Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nâng cao kỹ năng viết đúng chính tả cho học sinh Lớp 1 theo bộ sách Kết nối tri thức

 A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Môn Tiếng Việt trong nhà trường phổ thông nói chung và trong trường Tiểu học 
nói riêng có một vị trí vô cùng quan trọng: là cơ sở, là nền tảng giúp học sinh 
(HS) học tốt các môn học khác. Tiếng Việt vừa là một khoa học vừa là công cụ, 
phương tiện giúp học sinh lĩnh hội tri thức, trang bị cho các em công cụ giao 
tiếp, rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, phát triển tư duy trong các hoạt động nghe, nói, 
đọc, viết. Cụ thể, viết là kỹ năng được thể hiện rõ ràng nhất trong môn Tiếng 
Việt ở bậc Tiểu học. Để giữ gìn và phát triển vốn chữ viết của Tiếng Việt thì 
nhà trường đóng vai trò vô cùng quan trọng, là nơi thực hiện nhiệm vụ Giáo dục 
đào tạo ở mỗi cấp học, bậc học.
Dạy chính tả ở Tiểu học là một trong những vấn đề đang được quan tâm, nhằm 
nâng cao chất lượng của môn Tiếng Việt trong nhà trường. Thông qua việc học 
chính tả mà các em nắm được quy tắc chính tả và hình thành những kỹ năng, kỹ 
xảo về chính tả, từ đó nâng cao dần tình cảm quý trọng tiếng mẹ đẻ và nền văn 
học dân tộc. Chính tả là kỹ năng thực sự cần thiết đối với mọi người, không chỉ 
đối với học sinh Tiểu học. Nếu đọc một văn bản được viết đúng chính tả, người 
đọc có cơ sở để hiểu đúng nội dung văn bản đó. Trái lại, đọc một văn bản mắc 
nhiều lỗi chính tả, người đọc sẽ khó nắm bắt nội dung và có thể hiểu sai hoặc 
hiểu không đầy đủ văn bản.
Trên thực tế, kết quả học sinh viết chính tả chưa đáp ứng được yêu cầu kỹ năng 
hình thành giao tiếp. Một số học sinh còn nói ngọng dẫn đến viết sai chính tả, 
mắc nhiều lỗi chính tả thông thường gây hiểu nhầm cho người cùng giao tiếp.
Mọi người thường đổ lỗi là do vùng miền, thói quen hay bẩm sinh. Tuy nhiên, 
trong thực tế cũng một phần lỗi do các nhà sư phạm, nhiều giáo viên vẫn chưa 
vận dụng nhuần nhuyễn việc hình hành kỹ năng viết đúng chính tả cho học sinh, 
quá trình dạy học còn mang nặng lối truyền thống thầy giảng học sinh nghe mà 
không có sự tác động qua lại giữa thầy và trò. Do đó, hiệu quả dạy học chưa 
cao, học sinh bị hạn chế trong việc thích ứng với vốn từ phong phú của tiếng - Phương pháp nghiên cứu thực tế.
- Phương pháp nghiên cứu lí luận.
- Phương pháp điều tra.
- Phương pháp đàm thoại.
- Phương pháp thực nghiệm.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VIỆC RÈN KỸ NĂNG VIẾT ĐÚNG CHÍNH 
TẢ CHO HỌC SINH LỚP 1
1. Cơ sở lý luận
a. Cơ sở ngôn ngữ học
Tiếng Việt là một ngôn ngữ thuộc loại hình đơn lập - âm tiết tính. Trong hệ 
thống các đơn vị ngữ âm tiếng Việt, âm tiết có vị trí đặc biệt quan trọng. Âm tiết 
biểu hiện tập trung nhất, đầy đủ nhất những đặc điểm của tiếng Việt về mặt ngữ 
âm. Ở Tiểu học, âm tiết còn được gọi là tiếng, đơn vị quen thuộc với các em học 
sinh. Như vậy, chính tả tiếng Việt về cơ bản là chính tả âm tiết. Viết đúng chính 
tả tiếng Việt chủ yếu là biết viết đúng các tổ hợp chữ cái ghi âm tiết. 
