Sáng kiến kinh nghiệm Giúp học sinh Lớp 8 nâng cao hứng thú học tập môn Khoa học tự nhiên, bộ sách Kết nối tri thức

 nặng, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, tâm lý giáo viên ngại đổi mới phương pháp. 
Nhiều tiết học còn nặng nề làm giờ lên lớp của giáo viên và học sinh mang một 
tâm lý nặng trịch, không được vui vẻ và không hứng thú đối với học sinh.
 Các hoạt động mà giáo viên tổ chức có tác động đến cảm xúc, trí tuệ của 
người học trong toàn tiết học. Nếu tổ chức các hoạt động tốt sẽ tạo ra tâm lý hưng 
phấn, thích thú, lôi kéo học sinh một cách tự nhiên vào giờ học, người học sẽ 
không còn cảm giác nặng nề, lo lắng khi vào tiết học. Các em sẽ thật sự thoải mái 
tham gia vào các hoạt động mà không hề hay biết, nó chính là phần dạo nhạc của 
một ca khúc góp phần xoa dịu những căng thẳng trong cả tiết học.
 Tôi nghĩ một tiết học môn Khoa học tự nhiên sẽ được học sinh yêu thích 
nếu ngay từ giây phút đầu tiên giáo viên biết khơi gợi ở các em hứng thú đối với 
bài học và hơn thế nữa còn khơi dậy niềm đam mê, gây dựng, bồi đắp tình yêu 
lâu bền đối với môn học. Chính vì vậy mà các hoạt động có ý nghĩa rất quan trọng 
trong việc kích hoạt sự tích cực của người học.
 Xuất phát từ những cơ sở trên tôi đã xây dựng cho mình một số giải pháp: 
“Giúp học sinh lớp 8 nâng cao hứng thú học tập môn Khoa học tự nhiên” và 
bước đầu có những kết quả hết sức thành công.
2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kiến
 2.1. Mục đích của giải pháp
 Giúp học sinh yêu thích, hứng thú đối với bài học và hơn thế nữa còn khơi 
dậy niềm đam mê, gây dựng, bồi đắp tình yêu lâu bền đối với môn học. Nhằm 
nâng cao hiệu quả giảng dạy, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện 
cho học sinh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.
 2.2. Nội dung giải pháp
 2.2.1. Giải pháp 1: Giúp học sinh hứng thú học tập tốt môn KHTN 8 thông 
qua hoạt động khởi động
 Trước khi đi vào bài mới, giáo viên sẽ tạo không khí thân thiện, cởi mở, 
đơn giản là việc hỏi thăm sức khỏe một cách dí dỏm, kể một câu chuyện hài hước 
ngắn gọn hay sử dụng trò chơi trong phần khởi động bài học nhằm kích thích sự vòng tròn. Chỉ cần nhấp vào bánh xe vòng tròn, nó sẽ bắt đầu quay trong vài giây. 
Kết quả chọn ngẫu nhiên một tên trong danh sách. Người được chọn sẽ ưu tiên 
trả lời các câu hỏi của giáo viên đặt ra. Trò chơi này rất đơn giản và vui vẻ (có 
hình ảnh minh họa đính kèm trong phụ lục).
 Trò chơi 4: Trò chơi “Tinh mắt, nhanh tay”
 Ví dụ: Bài 16: ÁP SUẤT TRÊN BỀ MẶT
 Mục đích: Rèn kĩ năng tìm tòi, quan sát, kĩ năng làm việc cá nhân và nhóm.
 Cách chơi: Giáo viên cho học sinh quan sát và xem video về độ lún của 
chiếc nệm trong 2 trường hợp: khi một người đứng trên chiếc nệm và khi cũng là 
người đó nhưng lại nằm trên chiếc nệm. Học sinh tinh mắt sẽ nhanh chóng phát 
hiện độ lún của chiếc nệm trong hai trường hợp là khác nhau. Sau đó nhanh tay 
xung phong phát biểu để mô tả lại hiện tượng quan sát được và có thể đưa ra một 
số nguyên nhân để giải thích cho hiện tượng. Dựa vào câu trả lời của học sinh 
giáo viên dẫn dắt vào bài mới.
 Trò chơi 5: Trò chơi “ Tìm các hệ cơ quan trong cơ thể người”
 Mục đích: Giáo viên tạo cho học sinh tâm thế vừa học vừa chơi hết sức 
nhẹ nhàng, vui vẻ.
