Sáng kiến kinh nghiệm Một số bài tập bổ trợ nhằm nâng cao hiệu quả môn Đá Cầu cho học sinh Lớp 8

 1/18
 PHẦN I: MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài:
 Giáo dục thể chất cho trẻ em hôm nay là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng 
mà cả xã hội đã và đang rất quan tâm bởi lẽ “Trẻ em hôm nay là thế giới ngày 
mai” – trẻ em là tương lai của đất nước.Muốn có được những công dân tốt thì 
ngay từ ngày hôm nay, chúng ta cần phải đào tạo thế hệ trẻ có đầy đủ cả trí lực 
và thể lực tốt, phẩm chất đạo đức tốt, Và nhiệm vụ giáo dục học sinh toàn 
diện luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm và coi trọng, trong hệ thống giáo 
dục quốc dân, nhà trường là nơi triển khai, hiện thực hóa mục tiêu, chương trình, 
nội dung giáo dục. Ở nhà trường nói chung và trường THCS nói riêng là nơi kết 
tinh, ươm mầm những nhân tài mai sau của đất nước, đó cũng chính là chỉ thị 
số 36 – CT/TW ngày 24 tháng 3 năm 1994 của Ban chấp hành Trung ương 
Đảng cộng sản Việt Nam về công tác TDTT là bộ phận quan trọng trong chính 
sách phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và nhà nước, nhằm bồi dưỡng và phát 
huy nhân tố con người. Công tác TDTT phải góp phần tích cực nâng cao sức 
khoẻ, thể lực, giáo dục nhân cách, tinh thần của nhân dân, nâng cao năng suất 
lao động xã hội. Với Nghị quyết Đại hội Đảng VIII đã ghi rõ: “Giáo dục đào tạo 
cùng với khoa học công nghệ phải thực sự trở thành quốc sách hàng đầu để 
chuẩn bị tốt hành trang cho thế hệ trẻ đi vào thế kỷ XXI”. Và ngày 29/ 04/ 1993 
Bộ Giáo dục và đào tạo ra quyết định số 931/ RLTT v/v: Ban hành qui chế về 
công tác GDTC trong nhà trường các cấp "GDTC được thực hiện trong nhà 
trường từ Mầm non đến Đại học góp phần đào tạo những công dân toàn diện. 
GDTC là bộ phận hữu cơ của mục tiêu giáo dục và đào tạo nhằm giúp con người 
phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về tinh thần, trong 
sáng về đạo đức". Vì vậy, vấn đề GDTC là một trong những nhân tố quan trọng 
trong hệ thống giáo dục, đào tạo con người mới xã hội chủ nghĩa, xây dựng 
chiến lược phát triển con người Việt Nam là quốc sách hàng đầu để đất nước có 
lớp người trẻ “phát triển cao về trí tuệ, cường tráng về thể chất, phong phú về 
tinh thần, trong sáng về đạo đức” là mục đích của toàn Đảng, toàn dân ta. Đá 
cầu là môn thể thao dân tộc, có một quá trình phát triển rất sớm gắn liền với lịch 
sử phát triển dựng nước và giữ nước của dân tộc ta và là môn thể thao được mọi 
tầng lớp nhân dân đón nhận, đặc biệt là thế hệ trẻ rất ưa thích và tích cực tập 
luyện. Tại nghị quyết trung ương V (khóa VIII) về phát triển nền văn hóa Việt 
Nam tiên tiến đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc đã tạo điều kiện phát triển thuận 
lợi cho các môn thể thao dân tộc phát triển trong đó có môn đá cầu. Nhờ đó, 3/18
 Đây là phương pháp nhằm thu nhận và xử lí nguồn thông tin ban đầu từ ý 
kiến người khác, trên cơ sở đó có những thông tin khách quan để nghiên cứu, 
phân biệt kỹ thuật cơ bản cũng như trình tự tiến hành giảng dạy và tập luyện các 
động tác kỹ thuật cơ bản để đạt được hiệu quả cao.
4.3. Phương pháp quan sát sư phạm:
 Quan sát các em học sinh lứa tuổi lớp 8 để đánh giá tiếp thu lượng vận 
động, khả năng phối hợp vận động cũng như hứng thú của các em với các trò 
chơi được đưa ra. 
 Khi sử dụng phương pháp này, cần tiếp cận, quan sát các em học sinh để 
đánh giá sự tiếp thu lượng vận động, khả năng phối hợp vận động cũng như 
hứng thú của các em với các bài tập bổ trợ được đưa ra, qua đó xây dựng được 
trình tự giảng dạy sử dụng khối lượng, cường độ tập luyện sao cho hợp lý, phù 
hợp với điều kiện cụ thể.
