Sáng kiến kinh nghiệm Khai phóng phương pháp dạy học nhóm để phát huy tính tích cực của học sinh nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học môn Tin học THCS, bộ sách Kết nối tri thức

 2
được chia thành từng nhóm nhỏ và chịu trách nhiệm về một mục tiêu chung nào 
đó, phân công nhiệm vụ từng người để hoàn thành mục tiêu chung. 
 Xuất phát từ cuộc vận động ứng dụng đẩy mạnh công nghệ thông tin vào 
dạy học của Bộ giáo dục, Sở giáo dục, Phòng giáo dục và Ban giám hiệu nhà 
trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Môn Tin học là một môn khoa học 
công cụ, tri thức và kỹ năng tin học được áp dụng rộng rãi, hỗ trợ đắc lực cho rất 
nhiều ngành khoa học khác nhau trong hầu hết lĩnh vực của đời sống và là một 
phần không thể thiếu của trình độ văn hóa phổ thông trong con người ở thời đại 
mới. Bởi vậy dạy tin học cho học sinh không chỉ truyền thụ nội dung đơn giản, 
mà phải hướng cho học sinh những nhận thức, những hiểu biết ngang tầm thời 
đại...
 Sự thành công của một tiết dạy ngoài phương pháp giảng dạy của giáo viên 
còn có sự tự chủ, năng động, sáng tạo của học sinh trong tiết học. Học sinh có thể 
vận dụng được kiến thức lý thuyết đã học trên lớp vào thực tiễn cuộc sống của các 
em. Chính vì vậy mà bản thân tôi luôn cố gắng tìm tòi, nghiên cứu, trao đổi với 
đồng nghiệp về các phương pháp dạy học phù hợp với đặc trưng của bộ môn. 
Trong quá trình tìm tòi, nghiên cứu, học hỏi và ứng dụng đó bản thân tôi đã tìm 
ra một số biện pháp hữu ích góp phần trong việc nâng cao chất lượng bộ môn Tin 
học.
 Để nâng cao chất lượng môn tin học tôi đã đăng kí nghiên cứu và thực hiện 
sáng kiến “Khai phóng phương pháp dạy học nhóm để phát huy tính tích cực 
của học sinh nhằm nâng cao hiệu quả dạy và học môn Tin học THCS”. Bản 
thân tôi đã nghiên cứu và áp dụng thành công tại đơn vị trường THCS Phù Đổng, 
nơi mà tôi đang công tác.
2.1. Các bước và cách thức thực hiện giải pháp:
 Để nâng cao hiệu quả dạy và học môn Tin học tôi đã tiến hành một số biện 
pháp nhằm thay đổi cách dạy, cách học môn tin học cả về lý thuyết và thực hành, 
hình thành cho học sinh một số kĩ năng khi học Tin học. Đồng thời giúp giáo viên 
giảng dạy môn tin học phát huy một cách hiệu quả, chất lượng giờ dạy hơn. Tôi 
xin đưa ra 3 biện pháp cơ bản sau: 4
có những thay đổi căn bản, đáp ứng yêu cầu của sự biến chuyển nhanh chóng về 
công nghệ. Hiện nay, nhiều nước ở châu Âu đã đưa nội dung Khoa học máy tính 
và kỹ năng lập trình trở thành mục tiêu học tập (Đức, Hy Lạp, Tây Ban Nha, Italy, 
Ba Lan, và Anh).
Dự thảo nội dung mới của môn Tin học ở Việt Nam
 Sự thay đổi nhanh chóng của kinh tế, xã hội dẫn đến nhu cầu cấp bách đổi 
mới Giáo dục. Trong bối cảnh đó, Dự thảo chương trình mới môn Tin học ra đời, 
là một bộ phận của Chương trình Giáo dục phổ thông mới, một nội dung quan 
trọng nhằm thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW.
 Với quan điểm xây lại từ đầu, Dự thảo chương trình môn Tin học có nhiều 
thay đổi so với chương trình hiện hành. Mấu chốt của những thay đổi tích cực bắt 
đầu từ chỗ Tin học được xem là môn học bắt buộc. Từ đó dẫn dến thời lượng dành 
cho mỗi cấp học, mỗi lớp trong cấp học được ổn định, tạo điều kiện cho việc xây 
dựng chương trình mang tính hệ thống, liên thông cả ba cấp học, không bị trùng 
lặp giữa các lớp, các cấp học về cùng một chủ đề nội dung.
Mối quan hệ giữa 5 thành phần năng lực, 3 mạch kiến thức, và 7 chủ đề nội dung.
