Sáng kiến kinh nghiệm Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tìm hiểu tranh dân gian Lớp 4 Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi

 2
gian là một chủ đề hay nhằm trang bị, cung cấp cho các em một số hiểu biết về 
nghệ thuật tạo hình thể hiện qua đường nét, hình mảng, hình khối, đậm nhạt, 
không gian ánh sáng, màu sắc thông qua một số tác phẩm tranh ảnh tranh dân 
gian. Qua đó góp phần hình thành ở học sinh khả năng cảm nhận cái đẹp.
 Đối với học sinh tiểu học các em đã được làm quen với môn học này từ 
lớp đầu cấp, các em có thể tìm hiểu, sưu tầm trên báo chí, sách....để phục vụ cho 
việc học tập. Từ đó, các em học sinh biết rõ hơn tầm quan trọng của tìm hiểu 
tranh đối với cuộc sống và phục vụ các môn học khác. Các em biết quý trọng 
các giá trị truyền thống của dân tộc. Để làm được điều này đòi hỏi giáo viên 
phải có phương pháp dạy học tốt nhất và phối hợp với học sinh một cách nhịp 
nhàng trong khi đứng lớp nhằm giúp học sinh từng bước nâng cao nhận thức 
làm cho tâm hồn các em trở nên phong phú, phát triển toàn diện nhân cách.
 Nhà trường ngày nay ngoài việc truyền thụ kiến thức Toán, Tiếng 
Việt,... còn phải chú ý đến giáo dục thẩm mĩ, nhằm đào tạo học sinh trở thành 
những học sinh phát triển toàn diện để xây dựng đất nước. Với thực tế hiện nay, 
do đồ dùng dạy học hạn chế khiến các em thiếu tập trung, tư duy, không chịu 
tìm tòi, suy nghĩ. Vì vậy việc dạy mĩ thuật nói chung và việc dạy tìm hiểu tranh 
dân gian ở trường tiểu học nói riêng chưa thực sự đạt chất lượng cao. Chính vì 
thế tôi chọn đề tài: “Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tìm hiểu 
tranh dân gian lớp 4 Trường Tiểu học Nguyễn Văn Trỗi”. 
 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài
 Để giúp cho giáo viên dạy tốt hơn nữa các giờ học về tranh dân gian thì nhiệm 
vụ của giáo viên đầu tiên là phải tìm hiểu thực trạng tại trường, dự một số giờ để 
rút ra cho mình một số kinh nghiệm bổ ích qua tìm hiểu một số tài liệu trên sách 
báo, tranh ảnh, các tài liệu về chuyên đề dạy mĩ thuật nói chung và các bài tìm 
hiểu tranh dân gian nói riêng nhằm nâng cao chất lượng giờ dạy, giúp học sinh 
hứng thú với giờ học hơn.
 Mục đích của sáng kiến là giúp cho bản thân tôi hiểu rõ thêm và đưa ra một 
số phương pháp góp phần nâng cao chất lượng dạy học. 4
 c. Phương pháp quan sát: Quan sát là phương pháp thu thập thông tin về quá 
trình giáo dục trên cơ sở tri giác trực tiếp các hoạt động dạy – học cho ta những 
tài liệu về thực tiễn để có thể nắm bắt một cách hiệu quả và chính xác. Thông 
qua quá trình quan sát, giáo viên ghi nhận lại tình hình học tập của học sinh, 
những vấn đề nảy sinh trong quá trình giảng dạy nhằm tìm ra biện pháp giải 
quyết thích hợp nhất.
 d. Phương pháp thực nghiệm: Giáo viên thực hiện giảng dạy ở các khối lớp.
 e. Phương pháp phân tích, tổng hợp: Phân tích nguyên nhân dẫn đến thực trạng 
và tổng hợp các kết quả thu được qua quá trình nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu 
quả của giải pháp.
 f. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra phỏng vấn tình hình học sinh, dự 
dự giờ, rút kinh nghiệm về phương pháp giảng dạy phân môn thường thức mĩ 
thuật- bài tìm hiểu tranh dân gian. 