 Ví dụ: Bài 30 “KHÁI QUÁT VỀ CƠ THỂ NGƯỜI”
 Cách chơi: Giáo viên chia lớp thành 9 nhóm nhỏ và phát phiếu có ghi tên 
các hệ cơ quan cho các nhóm (mỗi nhóm 1 tên hệ cơ quan khác nhau). Sau đó, 
giáo viên chiếu hình ảnh từng hệ cơ quan trong cơ thể, yêu cầu các nhóm xác định 
tên của hệ cơ quan trong hình ảnh. Khi bắt đầu chơi giáo viên sẽ hô to để gọi và 
hỏi, học sinh sẽ xác định tên của hệ cơ quan đó, nếu đúng tên hệ cơ quan ghi trên 
phiếu của nhóm thì nhóm đó sẽ đáp, còn không phải tên nhóm ghi trên phiếu thì 
sẽ giữ im lặng, nếu không phải tên nhóm mình mà đáp là sẽ thua.
 Giáo viên hô: Các hệ cơ quan ơi, các hệ cơ quan ơi!
 Học sinh đáp: Chúng em đây, chúng em đây
 Gíao viên hỏi: Hệ cơ quan này tên là gì? (Ví dụ: Giáo viên chiếu hình ảnh 
hệ vận động) chứng cụ thể bằng các hình ảnh phản ánh đúng thực tế, các em sẽ thấy tính thật 
của vấn đề giáo viên đang mở rộng, liên hệ.
 Để khai thác triệt để “công lực” của kênh hình, giáo viên phải nắm được 
một số nguyên tắc có tính bắt buộc sau:
 Nguyên tắc sử dụng đúng lúc: Sự xuất hiện đúng lúc làm tăng thêm thế 
mạnh của kênh hình, nhất là trong sự háo hức chờ đợi của học sinh. Yếu tố bất 
ngờ khi kênh hình xuất hiện càng kích thích tính hấp dẫn và hứng thú từ người 
xem. Nếu cho các em xem trước thì dễ nhàm chán và phân tán sự chú ý của cả 
lớp.
 Nguyên tắc sử dụng đúng chỗ: Tìm vị trí để giới thiệu phương tiện trực 
quan một cách hợp lý nhất. Có như vậy học sinh mới huy động được nhiều giác 
quan nhất, dù ngồi ở mọi vị trí trong lớp ai cũng có thể tiếp xúc phương tiện một 
cách rõ ràng và đồng đều.
 Nguyên tắc sử dụng đủ cường độ: Hiệu quả của kênh hình sẽ giảm sút 
nếu kéo dài việc sử dụng một loại phương tiện hoặc hình ảnh cứ lặp đi lặp lại một 
cách đơn điệu.
 Để khai thác các kênh hình có hiệu quả thì giáo viên cần hướng dẫn học 
sinh trình tự các bước khai thác kênh hình một cách rõ ràng, cụ thể giúp học sinh 
nhận biết được các nhiệm vụ của mình cần thực hiện.
 Bước 1. Giáo viên giao nhiệm vụ cho học sinh: Cho học sinh quan sát tranh 
vẽ, hình ảnh để có tư duy về nội dung thu thập các thông tin.
 Giáo viên nêu câu hỏi và nêu vấn đề tổ chức hướng dẫn học sinh trả lời câu 
hỏi hoặc hoàn thành các nội dung trong phiếu học tập.
 Bước 2. Học sinh quan sát tranh ảnh, trình bày câu trả lời để hiểu nội dung 
hình vẽ mô tả. Học sinh khác nhận xét phần trình bày của bạn (có thể đặt thêm 
câu hỏi)
 Bước 3. Giáo viên nhận xét câu trả lời của học sinh và hoàn thiện câu trả 
lời.
 Ví dụ: Bài 33 “ MÁU VÀ HỆ TUẦN HOÀN CỦA CƠ THỂ NGƯỜI” trong phiếu học tập. Sau đó báo cáo kết quả và các nhóm nhận xét lẫn nhau.
 Bước 4. Giáo viên nhận xét câu trả lời của học sinh, hoàn thiện câu trả lời 
và kết luận kiến thức.
 Ví dụ: Bài 34 “ HỆ HÔ HẤP Ở NGƯỜI”
Bước 1. Giáo viên phát phiếu học tập cho các nhóm, hướng dẫn học sinh xem 
video, nắm thông tin để nêu được tên và đặc điểm cấu tạo của các cơ quan của hệ 
hô hấp và chức năng của từng cơ quan đó.
 PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1
 Các cơ quan Đặc điểm cấu tạo Chức năng
 Đường dẫn khí Mũi
 Họng
 Thanh quản
 Khí quản
 Phế quản
 Hai lá phổi
 Bước 2. Cho học sinh xem video giới thiệu về hệ hô hấp, thông qua hình 
ảnh và thông tin được giới thiệu trong video học sinh có thể ghi nhanh những kiến 
thức liên quan đến nội dung cần hoàn thành.
