Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn

 Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn
 SÁNG KIẾN:
 “MỘT SỐ BIỆN PHÁP GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC
 SINH QUA MÔN NGỮ VĂN”
1. MỞ ĐẦU
1.1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI
 Trong nhiều thập kỉ qua cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật đã tác động đến 
nền kinh tế- xã hội của thế giới trong đó có Việt Nam. Đất nước Việt Nam đã có 
những chuyển biến mạnh mẽ trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. 
Những thành tựu của khoa học kĩ thuật đã được ứng dụng rộng rãi trong đời sống 
của mỗi gia đình Việt Nam. Tuy nhiên bên cạnh những điểm tiến bộ đó thì những 
tệ nạn xã hội cũng diễn ra hàng ngày càng khá nhiều và phức tạp, những tệ nạn 
học đường cũng trở nên khá phổ biến đây cũng đang là nỗi lo của các bậc phụ 
huynh và toàn xã hội trong việc giáo dục đạo đức học sinh những nhân tài tương 
lai của đất nước.
 Đó là lối sống, đạo đức, ý thức của thế hệ trẻ đã và đang dần mất đi thuần 
phong mỹ tục, mất dần đi lòng tự hào tự tôn dân tộc, tinh thần đấu tranh kiên 
cường, bất khuất của toàn thể dân tộc ta đang bị thế hệ trẻ quên dần học sinh 
không còn tôn sư trọng đạo, ăn nói với người lớn thì lỗ mãng thiếu lịch sự, những 
vụ đánh nhau trong trường học trở nên khá phổ biến bên cạnh đó chúng ta vẫn 
thấy học sinh nói tục chửi thề, có em hỗn láo với cha mẹ, thầy cô, đánh nhau, trốn 
học những vấn đề này đang được quan tâm trong xã hội ta hiện nay nhất là trong 
nhà trường.
 Vì vậy là một giáo viên đặc biệt lại là giáo viên dạy môn Ngữ văn chúng 
tôi luôn trăn trở làm sao truyền tải được hết kiến thức của mình cho các em để 
yêu thích môn Ngữ văn cũng như bồi dưỡng lòng yêu nước niềm tự hào dân tộc. 
Môn Ngữ văn từ lâu chiếm một vị trí vô cùng quan trọng trong chương trình giáo 
dục phổ thông với nội dung vô cùng phong phú và có tác dụng to lớn trong việc 
góp phần phát triển hoàn thiện nhân cách của học sinh. Chính thông qua các bài 
học Ngữ văn học sinh nắm được quy luật phát triển của xã hội hiểu về đạo lí, tình Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn
 Trên cơ sở thực tế và lí luận giảng dạy môn Ngữ văn trong những năm qua 
chúng tôi thấy tình hình học sinh không còn yêu thích môn Ngữ văn và cảm thấy 
chán nản môn học này bên cạnh sự xem nhẹ việc học văn là đạo đức của học sinh 
đã và đang đi xuống ngày càng trở nên trầm trọng ở cấp trung học cở sở. Vì vậy 
mục đích nghiên cứu của chúng tôi là giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ 
văn để các em biết được giá trị của đạo đức để các em sống có ích, có ý nghĩa 
đồng thời các em có những tư tưởng hành vi nhằm hình thành niềm tin, lý tưởng, 
động cơ, thái độ, hành vi, thói quen ứng xử đúng đắn trong xã hội. Đồng thời học 
sinh luôn tin vào sự lãnh đạo của Đảng, phải biết yêu gia đình, anh chị em, yêu 
làng xóm quê hương đất nước, luôn luôn có lòng vị tha nhân ái tính cần cù. Giúp 
các em kiểm soát được hành vi của bản thân một cách tự giác có khả năng chống 
lại những biểu hiện lệch lạc của cuộc sống để các em phát triển toàn diện cả trí 
tuệ cũng như nhân cách con người xứng đáng là nhân tố quan trọng trong công 
cuộc xây dựng đất nước giàu mạnh.
1.3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
 Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Học sinh THCS trường THCS Trần Phú.
 Tuy nhiên mỗi khối học tính cách, tâm lý, thái độ, những hành vi ứng xử của 
các em đều có những thay đổi. Vì vậy trong mỗi tiết học Ngữ văn giáo viên phải 
biết và hiểu đối tượng học sinh để giáo dục các em đạt chất lượng. Giúp các em 
hoàn thiện nhân cách là những con ngoan trò giỏi có ích cho gia đình xã hội và 
đất nước.
