Sáng kiến kinh nghiệm Định hướng dạy học theo dự án một số chủ đề môn Toán Lớp 10 bộ sách Kết nối tri thức nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh

 SỞ GD&ĐT NGHỆ AN 
 TRƯỜNG THPT ĐÔNG HIẾU 
 SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM 
ĐỀ TÀI: 
 ĐỊNH HƯỚNG DẠY HỌC THEO DỰ ÁN MỘT SỐ CHỦ ĐỀ 
 MÔN TOÁN LỚP 10 NHẰM PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, 
 CHỦ ĐỘNG, SÁNG T ẠO CHO HỌC SINH 
 Lĩnh vực: Toán học 
 Họ và tên: Võ Công Danh – ĐT: 0987004468 
 Nguy ễn Hữu Thanh – ĐT: 0988384044 
 Đ ậu Thị Thuận – ĐT: 0976284108 
 Tổ: Toán – Tin 
 Môn: Toán 
 Năm thực hiện: 2023 
 MỘT SỐ THUẬT NGỮ VIẾT TẮT 
TT Viết tắt Nội dung 
 1 THPT Trung học phổ thông 
 2 GDPT Giáo dục phổ thông 
 3 GDTrH Giáo dục trường học 
 4 DHTDA Dạy học theo dự án 
 5 CT GDPT Chương trình giáo dục phổ thông 
 6 KNTT&CS Kết nối tri thức và cuộc sống 
 7 NL Năng lực 
 8 NCKH Nghiên cứu khoa học 
 9 PPDH Phương pháp dạy học 
 10 HS Học sinh 
 11 GV Giáo viên 
 12 CSVC Cơ sở vật chất 
 13 TB Thiết bị 
 14 DAHT Dự án học tập 
 15 SKKN Sáng kiến kinh nghiệm 
 16 HĐ Hoạt động 
 17 BPT Bất phương trình 
 18 THCS Trung học cơ sở 
 19 SL Số lượng 
 20 SP Sản phẩm 
 21 KQ Kết quả 
 22 QTĐ Quy tắc đếm 
 23 QTC Quy tắc cộng 
 24 QTN Quy tắc nhân 
 25 TNSP Thực nghiệm sư phạm 
 26 TN Thực nghiệm 
 27 ĐC Đối chứng 
 28 PTNL Phát triển năng lực 
 29 GVGD Giáo viên giảng dạy 
 II. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài 
1. Mục đích nghiên cứu 
- Nghiên cứu các quan niệm và định nghĩa về dạy học theo dự án (DHTDA). 
- Nghiên cứu ưu điểm và hạn chế của DHTDA trong dạy học môn Toán. 
- Nghiên cứu vận dụng DHTDA vào một số chủ đề kiến thức môn Toán lớp 10, 
CT GDPT 2018. 
- Nghiên cứu tính chủ động, tích cực sáng tạo của học sinh khi tham gia thực 
hiện các nhiệm vụ trong các dự án cụ thể. 
2. Nhiệm vụ nghiên cứu 
 Tác động của DHTDA đến quá trình hình thành kiến thức, phẩm chất và 
năng lực của học sinh. 
 Đề xuất thiết kế kế hoạch DHTDA một số chủ đề môn Toán 10 theo định 
hướng phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh. 
Nhiệm vụ trọng tâm: 
 - Nghiên cứu cơ sở lý luận về DHTDA môn toán. 
 - Nghiên cứu thiết kế một số hoạt động giáo dục theo định hướng DHTDA môn 
Toán lớp 10. 
 - Phân tích các nhiệm vụ thành phần của dự án học tập, từ đó có các hoạt động 
chi tiết nhằm liên kết được nội dung dạy học với các nhiệm vụ thực tế đã giao 
cho học sinh. 
- Định hướng và xây dựng một số dự án dạy học nhằm phát triển phẩm chất và 
năng lực cho học sinh. 
 III. Đối tượng, phạm vị nghiên cứu 
- Đối tượng thực hiện là học sinh (các lớp 10C7, 10C8, 10C9) trường THPT 
Đông Hiếu, các chủ đề kiến thức trong chương trình môn toán lớp 10, các năng 
lực cần đạt có liên quan,... 
- Đề tài thực hiện trong phạm vi kiến thức môn Toán lớp 10, sách KNTT&CS. 
IV. Phương pháp nghiên cứu 
- Phương pháp khảo sát và thử nghiệm (trao đổi với học sinh và tìm hiểu khả 
năng quan sát, đưa thực tế vào bài học của học sinh). 
- Thực nghiệm sư phạm. 
- Thống kê chất lượng . 
- Khảo sát tính khả thi của đề tài. 
 2 
 PHẦN II. NỘI DUNG 
I. Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài khoa học 
1. Cơ sở lí luận 
1.1. Dạy học theo dự án 
 DHTDA là một trong những phương pháp dạy học (PPDH) hiện đại phát 
huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học. Có nhiều quan điểm 
khác nhau về DHTDA nhưng điểm chung của các quan điểm đó là đều nhấn 
mạnh đến “tính tự quyết” và sự tự hoạt động như là cơ sở, nền móng của dạy 
học. DHTDA tạo điều kiện cho học sinh tự quyết trong tất cả các giai đoạn học 
tập và tạo được sản phẩm hoạt động nhất định. Vì vậy, DHTDA được coi là 
phương pháp dạy học giải quyết được cả mặt lý thuyết và thực tiễn. 
