Sáng kiến kinh nghiệm Hướng dẫn học sinh Lớp 3 nghe tiếng Anh một cách hiệu quả

 1
 PHẦN MỞ ĐẦU
 Lý do hình thành biện pháp:
 Điều 24 - Luật giáo dục viết: Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, 
sáng tạo của học sinh phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi 
dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; 
tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Muốn 
vậy, giáo viên phải đổi mới cách dạy, là người tổ chức, hướng dẫn chỉ đạo để 
học sinh tự tìm tòi, phát hiện và chiếm lĩnh tri thức.
 Chúng ta đang sống trong thế kỷ của khoa học, kỹ thuật và công nghệ 
cùng với xu hướng hội nhập quốc tế trong mọi lĩnh vực. Trong đó ngoại ngữ - 
Tiếng Anh là một trong những ngôn ngữ có vai trò như một phương tiện tích 
cực hỗ trợ hiệu quả nhất cho quá trình hội nhập ngày càng sâu rộng của nước 
nhà. Vì vậy việc nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và bộ môn Tiếng Anh 
nói riêng là một trong những mối quan tâm hàng đầu của sự nghiệp giáo dục 
hiện nay. Và điều đó đặc biệt chú trọng hơn cho các đối tượng là học sinh ở bậc 
tiểu học - người mới bắt đầu tiếp cận với ngoại ngữ.
 Nghe là một trong bốn kỹ năng quan trọng của việc học ngoại ngữ. Để đạt 
được hiệu quả trong giao tiếp bằng Tiếng Anh, ta phải nghe hiểu được những gì 
người khác nói. Nhưng trong thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy nghe là một kỹ 
năng yếu nhất và học sinh “sợ” học nhất trong bốn kỹ năng. Điều này đã làm tôi 
băn khoăn, trăn trở trong việc dạy học môn Tiếng Anh. Làm thế nào để các em 
học sinh luôn thấy học Tiếng Anh thật dễ? Làm thế nào để mỗi tiết học Tiếng 
Anh luôn sôi nổi, mang lại tâm lý nhẹ nhàng, thoải mái mà vẫn hiệu quả?
 Đối với học sinh tiểu học, các bài dạy kỹ năng nghe không tách riêng một 
tiết mà được dạy xen vào cùng các kỹ năng khác như kỹ năng viết hay kỹ năng 
nói. Với học sinh lớp 3 thì việc dạy và học kỹ năng nghe dường như dễ dàng 
hơn vì vốn từ vựng và mẫu câu chưa nhiều nên nội dung các bài nghe rất nhẹ 
nhàng, ngắn gọn nên các em nghe và “bắt” tương đối tốt. Nhưng khi lên lớp 4 và 
5 khi vốn từ vựng và mẫu câu đã phong phú hơn thì nội dung các bài nghe đã 
dài và khó hơn nên các em đã bắt đầu gặp khó khăn và “nản” khi học kỹ năng 
nghe. Trong khuôn khổ bài viết này, tôi xin được tập trung và nêu một số 
phương pháp hướng dẫn học sinh lớp 3 nghe một cách hiệu quả.
 Nội dung chương trình học đôi lúc còn chưa liên kết với nhau và sự phân 
phối giữa các phần còn chưa đồng đều về nội dung và hình thức. Đặc biệt là 
chương trình học vẫn chưa còn thiếu sự phân hóa giữa các đối tượng học sinh.
 Phương pháp dạy học Tiếng Anh ở bậc tiểu học luôn cần sự linh động, nhẹ 3
 PHẦN NỘI DUNG
 1. Thực trạng của vấn đề
 Cấu trúc một bài dạy Tiếng Anh thường bao gồm các hoạt động để phát 
triển đồng thời 4 kỹ năng: nghe - nói - đọc - viết một cách đúng hướng và toàn 
diện. Thế nên, khi dạy các em kỹ năng nghe, ta phải dạy các em nghe theo nhiều 
cách khác nhau. Một số kỹ năng phụ liên quan đến nghe là: 
 - Khi nghe, học sinh phải có khả năng nhận biết sự khác nhau giữa các âm 
vị. Ví dụ như cặp từ “run” và “sun”, khi học nghe phải phân biệt được sự khác 
nhau giữa âm / r / và / s / để có thể hiểu được đúng nghĩa của câu.