1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Giáo dục đạo đức học sinh là nhiệm vụ quan trọng nhà trường nói riêng, của gia 
đình và xã hội nói chung. Đạo đức là yếu tố chi phối hoạt động của con người 
suốt thời gian tồn tại và phát triển. Bởi vậy, các thầy cô giáo nói chung, giáo viên 
Ngữ văn nói riêng cần chú trọng đến việc giáo dục đạo đức học sinh. Nhưng để 
giáo dục đạo đức học sinh, giáo viên dạy Ngữ văn phải vận dụng những phương 
pháp phù hợp, linh hoạt, nhuần nhuyễn, sáng tạo,phải biết kết hợp với nhiều bộ 
môn khác. Trong đó môn Ngữ văn có vai trò quan trọng nhưng nếu không biết Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn
tính giáo dục rất cao không chỉ vậy bên cạnh đó học sinh còn được rút ra được rất 
nhiều bài học kinh nghiệm cho cuộc sống hiện tại và tương lai của sau này.
 Mọi người đều thừa nhận rằng, tư tưởng và đạo đức là cái gốc của mỗi một 
con người, và đối với chúng ta, tư tưởng và đạo đức được sản sinh trong một môi 
trường cụ thể, đặt trong một bối cảnh cụ thể của một dân tộc và đất nước mà mình 
đang sống.
 Niềm tự hào chính đáng mà chúng ta có được là công dân của một đất 
nước có nền văn hiến lâu đời , có một nền văn học có bề dày lịch sử. Niềm tự hào 
đó là chính đáng. Vấn đề là làm sao chúng ta, đặc biệt là học sinh đang ngồi trên 
ghế thấm nhuần được tư tưởng mà các nhà văn đã để lại trong tác phẩm văn học 
về tinh thần yêu quê hương đất nước, tinh thần dân tộc, tình làng nghĩa xóm, hiếu 
thảo với ông bà, cha mẹ.... Việc chuyển biến đó sẽ có được nếu chúng ta biết quan 
tâm đến công tác giáo dục tư tưởng và đạo đức trong học sinh.
2.2 THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ
 Từ khi nước ta chuyển sang nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, 
việc giữ gìn và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống cũng như việc xây dựng 
hệ giá trị đạo đức mới ở nước ta đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải được 
giải quyết. Thực tế cho thấy, trong đời sống xã hội đã có những biểu hiện xem 
nhẹ những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, chạy theo thị hiếu không lành 
mạnh. Cuộc đấu tranh giữa cái tiến bộ và cái lạc hậu, giữa lối sống lành mạnh 
trung thực, có lý tưởng.với lối sống ích kỉ, thực dụng.đang diễn ra hàng ngày. 
Bên cạnh những hệ giá trị mới được hình thành trong quá trình hội nhập, những 
cái tiêu cực cũng đang xâm nhập vào đạo đức, lối sống của nhiều tầng lớp nhân 
dân, đặc biệt là đội ngũ học sinh ở các cấp học trong đó có lứa tuổi học sinh THCS
 Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội , là tập hợp những nguyên tắc, quy 
tắc, chuẩn mực xã hội nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con người 
trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực hiện bởi niềm tin 
cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội.
 Với tư cách là một giáo viên dạy Ngữ văn chúng tôi xin được đề cập đến Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn
 Thống kê hạnh kiểm đầu năm lớp 6A4 (37 HS), 8A6 (40 HS) năm 
học 2021-2022 trước khi chưa áp dụng sáng kiến.
 Xếp loại Năm học 2021 - 2022
 Tốt 61 (Tỉ lệ: 79,2%)
 Khá 16 (Tỉ lệ: 20,8%)
 Đạt (TB) 0
 Chưa đạt (Yếu) 0
2.3 CÁC BIỆN PHÁP ĐÃ TIẾN HÀNH
 Để giáo dục được thế hệ học sinh có đầy đủ tài và đức người làm giáo viên 
dạy môn Ngữ văn đòi hỏi phải kiên trì, quyết tâm yêu nghề, yêu học sinh như 
những đứa con tinh thần của mình. Phải có những phương pháp tốt, nhuần nhuyễn 
có những kế hoạch toàn diện và hợp lí. Sau nhiều năm công tác giảng dạy môn 
Ngữ văn chúng tôi luôn có quyết tâm làm sao cho học sinh yêu thích môn Ngữ 
văn và thông qua môn Ngữ văn để giáo dục đạo đức học sinh. Vì vậy chúng tôi 
đã vận dụng một số phương pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn học Ngữ 
văn. Qua môn Ngữ văn các em không chỉ nắm chắc được kiến thức về tiếng việt 
về cách viết bài văn mà còn rèn luyện tính tỉ mỉ, tự lập, rèn luyện đạo đức cho các 
em. Đồng thời bồi dưỡng được lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết. Có một đạo 
đức tốt, nhân cách tốt để chuẩn bị đầy đủ phẩm chất đạo đức cũng như kiến thức 
cho tương lai trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước.