 Một số quan điểm về DHTDA: 
 Theo [5]: DHTDA là một hình thức tổ chức dạy học, bên cạnh đó, DHTDA 
có thể hiểu là một phương pháp dạy học phức hợp. “Làm việc nhóm là hình 
thức làm việc cơ bản của DHTDA”. 
 Trong chương trình dạy học của Intel: DHTDA là một mô hình dạy học lấy 
học sinh làm trung tâm. Cách học này phát triển kiến thức và kĩ năng của học 
sinh thông qua một nhiệm vụ mở rộng, đòi hỏi các em phải nghiên cứu và thể 
hiện kết quả học tập của mình thông qua các sản phẩm lẫn phương thức thực 
hiện. 
 Theo Trần Thị Hoàng Yến: DHTDA là một PPDH, trong đó dưới sự định 
hướng, tổ chức, hướng dẫn, điều chỉnh của giáo viên, học sinh tự lực lập kế 
hoạch hành động, tiến hành thực hiện các nhiệm vụ học tập để tạo ra sản phẩm, 
qua đó lĩnh hội tri thức mới thông qua các dự án có ý nghĩa thực tiễn [6;tr26]. 
 Qua các quan điểm trên ta thấy, DHTDA là một phương pháp có chức năng 
kép (kết hợp giữa học tập và nghiên cứu), góp phần gắn lý thuyết với thực hành, 
tư duy và hành động có vai trò tích cực vào việc đào tạo năng lực làm việc sáng 
tạo, giải quyết vấn đề cho học sinh. Mục tiêu của DHTDA là thông qua thực 
hiện các DAHT, HS không những trả lời được những câu hỏi, giải quyết được 
những nhiệm vụ học tập, lĩnh hội được những kiến thức cần thiết mà còn hình 
thành được cách thức làm việc, phát triển được kĩ năng tự học, tự nghiên cứu 
đặc biệt là hình thành và phát triển năng lực NCKH cho bản thân. 
1.2. Ưu điểm và nhược điểm trong việc DHTDA 
1.2.1. Ưu điểm 
- Gắn lí thuyết với thực hành, tư duy và hành động, nhà trường và xã hội. 
 4 
 Phương Thường sử dụng các Các phương pháp dạy học tích cực: 
 pháp phương pháp diễn Phát hiện và giải quyết vấn đề; dạy 
 dạy học giảng, thuyết trình,... học tương tác, kiến tạo,... 
 Hình thức Thường giới hạn trong một Hoạt động nhóm, trải nghiệm thực 
 tổ chức lớp học tế, học trên lớp, phòng thí nghiệm,... 
 GV và HS (có thể có cả đối tượng 
 - GV ra đề thi, chấm thi và 
 khác) tham gia vào hoạt động đánh 
 Cách công bố kết quả 
 giá. Công cụ đánh giá cần được xây 
 đánh giá - Thang điểm thường có 
 dựng bởi GV và HS cho từng dự án 
 kết quả sẵn, dùng chung 
 học tập. 
 học tập cho cả lớp 
 Sản phẩm: Sản phẩm của dự án có 
 - Sản phẩm: Điểm số 
 tính ứng dụng trong thực tế. 
2. Cơ sở thực tiễn 
 Thực hiện Nghị quyết Trung ương số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 
2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công 
nghiệp hoá, hiện đại hoá trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội 
chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, phương thức giáo dục tích cực, tích hợp với mục 
đích rèn luyện năng lực cho học sinh. 
 Công văn số 1776/SGD&ĐT GDTrH V/v hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ 
GDTrH năm học 2022-2023, ngày 26/8/2022 của SGD&ĐT Nghệ An: Năm học 
2022-2023 các cơ sở giáo dục đẩy mạnh hình thức tổ chức dạy học theo dự án, 
mỗi đơn vị tổ chức được ít nhất một dựa án ở mỗi môn học. 
2.1. Thuận lợi 
 Nhà nước đang trong giai đoạn đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục nên 
CSVC, TB dạy học đang dần được đầu tư đầy đủ. 
 Ý thức và trách nhiệm của người GV ngày càng được nâng cao, tài liệu về 
chuyên đề, phương pháp cũng khá đầy đủ. 
 Học sinh đã được tiếp cận với nhiều hình thức dạy học, nhiều nguồn tài liệu 
bên trong và ngoài nhà trường: học trên internet, học các trung tâm GD, ... 
 2.2. Khó khăn 
 Học sinh miền núi còn nhiều khó khăn nên thời gian tự học, tự nghiên cứu 
còn nhiều hạn chế nên việc chủ động tìm và tiếp cận dự án học tập bị ảnh 
hưởng. 