 - Nghe cũng liên quan đến việc lĩnh hội cấu trúc câu. Khi nghe chỉ cần 
nghe ngữ điệu cũng có thể xác định được câu đó thuộc loại câu gì: câu trần 
thuật, câu hỏi hay câu cảm thán.
 - Khi nghe các em cũng không cần thiết phải hiểu hết các từ mà các em 
nghe được, nhưng các em phải hiểu được ý chính của các thông tin mà các em 
vừa nghe, hay nói cách khác, các em phải nghe được “key words”. Đây là vấn 
đề cơ bản nhất. Kỹ năng này gọi là kỹ năng nghe lướt.
 Đối với học sinh lớp 3, xuyên suốt cả năm học thì kỹ năng nghe được dạy 
vào tất cả các tiế học của một đơn vị bài học. Trong đó ở mỗi lesson thì nội dung 
bài nghe thường là lesson 1 (section 1,2) và (section 4, 6) là dạng bài “ Nghe, chỉ 
và nhắc lại” (Listen,and point. Repeat) và “nghe và nhắc lại” (Listen and tick). 
Mỗi bài nghe lại được minh hoạ bằng những bức tranh có nội dung rất sát với 
nội dung bài nghe. Vì thế, mỗi giáo viên khi dạy kỹ năng nghe đều khai thác 
triệt để nội dung các bức tranh để khục vụ cho bài nghe đó. Và tất nhiên, mỗi 
giáo viên đều biết rằng dạy nghe cần tuân thủ theo đúng quy trình gồm 3 giai 
đoạn:
 - Trước khi nghe (Pre _ listening).
 - Trong khi nghe (While _ listening).
 - Sau khi nghe (Post _ listening).
 Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy có một số khó khăn, thuận lợi sau:
 * Thuận lợi.
 - Nhà trường đã trang bị cho chúng tôi thiết bị dạy học (đài, băng đĩa, 
tranh ảnh,) và sách tham khảo tương đối đầy đủ.
 - Học sinh được học môn Tiếng Anh ở phòng chuyên biệt. Ở đó được 
trang trí tranh, ảnh, đồ dùng đúng với không khí học Tiếng Anh.
 - Những năm gần đây, phụ huynh học sinh đã quan tâm hơn và tạo điều 
kiện, khuyến khích con em mình học Tiếng Anh. 5
 KHẢO SÁT HỌC SINH Ở 4 MỨC ĐỘ: TỐT, KHÁ, ĐẠT, CHƯA ĐẠT.
 KHỐI 3 (Tổng số 308)
 Số học sinh Tỉ lệ %
 Tốt 47 15,2%
 Khá 100 32,4%
 Đạt 87 22,8%
 Chưa đạt 74 24,6%
 Qua kết quả khảo sát trên và qua hơn 10 năm kinh nghiệm giảng dạy môn 
Tiếng Anh ở bậc tiểu học, tôi hiểu rằng các em không thích học kỹ năng nghe 
nhất vì nó khó nhất và ít được chơi trò chơi nhất trong 4 kỹ năng. Điều đó khiến 
tôi băn khoăn, suy nghĩ khá nhiều và đã đa ra hớng thiết kế bài dạy cho phù hợp, 
giúp các em khắc phục khó khăn khi nghe và nghe một cách hiệu quả.
 Đứng trước những vấn đề nêu trên, làm thế nào để chất lượng môn học 
của các em đạt kết quả tốt nhất? Làm thế nào để các em hình thành và phát triển 
kỹ năng học tập một cách toàn diện nhất? Đó luôn là nỗi lo âu, trăn trở, những 
suy nghĩ không phải của riêng tôi mà là của cả đội ngũ giáo viên – những người 
sẵn sàng cống hiến cả cuộc đời mình cho sự nghiệp giáo dục.