 II. PHẦN NỘI DUNG
 1. Cơ sở lý luận.
 Việc đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục đặc biệt là nâng cao chất lượng 
các giờ Mĩ thuật trong trường học đồng thời phát huy hiệu quả các năng lực 
phẩm chất của người học. Môn Mĩ Thuật là bộ môn mà Nhà nước - Bộ GD & 
ĐT có chủ trương đi đầu trong việc cải cách đổi mới căn bản và toàn diện nền 
giáo dục Việt Nam.
 Đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy Mĩ thuật, gắn giáo dục mĩ 
thuật với giáo dục thưởng thức cái đẹp và kĩ năng sống cho học sinh. Công tác 
giảng dạy môn mĩ thuật trong trường học góp phần vào sự phát triển cảm thụ cái 
hay cái đẹp trong các tác phẩm tranh dân gian cho thế hệ học sinh tương lai của 
đất nước. Ở lớp 2, lớp 3 các em cũng đã được làm quen với tranh dân gian Việt 
Nam, các em đã được hình thành khả năng quan sát, tư duy, hình tượng,
sáng tạo ra những bài vẽ theo ý chủ quan của mình. Trong đó mảng tranh dân
gian trong phân môn “thường thức mĩ thuật” là phân môn quan trọng đóng góp
một phần không nhỏ vào việc cung cấp cho các em học sinh về văn hoá dân tộc 6
cứu của giáo viên và nhu cầu học tập của học sinh theo chương trình đổi mới 
hiện nay. 
 Ban giám hiệu nhà trường luôn làm tốt công tác tập trung mọi điều kiện để 
nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Chú trọng xây dựng và 
bồi dưỡng đội ngũ, làm tốt công tác xã hội hoá giáo dục, tham mưu xây dựng cơ 
sở vật chất cho nhà trường, đổi mới, sáng tạo trong công tác quản lí, chỉ đạo 
chuyên môn và nhà trường. Thực hiện tốt qui chế dân chủ cơ sở, đảm bảo dân 
chủ, kỉ cương, tình thương, trách nhiệm. Bên cạnh đó, ban Giám hiệu nhà 
trường luôn chú trọng triển khai có hiệu quả các cuộc vận động, các phong trào 
thi đua của Ngành, của Công đoàn.
 Hiện nay ở các trường Tiểu học hầu hết đã có đủ giáo viên được đào tạo 
chuyên dạy môn Mĩ thuật. Có thể nói năng lực giáo viên không còn là vấn đề 
phải bàn cãi. Do vậy chất lượng giảng dạy luôn được giáo viên quan tâm, đầu tư 
đúng mức. Nhà trường thực hiện dạy học mĩ thuật theo phương pháp mới, nội 
dung mới từ nhiều năm nay nên khả năng tiếp thu và nhận thức của các em học 
sinh cũng được cải thiện. Giáo viên áp dụng các phương pháp và hình thức dạy 
học mới tạo điều kiện cho các em học sinh cũng được trải nghiệm nhiều hình 
thức học tập mới, được tiếp cận với hình ảnh trực quan sinh động, hấp dẫn nên 
các em hứng thú học tập nhiều hơn. Tuy nhiên việc dạy bộ môn Mĩ thuật vẫn 
còn rất nhiều bất cập do nhiều yếu tố khác nhau, chưa đạt được kết quả như mục 
tiêu giáo dục mĩ thuật đã đề ra.
