Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát triển năng lực nhằm nâng cao kỹ năng đọc hiểu cho học sinh Lớp 2, bộ sách Kết nối tri thức

 2
ra những biện pháp tối ưu nhất góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy, tôi 
chọn và viết sáng kiến về “Một số biện pháp đổi mới phương pháp dạy học theo 
hướng phát triển năng lực nhằm nâng cao kỹ năng đọc hiểu cho học sinh lớp 
2”. Đây là một phương pháp dạy học tích cực mang lại hiệu quả trong giờ học. 
Chính vì vậy mà chúng tôi lựa chọn đề tài này để nghiên cứu. 
II. Mục đích – nhiệm vụ nghiên cứu
 Xác định những nội dung kiến thức cơ bản khi dạy Đọc hiểu cho học sinh 
lớp 2. Giúp học sinh đọc hiểu tốt và vận dụng vào thực tế tốt.
III. Đối tượng nghiên cứu và khảo sát thực nghiệm:
 Học sinh lớp 2A2
IV. Phương pháp nghiên cứu:
 - Đọc tài liệu, xem băng hình.
 - Trao đổi, học tập qua đồng nghiệp, các đồng chí cán bộ quản lí giáo dục.
 - Dạy thực nghiệm.
 B. NHỮNG BIỆN PHÁP ĐỔI MỚI ĐỂ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN
 Như chúng ta đều biết kĩ năng đọc là kĩ năng sống cơ bản của mỗi cá 
nhân, là công cụ quan trọng giúp con người mở rộng hiểu biết, nâng cao giá trị 
sống, giá trị văn hóa của mình. 
 Kĩ năng đọc liên quan đến hoạt động giải mã và hiểu. Giải mã là chuyển 
dịch những từ ngữ in trên văn bản thành một thể hiện của lời nói dưới dạng 
ngôn ngữ thành tiếng. Hiểu là quá trình cá nhân chuyển dịch những từ ngữ ấy 
thành một thể hiện của việc lĩnh hội ý nghĩa văn bản trong trí nhớ. Vì vậy, để có 
kĩ năng đọc tốt, học sinh phải giải mã tốt và hiểu đúng (Carnine, 1997). 
 Do đó, việc hướng dẫn học sinh “đọc thông hiểu đúng” là quan trọng hơn 
so với việc hướng dẫn học sinh phải phát âm chuẩn chính không cần thiết. Xuất 
phát từ thực tế đó, tôi tâm đắc nghiên cứu và đã thành công mang lại “Hiệu quả 4
 Mặt khác mục tiêu dạy tập đọc là giáo dục lòng ham đọc sách, hình thành 
phong cách và thói quen làm việc với văn bản, làm việc với sách giáo khoa. Nói 
cách khác thông qua việc dạy đọc phải giúp học sinh thích đọc và thấy được 
rằng khả năng đọc là có lợi ích cho các em trong suốt cuộc đời. Phải làm cho 
các em thấy được đó là một trong những con đường đặc biệt để tạo cho mình 
một cuộc sống trí tuệ đầy đủ và phát triển. 
 Ở lớp 2, phân môn Tập đọc rèn cho học sinh có các kỹ năng đọc, nghe, 
nói. Cũng như ở các lớp, thông qua hệ thống bài tập đọc theo chủ điểm và 
những câu hỏi tìm hiểu bài, phân môn Tập đọc cung cấp cho học sinh những 
hiểu biết về thiên nhiên, xã hội và con người, cung cấp vốn từ, tăng cường khả 
năng diễn đạt, trang bị một số hiểu biết ban đầu về tác phẩm văn học (như đề 
tài, cốt truyện, nhân vật...) và góp phần rèn luyện nhân cách cho học sinh. Tuy 
nhiên, các bài tập đọc ở lớp 2 có số lượng từ nhiều hơn, việc luyện đọc bắt đầu 
chú ý đến yêu cầu biểu cảm, câu hỏi tìm hiểu bài chú trọng khai thác hàm ý 
nghệ thuật cũng nhiều hơn. 