 2. Một số biện pháp để hướng dẫn học sinh nghe một cách hiệu quả:
 Qua thực tế giảng dạy, tôi nhận thấy ở bậc tiểu học, việc dạy kỹ năng 
nghe thường chiếm 1/3 hay 1/4 thời lượng tiết dạy, có nghĩa là việc dạy nghe 
theo đúng quy trình 3 giai đoạn Pre _ While _ Post chỉ trong khoảng thời gian 
tối đa là 10 phút. Vậy trong 10 phút này, việc chia thời gian cho 3 giai đoạn 
nghe như thế nào cho phù hợp và hiệu quả là không dễ. Đôi khi, bước “Pre” phải 
kéo dài và chiếm nhiều thời gian hơn cả, chỉ để phục vụ và chuẩn bị tâm thế cho 
học sinh vào bước “While” - bước ngắn nhất - có khi chỉ 1 phút, vì các bài nghe 
của học sinh tiểu học thường rất ngắn gọn và bám sát chủ đề. Như vậy, việc học 
sinh có nghe và bắt được nội dung bài nghe hay không phụ thuộc vào chính sự 
hướng dẫn, tổ chức, gợi mở của người giáo viên. Chính vì lý do này mà việc hư-
ớng dẫn nghe, hay chính là giai đoạn “Pre _ listening” là giai đoạn rất quan 
trọng trong việc dạy kỹ năng nghe.
 Tôi đã có một quá trình áp dụng các phương pháp trong việc hướng dẫn học 
sinh nghe. Sau đây tôi xin đa ra một số phương pháp đã đem lại hiệu quả cho tôi 
và học sinh trong việc dạy và học kỹ năng nghe: 7
 Giáo viên khéo léo thu hút dẫn dắt học sinh chuyển sang kĩ năng nghe
 2.2. Biện pháp 2: Sử dụng đồ dùng dạy học, hình thức tổ chức linh 
hoạt để giới thiệu bài tạo hứng thú cho học sinh trong giờ học.
 * Sử dụng tranh ảnh để giới thiệu phần nghe.
 Thông thường, với mỗi bài nghe, giáo viên cho học sinh tả các bức tranh 
một cách đơn thuần: học sinh chỉ nêu nội dung tranh sau đó nghe băng; như vậy 
sẽ khiến các bài nghe trở nên khó khăn hơn. Giáo viên giới thiệu chủ đề, ngữ 
cảnh, tình huống, nội dung có liên quan đến bài nghe: khai thác xem học sinh đã 
biết và chưa biết gì về nội dung bài nghe qua các bức tranh.
 * Ví dụ: Trong Unit 3 – Lesson 2 ( Section 2: Listen and tick)
 Giáo viên đưa ra bức tranh về những chú voi sinh sống ở Châu Phi và 
hỏi các em học sinh:
 - Is the picture beatiful?
 - What animals can you see in the picture?
 - Do you think this picture about elephant family?
 - How many elephants are there in the family ? 9
 Giáo viên đưa ra một tình huống để thu hút trẻ
 Ví dụ: Trong Unit 3 – Lesson 2 ( Section 7: Listen and tick)
 Thay vì nói “Các em hãy nghe và viết dấu tick đúng vào các bức tranh”. giáo 
viên có thể tạo một tình huống cho phần nghe Section 7 như sau: “ Doraemon 
đang tham gia thăm sở thú. Bạn ấy được anh hướng dẫn viên giới thiệu về các 
con vật. Các em có biết anh hướng dẫn viên giới thiệu về con vật nào không?
 Chúng ta cùng nghe và giúp bạn ấy đánh dấu “tick” vào con vật mà anh 
hướng dẫn viên giới thiệu nhé.
 Như thế học sinh sẽ hào hứng nghe vì lời dẫn dắt trên của giáo viên như 
một “câu đố” và học sinh sẽ sẵn sàng “giải đố”.
 2.3. Biện pháp 3: Kết hợp với giáo viên chủ nhiệm rèn nề nếp cho học 
ngay từ đầu năm học. 