Chữ Quốc ngữ được xây dựng trên cơ sở của bộ chữ cái La tinh gồm 26 kí hiệu 
cơ bản. Mỗi kí hiệu biểu hiện một âm vị tương ứng trong ngôn ngữ. Vì thế, chữ 
viết tiếng Việt là một chữ được ghi âm tương đối hợp lý. Ở cấp độ âm tiết, nói 
chung có sự đối ứng một - một giữa âm và chữ - “phát âm thế nào thì viết thế 
ấy”. Đối với người Việt Nam, có một số lượng lớn âm tiết mà ai cũng có thể 
viết đúng chính tả dễ dàng. Như vậy, về cơ bản, chính tả tiếng Việt là chính tả 
ngữ âm giữa cách đọc và cách viết thống nhất với nhau. Trong giờ chính tả, học 
sinh sẽ xác định được cách viết đúng chính tả bằng việc tiếp nhận chính xác âm 
thanh.
Chính tả tiếng Việt là chính tả ngữ âm nhưng trong thực tế muốn viết đúng 
chính tả, việc nắm nghĩa của từ rất quan trọng. Hiểu nghĩa từ là một trong 
những cơ sở giúp người học viết đúng chính tả. Vì vậy, việc đặt một hình thức ngôn ngữ viết. Những yêu cầu của kỹ năng chính tả được học sinh tiếp nhận và 
tự giác rèn luyện để ứng dụng có hiệu quả trong thực tiễn.
2. Cơ sở thực tiễn 
Hiện nay việc viết sai chính tả là một hiện tượng phổ biến không chỉ đối với học 
sinh Tiểu học mà ngay cả học sinh Trung học cơ sở và Trung học phổ thông 
cũng mắc phải, đã gây cho học sinh nhiều thiệt thòi trong việc hoàn thiện năng 
lực và thói quen viết đúng chính tả. Một đặc trưng trong nhận thức của học sinh 
Tiểu học đó là chưa có sự tập trung, sự chú ý trong khi học. Do vậy trong lớp 
các em hay làm việc riêng, nói chuyện riêng, giáo viên rất khó kiểm soát hết tất 
cả các em. Khi giáo viên đọc các em không chú ý dẫn đến viết sai chính tả.
Mỗi học sinh có một đặc điểm khác nhau nên mỗi em cũng mắc các lỗi chính tả 
khác nhau. Ở lứa tuổi lớp 1, bộ máy phát âm chưa hoàn chỉnh, do đó nhiều em 
còn nói ngọng dẫn đến việc ghi âm không chính xác. Mà học sinh Tiểu học 
thường nói sao thì viết vậy hay “viết như nói”, “viết như nghe”.
Mỗi địa phương, mỗi vùng ở nước ta có cách phát âm mang màu sắc địa 
phương và phát âm một số từ lệch chuẩn dẫn đến viết sai chính tả theo vùng. Do 
đó, phải tập cho học sinh phát âm đúng, phát âm phù hợp với chuẩn phát âm đã 
được thừa nhận trong ngôn ngữ hay nói cách khác là đúng chính âm. Bên cạnh 
đó, việc rèn luyện kỹ năng viết chính tả có đạt được theo đặc điểm chính tả 
Tiếng Việt hay không còn bị chi phối bởi đặc điểm nhận thức của học sinh. 
Nhiều học sinh viết sai chính tả do các em không phân tích được cấu tạo của 
chữ viết, không hiểu được nghĩa của các từ cần viết, không hiểu nội dung của 
văn bản cần viết, không nắm được ý của từng câu, từng vế câu.
