Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học Chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” Lớp 10 THPT

 SỞ GD&ĐT NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT NGUYỄN SỸ SÁCH 
 -------------------------- 
HƯỚNG DẪN HỌC SINH XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG POSTER 
TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ “BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY 
 GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HOÁ Ở VIỆT NAM” LỚP 10 THPT 
 Lĩnh vực : LỊCH SỬ 
 Tên tác giả : TRẦN THỊ LAN ANH 
 Tổ bộ môn : KHOA HỌC XÃ HỘI 
 Năm thực hiên : 2022 - 2023 
 Số điện thoại : 0984 415 939 .......................................................................................... 57
2.1. Với các cấp quản lí giáo dục........................................................................ 57 2.2. 
Với giáo viên............................................................................................... 58 2.3. Với 
học sinh ................................................................................................ 58 TÀI LIỆU 
THAM KHẢO................................................................................ 59 PHỤ LỤC 
............................................................................................................ PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 
1. Lý do chọn đề tài 
 Quan điểm, tư tưởng chỉ đạo việc đổi mới phương pháp dạy - học ở Việt Nam hiện 
nay là “dạy học phát triển năng lực”. Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh 
phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, giúp 
học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học 
vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây 
dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhờ đó có được cuộc sống 
có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại. 
 Năm học 2022 - 2023, Bộ GD&ĐT đã ban hành bộ sách giáo khoa lịch sử 10 mới 
giúp học sinh hình thành và phát triển 3 năng lực, 5 phẩm chất...Từ môn học lựa chọn 
chuyển sang bắt buộc, nâng cao chất lượng dạy học, phát triển các kĩ năng, phẩm chất 
cho học sinh trở thành vấn đề cấp thiết đối với GV. 
 Việc đổi mới trong phương pháp dạy và học, đổi mới cách kiểm tra đánh giá của 
giáo viên đã giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập lịch sử. Đó là những tiết học mà 
học sinh được hóa thân, đóng vai thành các nhân vật lịch sử như Hai Bà Trưng, Trần 
Hưng Đạo, Quang Trung những nhà phát kiến địa lí, các chính khách. Đó là khi học 
sinh cùng diễn lại một sự kiện lịch sử Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, viết và diễn 
kịch về nguyên nhân bùng nổ chiến tranh thế giới thứ hai Học sinh còn được thỏa 
sức sáng tạo khi thay vì học thuộc những nội dung trong sách giáo khoa, giáo viên có 
thể giao nhiệm vụ cho học sinh về thiết kế các poster, áp phích, sơ đồ tư duy thể hiện 
nội dung bài học. 
 Từ thực tiễn dạy học tôi nhận thấy, nếu xây dựng và hướng dẫn học sinh học tập 
bằng poster thì sẽ giúp học sinh dễ dàng lĩnh hội kiến thức, rèn luyện các kĩ năng, giáo 
dục ý thức tự học, tính kiên trì, giúp học sinh ôn tập được thường xuyên, liên tục kiến 
thức mới và kiến thức đã học. 
 Qua những hoạt động đó, tôi thấy rằng việc học lịch sử qua poster thật sự mang lại 
hiệu quả cao, học sinh được thể hiện các năng lực như khả năng vẽ, thuyết trình, hoạt 
động nhóm. Nội dung bài học được thiết kế bằng tranh ảnh, hình vẽ, sơ đồ học sinh dễ 
dàng tiếp cận được nội dung bài học, khắc sâu kiến thức lịch sử hơn, học sinh không 
học vẹt mà cần sự tư duy. Những bài tập lịch sử của HS thực hiện trên poster không 
còn hoàn toàn bằng kênh chữ, tất cả kiến thức được các em thể hiện qua poster sinh 
động. Thông qua việc làm poster học sinh cũng rèn luyện khả năng nghiên cứu, chọn 
lọc thông tin, trình bày sao cho hấp dẫn. 
 Học sinh sẽ được trải nghiệm nhiều mô hình học tập thông minh, tiếp cận với cuộc 
cách mạng công nghiệp 4.0, rèn luyện những kỹ năng tự đọc sách, tìm tư liệu và phát 
triển hướng suy nghĩ riêng của mình chuẩn bị tốt cho công việc sau này. 
 Qua hoạt động này, GV muốn tạo điều kiện cho HS chủ động tìm kiếm và xử lí 
thông tin; tái cơ cấu các thông tin theo chủ đề và nhận thức của từng người 
nhằm rèn luyện kĩ năng tìm kiếm thông tin, kĩ năng làm việc nhóm, tinh thần hợp tác; 
kĩ năng trình bày trên giấy, powerpoint và thuyết trình. GV còn muốn HS tập cho mình 
thói quen biết lắng nghe và tự tin tranh luận trước tập thể hay với người khác. 