 Tuy nhiên, thay đổi quan trọng nhất phải kể đến là, nhờ việc chương trình 
được xây dựng từ đầu nên các nhà khoa học, các chuyên gia sư phạm có thể đưa 
vào chương trình những ý tưởng mới, những quan điểm hiện đại, nhằm đáp ứng 
mục tiêu giáo dục.
 Cấu trúc của chương trình mới của môn Tin học có thể tóm tắt bằng cụm 6
nhiệm, giúp đỡ lẫn nhau, tạo động lực cho nhau, giao tiếp hiệu quả, ... khi tương 
tác với nhau. 
 Mục đích chính của dạy học nhóm là thông qua cộng tác làm việc trong 
một nhiệm vụ học tập nhằm phát triển tính tự lực, sáng tạo cũng như năng lực xã 
hội, đặc biệt là khả năng cộng tác làm việc, thái độ đoàn kết của học sinh. Dạy 
học nhóm nếu được tổ chức tốt, đặc biệt với môn Tin học, sẽ thực hiện được 
những chức năng và công dụng khác với dạy học toàn lớp, do đó có tác dụng bổ 
sung cho dạy học toàn lớp.
 Phương pháp dạy học nhóm cho môn Tin học được thể hiện cụ thể như sau:
a. Chia nhóm:
 Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học Tin học trên lớp rất đa dạng, có 
thể được tiến hành dưới các hình thức như: Thảo luận một vấn đề học tập; tìm hiểu, 
trao đổi xung quanh một đề tài; tranh luận về một nội dung học tập; ôn tập, tổng 
kết kiến thức sau một số bài; đưa ra dự án về một đề tài; thực hiện một bài tập, một 
nhiệm vụ học tập. Để việc thảo luận nhóm đạt kết quả tốt, giáo viên cần phải quan 
tâm đến các khâu quan trọng như sau:
 - Chuẩn bị nội dung thảo luận.
 - Tổ chức thảo luận.
 - Tổng kết thảo luận.
 Tùy theo số lượng học sinh trong lớp, nội dung học tập mà giáo viên chia 
thành bao nhiêu nhóm, số lượng thành viên trong nhóm. Tùy theo mục tiêu và yêu 
cầu vấn đề học tập mà các nhóm được phân ngẫu nhiên hoặc mặc định, được duy 
trì ổn định trong cả tiết học hoặc thay đổi theo từng hoạt động của tiết học. Các 
nhóm được giao cùng một nhiệm vụ hoặc khác nhiệm vụ.
 * Một số cách chia nhóm: 
 - Cho học sinh tự chọn nhóm: Học sinh được phép tự chọn nhóm học tập 
của mình khi giáo viên yêu cầu. Đây là hoạt động mà học sinh rất hứng thú. Các 
nhóm nhỏ được hình thành dựa theo sở thích, thói quen của nhau. Học sinh tự 
hình thành nhóm trên cơ sở nguyện vọng.
 Tuy nhiên nếu quá lạm dụng hình thức này, một số học sinh cứ mãi cùng 8
nhóm bị thống trị bởi những học sinh khá, giỏi hoặc quá mạnh mẽ. Tuy nhiên, 
ngay trong chính mỗi tiết học, tùy thuộc vào đặc điểm các hoạt động, mục đích 
bài học mà các nhóm nên được thay đổi đa dạng, vừa giúp các hoạt động, mục 
đích bài học mà các nhóm nên được thay đổi đa dạng, vừa giúp đạt mục tiêu vừa 
làm cho học sinh không cảm thấy bị buồn chán. Nguyên tắc là không sử dụng một 
phương pháp chia nhóm nhiều lần. Việc thay đổi nhóm thường xuyên không sử 
dụng một phương pháp chia nhóm nhiều lần. Việc thay đổi nhóm thường xuyên 
cũng là cách rất tốt để học sinh học hỏi kinh nghiệm học tập và kĩ năng làm việc 
nhóm trong mỗi nhóm khác nhau của các bạn học khác nhau. Các nhóm nên 
thường xuyên được thay đổi và dù chọn chia nhóm theo cách nào thì giáo viên 
cũng cần phải xem xét, chuẩn bị kĩ càng. Nguyên tắc là nhóm phải phù hợp với 
hoạt động được giao và phải hướng tới mực tiêu mà giáo viên mong muốn đạt 
được của hoạt động đó.
 Việc áp dụng đa dạng và phù hợp các cách chia nhóm đã mang lại hiệu quả 
rất tốt trong các hoạt động nhóm của học sinh. Học sinh không những hoàn thành 
công việc tốt mà còn rất hào hứng chờ đợi mỗi lần được phân chia nhóm lại.
 * Các hình thức nhóm:
 - Cặp đôi 2-3 HS): thường dùng khi cần học sinh trao đổi, thảo luận những 
vấn đề cụ thể, đơn giản, thời gian ngắn.