 Dạy học tìm hiểu tranh dân gian theo phương pháp mới sẽ rèn luyện cho 
học sinh rất nhiều kỹ năng, phát huy được trí tưởng tượng của các em. Các hoạt 
động học tập trên lớp hoàn toàn do học sinh chủ động: chủ động hợp tác, chủ 
động tư duy sáng tạo, chủ động phân tích đánh giáTuy nhiên việc học những 
bài tranh dân gian đối với học sinh trường tiểu học Nguyễn Văn Trỗi nói riêng 
và học sinh Đăk Lăk nói chung bị hạn chế rất nhiều vì các em chưa được thấy 
tranh dân gian trong thực tế mà chỉ thấy qua hình ảnh, ti vi... Mặt khác đối với 
học sinh lớp nhỏ, nhận thức của các em chủ yếu là nhận thức cảm tính. Các em 8
em phải tự tìm ra cách thể hiện, cách vẽ, cách dựng câu chuyện thông qua 
những trải nghiệm trên lớp. Hơn nữa nếu là học sinh lớp nhỏ thì vấn đề này 
càng đáng lo ngại, bởi lẽ không phải học sinh nào cũng sẵn sàng sáng tạo khi 
mà bản thân chưa hiểu, chưa nắm được cách vẽ, cách thể hiện qua các đường 
nét, màu sắcđể đạt yêu cầu bài học. Học sinh chưa phát huy được sự sáng tạo, 
chưa mạnh dạn tham gia các hoạt động trên lớp.
 Hoạt động theo nhóm nhiều lợi thế nhưng nếu không được tổ chức một 
cách khoa học thì vấn đề trật tự lớp học sẽ vượt ra khỏi tầm kiểm soát của giáo 
viên. Vì học nhóm, các em ngồi đối diện nhau hoặc thành vòng tròn nên hay nói 
chuyện, đùa giỡn trong giờ học. Đặc biệt là nội dung về tranh dân gian lại là 
một nội dung trừu tượng, đòi hỏi các em phải có sự hiểu biết nhất định về lịch 
sử- địa lí, phong tục tập quán của người dân khắp mọi miền trên đất nước Việt 
Nam đối với một số em học sinh có lực học yếu hơn là cả một vấn đề lớn. Hầu 
hết giáo viên dạy bộ môn cho các em đều gặp khó khăn trong việc giảng dạy. 
Nề nếp lớp chưa ổn định, học sinh không quen ngồi lâu trong khuôn khổ. Giữ 
trật tự đã khó, để các em tham gia vào hoạt động học tập theo nhóm, theo hướng 
dẫn của giáo viên còn khó hơn.
 Kết luận: Phải giảng dạy nội dung tìm hiểu tranh dân gian cho học sinh lớp 4 
và áp dụng phương pháp dạy học tích cực như thế nào cho phù hợp và đạt hiệu 
quả cao nhất so với mục tiêu bài học đưa ra là một vấn đề đòi hỏi giáo viên mĩ 
thuật như bản thân tôi phải trăn trở, suy nghĩ và tìm ra các giải pháp thích hợp 
nhất để việc giảng day đạt hiệu quả cao nhất có thể ? Như lời chuyên gia tư vấn 
Đan Mạch đã nêu tại các buổi tập huấn cho giáo viên khi thực hiện phương 
pháp mới của dự án SPEP “Các em học sinh khi tới trường giống như những 
cây non có rễ cứng cáp và đầy tiềm năng. Giáo viên chỉ đóng vai trò là những 
người thúc đẩy, biết cần phải thêm chất xúc tác gì vào nước tưới để giúp những 
cây non đó phát triển”. Cũng chính từ thông điệp này, qua quá trình giảng dạy 
nội dung phân môn thường thức mĩ thuật bài tìm hiểu tranh dân gian cho học 
sinh trường tiểu học Nguyễn Văn Trỗi, tôi đã thực hiện và rút ra một số giải 10
 Thái độ học sinh với môn Mĩ thuật: Rất tích cực hợp tác và thân thiện 
hơn trước rất nhiều, các em rất tự giác sáng tạo khi trả lời các câu hỏi tìm hiểu 
tranh dân gian.