 Đối với giáo viên, nếu hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy 
học lịch sử thì đó là nguồn tư liệu quan trọng, là phương tiện hỗ trợ giáo viên trong việc 
kiểm tra, đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất. Như vậy, 
việc hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học có vai trò quan trọng 
nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử. 
 Chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” thuộc chuyên phẩm, một sự kiện hay một vấn đề nào đó. 
 - Các loại poster sử dụng trong dạy học lịch sử: 
 Poster thông tin tóm tắt (sơ đồ tư duy): 
 Poster được thiết kế nhằm lưu trữ, sắp xếp thông tin và xác định thông tin theo thứ 
tự ưu tiên bằng cách sử dụng Từ khoá, Hình ảnh chủ đạo. Mỗi từ khoá hoặc hình ảnh chủ 
đạo trong sơ đồ tư duy sẽ kích hoạt những ký ức cụ thể và làm nảy sinh những suy nghĩ, 
ý tưởng mới; đưa tới cái nhìn tổng quan về thông tin bài học, nội dung cần học. Poster 
thông tin tóm tắt là bản đồ thông tin cho bộ não, giúp nó hoạt động nhẹ nhàng, lưu trữ 
nhiều và nhớ thông tin được lâu hơn. 
 Khi học theo cách truyền thống HS thường có tư thế buồn ngủ, bởi vì HS đang học 
chỉ bằng não trái (lo về tư duy logic), còn não phải lo về sự tưởng tượng, hình ảnh. Vì 
vậy khi bạn sử dụng sơ đồ tư duy HS đang bắt toàn bộ não bộ hoạt động 100% công sức. 
 Cấu tạo của Poster thông tin tóm tắt gồm: Chủ đề chính, nhánh con, từ khóa, hình 
ảnh gợi nhớ, liên kết, màu sắc, kích cỡ hình ảnh và thông tin. Poster biểu tượng: 
 Poster thể hiện quan điểm: Đây là những poster chứa những câu danh ngôn, những 
thông điệp cổ vũ động viên hay tạo cảm hứng cho người khác. Những poster này muốn 
nhắc nhở con người hoặc đem lại cho họ sức mạnh, niềm tin trong cuộc sống. 
 Poster truyện tranh: được thiết kế dạng câu chuyện tranh, có thể 5-7 bức tranh hoặc 
nhiều hơn tùy thuộc vào mục đích của giáo viên và nội dung kiến thức truyền tải.
 Poster tuyên truyền (Propaganda Poster): 
 Poster thiết kế sử dụng hình ảnh, tranh vẽ và câu chữ nhằm mục đích tuyên truyền 
một vấn đề, một ý tưởng. Đó là những poster dùng để lan tỏa thông tin, nâng cao nhận 
thức cho cộng đồng về một vấn đề nào đó như bảo vệ môi trường, ngược đãi trẻ em, du 
lịch, bảo tồn di sản văn hóa Trên những poster đó quan trọng nhất là những thông tin 
liên lạc của tổ chức hoặc quỹ mà bạn có thể tham gia đóng góp. Thông thường, các nhà 
thiết kế thường dùng một hình ảnh bắt mắt và thêm vào đó những thông tin chi tiết với 
loại poster này rất phổ biến ở mọi nơi. 
 1.2. Ý nghĩa, vai trò của việc xây dựng và sử dụng poster trong dạy học lịch sử 
 Lịch sử bao giờ cũng là cụ thể. Nói đến lịch sử là nói đến con người, sự việc, không 
gian, thời gian. Học lịch sử là học những điều xảy ra trong quá khứ. Để biết quá khứ, 
người ta không thể quan sát trực tiếp mà chỉ có thể nhận thức gián tiếp bằng cách dựa 
vào các tài liệu, dấu tích, đồ vật, tranh ảnh, biểu đồ, lược đồ, sơ đồ, posternhằm khôi 
phục bức tranh lịch sử. 
 Hiện nay, học sinh học môn Lịch sử có thể bằng 2 cách: một là, học thuộc lòng 
máy móc (cách này là nỗi sợ hãi của nhiều học sinh), hai là để tránh phải ghi nhớ máy 
móc học thuộc lòng thì học sinh nên sử dụng poster, sơ đồ tư duy vào việc học lịch sử. 
Vậy học như thế nào là tối ưu? Đặc biệt là nâng cao hiệu quả, chất lượng đáp ứng mục 
tiêu giáo dục CT GDPT 2018. Học sinh cần phải học lịch sử 
bằng nhiều hình thức khác nhau trong đó có sử dụng poster. Vì vậy, cần phải hướng 
dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học lịch sử. Bởi vì, poster lịch sử 
có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình dạy của giáo viên và quá trình học của học sinh. 