 Bước 3. Cho học sinh thời gian thảo luận nhóm hoàn thiện phiếu học tập 
và báo báo kết quả thảo luận. Sau đó cho các nhóm nhận xét, bổ sung lẫn nhau.
 Bước 4. Giáo viên nhận xét câu trả lời của học sinh, hoàn thiện câu trả lời 
và kết luận kiến thức.
 2.2.4. Giải pháp 4: Nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị, đồ dùng dạy học 
trong tiết dạy
 Thiết bị, đồ dùng dạy học là một bộ phận của nội dung và phương pháp 
dạy học, trong môn khoa học tự nhiên là phương tiện duy nhất giúp hình thành ở 
học sinh kĩ năng, kỹ xảo thực hành và tư duy kĩ thuật. Môn khoa học tự nhiên là 
môn học thực nghiệm, nên các kĩ năng thực hành, làm thí nghiệm sẽ giúp các em Kỹ năng giao tiếp và ứng xử có văn hóa: Là tập hợp những quy tắc, cách 
 ứng xử, tương tác được đúc kết bằng những kinh nghiệm trong quá trình giao 
 tiếp hằng ngày, bao gồm các kỹ năng như: kỹ năng lắng nghe, thấu hiểu; kỹ năng 
 quan sát; kỹ năng sử dụng ngôn từ, hình thể; kỹ năng thuyết phục, đồng cảm...
 Khi học sinh trả lời câu hỏi có một số học sinh khác vẫn giơ tay, giáo viên 
nên để cho học sinh trả lời xong, yêu cầu học sinh khác nhận xét, rút ra kết luận 
cuối cùng, sau đó giáo viên mới nhắc nhở: các em cần lắng nghe ý kiến của bạn, 
khi bạn trả lời các em không nên nói leo, không nên bát bỏ ý kiến của bạn; nếu 
bạn trả lời chưa đúng các em có thể nhận xét và bổ sung khi các bạn đã trả lời 
xong; trong giờ học phải chú ý lắng nghe giáo viên giảng bài. Từ đó giáo dục các 
em kỹ năng lắng nghe người khác nói.
 Hoặc học sinh thường có thói quen trả lời trống không, không đầy đủ, giáo 
viên cần nhắc các em câu trả lời phải đầy đủ, chính xác. Từ đó giáo dục cho các 
em kỹ năng sử dụng ngôn từ.
 Ở địa bàn nông thôn do thói quen các em thường xưng hô với bạn bè tao 
mày, nói tục, chửi bậy tranh giành nhau hoặc đánh nhau. Vì vậy trong từng tiết 
dạy tôi luôn để ý cách trả lời của các em nếu chưa lịch sự, văn minh thì tôi nhắc 
nhở uốn nắn kịp thời, dạy cho các em những giá trị đạo đức cơ bản của con người, 
lòng nhân ái, tính trung thực, lòng tự trọng, su nghĩ và lối sống lành mạnh, trọng 
đạo lý, sống có kỷ luật.
 Kỹ năng hợp tác và chia sẻ: Là dạy cho các em biết lắng nghe người khác; 
trợ giúp và tôn trọng lẫn nhau; có trách nhiệm với công việc được giao, giúp các 
em hình thành nhân cách, biết hợp tác, đoàn kết và giúp đỡ bạn bè trong mọi hoạt 
động, cùng nhau hoàn thành những nhiệm vụ mà giáo viên đưa ra; đồng thời giúp 
các em có những kỹ năng thích ứng và xử lý tình huống, sẵn sàng tham gia vào 
các hoạt động chung của tập thể, cộng đồng.
 Trong các tiết thực hành giáo viên rèn cho học sinh kỹ năng thực hành, kỹ 
năng hợp tác nhóm và chia sẻ giữa các thành viên trong nhóm, trong lớp; giáo 
viên cũng có thể phân công các em học sinh học tốt giúp đỡ, kèm cặp cho các bạn quả nghiêm trọng đối với bản thân và mọi người xung quanh.
 Ví dụ: Khi dạy xong bài “ Hiện tượng nhiễm điện do cọ xát” giáo viên có 
thể yêu cầu học sinh giải thích các hiện tượng thực tế trong đời sống hằng ngày 
như: Tại sao có hiện tượng sấm sét lúc trời mưa dông? Trong hiện tượng sấm sét 
thì tiếng sấm hay tia sét sẽ gây nguy hiểm cho con người? Từ đó đề ra các biện 
pháp phòng tránh tai nạn trong lúc trời mưa dông.