II. Cơ sở thực tiễn
 Trong công tác dạy Tiếng Việt ở bậc tiểu học nói chung và dạy Tập đọc ở 
lớp 2 nói riêng, tôi nhận thấy: Khả năng tiếp thu môn học Tiếng Việt đọc của các 
em cũng nhiều hạn chế so với các môn Toán hay Tự nhiên Xã hội, ở phân môn 
Tập đọc lớp 2, đa phần các em đã đọc được, song một số em đọc cũng chưa được 
rõ ràng, chưa biết ngắt nghỉ đúng dấu chấm, dấu phẩy, nhiều em phát âm chưa 
phân biệt rõ phụ âm đầu l/n; tr/ch; s/x. Đặc biệt học sinh trường tôi đang công tác 
thì đa số các em đọc còn ngọng phụ âm l/n, về kĩ thuật đọc chưa thể hiện được 
tình cảm, nội dung mà văn bản đề cập tới. Ví dụ như các em chưa biết nhấn giọng 
ở từ ngữ gợi tả, những từ ngữ trọng tâm, từ chìa khoá, trong những trường hợp 
sắm vai hay đối thoại các em cũng lúng túng, nhiều em cũng thiếu tự tin trong 
việc thể hiện giọng đọc của mình. Đối với đối tượng học sinh trung bình và yếu 
các em chưa xác định được đâu là giới hạn những câu đối thoại của mình, với 
thực tế trên tôi đi sâu vào nghiên cứu vấn đề nâng cao hiệu quả rèn kỹ năng đọc 6
 Tôi tạo ra môi trường học tập thoải mái, vui vẻ cho học sinh thông qua 
việc tạo lớp học thân thiện giúp các em yêu trường, yêu lớp và yêu quý cô giáo, 
yêu thích môn học. 
 Tôi tạo cho học sinh sự tin tưởng bằng việc lắng nghe những tâm tư, 
nguyện vọng, mong muốn của các em và một việc rất quan trọng nữa là giữ lời 
hứa với học sinh. 
 Với những học sinh nhút nhát, tôi đã chủ động trò chuyện với các em về 
gia đình, về chuyện học hành hay một vấn đề nào đó mà các em yêu thích để 
các em cảm thấy gần gũi với cô giáo và từ đó tôi hiểu học sinh của mình hơn. 
 Tôi thường xuyên giao cho những học sinh có tính nhút nhát, rụt rè trong 
lớp một số việc như phát vở, thu vở hay kèm những bạn kém hơn học bài để các 
em có cơ hội giao tiếp với các bạn trong lớp từ đó mạnh dạn, tự tin hơn. Học 
sinh sẽ rất vui, rất tự hào khi thấy mình đã làm việc có ích. 
 Đây chính là những hoạt động giúp cô trò chúng tôi hiểu nhau, đồng thời 
tôi muốn tạo dựng lớp học hạnh phúc, trường học hạnh phúc - Nơi "Trường 
học thật sự trở thành ngôi nhà thứ hai của các em, các thầy cô giáo là 
những người thân trong gia đình". Đây cũng là một điều kiện theo tôi là rất 
quan trọng để phát triển năng lực của học sinh. Bởi học sinh không thể phát 
triển năng lực của mình trong một môi trường mà giáo viên luôn gò bó và áp 
đặt. 
 Đặc biệt, đối với phần đọc hiểu là phần học dễ gây cho học sinh sự nhàm 
chán thì điều đó càng cần thực hiện triệt để hơn. Để tạo lớp học hạnh phúc, 
trường học hạnh phúc trong mỗi tiết học của phân môn Tập đọc tôi thường có 
phần khởi động để kích thích học sinh học tập hơn. Trước mỗi tiết học, tôi 
thường đưa ra những nhiệm vụ cụ thể cho chính bản thân mình như là: phải 
luôn khen học sinh một cách cụ thể, đầu mỗi tiết học tôi thường khởi động lớp 
học bằng các trò chơi để các em có một tâm thế vui tươi, phấn khởi tạo cảm 
giác hưng phấn để bước vào tiết học. Trong mỗi tiết học phải thường xuyên 
động viên, khen thưởng các em. Cuối mỗi tiết học, tôi thường tổng kết và 8
chơi của lớp. Cho các em luyện đọc thêm trong những bài của môn Toán, Tự nhiên 
xã hội, Hoạt động trải nghiệm và nêu cách hiểu.
 b) Đối với nhóm học sinh ở nhóm 2 
 Tâm lý các em này ngại thể hiện, các em nghĩ biết tự trả lời là được. Giáo 
viên cần khuyến khích,tuyên dương, khen, để các em mạnh dạn hơn. Ngoài ra cho 
các em tham gia đóng vai nhân vật trong giờ tập đọc hoặc kể chuyện để lôi cuốn các 
em. 
 c) Đối với nhóm học sinh ở nhóm 3
 Tâm lý các em thường thích bộc lộ, tự tin. Giáo viên cần đòi hỏi các em 
ở mức độ cao hơn. Lấy các em làm nhân tố tích cực từ đó phát triển thêm các 
em khác. 
