Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giúp học sinh thực hiện tốt phép chia số tự nhiên cho học sinh Lớp 3

 2/20
chia các số tự nhiên. Như chúng ta đã biết: “ có kiến thức toán học cơ bản là tiêu 
chí quan trọng trong chuẩn nghề nghiệp đối với giáo viên tiểu học. 
 Mặt khác, việc hướng dẫn học sinh biết cách thực hiện phép chia số có 
nhiều chữ số cũng là một vấn đề mà nhiều giáo viên đang quan tâm, trăn trở. 
Vậy làm thế nào để hướng dẫn các em hiểu và biết cách thực hiện phép chia một 
cách nhanh nhất, thành thạo nhất. Đó chính là điều mà tôi thường trăn trở, suy 
nghĩ.
 Xuất phát từ tình hình thực tế trên tôi mong muốn tìm ra những giải pháp 
nhằm giúp học sinh nắm chắc kiến thức và kĩ năng tính thành thạo các phép chia 
các số tự nhiên để giúp các em học tốt môn toán hơn.
 1.2. Cơ sở thực tiễn.
 Khắc phục những tồn tại sai lầm của học sinh trong tính toán nhất là thực 
hiện phép tính chia các số tự nhiên cho học sinh lớp 3 tạo tiền đề cơ sở cho học 
sinh ở các lớp tiếp theo.
 Trang bị cho các em những kiến thức cơ sở ban đầu về kĩ năng chia. Hình 
thành và rèn luyện kĩ năng thực hành tính như: nắm được kĩ năng đặt tính, biết 
làm các bước tính, ứng dụng thiết thực được trong đời sống. Giáo dục các em ý 
thức, thái độ học tập đúng đắn. 
 Tìm hiểu nguyên nhân học sinh không thực hiện được phép chia, chia 
chậm. Ôn tập, củng cố, khắc sâu kiến kiến thức cơ bản về phép nhân, chia.
 Rèn cho học sinh thành thạo kĩ năng tính toán : đặc biệt là phép tính chia. 
Từ đó học sinh được hoàn thiện kĩ năng giải các dạng toán có liên quan như : 
tính diện tích, gấp lên một số lần Qua đó, từng bước hình thành và tư duy học 
toán và niền say mê học toán của học sinh. 
 Bên cạnh đó giáo viên phải nắm được phương pháp dạy học các nội dung 
này theo hướng đổi mới về phương pháp dạy học toán. Điều này giúp cho việc 
dạy học phép chia các số tự nhiên đạt chất lượng cao hơn. 
 Vì những lý do thực tế trên, qua nghiên cứu quá trình dạy học môn toán 
lớp 3 ở bậc tiểu học, là một giáo viên đang trực tiếp giảng dạy, kết hợp với 
những hiểu biết đã có và những điều mới mẻ lĩnh hội được từ các bại giảng về 
“phương pháp dạy học Toán ở Tiểu học” của các thầy giáo trường Đại học Sư 
Phạm, trong khuôn khổ cho phép của một đề tài khoa học, tôi quyết định chọn 
đề tài: “Một số biện pháp giúp học sinh thực hiện tốt phép chia số tự nhiên 
cho học sinh lớp 3”
 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.
 Một số biện pháp giúp học sinh thực hiện tốt phép chia số tự nhiên 
 cho học sinh lớp 3. 4/20
 B. NỘI DUNG .
 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN : 
 1.1. Căn cứ khoa học của đề tài
 Trong các môn học ở Tiểu học, môn Toán là một môn học khó và mang 
nặng tính tư duy, trừu tượng. Việc dạy môn Toán ở Tiểu học nhằm giúp cho học 
sinh biết có nhiều chữ số vận dụng những kiến thức về Toán, được rèn luyện kĩ 
năng thực hành với những yêu cầu cần được thể hiện một cách phong phú. Nhờ 
vào việc học Toán mà học sinh có điều kiện phát triển năng lực tư duy, tính tích 
cực, rèn luyện phương pháp luận và hình thành những phẩm chất cần thiết của 
người lao động. Học tốt môn Toán, học sinh sẽ có một nền tảng vững chắc để 
học các môn khác và học lên các bậc học trên. Ngoài ra, học sinh biết vận dụng 
những kiến thức đã học vào giải quyết các tình huống, các vấn đề trong cuộc 
sống. Dựa trên cơ sở nghiên cứu các tài liệu về các phương pháp dạy học toán ở 
tiểu học. Chuẩn kiến thức kỹ năng mà học sinh cần đạt được sau giờ học toán, 
những kiến thức có trong bài học, tham khảo sách hướng dẫn và một số tài liệu 
bồi dưỡng trong chương trình toán ở tiểu học. Bên cạnh đó còn có sự đúc kết 
kinh nghiệm của bản thân qua thực tế giảng dạy trong thời gian qua. 
