp 3. Rèn cho học sinh thói quen quan sát trước khi vẽ và rèn 
luyện kỹ năng vẽ biểu cảm
 Tôi nhận thấy rằng để sử dụng phương pháp quan sát thực sự có hiệu quả thì 
các em phải luôn có thói quen quan sát một cách tập trung và có tính sáng tạo, hình 
dung được các nét tự nhiên của vẽ biểu cảm. Ở đây, khi vẽ chủ yếu sử dụng sự kết 
hợp mắt và tay, các em cố gắng không nhìn vào giấy. Giáo viên chia sẻ ngay từ 
đầu với học sinh rằng, mục đích không phải vẽ cho giống mẫu mà chúng ta quan 
sát, ghi nhớ mẫu và truyền cảm xúc qua tay, thể hiện lên giấy, tạo ra bức vẽ ấn 
tượng và hài hước. 
 Ví dụ: áp dụng vào hoạt động 3 - Thực hành của chủ đề 11: Vẽ biểu cảm các 
đồ vật (lớp 5). Trong quá trình quan sát học sinh thực hành, tôi luôn chú ý nhắc 
nhở học sinh những nguyên tắc và kỹ thuật cơ bản khi vẽ biểu cảm mà tôi đã rút ra 
 12 
 Hình 9. Học sinh đang chăm chú thực hành vẽ biểu cảm
 Hình 10. Sản phẩm của học sinh qua các bước
 Giáo viên hướng dẫn học sinh cách quan sát các vật mẫu như thế nào để 
giúp các em có thể ghi nhớ trong đầu mình những hình ảnh chính. Mắt của các em 
nhìn tới đâu thì tay cầm bút vẽ trên giấy theo các bộ phận mắt quan sát. Các em cố 
gắng không nhìn vào giấy và đưa nét liền mạch khi vẽ. Học sinh rất thích thú với 
hoạt động này và tham gia một cách hăng say.
 Để rèn kĩ năng vẽ biểu cảm cho học sinh, VD được thực hiện ở hoạt động 3: 
Thực hành. Tôi tiến hành luyện tập bằng cách cho các em nhìn vào ảnh mẫu hoặc 
có thể cho các em ngồi theo nhóm nhỏ quan sát thật cận mẫu và thực hành trong 3 
 14 (Giới thiệu tranh dân gian, những bài vẽ có đường 
 nét ngộ nghĩnh, đáng yêu, tính biểu cảm nổi bật qua đường nét và màu sắc)
 Ngoài chuẩn bị những hình ảnh đẹp để học sinh quan sát tạo cảm hứng, tôi 
còn trực tiếp thao tác vẽ lên bảng cho cả lớp cùng quan sát, nắm được các bước 
thức hiện một cách cụ thể nhất. Khi vẽ tối hướng dẫn chỉ cho các em điểm đặt bút 
ở đâu đối với mẫu đó thì phù hợp, bắt đầu quan sát và vẽ như thế nào, đặt ra những 
câu hỏi gợi mở hướng các em tự suy nghĩ, tự tìm ra cách giải quyết vấn đề để ghi 
nhớ lâu hơn.
 Ví dụ: Trước khi vẽ cho học sinh quan sát tôi hướng dẫn các em biết tôi sẽ 
quan sát như thế nào, từ đâu đến đâu, từ bao quát đến chi tiết. Tiếp đó tôi hướng 
dẫn các em nên đặt bút ở đâu trong khung giấy, mắt nhìn đến đâu tay vẽ trên giấy 
đến đó, lưu ý là nét vẽ liền mạch. Đặt câu hỏi gợi mở, để học sinh biết cách vẽ 
thêm nét làm cho hình vẽ trở nên sinh động và bộc lộ rõ tình cảm như: “Em đoán 
xem làm sao để thể hiện rõ cảm xúc của sản phẩm..”
 Hướng dẫn học sinh cách vẽ màu chú trọng đến những mảng màu tương 
phản, cường điệu về đường nét có tính chuyển động (nhiều nét cong lượn)
 16 Biện pháp 5. Tạo không khí sôi động trong hoạt động trưng bày, nhận 
xét bài vẽ.
 Giáo viên nên sử dụng kĩ thuật phòng tranh để học sinh trưng bày sản phẩm, 
điều này sẽ giúp học sinh có thêm kinh nghiệm thực tế và hứng thú, yêu thích tác 
phẩm của mình và học hỏi từ sản phẩm của bạn. Học sinh thưởng thức, thảo luận 
và nhận xét, đánh giá kết quả học tập của nhau, trong quá trình nhận xét đánh giá, 
giáo viên khuyến khích sự giao lưu, trao đổi và gợi mở những ý tưởng tiếp theo 
cho bài học sau của học sinh.
 Hình 11. Giáo viên tổ chức cho học sinh trưng bày sản phẩm
 Hinh 12. Học sinh chia sẻ sản phẩm trước lớp
 18