 Sở GD&ĐT và Phòng GD&ĐT rất quan tâm, tập huấn Mĩ thuật cho các giáo 
viên Mĩ thuật. Giáo viên đều hưởng ứng tích cực chủ trương đường lối của bộ 
GD&ĐT bộ môn Mĩ Thuật.
 Đối với Nhà trường đã có một số phương tiện dạy học như : Ti vi. 
Đường truyền internet, Bảng phụ, tranh ảnh....
 Đối với học sinh thì đa số các em có đầy đủ đồ dùng học tập trong môn 
Mĩ thuật như: Sách học Mĩ thật, giấy, vở học sinh rất hứng thú học tập.
 Bên cạnh đó có một số khó khăn nhất định:
 Đối với giáo viên: Một số giáo viên còn coi môn Mĩ thuật là một bộ môn phụ, 
cho rằng học sinh chỉ cần học tốt các môn Toán và Tiếng Việt còn các môn 
khác như Mĩ thuật, chỉ cần học cho có là được.
 Đối với phụ huynh: Một số phụ huynh chưa thực sự quan tâm tới việc học 
tập môn Mĩ thuật của con em mình và cho rằng học môn Toán và Tiếng Việt 
mới là môn học chính.
 Đối với học sinh: Nhiều em tiếp thu bài còn chậm, năng khiếu còn hạn 
chế, chưa thực sự tập trung trong giờ học, còn xem nhẹ môn Mĩ thuật.
 Một số em chưa yêu thích môn Mĩ thuật, ngại học môn Mĩ thuật vì sợ phải 
trả lời các câu hỏi khi xem tranh dân gian hay các tác phẩm Mĩ thuật.
 Một số em thiếu đồ dùng học tập môn Mĩ thuật.
 Từ những thực trạng nêu trên, ngay từ đầu năm học 2021-2022, tôi đã 
tiến hành khảo sát học sinh khối lớp 4. Tôi đã cho học sinh làm bài kiểm tra trả 
lời các câu hỏi liên quan đến bức tranh ở tuần 15 chủ đề 6: Ngày tết, lễ hội mùa 
xuân( có một số bức tranh dân gian về nội dung ngày tết ). 
 Trong tranh có những hình ảnh gì?
 Tranh còn có thêm hình ảnh gì khác?
 Hình ảnh trong được vẽ như thế nào? 12
thức thể hiện, bố cục, màu sắc, hình tượng nghệ thuật để bồi dưỡng dần năng 
lực cảm nhận nghệ thuật thực sự cho các em. 
 Trong những năm học vừa qua, tôi được phân công giảng dạy môn Mĩ 
thuật tại trường. Tôi thấy hầu hết các em đều thích học vẽ, các em học tập với 
tinh thần hăng say, cảm nhận được cái hay, cái đẹp khi xem tranh dân gian. Bên 
cạnh đó còn một số học sinh nhút nhát, rụt rè chưa mạnh dạn nói lên những suy 
nghĩ của mình, một số em còn chán nản không thích học, đặc biệt là khi chia sẻ 
cảm nhận của mình về tranh dân gian và mô phỏng lại tranh. Học sinh vùng 
nông thôn nên việc tiếp thu kiến thức và thực hành còn nhiều hạn chế. Các em 
chưa từng được tiếp xúc với quá trình làm tranh dân gian; tiếp xúc với tranh 
cũng chỉ qua sách vở. Việc tìm hiểu về tranh dân gian, văn hóa dân gian lại 
mang đặc trưng riêng vùng miền. Lứa tuổi tiểu học ham chơi hay quên những 
việc thầy cô dặn dò chuẩn bị cho tiết học sau. Bên cạnh đó, vì nội dung bài học 
thời lượng hơi ít, phân phối tận những tuần cuối năm học nên việc hứng thú với 
nội dung bài học bị ảnh hưởng rất nhiều. 