 3. Biện pháp 3. Giáo viên chuẩn bị kĩ càng các phương tiện dạy học 
 Trước khi lên lớp, tôi chuẩn bị kĩ càng thông qua các hoạt động sau: 
 a) Hoạt động “Khởi động”: 
 Giới thiệu bài là một khâu quan trọng trong tiến trình tiết học. Nó không chỉ 
có nghĩa về mặt nghi thức mà quan trọng hơn đó là một hoạt động tác động đến 
tâm lí người học, làm cho người học vào trạng thái sẵn sàng và tích cực học tập. 
 Trong xu hướng đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa 
hoạt động của học sinh, việc đầu tư các biện pháp, phương tiện dạy học cho 
khâu giới thiệu bài có ý nghĩa thực tiễn quan trọng. Khâu giới thiệu bài chiếu lệ, 
hình thức không thể hiện tư tưởng, quan điểm về phương pháp của người dạy 
thiết nghĩ chỉ thích hợp với lối dạy truyền thống một chiều. Dưới đây là một số 
biện pháp tác động tạo tâm thế đọc và tìm hiểu bài cho học sinh:
 - Lời đọc thành tiếng diễn cảm của giáo viên.
 - Sử dụng phương tiện trực quan kết hợp đàm thoại hay kể chuyện.
 - Kể chuyện.
 - Đóng vai.
 - Đàm thoại định hướng và lôi cuốn học sinh vận dụng kinh nghiệm có 
liên quan đến bài học. 10
 Theo tôi, hoạt động củng cố bài ngoài phần hướng dẫn học sinh lặp lại 
điều mới vừa được giảng để nhớ nội dung bài nên có thêm phần hoạt động 
hướng học sinh nhìn lại các chi tiết của bài đọc, vận dụng những thông tin đã 
nắm được từ bài đọc theo một cách khác hơn, theo hướng tổng hợp và nâng cao 
hơn Ví dụ: Dạy bài “ Yêu lắm trường ơi” (Tiếng việt 2, Tập 1 trang 55- KNTT) 
 Khi hướng dẫn học sinh củng cố bài, thay vì yêu cầu học sinh trả lời câu 
hỏi trong bài như: 
 + Bạn nhỏ yêu những gì ở trường, lớp của mình?
 + Bạn nhỏ nhớ gì về cô giáo khi đến lớp không?
 Giáo viên có thể đưa ra những câu hỏi khác nhưng vẫn đòi hỏi học sinh phải 
vận dụng những điều, những chi tiết vừa mới nắm để trả lời, chẳng hạn như:
 + Những điều bạn nhỏ nhìn thấy khi bước chân vào ngôi trường là gì? 
 Bạn nhỏ cảm thấy như thế nào khi ở trường, lớp?
 + Bạn nhỏ nhớ gì về cô giáo khi đến lớp ?
 + Em có nhớ lần đầu tiên bước chân vào ngôi trường mới không? Hình 
ảnh nào mà đến bây giờ em vẫn còn nhớ rõ nhất? Lúc ấy em cảm thấy thế nào? 
 c) Hoạt động “Tổng kết”: 
 Trong thực tiễn giảng dạy Tập đọc hiện nay, khâu dặn dò thường gồm các 
việc sau: xem lại bài cũ, đọc bài kế tiếp và trả lời câu hỏi của bài ấy. 
 Đáp ứng việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt 
động của người học, khâu dặn dò cũng bao gồm hai việc là dặn học sinh xem lại 
bài cũ và chuẩn bị bài mới. Tuy nhiên, theo tôi nội dung cần cụ thể hơn. Đó là 
trong việc dặn dò xem bài cũ, giáo viên cần chỉ cho học sinh hướng xem bài một 
cách chủ động, sáng tạo hơn là học vẹt. Một lời hướng dẫn về cách học hay trao 
đổi về cách học, hay một bài tập, một câu hỏi như những phương tiện giúp học 
sinh xem và nêu lại những điều đã hiểu từ bài đọc theo cách tái hiện sáng tạo là 
những biện pháp thích hợp cho việc nâng cao chất lượng tự học ở nhà của học 
sinh. 12
những ngữ cảnh khác nhau. Từ đó góp phần cho học chính tả, luyện từ và câu, dùng 
từ thích hợp khi học tập làm văn. 
 Ví dụ: Sự tích hoa tỉ muội (T2.Tiếng việt 2 - trang 110). 
 Chú thích: “Hoa tỉ muội”: một loài hoa hồng, mọc thành chùm với rất 
nhiều nụ.