 2.2.6. Giải pháp 6: Ứng dụng STEM vào giảng dạy môn khoa học tự 
nhiên
 Dạy học kiến thức theo định hướng STEM ở trường trung học cơ sở là hoạt 
động được tích hợp, lồng ghép trong bài học môn khoa học tự nhiên dựa trên các 
vấn đề thực tiễn, kết hợp với chuẩn kiến thức kỹ năng. Bên cạnh đó, học sinh vận 
dụng kiến thức Vật lý, hiểu biết về Công nghệ, Toán học để tạo ra những sản 
phẩm thú vị, không nhất thiết đặt nặng vấn đề tạo ra các sản phẩm phức tạp.
 Giáo dục STEM phù hợp tất cả học sinh và đang giúp cho học sinh ngày 
càng yêu thích các môn khoa học tự nhiên và kỹ thuật. Học sinh tham gia hoạt 
động STEM, chủ yếu là thực hành, hoạt động trải nghiệm, trong đó thực hành là 
yếu tố quan trọng giúp học sinh rèn luyện sự khéo léo của đôi bàn tay trong các 
hoạt động thí nghiệm và thực hành.
 Muốn áp dụng hiệu quả mô hình STEM bên cạnh giảng dạy kiến thức cũng 
cần có những buổi trải nghiệm thực tế, các ngày hội STEM để học sinh được thực 
hành áp dụng các kiến thức đã học vào đời sống, đồng thời cũng khuyến khích 
trẻ phát huy khả năng sáng tạo của mình. Các sản phẩm STEM có tính mới lạ đối 
với học sinh, kích thích được sự tò mò, hứng thú trong quá trình học tập của học 
sinh.
 Ứng dụng công nghệ vào giảng dạy nhưng không quên những vật liệu dễ 
dàng tìm kiếm, thân thiện, và gần gũi xung quanh từ đó giới thiệu, định hướng 
cho học sinh tham gia vào các tiết học ứng dụng STEM. Dưới đây là nội dung 
tóm tắt các bài ứng dụng STEM vào tiết dạy:
 Bài 16. “ Áp suất chất lỏng - Áp suất khí quyển” Nguyên lý hoạt động: Sự truyền áp suất nguyên vẹn trong lòng chất lỏng. 
Khi tác dụng một lực f lên pit-tông nhỏ có diện tích s, lực này gây ra áp suất p = 
f/s. Áp suất này được chất lỏng truyền nguyên vẹ tới pit-tông lớn có diện tích S 
và gây nên lực nâng F (Có hình ảnh sản phẩm đính kèm trong phụ lục)
 Học sinh có thể vận dụng để thiết kế nhiều sản phẩm khác nhau như máy 
ép thuỷ lực, cánh tay robot thuỷ lực...
 Đối với nội dung kiến thức phần “ Áp suất khí quyển”
 Mô tả nội dung hoạt động: học sinh vận dụng kiến thức nội dung bài áp 
suất khí quyển để thiết kế mô hình phổi hoạt động hô hấp.
 Giáo viên giao nhiệm vụ cho các nhóm, yêu cầu các vật dụng cần chuẩn bị 
như kéo, chai nhựa, bong bóng, ống hút, băng keo.
 Các bước tiến hành:
 Bước 1: Tạo lồng ngực bằng cách dùng kéo cắt lấy phần đầu của chai nhựa.
 Bước 2: Tạo ống khí quản và hai phế quản dùng hai ống hút ghép lại.
 Bước 3: Gắn cố định hai bong bóng vào hai đầu của ống hút làm hai lá 
phổi.
 Bước 4: Tạo một lỗ nhỏ trên nút chai luồng ống hút qua nút chai.
 Bước 5: Làm màng bọc đầu còn lại của chai bằng một bong bóng, cố định 
bong bóng bằng băng keo.
 Sản phẩm của học sinh: Thiết kế được mô hình hô hấp của phổi và giải 
thích nguyên lý hoạt động.
 Nguyên lý hoạt động: Khi dùng tay kéo màng bong bóng bên dưới chai 
nhựa thì hai bóng bóng bên trong chai sẽ phồng lên và xẹp xuống như khi ta hít 
thở. Vì khi ta kéo bong bóng ra thì không gian bên trong chai có nhiều chỗ trống 
hơn, nên không khí bên ngoài sẽ tràn vào chai thông qua ống hút vào hai bên 
trong bong bóng làm bong bóng phồng ra. Ngược lại khi ta ngưng kéo màng bong 
bóng thì không gian bên trong chai sẽ hẹp lại không khí sẽ ùa ra bên ngoài và làm 
bong bóng xẹp xuống. Hoạt động này tương tự như khi ta hít vào hai lá phổi sẽ 
phình ra, còn khi thở ra hai lá phổi sẽ xẹp lại.