 1.2. Căn cứ vào chương trình sách giáo khoa môn Toán – lớp 3
 Như chúng ta đã biết, bậc Tiểu học có vai trò quan trọng, là bậc học nền 
tảng. Đặc biệt, môn toán 3 có vai trò đặc biệt vì nó vừa củng cố, vừa bổ sung, 
vừa hoàn thiện các kỹ năng cơ bản của môn toán ở giai đoạn đầu cấp, chuẩn bị 
cho việc học toán ở giai đoạn cuối cấp Tiểu học (lớp 4 – 5). Để giáo viên tiểu 
học hiểu rõ cơ bản việc thực hiện các bài toán có liên quan đến chia các số tự 
nhiên cho học sinh lớp 3.
 Nhìn chung các bài toán về phép tính chia các số tự nhiên ở rất nhiều 
các tiết học được trình bày trong chương trình sách giáo khoa là hợp lý, khoa 
học. Mỗi một phép tính đều có phần kiến thức riêng, có phần luyện tập củng 
cố khắc sâu kiến thức thực hiện phép tính cho học sinh.
 1.3. Căn cứ đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học
 Ở lứa tuổi học sinh lớp 3, khả năng tư duy của các em còn dừng lại ở mức 
tư duy đơn giản, trực quan. Chủ yếu các em nhận thức bằng cảm tính. Chính vì 
vậy, các kiến thức được học ở lớp 3 cũng là các kiến thức, kĩ năng ở thời điểm 
kết thúc của giai đoạn 1, chuẩn bị học tiếp giai đoạn sau, cho nên yêu cầu các 
em phải nắm được chắc tất cả các cơ sở ban đầu về thực hiện phép tính nói 
riêng, tất cả các kĩ năng khác nói chung. Đặc biệt, ở lớp 3 sang học kì II, các em 
bắt đầu được làm quen với các dạng phép tính nhân các số tự nhiên khó hơn và 
có nhớ nhiều lần hơn. Khi thực hiện các phép tính nhân này sẽ giúp các e vận 
 Một số biện pháp giúp học sinh thực hiện tốt phép chia số tự nhiên 
 cho học sinh lớp 3. 6/20
 - Đội ngũ giáo viên của trường đều được đào tạo chính quy, giáo viên có 
phẩm chất đạo đức tốt, có lòng nhiệt tình và say mê với công việc. 
 3.2. Khó khăn: 
 - Việc nắm bắt phương pháp dạy học mới của giáo viên còn khó khăn, còn 
phụ thuộc vào tài liệu hướng dẫn. 
 - Trong phép chia, nhất là chia số tự nhiên có nhớ ở các lần chia rất khó 
và dễ mắc sai lầm với học sinh lớp 3 khi các em bắt đầu làm quen với chia ngoài 
bảng có nhớ. Vì vậy việc học ở phân môn này có những hạn chế nhất định.
 - Trong việc rèn kĩ năng chia cho học sinh, giáo viên có đầu tư nghiên cứu 
mục tiêu các tiết dạy để lựa chọn các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học 
sao cho phù hợp từng đối tượng học sinh, nhưng sự đầu tư chưa sâu nên hiệu 
quả dạy học đôi khi chưa cao. Có lúc nói suông nên học sinh không hiểu, không 
nắm bắt được thông tin kĩ năng vận dụng thực hành làm toán.Trong dạy học một 
số giáo viên chưa chú ý, tập trung vào rèn kỹ năng cho học sinh. 
 - Một số học sinh chưa ý thức việc học thuộc bảng nhân, chia nên hiệu 
quả để vận dụng vào thực hiện phép tính chia chưa cao. 