Là một giáo viên đã nhiều năm liền dạy lớp 1 nên tôi biết nâng cao kỹ năng viết 
đúng chính tả cho học sinh là một nội dung cần thiết, có vai trò quan trọng trong 
việc góp phần phát triển ngôn ngữ cho học sinh, rèn luyện cho các em những 
phẩm chất tốt như: tính cẩn thận, kiên trì, tính kỉ luật và óc thẩm mỹ. 2. Tìm hiểu nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên:
a) Về phía học sinh: 
Thứ nhất, một số học sinh còn phát âm chưa chuẩn (nói ngọng). Ở lứa tuổi học 
sinh Tiểu học, đặc biệt là học sinh lớp 1 thường nói sao thì viết vậy nên những 
học sinh nói ngọng đa số cũng viết sai chính tả.
Thứ hai, những bài chính tả viết cẩu thả, chữ xấu, bẩn, thường tập trung ở 
các học sinh hiếu động. Ở lứa tuổi này, các em vẫn còn ham chơi, chưa có ý 
thức tầm quan trọng của chính tả trong thực tiễn. Hơn nữa, khả năng tập trung 
của các em còn hạn chế, bản tính lại hiếu động, chưa quen với hoạt động học 
tập liên tục trên lớp, nên với các bài chính tả Nghe - viết, các em không tập 
trung chú ý, nghe không rõ dẫn tới viết sai chính tả, hoặc do tốc độ viết của các 
em còn chậm, khi giáo viên đọc nhóm từ tiếp theo, các em vội viết ngoáy cho 
nhanh, dẫn tới việc chữ xấu, bẩn. 
Thứ ba, các em còn thường mắc các lỗi chính tả do còn nhiều hạn chế về ngôn 
ngữ, chưa nắm vững cấu tạo chữ viết tiếng Việt, chưa nắm vững nghĩa của từ, 
đồng thời, học sinh còn chịu ảnh hưởng của cách phát âm theo tiếng địa phương 
nơi mình cư trú, những người thân trong gia đình nên dễ bị lẫn lộn các âm, vần 
và dấu thanh trong khi viết. Thứ tư, một số học sinh còn hạn chế về việc sử 
dụng các quy tắc, viết chính tả trong tiếng Việt và một số từ, chữ viết bất quy 
tắc gây cho các em khó khăn trong quá trình viết.
b) Về phía giáo viên:
Do giáo viên còn chưa coi trọng việc rèn luyện kỹ năng viết cho học sinh. Giáo 
viên chủ quan luôn nghĩ rằng cách tổ chức học tập của mình gây sự hứng thú 
cho học sinh và đạt hiệu quả cao. 
Giáo viên chưa tổ chức cho học sinh khai thác hệ thống bài tập chính tả, đặc 
biệt là dạng bài chính tả phân biệt nhằm nâng cao kỹ năng viết đúng chính tả 
cho học sinh mà chỉ chú trọng vào phần bài viết. Tiếp theo, giáo viên cần nắm chắc các biện pháp chữa lỗi phát âm bao gồm biện 
pháp luyện theo mẫu, biện pháp cấu âm, biện pháp luyện âm đúng qua âm trung 
gian. Tuỳ thuộc âm thanh sai lạc, tùy thuộc vào học sinh mà giáo viên lựa chọn 
biện pháp thích hợp.
1.1. Chữa lỗi phát âm bằng biện pháp luyện theo mẫu
Giáo viên cần luyện kĩ năng phát âm chuẩn cho học sinh ngay từ chữ cái đầu 
tiên. Muốn học sinh phát âm chuẩn, trước hết giáo viên phải phát âm chuẩn, 
phải biết cách lắng nghe và quan sát cách phát âm của từng học sinh để nhanh 
chóng nhận ra lỗi phát âm của các em là do đâu. Từ đó giáo viên lập kế hoạch 
hướng dẫn các em phát âm theo mẫu. Giáo viên phải tạo điều kiện cho học sinh 
tự quan sát và lắng nghe lời đọc của bạn. Cho học sinh tự nêu lỗi phát âm của 
mình. Sau đó giáo viên hướng dẫn cách phát âm của chữ mà học sinh phát âm 
chưa đúng và nghe cô đọc mẫu. Từ đó các em phát âm lại theo âm chuẩn thật 
chính xác.