 Tạo cho học sinh nếp học tập đối với giờ học nghe: chỉ bật băng cho học 
sinh nghe khi lớp học trật tự và học sinh thật sự tập trung. Giáo viên phải biết 
cách thu hút học sinh bằng các câu lệnh rõ ràng, dứt khoát. Ví dụ “Are you 
ready?”; “Listen and Check”; “Listen and number”. Hơn nữa, giọng điệu của 
giáo viên khi ra lệnh cũng phải thu hút và gây hứng thú đối với học sinh. 11
nghiệm. Mỗi loại hoạt động có thể tổ chức dưới hình thức tập thể, nhóm, cá 
nhân đảm bảo khai thác tối đa hiệu quả của các hình thức hoạt động của trẻ.
 Do vậy, trước khi cho học sinh nghe, giáo viên cần kiểm tra xem học sinh 
của mình đã xác định được yêu cầu của bài là “CHECK” hay “NUMBER” hay 
chưa. Giáo viên có thể dùng câu hỏi “Are you going to CHECK or NUMBER?” 
hoặc gọi một học sinh nhắc lại yêu cầu của bài. 13
nghe. Tiếp đó, vẫn những cặp và nhóm đó, tôi khuyến khích các em thi đua xem 
cặp nào, nhóm nào nghe đúng và nhanh nhất. Trong 1 hoặc 2 lần đầu, các em 
học sinh kém trong các cặp, nhóm có thể chưa nghe được mà chỉ “hùa” theo kết 
quả của bạn mình. Nhưng qua nhiều lần thi đua như vậy, xuất phát từ tâm lý lứa 
tuổi, các em thường sợ nhóm khác nhanh hơn và chiến thắng nên các em sẽ tự 
mình cố gắng tập trung để nghe đạt được kết quả tốt nhất. Như vậy mọi đối tư-
ợng học sinh đều bị lôi cuốn và tập trung cao độ trong giờ học. Vậy là mục đích 
giờ học đã đạt được.
 * Những điều cần chú ý:
 - Nghe là một kỹ năng ngôn ngữ liên quan đến các kỹ năng khác. Do đó 
giáo viên phải biết tận dụng mọi cơ hội để gợi mở cho học sinh luyện tập xen kẽ 
được cả 4 kỹ năng, giúp các em hình thành và phát triển khả năng học ngoại ngữ 
một cách toàn diện nhất.
 - Học sinh tiểu học thường rất thích được “nịnh”, nên giáo viên phải th-
ường xuyên tỏ thái độ khen ngợi, động viên học sinh qua cử chỉ, nét mặt, lời nói 
của mình. Hay nói cách khác, đối với học sinh tiểu học, giáo viên phải biết vừa 
dạy vừa “dỗ”.
 3. Kết quả đạt được:
 Đối chiếu với những giờ dạy có kỹ năng nghe trong thời gian đầu năm 
học so với thời gian này tôi thấy các em ngày càng hào hứng và sôi nổi hơn khi 
học nghe. Nhiều lớp, các em chỉ nghe 1 lần đã “bắt” được đúng nội dung và 
hoàn thành yêu cầu của bài nghe. Vào đầu năm học, rất nhiều em nói với tôi 
rằng em không thích nghe vì nghe đĩa, nghe file nén khó lắm. Các em thích nghe 
thầy giáo đọc hơn. Nhưng càng về sau, khi tôi hỏi các em thấy nghe đĩa còn khó 
không, rất nhiều em trả lời rằng các em không thấy khó như trước nữa và các em 
không còn “sợ” nghe đĩa và nghe file nữa. Vẫn với khảo sát như đầu năm nhưng 
sau một thời gian áp dụng tôi đã làm bài khảo sát và thu được kết quả như sau:
 KHỐI 3 ( tổng số 308 học sinh)
 Số học sinh Tỉ lệ %
 Tốt 110 35,7%
 Khá 87 28,2%
 Đạt 67 21,7%
 Chưa đạt 44 14,4%
- Với kết quả trên, chúng ta có thể áp dụng cho học sinh ở các lớp 3 trong các 
điều kiện cơ sở vật chất tối thiểu.