 - Học sinh tiếp thu bài còn chậm, hiệu quả chưa cao. Đa số học sinh là 
con em nông dân nên việc nhắc nhở các em tự học còn nhiều hạn chế. 
 3.3. Thực trạng của việc dạy học giúp học sinh thực hiện tốt phép chia 
số tự nhiên cho học sinh lớp 3.
 Trong chương trình toán tiểu học, việc thực hiện bốn phép tính cộng, trừ, 
nhân, chia là trọng tâm của chương trình. Một trong những yêu cầu đối với học 
sinh học xong lớp 3 là làm thành thạo phép chia các số tự nhiên có đến năm chữ 
số cho số có một chữ số. Trong việc thực hiện bốn phép tính số học, phép chia là 
một phép tính mà học sinh khó tiếp thu và dễ sai phạm. Việc chưa thông thạo 
phép chia đã ảnh hưởng nhiều đến việc dạy học toán ở giai đoạn cuối bậc tiểu 
học.
 Ở lớp 3, phép chia được hình thành đồng thời với phép nhân. Sau khi hình 
thành khái niệm phép chia, các bảng chia, phép chia được mở rộng từng bước:
 + Chia số tròn chục cho số có một chữ số. 
 + Chia một tổng cho một số. 
 + Thương tìm được có chữ số 0.
 Qua thực tế tìm hiểu tình hình dạy học phép chia cho học sinh lớp 3 tôi rút 
ra một số nhận xét như sau:
 - Có nhận thức được tầm quan trọng của việc dạy học nội dung phép chia 
các số tự nhiên; nắm được chương trình, định hướng đúng về phương pháp dạy 
 Một số biện pháp giúp học sinh thực hiện tốt phép chia số tự nhiên 
 cho học sinh lớp 3. 8/20
 Qua kiểm tra khảo sát, phân loại đầu năm, kết quả như sau:
 Tổng số học sinh (35) HS chia được HS chia chậm HS không chia được
 Khảo sát đầu năm 15 12 8
 3.5. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên
 3.5.1.Về phía học sinh:
 - Phương pháp học tập chưa tốt: Một số em không thuộc được bảng nhân, 
bảng chia, chưa nắm được các thành phần của phép chia; không hiểu được mối 
quan hệ giữa phép nhân và phép chia. Nhiều em khi thực hiện phép chia mà số 
dư lớn hơn số chia cũng không biết. 
 - Sự chú ý, óc quan sát, trí tưởng tượng đều phát triển chậm.
 - Khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ khó khăn, sử dụng ngôn ngữ, thuật 
ngữ toán học lúng túng, nhiều chỗ lẫn lộn. Học sinh chưa chăm học: Qua quá 
trình giảng dạy, bản thân nhận thấy rằng các em không thực hiện được phép chia 
là những em không chú ý chuyên tâm vào việc học, không xác định được mục 
đích của việc học. Khả năng tư duy của các em còn hạn chế: Một số học sinh 
thuộc bảng nhân nhưng các em thuộc kiểu học vẹt, các em không hiểu được mối 
quan hệ giữa phép nhân và phép chia dẫn đến không ước lượng được thương, 
thực hiện phép chia khó khăn.
 - Học sinh chưa nắm vững các bảng chia cho nên khi thực hiện phép chia 
các em thường tìm thương trong phép chia bằng cách đọc nhẩm, rà dần từ bảng 
nhân có thừa số là số chia.
 - Kỹ năng cộng, trừ, nhân chưa thành thạo nên thường thực hành chậm 
hoặc kết quả bài tính bị sai mà các em chưa tìm ra sai sót nhầm lẫn của mình.
 - Khó khăn nhất cho học sinh là bước chia nhẩm để tìm từng chữ số ở 
thương. Các em thường lúng túng và xác định số lần ở thương không đủ hoặc 
thừa. 
 3.5.2.Về phía giáo viên: 
 - Ảnh hưởng một phần tình trạng học sinh mất căn bản, hụt hẫng kiến 
thức ở giai đoạn đầu hình thành phép chia (nhất là lớp có nhiều HS yếu kém). 