 Cho học sinh đọc nghĩa trong chú thích, sau đó cho học sinh gắn ý nghĩa đó 
với câu, đoạn chứa từ ấy, để các em hiểu rõ ràng “Hoa kết thành chùm, bông hoa 
lớn che chở cho nụ hoa bé nhỏ. Chúng cũng đẹp như tình chị em của Nết và Na.” 
 b) Phân loại các dạng từ mà học sinh cần hiểu và cách thức tổ chức 
cho học sinh hiểu nghĩa các dạng từ ấy: 
 + Từ không thể hiểu bằng ngữ cảnh và học sinh cũng chưa hề có kinh 
nghiệm nào liên quan: Đó là những từ đề cập đến sản vật địa phương, địa danh, sự 
kiện lịch sử.
 Ví dụ: giấc tròn ( Bài Mẹ – SGK Tiếng việt 2 - trang 116)
 Sắt tây ( Bài Ánh sáng yêu thương SGK Tiếng việt 2- trang 130) 
 Cách giúp học sinh hiểu ý nghĩa là dùng tranh, vật thật, phim ảnh hoặc lời 
giải thích cụ thể sinh động của giáo viên. 
 + Từ có thể hiểu bằng ngữ cảnh (liên quan đến trạng thái tinh thần, cảm 
xúc...) nhưng học sinh có vẻ chưa có trải nghiệm liên quan 
 Ví dụ: Băn khoăn, bâng khuâng, bàng hoàng, do dự, quyết định,... 
 Giáo viên nêu ví dụ là một câu chuyện, một tình huống,.. để học sinh hiểu nghĩa 
từ. Từ ví dụ mình đưa ra, giáo viên đề nghị học sinh nói ý nghĩa câu chứa từ mình mới 
giải thích để xem học sinh đã hiểu từ ấy chưa, và cũng như hiểu ý câu, đoạn chưa. 
 Ví dụ câu chuyện: Bạn đến rủ An ra sân chơi bi. An đang do dự có nên đi 
hay không vì chưa làm xong bài tập. Cuối cùng, An quyết định mình sẽ ở nhà 
làm cho xong rồi mới đi bắn bi với bạn. 
 Vậy theo con: An do dự vì điều gì? => Vậy do dự nghĩa là sao? 
 Cuối cùng, An chọn điều gì? => Vậy quyết định nghĩa là sao? 14
 (3) Tạo điều kiện cho học sinh tự khám phá bằng cách nhìn lại và vận 
dụng kinh nghiệm của mình. 
 (4) Xem hiểu từ là phương tiện để giúp học sinh hiểu văn bản đọc. 
 5. Biện pháp 5: Giáo viên cần kĩ càng, tỉ mỉ, cẩn thận hướng dẫn chi 
tiết khi luyện đọc hiểu: 
 Để hiểu được nội dung bài đọc thì giáo viên cần triển khai hiệu quả việc đọc 
thầm của học sinh. Vì vậy, vấn đề đọc thầm của học sinh chính là việc học có ý 
thức, còn đọc hiểu chỉ là kết quả đọc thầm.Giáo viên cần phải giúp học sinh hiểu 
nghĩa của từ, cụm từ, câu, đoạn, bài, tức là tất cả những gì được đọc thì học sinh 
mới hiểu bài đọc. Bắt đầu từ việc giải nghĩa từ. Ngoài những từ khó của bài, giáo 
viên còn phải phụ thuộc vào năng lực học sinh để lựa chọn từ cần giải nghĩa. Chính 
giáo viên phải là người đọc nhiều, tự tìm tòi tự tập giải nghĩa nhiều để có “vốn”, có 
hiểu biết về từ để giải thích cho phù hợp. Đồng thời,giáo viên cần phải dự kiến 
những tình huống để sẵn sàng giải đáp cho học sinh về bất cứ từ nào trong bài mà 
em yêu cầu. 
 Để phát huy được phần đọc thầm hiểu được từ cần nhớ, giáo viên hướng 
dẫn học sinh không phải xem tất cả các từ đều quan trọng như nhau mà cần 
chọn lựa các từ quan trọng gạch chân để giữ lại làm các từ “chìa khóa”, những 
từ mang ý nghĩa cơ bản, trọng tâm. Từ đó giúp ta hiểu được nội dung của cả 
bài. 
 Ví dụ: Trong bài: “Cái trống trường em”: 
 Cái trống lặng im
 Nghiêng mình trên giá
 Chắc thấy chúng em
 Nó mừng vui quá!
 Kìa trống đang gọi:
 Tùng! Tùng! Tùng! Tùng!
 Giáo viên cần hướng dẫn học sinh đọc để gạch chân nói về những hình 
ảnh, từ ngữ để nói về cái trống. Đặc biệt ở đây là từ ‘‘Lặng im, nghiêng mình,