Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học giáo dục STEM qua chủ đề “Ứng xử trên môi trường số. Nghĩa vụ tôn trọng bản quyền, Tin học 10 Kết nối tri thức

 SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN 
 Tên đề tài: 
 DẠY HỌC GIÁO DỤC STEM QUA CHỦ ĐỀ 
“ỨNG XỬ TRÊN MÔI TRƢỜNG SỐ NGHĨA VỤ TÔN 
 TRỌNG BẢN QUYỀN” 
 Lĩnh vực: Tin học 
 Người thực hiện: Nguyễn Sỹ Trọng 
 Tổ bộ môn: Toán - Tin 
 Đơn vị: Trường THPT Kim Liên 
 SĐT: 0977 848 809 
 Email: sytrongnamdan@gmail.com 
 NĂM HỌC 2022 - 2023 
 DANH MỤC VIẾT TẮT 
STT Từ viết tắt Nghĩa là 
 1 THPT Trung học phổ thông 
 2 GV Giáo viên 
 3 HS Học sinh 
 4 NXBGD Nhà xuất bản Giáo Dục 
 5 KHTN Khoa Học Tự Nhiên 
 6 GDĐT Giáo Dục Đào Tạo 6 
 4. Đối tƣợng nghiên cứu: 
 - SGK Tin học 10 
 - Tài liệu hướng dẫn xây dựng kế hoạch bài dạy STEM cấp THPT 
 - Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018 
 - Học sinh khối 10 học kỳ 1 năm học 2022 - 2023 
 5. Phƣơng pháp nghiên cứu 
 - Nghiên cứu các tài liệu lý luận dạy học Tin học 
 - Nghiên cứu tài liệu hướng dẫn xây dựng kế hoạch bài dạy STEM 
 - Nghiên cứu các phương pháp dạy học tích cực 
 - Tham khảo các tư liệu trực tuyến 
 6. Tính mới và đóng góp của đề tài 
 6.1. Tính mới, tính sáng tạo của sáng kiến 
 “Dạy học giáo dục STEM qua chủ đề “Ứng xử trên môi trường số. Nghĩa 
vụ tôn trọng bản quyền”” là phương thức giáo dục tích hợp theo cách tiếp cận 
liên môn (interdisciplinary) và thông qua thực hành, ứng dụng. 
 Sáng kiến cũng đề cao phong cách học tập của người học, đó là phong cách 
học tập sáng tạo. Đặt người học vào vai trò của một nhà phát minh,nghiên cứu, tự 
học, tự tìm tòi, người học sẽ phải hiểu thực chất của các kiến thức được trang bị; 
phải biết cách mở rộng kiến thức; phải biết cách sửa chữa, chế biến lại chúng cho 
phù hợp với tình huống có vấn đề mà người học đang phải giải quyết. 
 6.2. Khả năng áp dụng của sáng kiến 
 Sáng kiến không chỉ bó hẹp trong phạm vi môn Tin học mà còn có thể vận 
dụng áp dụng cho các môn khoa học khác như Toán học, Vật lý, Hóa học, Công nghệ, 
 6.3. Lợi ích thiết thực của sáng kiến 
 Đối với giáo viên: Qua dạy học chủ đề STEM kiến thức của GV không 
những được nâng lên mà các kĩ năng cũng được rèn luyện: kĩ năng tổ chức hoạt 
động, kĩ năng tổ chức quản lí học sinh bên trong, ngoài lớp học 
 Đối với học sinh: HS rèn luyện được tính tự học, tự giác cao, năng lực làm 
việc nhóm, năng lực giải quyết vấn đề trong bối cảnh thực tế. 
 6.4. Khẳng định giá trị, kết quả đạt đƣợc của sáng kiến 
 Sáng kiến được áp dụng thử nghiệm vào đầu HK I năm học 2022 - 2023, tôi 
nhận thấy học sinh rất hứng thú với các hoạt động trải nghiệm STEM. 
 Các em đã vận dụng kiến thức thực hành và tạo ra sản phẩm cụ thể theo 
từng chủ đề, mang tính ứng dụng thực tiễn cao nên đã phát triển được các phẩm 
chất và năng lực như: chăm chỉ, trách nhiệm, tự chủ, tự học và hợp tác. 8 
gì học nấy. 
 - Bên cạnh những kiến thức gắn liền với thực tế cuộc sống thì vẫn còn nhiều 
phần mang tính chất hàn lâm, khó học, khó nắm bắt, kiến thức nặng nhiều về lý 
thuyết. Trong khi đó cơ sở phòng thực hành của các trường đa số thiếu thiết bị thực 
hành, chưa được trải nghiệm thực hành nhiều mà chủ yếu nắm bắt lý thuyết. Vì 
vậy đa số các em không hứng thú với môn học và ít nhận thấy vai trò ứng dụng của 
Tin học vào đời sống. Học sinh không được trải nghiệm thực tế, nên việc đưa kiến 
thức khoa học trở nên nặng nề và không cảm thấy thiết thực và bổ ích. 
 - Việc tổ chức dạy học theo hướng giáo dục STEM ở các trường THPT nói 
chung còn hạn chế, các trường chủ yếu còn giao nhiệm vụ cho tổ nhóm tạo ra 1 sản 
phẩm STEM rồi đánh giá sản phẩm đó mà chưa hiểu đúng bản chất của dạy học 
STEM là đánh giá cả quá trình hình thành sản phẩm và năng lực của từng học sinh 
trong nhóm. 
 2.2 Quá trình điều tra 
 Trước khi đưa vào áp dụng sáng kiến này tôi đã tiến hành điều tra về sự 
hứng thú, cách thức học và nội dung phương pháp học môn Tin học với học sinh ở 
các lớp tôi dạy như sau: 
 - Đối tượng điều tra: Học sinh 10A1, 10A2, 10A4 của nhà trường năm học 
2022 - 2023. 
 - Thời gian điều tra: Bắt đầu từ ngày 15/10/2022. 
 - Tổng số học sinh được điều tra: 135 em. 
 Kết quả khảo sát cho thấy số lượng học sinh rất yêu thích và thích môn Tin 
rất thấp chỉ chiếm 6% và 17%; các em thích học môn Tin là do giáo viên dạy và 
kiến thức gắn với thực tiễn. Các em cũng rất chú trọng các nội dung dạy học gắn 
với các kì thi chiếm 45%. Rõ ràng qua phân tích thì các em vẫn chủ yếu học theo 
lối truyền thống nặng về thi cử đối phó, do vậy mà các em ít có yếu tố đam mê 
nghiên cứu và thực sự yêu thích là rất ít, kĩ năng thực hành rất hạn chế. Vậy đó là lí 
do tôi muốn đưa phương pháp dạy học STEM vào để giảng dạy kết hợp phương 
pháp truyền thống. 
 3. Các giải pháp, biện pháp thực hiện 
 3.1. Khái niệm STEM 
 STEM là thuật ngữ xuất phát từ phương pháp giảng dạy và học tập tích hợp 
nội dung và các kỹ năng khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học. 
 Giáo dục STEM là phương thức giáo dục tích hợp theo cách tiếp cận liên 
môn (interdisciplinary) và thông qua thực hành, ứng dụng. Thay vì dạy bốn môn 
học như các đối tượng tách biệt và rời rạc, STEM kết hợp chúng thành một mô 
hình học tập gắn kết dựa trên các ứng dụng thực tế. Qua đó, học sinh vừa học được 
kiến thức khoa học, vừa học được cách vận dụng kiến thức đó vào thực tiễn. 10 
 Đó là cách nhìn nhận và giải quyết vấn đề một 
cách toàn diện, xem các thành phần của STEM tương 
tác với nhau như thế nào. Nói một cách đơn giản, đó là 
sự giao thoa hội tụ của khoa học, công nghệ, kỹ thuật 
và toán học. Nó sử dụng hợp nhất các lĩnh vực này để 
giải quyohết một vấn đề. 
 STEM trong trường phổ thông được hiểu là 
trang bị cho người học những kiến thức và kĩ năng cần 
thiết liên quan đến các lĩnh vực khoa học, công nghệ, 
kĩ thuật và toán học. Những kiến thức và kĩ năng này phải được tích hợp, lồng 
ghép và bổ trợ nhau giúp học sinh không chỉ hiểu biết về nguyên lý mà còn có thể 
áp dụng để thực hành và tạo ra được những sản phẩm trong cuộc sống thường 
ngày. Những sản phẩm này không nhất thiết phải là sản phẩm mới, đừng suy nghĩ 
rằng các em phải tạo ra điều gì đó mới mẻ mới là STEM, như vậy các em đã là 
những nhà sáng chế rồi, tất nhiên nếu tạo ra sản phẩm mới thì càng tốt. 
 3.2. Tầm quan trọng của dạy học STEM 
 Việc đưa giáo dục STEM vào trường trung học mang lại nhiều ý nghĩa quan 
trọng, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục phổ thông. Cụ thể là: 
 - Đảm bảo giáo dục toàn diện: Triển khai giáo dục STEM ở nhà trường, bên 
cạnh các môn học đang được quan tâm như Toán, Khoa học, các lĩnh vực Công 
nghệ, Kỹ thuật cũng sẽ được quan tâm, đầu tư trên tất cả các phương diện về đội 
ngũ giáo viên, chương trình, cơ sở vật chất. 
 - Nâng cao hứng thú học tập các môn học STEM: Các dự án học tập trong 
giáo dục STEM hướng tới việc vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn 
đề thực tiễn, học sinh được hoạt động, trải nghiệm và thấy được ý nghĩa của tri 
thức với cuộc sống, nhờ đó sẽ nâng cao hứng thú học tập của học sinh. 
 - Hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh: Khi triển khai 
các dự án học tập STEM, học sinh hợp tác với nhau, chủ động và tự lực thực hiện 
các nhiệm vụ học; được làm quen hoạt động có tính chất nghiên cứu khoa học. 
 Các hoạt động nêu trên góp phần tích cực vào hình thành và phát triển phẩm 
chất, năng lực cho học sinh. 
 - Kết nối trường học với cộng đồng: Để đảm bảo triển khai hiệu quả giáo 
dục STEM, cơ sở giáo dục phổ thông thường kết nối với các cơ sở giáo dục nghề 
nghiệp, đại học tại địa phương nhằm khai thác nguồn lực về con người, cơ sở vật 
chất triển khai hoạt động giáo dục STEM. Bên cạnh đó, giáo dục STEM phổ thông 
cũng hướng tới giải quyết các vấn đề có tính đặc thù của địa phương. 
 - Hướng nghiệp, phân luồng: Tổ chức tốt giáo dục STEM ở trường trung 
học, học sinh sẽ được trải nghiệm trong các lĩnh vực STEM, đánh giá được sự phù 
hợp, năng khiếu, sở thích của bản thân với nghề nghiệp thuộc lĩnh vực STEM. 12 
luận nhóm xây dựng sản phẩm. 
 - Có ý thức bảo vệ tài nguyên chung khi tham gia vào môi trường số 
 Như vậy nhờ có những hoạt động trải nghiệm thực tế, chú trọng thực hành 
nên các kỹ năng của HS ngày càng trở nên khéo léo và thành thạo hơn theo thời 
gian vì thế khả năng nhận thức và khả năng phản ứng trước các tình huống trong 
cuộc sống cũng nhanh và chính xác hơn. 
 3.4. Quy trình xây dựng bài học STEM 
 Bƣớc 1: Lựa chọn nội dung dạy học 
 Căn cứ vào nội dung kiến thức trong chương trình các môn học và các hiện 
tượng, quá trình gắn với các kiến thức đó trong tự nhiên, xã hội; quy trình hoặc 
thiết bị công nghệ có sử dụng của kiến thức đó trong thực tiễn... để lựa chọn chủ đề 
của bài học. 
 - Bƣớc 2: Xác định vấn đề cần giải quyết 
 Sau khi chọn chủ đề của bài học, cần xác định vấn đề cần giải quyết để giao 
cho học sinh thực hiện sao cho khi giải quyết vấn đề đó, học sinh phải học được 
những kiến thức, kĩ năng cần dạy trong chương trình môn học đã được lựa chọn 
(đối với STEM kiến tạo) hoặc vận dụng những kiến thức, kỹ năng đã biết (đối với 
STEM vận dụng) để xây dựng bài học. 
 - Bƣớc 3: Xây dựng tiêu chí của sản phẩm/giải pháp giải quyết vấn đề 
 Sau khi đã xác định vấn đề cần giải quyết/sản phẩm cần chế tạo, cần xác 
định rõ tiêu chí của giải pháp/sản phẩm. Những tiêu chí này là căn cứ quan trọng 
để đề xuất giả thuyết khoa học/giải pháp giải quyết vấn đề/thiết kế mẫu sản phẩm. 
 - Bƣớc 4: Thiết kế tiến trình tổ chức hoạt động dạy học 
 Mỗi bài học STEM được tổ chức theo 5 hoạt động: 
 + Hoạt động 1: Xác định vấn đề 
 + Hoạt động 2: Nghiên cứu kiến thức nền và đề xuất giải pháp; 
 + Hoạt động 3: Trình bày và thảo luận phương án thiết kế 
 + Hoạt động 4: Chế tạo sản phẩm theo phương án thiết kế đã lựa chọn, thử 
nghiệm và đánh giá trong quá trình chế tạo 
 + Hoạt động 5: Trình bày và thảo luận về sản phẩm đã chế tạo. 
 Tiến trình bài học STEM tuân theo quy trình kĩ thuật nêu trên nhưng các 
"bước" trong quy trình không được thực hiện một cách tuyến tính (hết bước nọ mới 
sang bước kia) mà có những bước được thực hiện song hành, tương hỗ lẫn nhau. 
Việc "Nghiên cứu kiến thức nền" được thực hiện đồng thời với "Đề xuất giải 
pháp"; "Chế tạo mô hình" được thực hiện đồng thời với "Thử nghiệm và đánh giá", 
trong đó bước này vừa là mục tiêu vừa là điều kiện để thực hiện bước kia. 14 
 Thứ nhất là mất nhiều thời gian thực hiện. Một chủ đề thực hiện sẽ mất khá 
nhiều thời gian ở trên lớp cũng như ngoài lớp nên ảnh hưởng đến việc học tập trên 
lớp các em cũng như thời gian học tập các môn học khác vì các em cần đầu tư thời 
gian tương đối nhiều khi thực hiện một chủ đề. 
 Thứ hai trong khi các kì thi hiện tại vẫn chủ yếu rèn luyện trí nhớ kiến thức 
hàn lâm và nặng về các bài tập tính toán nên các em vẫn phải học để đáp ứng các 
kì thi, do thói quen học tập cũ nặng về nhồi nhét kiến thức vậy nên chưa chú tâm 
học tập và trải nghiệm các công việc được giao ở nhà, một số em còn làm theo đối 
phó và suy nghĩ rằng chưa thiết thực với thi cử hiện hành. 
 Thứ ba STEM là phương pháp tích hợp nên chắc chắn giáo viên giảng dạy 
đòi hỏi phải nắm rõ phương pháp và cách thức tổ chức giảng dạy cũng như trình độ 
liên môn nhất định vì STEM như là khoa học, công nghệ, kĩ thuật và toán họ. Đòi 
hỏi giáo viên phải có trình độ và đam mê công việc nó mất nhiều thời gian và công 
sức của giáo viên. Do vậy chúng ta nên phối hợp lồng ghép giữa phương pháp học 
tập truyền thống và giáo dục STEM để học sinh có thể đạt hiệu quả học tập tốt nhất 
hiện nay. 
 3.7.2. Xây dựng chủ đề minh họa theo hƣớng giáo dục STEM. 
 3.7.2.1. Thông tin chủ đề 
 - Tên chủ đề: “Ứng xử trên môi trƣờng số. Nghĩa vụ tôn trọng bản 
quyền” 
 - Môn: Tin học 10 
 - Thời gian thực hiện: 03 tiết 
 3.7.2.2. Mô tả chủ đề 
 Chủ đề “ ỨNG XỬ TRÊN MÔI TRƯỜNG SỐ. NGHĨA VỤ TÔN TRỌNG 
BẢN QUYỀN” là một ý tưởng dạy học theo định hướng giáo dục STEM cho đối 
tượng HS lớp 10. Bằng việc các em kể các câu chuyện bằng lời hoặc bằng hình 
ảnh, bằng các video, tiểu phẩm, hoặc bài thuyết trình HS sẽ tìm hiểu công việc các 
em phải nghiên cứu kiến thức nền có trong các bài học trước đó, kiên thức trên 
mạng máy tính, kiến thức có trong bài “Ứng xử trên môi trường số. Nghĩa vụ tôn 
trọng bản quyền” 
 3.7.2.3. Mục tiêu của chủ đề 
 Sau khi hoàn thành chủ đề, HS có khả năng: 
 1. Về kiến thức: 
 - Biết được những vấn đề nảy sinh về đạo đức, pháp luật và văn hóa khi giao 
tiếp qua mạng trở nên phổ biến. 
 - Một số nội dung cơ bản của Luật Công nghệ thông tin, Nghị định về quản lí, 
cung cấp, sử dụng các sản phẩm và dịch vụ Công nghệ thông tin, Luật An ninh mạng.