 Do đặc thù của DHTDA là có tính trừu tượng, tiếp thu kiến thúc thông qua 
việc giải quyết các nhiệm vụ học tập nên dễ gây nản chí cho học sinh trong quá 
trình hoạt động khám phá tri thức. 
 6 
 huấn kĩ càng và đặc biệt là không gian, thời gian và kinh phí chưa bảo đảm. 
3.2. Về phía học sinh 
 Trước khi tiến hành áp dụng phương pháp dạy học theo dự án, chúng tôi 
phát phiếu điều tra cho 127 học sinh (HS) thuộc các lớp 10C7(41), 10C8(44), 
10C9(42) tại Trường THPT Đông Hiếu, kết quả thu được như sau: 
Câu 1. Ở cấp THCS Em đã được tiếp cận với “dự án học tập” môn Toán nào 
chưa? Dự án liên quan đến chủ đề gì ? 
 Chưa từng Đã từng học Chủ đề liên quan đến 
 SL % SL % kiến thức: 
 - Hàm số bậc 2. 
 107 84.25% 20 15.75% 
 - Tam giác đồng dạng. 
Câu 2. Em đánh giá thế nào về thái độ học tập của bản thân khi thực hiện các 
dựa án học tập môn Toán? 
 Rất hứng thú Không hứng thú Không đánh giá được 
 SL 15 SL 5 SL 107 
 % 11.81% % 3.94 % 84.25% 
 Ở câu 2, chúng tôi lấy thông tin từ 20 học sinh đã từng được tiếp cận với 
DHTDA (15 20=75% HS thấy hứng thú với các DAHT). Điều đó chứng tỏ 
dạy học theo dự án thật sự là phương pháp dạy học tạo được tính chủ động, tích 
cực và sáng tạo cho học sinh. 
Câu 3. Những kỹ năng sau đây em đã được Thầy/ Cô rèn luyện ở mức độ nào? 
 Rất tốt Tốt Chưa tốt Không có 
 Nội dung 
 SL % SL % SL % SL % 
 Phát hiện yếu tố 
 toán học trong bài 4 3,15% 10 7,87% 40 31.50% 73 57,48% 
 toán thực tế. 
 Thu thập thông 
 tin, xác định mục 
 5 3,94% 12 9,45% 46 36,22% 64 50,39% 
 tiêu và lập kế 
 hoạch học tập. 
 8 
 Nguyên tắc Nội dung 
 1 Chủ đề bài học DHTDA cần đề cập đến các vấn đề thực tiễn, 
 các hoạt động nảy sinh vấn đề cần giải quyết. 
 2 Cấu trúc hoạt động DHTDA theo quy trình thiết kế các dự án, 
 ưu tiên thiết kế cấu trúc để học sinh hoạt động. 
 3 Thực hiện chủ đề DHTDA, đưa HS vào hoạt động chủ động 
 tìm tòi và khám phá, định hướng hành động, trải nghiệm và 
 tạo ra sản phẩm dưới sự định hướng của GV. 
 4 Tổ chức DHTDA lôi cuốn HS vào hoạt động nhóm kiến tạo. 
 5 Chủ đề DHTDA tiếp cận liên môn Khoa học, Kĩ thuật, Công 
 nghệ và Toán phù hợp với trình độ nhận thức của HS. 
2. Quy trình tổ chức dạy học theo dự án 
 Các tài liệu tham khảo hiện hành chia quy trình DHTDA gồm các giai đoạn 
sau: 
 Giai đoạn 1: Xác định chủ đề và đưa ra tình huống học tập. 
 Giáo viên căn cứ vào nội dung chủ đề để có những định hướng cho học sinh 
hoặc gợi ý một số vấn đề gắn liền với thực tiễn, kích thích tính tò mò, khám phá 
của các em. 
 Giai đoạn 2: Xác định mục tiêu của dự án, xây dựng kế hoạch. 
 Sau khi chọn chủ đề, cần xác định vấn đề cần giải quyết để giao cho nhóm 
HS thực hiện. Mỗi nhóm HS tự xác định mục tiêu và kế hoạch thực hiện của 
mình, lên kế hoạch với các nội dung cần thực hiện để hoàn thành dự án, càng 
chi tiết, cụ thể càng tốt. 
 Để học sinh thuận lợi trong quá trình hoạt động hoàn thành dự án và chiếm 
lĩnh tri thức thì giáo viên cần phác thảo một kế hoạch sơ bộ cho học sinh và xây 
dựng hợp lí bộ câu hỏi định hướng nhằm giúp học sinh tiếp cận chính xác hơn 
trọng tâm của chủ đề. 
 Để phù hợp với thực trạng học sinh tại trường, chúng tôi chia bộ câu hỏi 
định hướng thành hai loại: Câu hỏi định hướng nghiên cứu kiến thức và Câu hỏi 
định hướng hoạt động chiếm lĩnh tri thức. 
 Giáo viên cần đánh giá kế hoạch của HS sao cho khi giải quyết vấn đề đó, 
HS phải học được những kiến thức, kỹ năng cần dạy trong chương trình môn 
học đã được lựa chọn. Các hoạt động của học sinh cần hướng đến mục tiêu cuối 
cùng của dự án học tập. 
 10