 Để có được những thế hệ trẻ tài đức vẹn toàn mỗi giáo viên phải luôn tìm tòi 
và sáng tạo, phải nhìn và hiểu được từng đối tượng học sinh để có những phương 
pháp phù hợp. Sau đây là một vài phương pháp tôi vận dụng trong những năm 
qua.
2.3.1 Giáo dục đạo đức học sinh thông qua phân môn văn (chương trình mới 
là phần đọc hiểu)
 * Nội dung cơ bản của biện pháp:
 Mỗi văn bản là một sản phẩm nghệ thuật của tác giả, chất liệu để sáng tạo Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn
của sự sống. Tất cả đều vì vẻ đẹp của cuộc sống hòa bình, vì sự sống trong mùa 
xuân đất nước.
 Hay ở bài 9 chủ đề: Hòa điệu với thiên nhiên có văn bản Thủy tiên tháng 
một ở thông qua văn bản này các em thấy được sự bất thường của khí hậu, hiện 
tượng thời tiết cực đoan với những dẫn chứng rất cụ thể, xác thực “Cuối tháng 
trước , ở Xu -đăng lũ và mưa lớn đã làm sập 23.000 ngôi nhà .khiến ít nhất 62 
người thiệt mạng” hay nhiệt độ ở Ác-hen-ti-na -22 độ ở Chi - lê -18 độ.
 Để giáo dục tình yêu thiên nhiên và ý thức bào vệ môi trường học sinh tôi 
đã đưa vào các câu hỏi như:
 1. Điều có ý nghĩa nhất mà em thu nhận được sau khi đọc văn bản này là gì?
Gợi ý: Điều có ý nghĩa nhất mà em thu nhận được sau khi đọc văn bản này là 
nhận thức được về sự rối loạn khí hậu toàn cầu, có ý thức bảo vệ môi trường tốt 
hơn.
 2. Hãy viết đoạn văn (khoảng 5 -> 7 câu) trình bày hiểu biết và suy nghĩ của 
em về tác động của biến đổi khí hậu ở vùng miền em đang sống.
Gợi ý: Đoạn văn cần nêu được các ý về bảo vệ môi trường, nêu được các biện 
pháp bảo vệ môi trường ở ngay tại địa phương mình đang sinh sống từ đó góp 
phần làm biến đổi môi trường khí hậu, thời tiết đang diễn biến rất phức tạp và 
khó lường như: Lũ lụt, hạn hán, gi ó mùa kéo dài, rét hại rét đậm...
 Trong quá trình dạy văn bản “Chiếc lược ngà - Nguyễn Quang Sáng” sẽ 
 giúp các em hình thành phẩm chất: Yêu nước, yêu quê hương, gia đình và 
 lòng tự hào về truyền thống đánh giặc giữ nước của các thế hệ ông cha ta 
 để lại. Giáo viên có thể giao nhệm vụ cho HS các câu hỏi sau:
 1. Trong đoạn trích tình huống nào bộc lộ sâu sắc, cảm động tình cảm cha 
 con của ông Sáu?
 2. Em nhận xét gì về cách đưa tình huống truyện của tác giả? Cốt truyện 
có gì đặc biệt?
 3. Khi được gặp con, anh Sáu có những cử chỉ, hành động như thế nào? 
 Điều đó thể hiện tình cảm gì của ông Sáu? Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn
ghê sọ'...
Bài tập 1: Đặt 5 câu sau đó chuyển thành câu nói giảm nói tránh.
- Anh lười học quá. Anh học chưa đưọc siêng lắm.
- Hành động của anh rất xấu. Hành động của anh không đưọc đẹp lắm.
- Con người anh nông cạn. Con người chưa sâu sắc lắm.
- Bạn học còn kém lắm. Bạn học chưa tốt lắm.
Bài tập 2: Yêu cầu học sinh chỉ ra hoàn cảnh cụ thể không nên nói giảm, nói 
tránh
* Tính sáng tạo, tính mới của biện pháp
 Những bài tập tình huống giao tiếp trong tiếng Việt giúp các em hiểu sâu 
hơn về kiến thức tiếng Việt đồng thời biết cách giao tiếp thông qua đó mà giáo 
dục đạo đức cho học sinh.