Ví dụ 1: Khi dạy bài 12: H h - L l (Sách Tiếng Việt 1 tập 1, Bộ sách Kết nối tri 
thức với cuộc sống, trang 36), tôi đã rất chú ý dạy học sinh cách phát âm âm l, 
cách thực hiện như sau: 
+ Yêu cầu học sinh lấy âm l trong bộ thực hành Tiếng Việt.
+ Giáo viên phát âm mẫu âm l (lờ), yêu cầu học sinh phải chú ý lắng nghe và 
quan sát khẩu hình phát âm mẫu của giáo viên.
+ Cho học sinh phát âm lại lần lượt theo các hình thức cá nhân, nhóm, lớp.
+ Giáo viên yêu cầu học sinh ghép tiếng le vào bảng cài.
+ Cho học sinh phân tích tiếng le (âm l đứng trước, âm e đứng sau)
+ Giáo viên hướng dẫn cách đánh vần (l-e-le). Yêu cầu học sinh chú ý lắng 
nghe và quan sát kĩ khẩu hình của giáo viên.
+ Gọi học sinh đánh vần theo hình thức cá nhân, nhóm, lớp.
+ Giáo viên chỉnh sửa lỗi phát âm cho học sinh. Với những học sinh phát âm 
sai, giáo viên đi xuống tận nơi để phát âm lại cho học sinh nghe và quan sát Để giúp học sinh phát âm đúng chuẩn, ngoài việc đọc mẫu để cho học sinh đọc 
theo thì việc mô tả cấu âm cũng rất quan trọng, khi học sinh đã nắm được cấu 
âm thì đọc cũng sẽ chính xác hơn. Giáo viên kết hợp mô tả cấu âm của một âm 
nào đó rồi hướng dẫn học sinh phát âm theo. Với phụ âm cần mô tả vị trí của 
lưỡi, phương thức cấu âm.
Qua tìm hiểu và quan sát, tôi thấy học sinh ở địa phương tôi thường phát âm sai 
một số âm như: p/b, n/l, s/x, d/r, Tôi đã tiến hành sửa từng âm như sau: - Sai 
phát âm /p/ pờ thành /b/ bờ: p và b đều là hai phụ âm đồng vị về mặt cấu âm 
môi – môi nhưng khác nhau về mặt thanh tính. /p/ là phụ âm vô thanh, /b/ là phụ 
âm hữu thanh. Để luyện đọc đúng /b/, tôi đã hướng dẫn học sinh đặt lòng bàn 
tay trước miệng, một tay đặt lên thanh quản. Khi phát âm, /b/ là âm vốn có sẽ 
cảm nhận được độ rung nhẹ của thanh quản và không thấy luồng hơi phát ra. 
Còn khi đọc âm /p/, tôi hướng dẫn học sinh bậm hai môi lại và bật hơi qua môi 
mạnh hơn. Khi phát âm /p/, các em sẽ thấy dây thanh rung mạnh và có luồng 
hơi từ miệng phát ra đập vào lòng bàn tay. Nhờ đó các em có thể dễ dàng nhận 
biết được sự khác biệt giữa hai âm.