1.2.1. Đối với giáo viên 
 Thứ nhất, việc sử dụng poster lịch sử vào việc dạy học góp phần nâng cao chất 5 Poster lịch sử có tác dụng minh họa, phản ánh các sự vật, hiện tượng, khái niệm 
lịch sử. Nó hỗ trợ và phát huy mọi giác quan của người học. Tăng độ tin cậy và khắc 
sâu kiến thức, giảm thời gian học, gây hứng thú cho người học, dễ nhận biết, dễ nhớ, 
làm cho bài giảng sinh động hơn. 
 Khoa học đã chứng minh, với dữ liệu rời rạc, não chỉ đơn giản giải mã ý nghĩa của 
chúng mà không có chức năng ghi nhớ. Trái lại, thông tin đã được hệ thống qua poster 
lịch sử sẽ kích thích các khái niệm có sẵn trong não, liên hệ đến cảm xúc, suy nghĩ và 
để lại ấn tượng lâu dài. Thông qua tranh ảnh, sơ đồ, bảng biểu, lược đồ...trong poster 
lịch sử làm cho kiến thức truyền tải đến học sinh một 
 7 
cách trực quan sinh động. Qua đó, giúp học sinh ghi nhớ kiến thức dễ dàng và là cơ sở 
để hiểu sâu sắc bản chất của chúng. 
 Poster lịch sử giúp tiết kiệm thời gian cho người học. Bẩm sinh con người khám 
phá thế giới bằng trực quan, 90% thông tin được não ghi nhận dưới dạng hình ảnh. 
Khoảng chú ý trung bình của con người là 8 giây, còn thời gian não xử lý tín hiệu thị 
giác là ¼ giây. Do đó, sử dụng hình ảnh giúp truyền đạt một khối lượng lớn chỉ trong 
tích tắc. Để tiết kiệm thời gian, đồng thời giúp học sinh tránh nhàm chán và ghi nhớ 
lâu, poster hỗ trợ xử lý thông tin cần thiết dưới dạng hình ảnh khiến học sinh chú ý vào 
cách trình bày ấn tượng của poster. Bằng cách này, học sinh tiếp thu khối lượng lớn 
kiến thức chỉ trong một thời gian ngắn. 
 Poster lịch sử tạo sự thu hút, hấp dẫn với người học. Kiến thức lịch sử vô cùng đa 
dạng, phong phú, phức tạp gắn liền với sự kiện, nhân vật, thời gian, không gian, diễn 
biếnVì vậy, việc xây dựng poster lịch sử một cách hệ thống, khoa học sẽ tạo sự hấp 
dẫn trong quá trình học tập bộ môn Lịch sử. Có poster lịch sử học sinh sẽ hình dung 
sống động về quá khứ qua những bức tranh tả thực. Từ đó, bản thân học sinh sẽ có 
những đánh giá, cảm nhận của riêng mình. Khi xây dựng và khai thác poster lịch sử đòi 
hỏi học sinh phải tiếp cận nhiều thông tin đa dạng, phong phú. Qua đó, giúp học sinh 
đánh giá khách quan, toàn diện về lịch sử, từ đó hình thành thế giới quan khoa học, lòng 
đam mê, ý thức trách nhiệm đối với bản thân. 
 Xây dựng và hướng dẫn sử dụng poster trong dạy học lịch sử cho HS kết hợp với 
các kĩ thuật, phương pháp dạy học khác như đóng vai thuyết minh lịch sử, hướng dẫn 
viên du lịch, cán bộ xã, phóng viênqua đó định hướng nghề nghiệp cho HS. 
 Học sinh có thể thiết kế poster lịch sử tạo thành “thư viện” sử online để làm kho 
tài nguyên nghiên cứu về lịch sử, đây là kênh trao đổi bài tập, kiến thức lịch sử của học 
sinh, giúp các em tiếp cận với công nghệ 4.0. Trang web được lập trên nền tảng Google 
Sites, Padlet. Vì thế, đối với học sinh lớp 10 THPT Nguyễn Sỹ Sách việc ứng dụng 
canva, padlet, photoshop vào thực hành lịch sử đã không còn xa lạ với các em. HS 
phát triển được nhiều kỹ năng như thu thập và xử lý thông tin, thuyết trình, phản biện. 