Khi soạn giảng đến phần kiến thức này giáo viên đều bị động, xử lý tình huống 
từng tiết dạy không hiệu quả, làm cho giờ dạy nặng nề, học sinh khó tiếp thu và 
chất lượng dạy học không đạt yêu cầu Điều đáng quan tâm là giáo viên phải nắm 
vững cơ sở khoa học toán học để vận dụng tốt các phương pháp dạy học toán 
tiểu học. Nghiên cứu kỹ nội dung, chương trình và yêu cầu trọng tâm từng tiết 
dạy. Xác định được những nguyên nhân sai lầm cơ bản ở học sinh và tìm ra biện 
pháp khắc phục. Chú trọng đến các tiết luyện tập củng cố để giúp học sinh khắc 
phục những sai sót. Người giáo viên dạy đạt được nội dung yêu cầu phép chia sẻ 
 Một số biện pháp giúp học sinh thực hiện tốt phép chia số tự nhiên 
 cho học sinh lớp 3. 10/20
Tiết 114: Chia số có 4 chữ số cho số có 1 chữ số. (tiếp theo) 
Tiết 115: Chia số có 4 chữ số cho số có 1 chữ số. (tiếp theo) 
Tiết 116: Luyện tập. 
Tiết 117: Luyện tập chung. 
Tiết 153: Chia số có 5 chữ số cho số có 1 chữ số. 
Tiết 154: Chia số có 5 chữ số cho số có 1 chữ số. (tiếp theo) 
Tiết 155: Luyện tập.
 Từ việc xác định được nội dung chương trình, bản thân đã xây dựng kế 
hoạch dạy phép chia (phép chia hết và chia có dư), tìm ra biện pháp giúp học 
sinh nắm vững các yêu cầu sau:
 - Học sinh làm thành thạo phép chia bất kì một số nào, kể cả trường hợp 
phải lấy nhiều hơn một chữ số ở số bị chia để chia cho số chia.
 - Biết ước lượng đủ, đúng, số lần ở thương.
 - Thành thạo các phép tính cộng, trừ, nhân; mối quan hệ giữa phép nhân 
và phép chia. Nắm vững thuật toán chia.
 Để đạt được yêu cầu trọng tâm trên cần vận dụng tốt các phương pháp dạy 
học toán. Trên cơ sở sách giáo viên, sách giáo khoa, cần nghiên cứu tìm biện 
pháp tối ưu nhất để cụ thể hoá, vật chất hoá kỹ thuật tính trong quá trình thực 
hành phép chia.
 Biện pháp 2: Kiểm tra bảng nhân, bảng chia :
 Đối với những học sinh không thực hiện được phép chia từ nguyên nhân 
không thuộc bảng nhân, bảng chia thì giáo viên phải kiểm tra. Việc học sinh 
thuộc được bảng nhân, bảng chia xem như giáo viên đã thành công một bước 
trong quá trình hướng dẫn học sinh thực hiện phép chia. Vì vậy, trong mỗi tiết 
học toán giáo viên phải thường xuyên kiểm tra bảng nhân, bảng chia. Ngoài ra, 
vào đầu giờ học giáo viên dành 15 phút để các em tự kiểm tra lẫn nhau, tạo điều 
kiện để các em học thuộc bảng nhân, bảng chia. Để các em ứng xử nhanh, giáo 
viên tổ chức cho các em chơi trò chơi “xì điện” trả lời nhanh, đúng kết quả để 
các em có kĩ năng nhớ lâu, nhẩm nhanh khi thực hiện tính.
 Biện pháp 3 : Ôn lại phép chia số có hai chữ số cho số có một chữ số:
 Bản thân đã nghiên cứu kỹ nội dung chương trình, tìm ra những giải pháp 
thích hợp, tối ưu nhất để khắc phục những thiếu sót, nhược điểm của học sinh 
trong quá trình thực hành phép chia.
 Khi thực hiện phép chia cần hướng dẫn học sinh cách chia:
 * Phép chia hết: Ví dụ: 18: 3
 Hướng dẫn học sinh nhẩm xem số nào nhân với 3 để được 18:
Có học sinh chia được 5 thì phải hướng dẫn 5 x 3 = 15, mà số bị chia là 18, vậy
 Một số biện pháp giúp học sinh thực hiện tốt phép chia số tự nhiên 
 cho học sinh lớp 3.