 Nội dung của tranh dân gian chủ yếu nói về cuộc sống, sinh hoạt, tín ngưỡng 
của người lớn; với lứa tuổi 9-10 các em chưa thể cảm nhận hết được nội dung ý 
nghĩa mà các nghệ nhân muốn truyền tải trong tranh.Vì thế, học sinh khó khăn 
trong việc tìm hiểu, cảm thụ tranh dân gian, đặc biệt là nêu cảm nhận của mình 
về bức tranh.
 Tôi nhận thấy vấn đề chính của các nhược điểm trên là học sinh chưa xác 
định yêu cầu cần đạt cụ thể của bài học, chưa phân biệt được sự khác nhau giữa 
các dòng tranh dân gian đặc trưng của vùng miền; chưa biết liên hệ kiến thức xã 
hội
khi tìm hiểu tranh dân gian. 
 Tất cả những vấn đề trên rất đáng lo ngại, ảnh hưởng lớn đến việc học bài 
tìm hiểu tranh dân gian của học sinh, cho nên tôi đã tiến hành điều tra tại khối 
lớp 4 năm học 2021- 2022, xem có bao nhiêu em thích học bài tranh dân gian và 14
 Chủ đề: Tìm hiểu tranh dân gian Đông Hồ ( 2 tiết) 
 Chương trình mĩ thuật 4 có lồng ghép các bức tranh dân gian và nội dung về 
tranh dân gian trong một số chủ đề khác nhau và có riêng một nối dung bài học 
về tìm hiểu tranh dân gian cụ thể là tranh dân gian Đông Hồ. Trong chủ đề tìm 
hiểu về tranh dân gian Đông Hồ này, yêu cầu cần đạt của bài học là: 
 + Hiểu biết về nguồn gốc, nội dung và vẽ đẹp của tranh dân gian Việt Nam.
 + Biết yêu quý, có ý thức giữ gì n và bảo tồn nghệ thuật dân tộc.
 + Trải nghiệm, liên kết với tác phẩm bằng hình thức in mộc bản (nếu có) vẽ 
màu vào hình tranh dân gian hoặc vẽ lại được tranh dân gian.
 + Giới thiệu, nhận xét và nêu được cảm nhận về sản phẩm của mình, của bạn.
 Qua mục tiêu yêu cầu cần đạt của bài học chúng ta thấy được tầm qua trọng 
của tranh dân gian trong kho tàng nghệ thuật dân tộc nói chung. Chỉ qua 2 tiết 
học với tổng thời gian 70-75 phút, giáo viên phải truyền đạt cho học sinh lượng 
kiến thức khá rộng so với tầm hiểu biết của các em.
 + Đặc điểm dạy và học tìm hiểu tranh dân gian:
 Nội dung và yêu cầu kiến thức của bài được sắp xếp từ mức độ nâng cao 
dần.
 Ở lớp 4 ngoài việc làm quen tiếp xúc với các bức tranh, việc mô tả và 
nhận xét các bức tranh yêu cầu ở mức độ cao hơn, cụ thể hơn và có trọng tâm 
tập trung vào cách chọn hình tượng, cách sắp xếp hình mảng chính, mảng phụ 
cách phối hợp màu, cách tô màu hài hoà làm rõ nội dung. Bên cạnh đó học sinh 
còn phải thể hiện được những cảm nhận, những suy nghĩ tình cảm cá nhân của 
mình trước các bức tranh, và bước đầu biết phân biệt được đâu là tranh đẹp và 
đâu là tranh chưa đẹp khi xem tranh. Đây là các bậc thang đầu tiên để dẫn dắt 
học sinh bước vào thế giới cái đẹp với một thị hiếu thẩm mĩ đúng đắn lành 
mạnh, đồng thời giúp các em biết thưởng thức được cái đẹp trong cuộc sống và 
trong nghệ thuật biết yêu quý và trân trọng cái đẹp.