 Trong quá trình làm việc sẽ định hướng nghề nghiệp tương lai cho các em. Có thể 
là hướng dẫn viên du lịch, thuyết minh tại bảo tàng, di tích, cán bộ xã, phóng viên, IT, 
thiết kế, MC 
2. Cơ sở thực tiễn 
2.1. Nhiệm vụ, yêu cầu dạy học chương trình lịch sử GDPT 2022 
 Yêu cầu cần đạt trong chương trình giáo dục phổ thông mới được quy định cụ thể 
tại Thông tư 32/2018/BGDĐT về ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới, bổ tiếp cận và xử lí thông tin từ những nguồn khác nhau, có ý thức và năng lực tự học lịch 
sử suốt đời. 
 Môn Lịch sử giúp học sinh nhận thức được giá trị khoa học và giá trị thực tiễn của 
sử học trong đời sống xã hội hiện đại, hiểu biết và có tình yêu đối với lịch sử, văn hoá 
dân tộc và nhân loại; góp phần định hướng cho học sinh lựa chọn những nghề nghiệp 
như: nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn, ngoại giao, quản lí, hoạt động du lịch, 
công nghiệp văn hoá, thông tin truyền thông,... 
 Hoạt động đánh giá phải khuyến khích được sự say mê học tập, tìm hiểu, khám 
phá các vấn đề lịch sử của học sinh; giúp học sinh có thêm sự tự tin, chủ động sáng tạo 
trong học tập. 
 Nội dung đánh giá cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo kiến thức lịch sử đã 
học trong những tình huống cụ thể, không lấy việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức 
lịch sử, thuộc lòng và ghi nhớ máy móc làm trọng tâm. 
 Về hình thức đánh giá, cần kết hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định 
kì, giữa đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của học sinh; kết hợp kiểm tra miệng, 
kiểm tra viết, bài tập thực hành, dự án nghiên cứu; kết hợp đánh giá bằng trắc nghiệm 
khách quan và tự luận. 
 2.2. Những khó khăn của GV, HS trong dạy học chương trình lịch sử mới 
 Với môn Lịch sử, sở GD&ĐT định hướng, chỉ đạo các nhà trường tăng cường khai 
thác, sử dụng nguồn sử liệu khác nhau để tái hiện, phục dựng lịch sử một cách khoa 
học, khách quan, chân thực; đồng thời gắn với hoạt động thực hành, thực tiễn nhằm 
phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh. 
 Sĩ số lớp học đông (40 học sinh/lớp) nên có chút khó khăn khi tổ chức hoạt động 
học tập theo nhóm và triển khai kỹ thuật dạy học tích cực. Do học sinh ở THPT đang 
học theo chương trình cũ nên nhiều em ban đầu chưa thích ứng với phương pháp dạy 
học mới, còn bỡ ngỡ trong hoạt động nhóm, lệ thuộc vào bài giảng của thầy cô. Giáo 
viên soạn bài khá vất vả, cần thời gian để làm quen. Việc thiết kế các phiếu học tập cho 
học sinh hoạt động gặp khó khăn, bởi nếu in trên giấy và phát cho học sinh hoạt động 
hằng ngày sẽ tốn kém cho thầy cô; trong khi sử dụng công nghệ thông tin trình chiếu 
thì hiệu quả cần phải xem xét. 
 Giáo viên cần đầu tư chuyên môn, nghiên cứu phương pháp, kỹ thuật dạy học phù 
hợp từng đối tượng trong mỗi tiết học. Ví dụ: Chia nhóm học tập, giao nhiệm vụ từng 
bài cho học sinh trước, thuyết trình bằng nhiều loại hình: Powerpoint, poster, tạp chí, 
bản tin (video có lồng tiếng, ghi hình), sơ đồ tư duy, vẽ tranh... tùy theo khả năng.
 10 
 Để dạy đảm bảo mục tiêu yêu cầu chương trình mới, GV cần thu hút được học 
sinh tham gia các hoạt động góp phần phát triển năng lực như: Văn hóa - văn nghệ, thể 
dục - thể thao; tiếp tục thực hiện tốt việc sử dụng di sản văn hóa, lịch sử trong dạy 
học. Sở GD&ĐT cũng lưu ý tích hợp, lồng ghép những nội dung về 
lịch sử, địa lý, chính trị, xã hội của đất nước, địa phương; giáo dục truyền thống nhà 
trường bằng nhiều hình thức sáng tạo, phù hợp với điều kiện, không gây nặng nề, quá 
tải. Như vậy, cần sự vào cuộc của cả xã hội và rất cần thời gian và công sức. 
 Đối với kiểm tra, đánh giá môn Lịch sử, GV cần tăng cường các câu hỏi nhằm 
khai thác, sử dụng nguồn sử liệu, tranh ảnh, lược đồ; câu hỏi mở tạo điều kiện cho học 
sinh tự biểu đạt chính kiến của mình về vấn đề lịch sử mới đảm bảo mục tiêu hướng tới