4.4. Phương pháp kiểm tra sư phạm:
 Phương pháp này nhằm mục đích kiểm tra đánh giá năng lực điều 
khiển quả cầu của học sinh một cách chính xác và khách quan tạo điều kiện 
thuận lợi cho việc phân chia nhóm trong quá trình thực nghiệm, đồng thời đánh 
giá mức độ phát triển kỹ năng đá cầu của học sinh khi áp dụng những bài tập 
mới và vận dụng đổi mới phương pháp vào giảng dạy và tập luyện kỹ thuật này.
4.5. Phương pháp thực nghiệm sư phạm:
 Chúng tôi đã sử dụng phương pháp này để kiểm nghiệm đánh giá tìm hiểu 
tính hiệu quả trong quá trình thực nghiệm các bài tập thực tế sau khi xác định và 
lựa chọn được một số bài tập bổ trợ tôi tiến hành thực nghiệm trên các học sinh 
lớp 8 với điều kiện luyện tập như nhau.
4.6. Phương pháp toán học thống kê:
 Sau khi đã thu nhận đủ số liệu để đánh giá kết quả, chúng tôi đã sử dụng 
các công thức toán học thống kê để xử lí số liệu đó. 5/18
 II. Thực trạng vấn đề nghiên cứu:
3.1. Tình hình nhà trường:
 Trường THCS Lương Thế Vinh là một ngôi trường có bề dày truyền 
thống học tập và rèn luyện thể chất, và nhiều năm liền được công nhận là trường 
tiên tiến xuất sắc về phong trào TDTT. 
 Môi trường học tập rất thuận lợi vì được sự quan tâm sát sao của các 
cấp lãnh đạo cùng BGH nên đã đáp ứng tương đối đầy đủ về điều kiện sân bãi 
cũng như cơ sở vật chất phục vụ tốt nhất cho học tập môn giáo dục thể chất nói 
chung và môn đá cầu nói riêng.
 Trường học có ba giáo viên chuyên trách với nhiều kinh nghiệm giảng 
dạy, có trình độ chuyên môn vững .
 Và ở bậc THCS, đặc biệt là học sinh lớp 8 thì khả năng tư duy, thể chất và 
ngoại hình của các em đang phát triẻn, các em cũng có thể phân biệt được 
những chi tiết, thành phần kỹ thuật của động tác một cách tương đối đúng và 
biết cách dùng sức tương đối hợp lý trong các bài tập đòi hỏi sức mạnh, sức 
nhanh và khéo léo. Một số kỹ năng cơ bản cần thiết trong đời sống đã được hình 
thành, khả năng hoạt động giữa chân, tay, thân mình tương đối tốt, tuy nhiên 
những khả năng này còn ở mức độ chưa cao, mang nặng tính tự nhiên và kém 
bền vững.
 Khi học môn Đá Cầu, đối với các em là tương đối khó khăn và nhất là 
các em học sinh nữ, các kỹ thuật thực hiện tương đối khó, vì vậy mà kết quả 
kiểm tra, đánh giá thành tích của các em đạt được rất là kém, tỷ lệ các thực hiện 
chưa được tốt là rất nhiều. 
3.2. Nguyên nhân của thực trạng trên:
 Môn Đá Cầu đã có từ rất lâu và được đưa vào chương trình nội dung học 
thể dục ở lớp 8,9 trong trường THCS Vì thời gian luyện tập ít nên chưa có điều 
kiện để phát hiện, bồi dưỡng những học sinh có năng khiếu tham gia thi đấu giải 
các cấp. Môn Đá Cầu hiện nay là một nội dung tương đối khó đối với học sinh, 
đặc biệt là đối với học sinh nữ, nó đòi hỏi học sinh phải có kỹ năng phối hợp 
động tác tốt, có các tố chất sức nhanh, mạnh, tốc độ... Do đó đòi hỏi học sinh 
phải tập luyện thường xuyên và liên tục trong thời gian dài mới hình thành được 
các kỹ thuật, kỹ xảo động tác để tập luyện tốt môn Đá Cầu và đạt được thành 
tích cao.
* Đối với giáo viên: 7/18
 Đầu năm học 2022 - 2023, tôi đã tiến hành khảo sát chất lượng môn Thể dục 
của học sinh lớp 8 trong trường THCS Lương Thế Vinh
*Kết quả đạt được như sau:
Lớp 8A có 45 học sinh:
- 15% học sinh say mê học tập.
- 51% học sinh tập luyện theo cảm tính.