 - Nhóm ghép đội: dùng để nghiên cứu, phân tích, trao đổi về một số vấn đề 
phức tạp đòi hỏi có sự cộng tác cao.
 - Nhóm 4-6 HS: dùng khi học sinh trao đổi ý kiến hoặc thực hành một công 
việc cụ thể đòi hỏi nỗ lực chung của cả nhóm.
 - Nhóm 6-8 HS: dùng khi thảo luận với nội dung có nhiều vấn đề, nhiều quan 
điểm trong khả năng giải quyết của học sinh, các vấn đề cần so sánh hay đi sâu 
hơn vào một nội dung đã thảo luận ở nhóm nhỏ nhưng khó thực hiện chung cho cả 
lớp.
 Bản thân tôi thấy sử dụng nhóm 2 em trong cùng 1 bàn hoặc nhóm 4 em 
ngồi 2 bàn kế nhau sẽ thuận lợi trong việc di chuyển, không mất thời gian và 
không gây mất trật tự trong lớp. Đồng thời việc trao đổi trong nhóm thuận lợi hơn, 10
tài liệu SGK.
 Tổ chức để các nhóm cử nhóm trưởng, thư ký, từ đó nhóm trưởng sẽ phân 
công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
 Trong thời gian các nhóm thảo luận, GV quan sát nếu nhóm nào cần trợ 
giúp sẽ tới gợi ý để HS tìm ra câu trả lời.
 - Báo cáo kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập: Đại diện 1-2 nhóm báo cáo 
trước lớp, nhóm khác nhận xét, bổ sung ý kiến, tự đánh giá.
 - Nhận xét, đánh giá, kết luận: GV quan sát, nhận xét về kết quả, thái độ 
làm việc của học sinh và chốt lại. 
 Ví dụ 2: Dạng kiến thức Tin học cần tranh luận, có thể có nhiều ý kiến khác 
nhau. 
 Trong mục 1 - Biểu hiện vi phạm khi sử dụng công nghệ kĩ thuật số (Tin 
học 8 – bài 4 – Đạo đức và văn hoá trong sử dụng công nghệ kĩ thuật số). Để giúp 
học sinh nhận biết và giải thích được một số biểu hiện vi phạm đạo đức và pháp 
luật, biểu hiện thiếu văn hoá khi sử dụng công nghệ kĩ thuật số, tôi cho học sinh 
hoạt động nhóm để tranh luận về biểu hiện vi phạm đạo đức và pháp luật như sau:
 - Giao nhiệm vụ học tập: 
 + Chia lớp thành các nhóm mỗi nhóm có từ 6 đến 8 học sinh.
 + Y/c HS thảo luận nhóm và đại diện nhóm trả lời, hoàn thành các Câu hỏi 
trong Hoạt động 1 ở SGK trang 18, Câu hỏi 1, Câu hỏi 2 trong phần Câu hỏi ở 
SGK trang 19.
 - Thực hiện nhiệm vụ: 
 + Phân chia nhiệm vụ cho từng thành viên trong nhóm.
 + Trao đổi thảo luận tìm ra câu trả lời.
 - Báo cáo, thảo luận: Đại diện các nhóm trả lời câu hỏi. Các nhóm còn lại 
nhận xét, bổ sung.
 - Kết luận, nhận định: GV đánh giá, nhận xét.
 Ví dụ 3: Dạng bài tập củng cố kiến thức: Để học sinh có thể củng cố lại 
kiến thức của tiết học, tôi cho học sinh thảo luận nhóm để chơi trò chơi Mảnh 
ghép bí mật trong bài 8 – Công cụ hỗ trợ tính toán (Tin học 7) như sau: 12
với nội dung hoạt động nhóm có cùng một nhiệm vụ), treo đồng loạt bảng phụ của 
các nhóm và nhận xét chéo.
 - Giáo viên dành một khoảng thời gian cho các nhóm nhận xét, trao đổi, 
phản biện và thảo luận chung cả lớp.
 *Bước 4: Giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả kết quả hoạt động của các 
nhóm và chốt kiến thức.
 - Giáo viên nhận xét hoạt động nhóm của từng nhóm: Sự hợp tác giữa các 
thành viên trong nhóm với nhau và hiệu quả của công việc.
 - Giáo viên tổng kết lại, chốt kiến thức và đưa ra vấn đề tiếp theo.
d. Tiến hành các khâu trong quá trình thảo luận nhóm:
 - Chuẩn bị nội dung thảo luận:
 + Trước tiên giáo viên cần chọn bài, chọn vấn đề thích hợp cho học sinh 
thảo luận.