 * Biện pháp này khắc phục được những hiện trạng
 Học sinh không còn chán nản khi học tiếng Việt mà cảm thấy tiết học thú vị 
gắn với thực tiễn giao tiếp hàng nay trong đời sống nên sẽ tạo cho học sinh sự 
hứng thú, thú vị khi học và đặc biệt là rèn kĩ năng giao tiếp và giáo dục đạo đức 
cho các em.
2.3.3 Giáo dục đạo đức học sinh qua tiết Tập làm văn (Viết)
 * Nội dung cơ bản của biện pháp:
 Chúng ta đang sống giữa thời điểm cao trào của cuộc CMCN lần thứ 4 
đang diễn ra trên thế giới. Sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ 
(KHCN) trong 15 năm đầu tiên của thế kỷ 21 với những phát minh, sáng chế mới 
và Internet... chính là những nền tảng then chốt tạo nên những cú huých của sự 
tăng trưởng và phát triển. Nhờ vậy năng suất lao động và của cải vật chất của toàn 
xã hội đã đưọc tăng lên theo cấp số nhân. Bên cạnh những mặt tích cực đó thì 
những mặt trái của Khoa học kĩ thuật đó là làm cho thế hệ trẻ đang đơ đi vì những 
chiếc điện thoại, máy tính, tivi, internet. vòng xoáy của những trò chơi tệ nạn xã 
hội, không chỉ vậy những tệ nạn còn biến các em trở thành những con người thụ 
động, không linh hoạt, ăn nói lỗ mãng thiếu đạo đức. Đây đang là vấn đề quan Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn
 Ảnh 6: Trò chơi kéo co
 Ảnh 7: Trò chơi nhảy dây
 Trong bài học tôi còn dành thời gian chia nhóm cho các em thi hát đối đáp giữa 
các đội. Các em đã rất háo hức, sôi nổi tham gia với phương pháp này các em vừa 
khôi phục lại được những loại hình văn hóa vừa giáo dục được đạo đức cho các 
em tinh thần đoàn kết nhân ái, gắn bó với tập thể , với cộng đồng, giúp các em 
nhanh nhẹn khéo léo...
 Qua những tiết dạy này đây là vũ khí sắc bén để giáo dục đạo đức học sinh 
có hiệu quả và đạt chất lượng. Sự hình thành và phát triển nhân cách của học sinh Một số biện pháp giáo dục đạo đức học sinh qua môn Ngữ văn
2.4. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
 Sau một năm áp dụng phương pháp trên trong công tác giáo dục đạo đức học 
sinh qua môn học Ngữ văn chúng tôi nhận thấy rằng học sinh đã có những kết 
quả khả quan, trước khi chưa áp dụng sáng kiến lớp học ồn ào, lộn xộn, các em 
ăn nói thì thô lỗ cộc cằn, chửi tục, nói thề, thậm chí có lúc còn chia bè kéo cánh 
đả kích lẫn nhau. Nhưng sau khi áp dụng một số phương giáo dục đạo đức qua 
môn học Ngữ văn các em trở nên có ý thức xây dựng nhân cách, giao tiếp với tất 
cả bạn bè vui vẻ hòa nhã, đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau trong học tập cũng như các 
hoạt động nhà trường, biết cùng nhau phấn đấu trong học tập để trở thành người 
con, người học trò, một nhân tố có ích cho xã hội. Không chỉ vậy các em còn biết 
sửa sai từ nhận thức cho đến hành động, nâng cao ý thức trách nhiệm, tích cực 
đóng góp xây dựng trường lớp, xây dựng quê hương - đất nước.
Qua áp dụng sáng kiến so sánh kết quả đạt được so với trước khi chưa áp dụng 
sáng kiến:
 Kết quả được áp dụng sáng kiến hạnh kiểm năm học 2022 - 2023
 Xếp loại Trước khi áp Sau khi áp dụng Kết quả so sánh
 dụng SKKN SKKN
 Tốt 61 (Tỉ lệ: 79,2%) 66 (Tỉ lệ 85,6%) Tăng 6,4%
 Khá 16 (Tỉ lệ: 20,8%) 11 (Tỉ lệ 14,2%) Giảm 6,6%
 Đạt (TB) 0 0 0
3. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
3.1 KẾT LUẬN.
 - Qua quá trình vận dụng một số phương pháp giáo dục đạo đức học sinh 
qua môn học Ngữ văn, căn cứ vào khả năng học tập và kết quả đạt được trong 
việc thực hiện phương pháp tôi đã rút ra được những kinh nghiệm sau:
 - Xác định nội dung phù hợp để giáo dục đạo đức học sinh
 - Vận dụng những phương pháp phù hợp để giáo dục đạo đức học sinh
 - Giáo viên thường xuyên thăm dò những suy nghĩ của học sinh qua những