- 34% học sinh thờ ơ trong tập luyện.
IIII. Các biện pháp thực hiện:
 Hiệu quả của giờ học cao hay thấp phụ thuộc phần lớn vào việc vận dụng 
linh hoạt, hợp lý, sáng tạo và khoa học các phương pháp giảng dạy của người 
giáo viên.Qua đó học sinh sẽ hứng thú học tập, nắm bắt kỹ thuật động tác tốt, tự 
giác tích cực tập luyện. Trong chương trình và sách giáo khoa cũng chỉ phần nào 
đề cập tới nội dung này.Vì vậy giáo viên phải đi sâu nghiên cứu tìm ra những 
phương pháp dạy hợp lý giúp các em học sinh nắm bắt kỹ thuật động tác cơ bản, 
đồng thời tập luyện đạt được kỹ năng động tác.
 Trong mỗi giờ học giáo viên cần chủ động áp dụng hình thức tích cực hóa 
học sinh bằng các phương pháp tổ chức, tích cực tham gia vào quá trình nhận xét , 
đánh giá. Để đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát huy được tính tích cực của 
học sinh giáo viên phải tổ chức tiết học sao cho sinh động, hấp dẫn, vui vẻ... Giáo 
viên phải có sự chuẩn bị trước bài dạy, thiết bị đồ dùng dạy học, đào tạo đội ngũ 
cán sự, kể cả việc tập trước các động tác kỹ thuật mới, các bài tập bổ trợ giúp học 
sinh hình thành kỹ năng động tác từ đó mới đạt hiệu quả cao trong giờ học.
 Để chơi môn Đá Cầu tốt thì người chơi phải nắm vững và thực hiện tốt cả 
ba yếu tố: sức mạnh, tốc độ và điểm rơi, muốn giải quyết tốt ba yếu tố trên thì 
người chơi phải biết phối hợp, biết sử dụng nhuần nhuyễn các yếu tố này trong 
tập luyện cũng như lúc thi đấu môn Đá Cầu.
`1.Qua quá trình giảng dạy tôi đã rút ra kinh nghiệm và đưa ra một số biện 
pháp:
a. Hướng dẫn học sinh nắm vững động tác.
*Phương pháp giảng giải và làm mẫu:
 Trong chương trình thể dục THCS chú trọng đến việc đổi mới phương 
pháp dạy họ theo hai hướng phát huy tích cực của học sinh. Giáo viên cần tăng 
cường làm mẫu và giảm thời gian giải thích dài dòng.
 Tổ chức cho học sinh tập luyện theo hướng phân nhóm quay vòng và 
không quay vòng giảm thời gian chết đến mức tối đa, vận dụng nhiều thời gian 
cho học sinh tập luyện, nâng cao chất lượng giờ học. 9/18
* Đối với sai tập thể (cả lớp):
 Giáo viên cho học sinh ngừng tập luyện và làm mẫu lại động tác 1-2 lần 
với tốc độ chậm để cả lớp quan sát, kết hợp với giải thích những then chốt kỹ 
thuật của động tác và nhấn mạnh vào trọng tâm của động tác để học sinh nắm 
bài chắc hơn.
*VD: Giáo viên có thể tập mẫu chậm một lần động tác thật đúng và một lần tập 
sai chính động tác mà học sinh vừa tập và hỏi các em xem động tác nào cô tập 
đúng và động tác nào cô tập sai? Sai ở chỗ nào? Như thế nào là đúng?Để các em 
tự sửa cho mình và cho bạn.
b. Tổ chức cho học sinh tập luyện với nhiều hình thức phong phú.
 Trong quá trình tập luyện học sinh nắm chắc được kết cấu và quá trình 
của động tác, hình thành kiến thức và cảm giác cơ bắp, kỹ năng vận động và các 
tố chất của cơ thể.Trên cơ sở học sinh đã nắm được nội dung, kiến thức, kỹ thuật 
của động tác.Giáo viên tiến hành cho học sinh tập luyện.
 Đối với môn Đá Cầu tôi chủ yếu sử dụng 2 hình thức tập luyện là hình thức 
tập luyện đồng loạt và phân tổ, nhóm tập luyện.
* Hình thức tập đồng loạt.
 Là hình thức mỗi nhóm tổ hay cả lớp tham gia tập luyện theo hiệu lệnh 
chung.
*Ưu điểm:
 - Tất cả học sinh cùng được tham gia tập luyện.
 - Tiết kiệm thời gian chờ đợi.
 - Học sinh được tập luyện nhiều hơn.
 - Phát huy được khả năng tự quản của học sinh.