 + Cần lưu ý khi chọn đề tài thảo luận phải xem xét nghiên cứu xem học 
sinh đã biết gì về chủ đề đã nêu ra.
 + Khi đã chọn được vấn đề thảo luận đúng yêu cầu, giáo viên cần thông báo 
cho học sinh chuẩn bị ý kiến (viết thành văn bản) tham gia thảo luận.
 + Từ đó học sinh ý thức được yêu cầu nội dung của đề tài, các nguồn tài 
liệu chính, kế hoạch thực hiện và nhiệm vụ của tập thể cũng như của từng cá nhân
 - Tổ chức thảo luận:
 + Mở đầu thảo luận: Giáo viên nên thông báo về chủ đề cần thảo luận, quy 
trình và nguyên tắc thảo luận.
 + Hướng dẫn thảo luận: Trong quá trình thảo luận giáo viên làm nhiệm vụ 
quan sát, theo dõi mà không tham gia ý kiến thảo luận, không cắt ngang lời học sinh, 
không tỏ phản ứng nếu câu trả lời, tranh luận không đúng với ý mình. Tuy nhiên 
nhằm làm tăng thêm hứng thú khi thảo luận, giáo viên cũng có thể đưa ra các câu, 
giống như “ván nhún” hoặc nêu ra cách thảo luận để tạo không khí sôi nổi cho buổi 
thảo luận. Tạo không khí thân mật, cởi mở, khuyến khích sự tham gia của mỗi học 
sinh trong thảo luận. Khi thảo luận, giáo viên phải nghe cẩn thận những điều học 
học sinh nói để hiểu học sinh định nói cái gì. 14
đánh giá, phân tích hướng dẫn cho học sinh cách tự đánh giá, đánh giá lẫn nhau 
thông qua tổ chức trò chơi học tập, đánh giá sản phẩm học tập cụ thể.
 Để các nhóm hoạt động có hiệu quả Tôi đã đưa ra hình thức học tập “Công 
nhận điểm tốt của học sinh ở mọi lúc mọi nơi” nhằm tạo điều kiện, cơ hội tốt nhất 
cho các em đạt được mức điểm số nhanh nhất.
 Thông qua các bài dạy, giáo viên nên nghiên cứu lồng ghép các cách kiểm 
tra kiến thức cũng như hành vi, thái độ học tập của các em. Giáo viên phát hiện 
những điểm tốt của các em để tuyên dương, khen ngợi trước lớp.
 Ví dụ: Trong tiết lý thuyết môn Tin học 6 sau khi kết thúc bài học Tôi cho 
học sinh tìm ra nội dung chính của bài hôm nay và viết ra giấy thật nhanh. Cả lớp 
viết ra giấy nhưng chỉ thu bài của 5 bạn bằng cách bốc thăm số thứ tự học sinh, 
chấm và cho điểm luôn để học sinh có thể nắm được luôn kiến thức bài học.
 Trong các bài dạy lý thuyết tôi tích điểm cộng cho các bạn tham gia xây 
dựng bài, với mỗi phát biểu tích cực thì cộng 1 điểm.
 Trong bài thực hành cũng vậy, bạn nào hoàn thành bài tập nhanh, đúng theo 
yêu cầu của bài thì cũng cộng điểm 1 - 2 điểm tùy vào mức độ bài làm.
 Sau mỗi tiết học thực hành tôi cũng nhận xét và cộng điểm cho các nhóm 
hoạt động tích cực, biết chia sẻ, đoàn kết, trật tự, kỷ luật trong nhóm và trừ điểm 
các nhóm chưa hoạt động tích cực. 
 Trong tiết kiểm tra đánh giá giữa kỳ và cuối kỳ bạn nào làm bài nghiêm 
túc, trung thực cũng có điểm cộng và ngược lại. Sau khi có kết quả bài thi cũng 
động viên khen ngợi các em bằng điểm số.
 Khen thưởng. Để khuyến khích thành tích đạt được của các em giáo viên 
tổ chức bốc thăm phần quà dành cho các bạn (vào cuối tiết học hoặc thời gian nào 
đó mà giáo viên thấy phù hợp) nhưng phải trao quà đó trước toàn lớp. Lựa chọn 
quà phù hợp như đồ dùng học tập, khăn quàng, vở ghiPhần quà tuy nhỏ nhưng 
có hình thức mới lạ một chút thì học sinh sẽ cảm thấy thích thú và hãnh diện trước 
các bạn. 
 Giáo viên cần tránh: Ghi chép, đánh giá học sinh theo cảm tính không có 
minh chứng kết quả học tập; Thiên vị, không tạo cơ hội cho các em được đóng