Hình ảnh khẩu hình phát âm âm /p/ và âm /b/
- Sai phát âm /n/ nờ - /l/ lờ: Học sinh lớp tôi hay phát âm lẫn giữa n/l, phần lớn 
các em đang không ý thức được mình đang phát âm âm nào. Để chữa lỗi phát 
âm cho học sinh, tôi phải trực quan hoá sự mô tả âm vị và hướng dẫn học sinh 
quan sát, tự kiểm tra xem mình đang phát âm âm nào. Tôi cho học sinh biết /n/ 
là một âm mũi, khi phát âm, đưa đầu lưỡi vào mặt trong của hàm răng, hơi thoát 
ra ở cả miệng lẫn mũi, sờ tay vào mũi sẽ thấy mũi rung. Còn âm /l/ không phải 
âm mũi, khi phát âm thì đưa lưỡi lên phía bên trên lợi của hàm trên ngạc cứng, 
hơi thoát ra ở hai bên phía rìa lưỡi, sờ tay vào mũi thấy không rung. Hướng dẫn 
học sinh thử bịt chặt mũi sẽ không phát âm được âm /n/, còn âm /l/ bịt mũi vẫn 
phát âm được bình thường.
Hình ảnh khẩu hình phát âm âm /n/ và âm /l/ Khi được luyện tập, sửa lỗi riêng từng thanh hỏi, thanh ngã, học sinh sẽ hình 
thành biểu tượng và thói quen về thanh đó để vận dụng vào phát âm các tiếng có 
dấu thanh tương tự. Tôi nhận thấy một số em học sinh ban đầu rất ngại khi phát 
âm chưa chính xác các dấu thanh này, sợ bị các bạn chê cười. Nhưng sau khi áp 
dụng biện pháp sửa lỗi này, học sinh của tôi đã tự tin hơn khi phát âm chính 
xác, nâng cao hiệu quả viết đúng trong các giờ viết chính tả.
Tóm lại, để giúp học sinh khắc phục được lỗi viết sai chính tả, việc đầu tiên 
người giáo viên cần làm là rèn cách phát âm chuẩn cho học sinh. Giáo viên cần 
luôn động viên, khích lệ các em phải luôn mạnh dạn rèn phát âm chuẩn; chú ý 
lắng nghe cô giáo hướng dẫn; tự tin, chăm chỉ trong học tập; biết phối hợp cùng 
bạn bè trong việc sửa lỗi; mạnh dạn hỏi thầy cô, bạn bè xung quanh; luôn có ý 
thức rèn thói quen phát âm đúng, dần dần thói quen hình thành kỹ năng. Khi 
học sinh đã có kỹ năng phát âm đúng thì việc viết đúng chính tả sẽ không còn 
quá khó khăn.
2. Biện pháp 2: Sử dụng linh hoạt hệ thống bài tập nhằm nâng cao kỹ năng viết 
đúng chính tả
Bên cạnh việc rèn phát âm chuẩn, giáo viên cần sử dụng linh hoạt hệ thống bài 
tập để giúp cho học sinh nâng cao kỹ năng viết đúng chính tả. Cụ thể trong phần 
này, tôi đưa ra một hệ thống bài tập mà giáo viên có thể sử dụng trong phần 
chính tả âm - vần để rèn kỹ năng viết đúng chính tả cho học sinh. Tuy nhiên, 
việc vận dụng và giải quyết các bài tập này đều bắt nguồn từ việc sử dụng ba 
phương pháp mà tôi đã đề cập ở trên. Trong phần chính tả đoạn bài, tôi quan 
tâm nhiều tới việc rèn cho trẻ không sai về lỗi trình bày, thì phần chính tả Âm 
vần chú trọng tới rèn kỹ năng về việc viết đúng âm đầu, thanh điệu và vần. Mặc 
dù, đa số học sinh thuộc phương ngữ Bắc Bộ ít sai lỗi chính tả về thanh điệu tuy 
nhiên vẫn còn có một số trường hợp còn mắc phải. Vì vậy, trong phần này, tôi 
vẫn đưa ra một số bài tập để giúp các em rèn kỹ năng viết đúng chính tả một 
cách triệt để nhất.
2.1. Sử dụng hệ thống bài tập điền từ để sửa lỗi âm đầu