 - Phát huy được tính tích cực, chủ động học tập của học sinh.
* Nhược điểm:
 - Học sinh tập đồng loạt thì việc rèn luyện sửa sai cho học sinh bị hạn chế.
 Trong quá trình tập luyện giáo viên nên sử dụng các đội hình tập luyện 
khác nhau sao cho thích hợp và khoa học.Tránh di chuyển nhiều làm lãng phí 
thời gian tập luyện của học sinh dẫn đến không đảm bảo được khối lượng vận 
động của tiết học.
*VD: Đội hình tôi thường sử dụng trong các tiết học khi thực hiện kỹ thuật tâng 
cầu bằng đùi hay mu bàn chân là đội hình hàng ngang so le (giãn cách ở cự ly 
rộng).
* Hình thức tập luyện theo nhóm (tổ).
 “Học thầy không tày học bạn” là câu thành ngữ có ý nghĩa sâu sắc trong 
quá trình dạy học mà giáo viên phải vận dụng linh hoạt để giờ học đạt hiệu quả 11/18
 Đá cầu là trò chơi dân gian có từ lâu đời và phát triển rất rực rỡ qua các 
thời kỳ dựng nước và giữ nước của dân tộc và môn đá cầu cũng là môn thể thao 
rất non trẻ so với nhiều môn thể thao khác, khi đá cầu đòi hỏi người tập phải vận 
động toàn thân như: di chuyển, tâng cầu, đỡ cầu, đá cầu tấn công, chuyền cầu, 
cứu cầu Như vậy, hai chân phải nhanh nhẹn, hoạt động tích cực, mắt phải tập 
trung quan sát và phán đoán đường cầu trên toàn sân để đưa ra quyết định khi 
tiếp xúc với cầu một cách hợp lý để có hiệu quả cao nhất.
2.1. Phân tích một số kỹ thuật, chiến thuật và luật về môn Đá Cầu.
* Cách cầm cầu:
 Tay cầm cầu (tay bên chân đá cầu) cao ngang thắt lưng và cách người 
khoảng 0,3m, để cầu trên ngón tay 3 và 4, bàn tay ngửa khum lại để giữ cầu, tay 
không cầm cầu để tự nhiên.
* Kỹ thuật tâng cầu bằng đùi:
 Chuẩn bị 2 chân đứng rộng bằng vai, mũi chân thuận đặt sau gót chân 
trước khoảng 1/2 bàn chân, chân thuận chạm đất bằng nửa bàn chân, hai đầu gối 
hơi khuỵu, trọng tâm cơ thể dồn vào chân trước. Tay bên chân thuận cầm cầu 
tung lên cao khoảng 0,3 - 0,5m, cách ngực khoảng 0,2 - 0,4m; mắt nhìn theo cầu 
để dự đoán hướng cầu rơi. Di chuyển về nơi cầu rơi rồi co gối sao cho đùi vuông 
góc với thân người. Khi tiếp xúc với cầu đùi hơi đánh nhẹ lên và hơi hướng ra 
ngoài để cầu nẩy lên ngang tầm mắt và rơi xuống nhằm tạo thuận lợi cho động 
tác tiếp theo.
 Đối với các động tác này giáo viên hướng dẫn học sinh thực hành tập 
luyện chân không để học sinh hình thành kỹ năng động tác. Sau đó cho học sinh 
kết hợp tập luyện với cầu.
* Kỹ thuật tâng cầu bằng mu bàn chân:
 Chuẩn bị 2 chân đứng rộng bằng vai, mũi chân thuận đặt sau gót chân 
trước khoảng 1/2 bàn chân, chân thuận chạm đất bằng nửa bàn chân, hai đầu gối 
hơi khuỵu, trọng tâm cơ thể dồn vào chân trước. Tay bên chân thuận cầm cầu 
tung lên cao khoảng 0,5m, cách ngực khoảng 0,2 - 0,4m, mắt nhìn theo cầu để 
dự hướng cầu rơi. Di chuyển về nơi cầu rơi dùng mu bàn chân tâng cầu lên cao 
khoảng 0,5 – 0,6m khi cầu rơi xuống múc hợp lí dùng mu chân tâng cầu lên. Khi 
cầu rơi xa vị trí đứng cần vươn chân ra hoặc đi chuyển để tâng cầu.
 Đối với các động tác này giáo viên hướng dẫn học sinh thực hành tập 
luyện chân không để học sinh hình thành kỹ năng động tác. Sau đó cho học sinh 
kết hợp tập luyện với cầu.
* Kỹ thuật chuyền cầu bằng mu bàn chân: