Sáng kiến kinh nghiệm Dạy học dự án - Thắp sáng đam mê Ngữ văn cho học sinh Trung học cơ sở

 phẩm và quá trình thực hiện dự án. Các nguồn tự liệu ấy đôi khi có sẵn ngay của 
bản thân học sinh.
 Dạy học dự án khai thác công nghệ hiện đại hỗ trợ để tạo ra sản phẩm. Hiện 
nay, việc sử dụng các phần mềm trình chiếu báo cáo sản phẩm, các video học tập 
không còn xa lạ với thầy và trò. Các em rất nhanh nhạy trong sử dụng các phần 
mềm, khai thác ý tưởng độc, lạ, ý nghĩa phục vụ các dự án học tập. Chính vậy, 
các dự án học tập bắt nhịp với yêu cầu dạy học online và dạy học trực tiếp hiện 
nay.
 Dạy học dự án phát triển khả năng tư duy của học sinh, đánh thức niềm đam 
mê khám phá, sáng tạo. Điều đó hoàn toàn phù hợp tâm lí lứa tuổi và xu hướng 
của giới trẻ trong một xã hội số.
 2.3 Phân loại dự án:
 * Phân loại theo quỹ thời gian thực hiện dự án: 
 Dự án nhỏ: thực hiện trong một số giờ học, có thể từ 2 đến 7 tiết. Dự án 
tương đương thời lượng của một chủ đề/ bài học Ngữ văn. Ví dụ dạy học bài 6 
“Chuyện kể về những người anh hùng”, hoạt động Nghe và nói các em có thể xây 
dựng các dự án thực hiện bài nói có sử dụng công nghệ thông tin và đồ hoạ cho 
bài nói.
 Dự án trung bình: thực hiện trong một số ngày nhưng giới hạn trong một 
tuần hoặc nhiều hơn 8 tiết học. Đây là hoạt động có thể sử dụng sau 3-4 bài học, 
nhiều dự án được báo cáo trong hoạt động. Ví dụ học sinh lớp 6 học bài 10 “ Cuốn 
sách tôi yêu” các em thực hiện dự án gắn với bài 6,7 trong hoạt động nghe và nói 
“Trình bày ý kiến về hiện tượng (vấn đề) trong đời sống được gợi ra từ cuốn sách 
đã đọc”. 
 Dự án lớn: được thực hiện với quỹ thời gian lớn, tối thiểu là một tuần, có thể 
kéo dài trong nhiều tuần. Đây là dự án phù hợp hoạt động câu lạc bộ theo chủ đề. 
Ví dụ bài 4, Ngữ văn 6 “Quê hương yêu dấu” hoạt động viết“ Tập làm thơ lục 
bát”. Học sinh có thể thực hiện dự án sáng tác thơ chủ đề “Tình mẹ” để tạo sản 
phẩm chào mừng ngày 20 -10...
 * Phân loại theo nhiệm vụ: 
 Dự án tìm hiểu: là dự án khảo sát thực trạng đối tượng. Ví dụ khảo sát và báo 
cáo sản phẩm với chủ đề “Giải cứu môi trường nước” ở địa phương - Ngữ văn 6 
(Bài 9-“Trái đất ngôi nhà chung”).
 Dự án nghiên cứu: nhằm giải quyết các vấn đề, giải thích các hiện tượng, quá 
trình. Ví dụ tình trạng học sinh không thích học Văn đang khá phổ biến, các em Câu 3: Thầy cô đã tổ chức cho học Tạo video, Trình chiếu... 5
 sinh học tập dự án dưới hình thức 
 nào?
 Câu 4: Thầy cô đã nghiên cứu dạy học Chưa khi nào 20
 dự án tạo hứng thú học tập cho học Đã từng 0
 sinh?
 Câu 5: Thầy cô có sử dụng công nghệ Không 5
 thông tin thành thạo để hướng dẫn Bình thường 10
 học sinh khi thực hiện dự án ?
 Rất thành thạo 5
 * Từ kết quả khảo sát thông qua bảng thống kê chúng ta thấy:
 Hiện nay, việc hướng dẫn học sinh thực hiện các dự án học tập chưa được 
quan tâm đúng mức, không ít giáo viên ngại đầu tư vào các phương pháp mới. 
Phần vì thời gian dành cho mỗi dự án khá nhiều. Phần vì tư tưởng thay sách giáo 
khoa nên chỉ quan tâm đến chương trình lớp 6,7. Cũng có một phần do năng lực 
tự học, sáng tạo của học sinh còn hạn chế. 
 Cách hiểu và tiếp cận dạy học dự án của một số thầy cô chưa khoa học. Bởi 
vì hình thức dạy học này đòi hỏi nhiều thời gian, chuẩn bị công phu nhưng lại 
không thay thế cho phương pháp thuyết trình và luyện tập. Đây chính là hình thức 
dạy học bổ sung cần thiết cho các phương pháp dạy học chúng ta đang tiến hành 
nhằm làm mới, làm hay, làm hiệu quả các phương pháp dạy học đang tiến hành 
để đáp ứng yêu cầu dạy học mới.
 Bên cạnh đó, hiện tượng học sinh ngại học Văn, sợ học Văn đang diễn ra khá 
phổ biến. Nguyên nhân chính là cách dạy truyền thống vẫn đang được duy trì, 
thầy cô chưa biết truyền lửa học cho các em, chưa đánh thức được tiềm năng trong 
học sinh. Nhiều khi trong buổi thi văn nghệ, các tác phẩm văn học được các em 
biểu diễn hết sức công phu và chuyên nghiệp nhưng khi học tác phẩm, các em lại 
thấy tẻ nhạt, đơn điệu.
 Trong thực tế, dạy học dự án đòi hỏi phương tiện và vật chất cao hơn các 
phương pháp và hình thức dạy học thông thường. Đây là trở ngại rất lớn cho thầy 
trò thực hiện dạy học dự án. Học sinh muốn có dự án tốt không thể chỉ là một tờ 
giấy to với khung hình tự vẽ mà là các sản phẩm công nghệ có hình ảnh, âm thanh, 
màu sắc có sức hút, phù hợp tâm lí học sinh mà vẫn đảm bảo mục tiêu dạy học. tạo sản phẩm video, trình chiếu. Trong khi học trực tuyến, các em cũng sẵn sàng 
tham gia tạo dự án học tập. Kết quả trên không khiến chúng ta bất ngờ vì thích cái 
mới, ham khám phá, chinh phục là đặc điểm tâm lí của học sinh. 
 Bên cạnh đó, trong tình hình hiện nay học sinh sử dụng mạng xã hội rất 
nhiều. Vậy nên, thầy cô cần có những biện pháp giáo dục học sinh về văn hóa 
mạng. Thay vì những lời nói, lời phân tích đúng sai, chúng ta đưa các em đến với 
những đam mê khám phá. Đó là khai thác và sử dụng thiết bị hiện đại, mạng 
Internet phục vụ học tập, tạo ra các sản phẩm trí tuệ thông qua các dự án học tập.
 2.5. Lý do chọn đề tài:
 Như chúng ta đã biết, xu thế chung của giáo dục toàn cầu đã được UNESCO 
đề cập từ năm 1994: “Những quốc gia nào coi nhẹ giáo dục hoặc không đủ tri thức 
và khả năng cần thiết để làm giáo dục một cách có hiệu quả thì số phận của quốc gia 
đó xem như đã an bài và điều đó còn tồi tệ hơn sự phá sản”. Với giáo dục ở Việt Nam, 
nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4-11-2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng 
khóa XI đã đề ra nhiệm vụ: “Đổi mới chương trình nhằm phát triển năng lực và 
phẩm chất người học, hài hòa đức, trí, thể, mỹ; dạy người, dạy chữ và dạy nghề”. 
Trong đó, nội dung chương trình phải theo hướng “tinh giản, hiện đại, thiết thực, phù 
hợp với lứa tuổi, trình độ và ngành nghề; tăng thực hành, vận dụng kiến thức vào 
thực tiễn. Bên cạnh đó, chương trình giáo dục phổ thông mới của Bộ giáo dục đưa 
ra có hai loại hoạt động giáo dục chính là: Dạy học các môn và trải nghiệm sáng tạo.
 Chương trình môn Ngữ văn nhấn mạnh việc chú ý hình thành cho học sinh 
cách học, tự học, từ phương pháp tiếp cận, phương pháp đọc hiểu đến cách thức 
tạo lập văn bản; nghe-nói, thực hành, luyện tập và vận dụng nhiều kiểu loại văn 
bản khác nhau để sau khi rời nhà trường các em có thể tiếp tục học suốt đời và có 
khả năng giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Trong đổi mới hoạt động dạy học 
môn Ngữ văn: nếu dạy văn bản theo kiểu truyền thống, sau khi học văn bản, kiến 
thức chỉ bó gọn trong văn bản ấy. Học sinh chưa đem được kiến thức/ kĩ năng đã 
học, đã cảm nhận thành sản phẩm của riêng mình. Nói cách khác, chức năng giáo 
dục và thẩm mĩ của tác phẩm chưa được quan tâm đúng mức. Tiết học kết thúc là 
xong. Còn tổ chức hoạt động dạy học theo hướng mới, dạy học dự án là sự khởi 
đầu mới đầy hứng thú với các em. Một điều hết sức giản đơn nhưng lại vô cùng 
trăn trở với giáo viên: để không trở thành những người thầy thất bại, người giáo 
viên trước hết phải hiểu tâm lí, nhu cầu của học sinh ở từng lứa tuổi, phải nhìn 
thấu được những khó khăn ở bộ môn mình giảng dạy để tìm cách đổi mới nội 
dung, hình thức dạy học đảm bảo theo Luật giáo dục điều 24.2:“Phương pháp 
giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của 
học sinh, phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp Phương pháp dạy đọc phải tập trung kích hoạt việc đọc tích cực, sáng tạo ở chủ 
thể đọc. Hướng dẫn và khích lệ học sinh chủ động, tự tin, phát huy vai trò “đồng sáng 
tạo” trong tiếp nhận tác phẩm; bước đầu biết so sánh đối chiếu, liên hệ mở rộng, huy 
động vốn hiểu biết cá nhân, sử dụng trải nghiệm cuộc sống của bản thân để đọc hiểu, 
trải nghiệm văn học, phát hiện những giá trị đạo đức, văn hoá và triết lí nhân sinh, từ 
đó biết vận dụng, chuyển hoá thành giá trị sống. Khi dạy học đọc hiểu, mục tiêu 
hướng các em tự phát hiện thông điệp, ý nghĩa, góp phần lấp đầy “khoảng trống” của 
văn bản. Giáo viên có những gợi ý, nhưng không lấy việc phân tích, bình giảng của 
mình thay thế cho những suy nghĩ của học sinh; tránh đọc chép và hạn chế ghi nhớ 
máy móc. Sử dụng đa dạng các loại câu hỏi ở những mức độ khác nhau để thực hiện 
dạy học phân hóa và hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản, hình thành kĩ năng đọc. 
 Thứ hai, dự án học tập là hình thức dạy học hấp dẫn, có khả năng truyền 
lửa, thắp lửa văn chương trong trái tim người học. Cụ thể: Dạy học dự án góp 
phần nâng cao hứng thú học tập môn học. Các nhiệm vụ học tập dự án hướng tới 
việc vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn, học sinh được 
hoạt động, trải nghiệm và thấy được ý nghĩa của tri thức với cuộc sống, nhờ đó sẽ 
nâng cao hứng thú học tập của học sinh. Dạy học dự án góp phần hình thành và 
phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh: Khi triển khai các hoạt động học 
tập, các em hợp tác với nhau, chủ động và tự lực thực hiện các nhiệm vụ học; 
được làm quen hoạt động có tính chất nghiên cứu khoa học. Các hoạt động nêu 
trên góp phần tích cực vào hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học 
sinh. Dạy học dự án kết nối trường học với cộng đồng: các dự án học tập thường 
được thực hiện theo nhóm, trong đó có sự cộng tác làm việc và sự phân công công 
việc giữa các thành viên trong nhóm. Các thành viên cùng làm việc nhóm phải 
biết tổ chức phân công, chia sẻ công việc, học hỏi lẫn nhau, tăng cường tính đoàn 
kết, tính kỷ luật và trách nhiệm. Dạy học theo dự án đòi hỏi và rèn luyện tính sẵn 
sàng và kỹ năng cộng tác làm việc giữa các thành viên tham gia, giữa học sinh và 
giáo viên cũng như với các lực lượng xã hội khác tham gia trong dự án. Để thực 
hiện một số hoạt động, các em thường tìm kiếm sự hỗ trợ từ người khác như ông, 
bà, cha, mẹ... tạo nên cộng đồng học tập. Dạy học dự án mang tính tích hợp liên 
môn: nội dung dự án có sự kết hợp tri thức của nhiều lĩnh vực hoặc nhiều môn 
học khác nhau nhằm giải quyết một nhiệm vụ, vấn đề mang tính phức hợp. 
 Thứ ba, dự án học tập phát triển tối đa năng lực, phẩm chất học sinh. 
Dạy học dự án định hướng hành động, phát triển năng lực sáng tạo và tự chủ: 
trong quá trình thực hiện dự án có sự kết hợp giữa nghiên cứu lý thuyết và vận 
dụng lý thuyết vào trong hoạt động thực tiễn, thực hành. Thông qua đó, kiểm tra, 
củng cố, mở rộng hiểu biết lý thuyết, rèn luyện kỹ năng. Học sinh phát huy khả Để học sinh thực hiện được dự án, thầy, cô giáo phải đưa ra kế hoạch, đặt mục 
tiêu, lựa chọn nội dung và thời gian cho phù hợp học sinh của mình. Giao quyền 
chủ động cho các em thiết kế sản phẩm. Các em sẽ được vận dụng kiến thức nền, 
bứt phá ý tưởng, tìm kiếm, sự giúp đỡ để có sản phẩm mình yêu thích. 
 Cụ thể, trong dạy học, tôi đã xây dựng kế hoạch để tiến hành hướng dẫn học 
sinh thực hiện một số dự án như sau:
 LỚP BÀI DỰ ÁN
 6 Bài 4. Quê hương yêu dấu “ Văn học-học văn”
 Bài 6. Chuyện kể về những “Truyền thống - Nhịp cầu nối quá khứ và 
 6
 người anh hùng hiện tại”
 6 Bài 7 . Thế giới cổ tích “Vào miền cổ tích”
 6 Bài 9. Trái đất ngôi nhà chung “Giải cứu môi trường nước”
 Từ những ý tưởng đã thảo luận, các cá nhân, các nhóm lựa chọn nội dung và 
hình thức trình bày một cách hiệu quả nhất. Như vậy, không dừng ở đề tài sách 
giáo khoa, các em phát huy khả năng sáng tạo của mình. Tuy nhiên, nội dung và 
cách thức để trình bày cần được thể hiện rõ ràng, dễ tiếp nhận, dễ trình bày. Một 
số hình thức chuyển tải nội dung có thể hướng dẫn cho các em như: Vẽ tranh, sử 
dụng phần mềm trình chiếu Powerpoints, hình ảnh, video, sáng tác thơ, nhạc, đóng 
tiểu phẩm... Tuy nhiên tuỳ điều kiện và tình hình thực tiễn nếu học sinh phải nghỉ 
học dạy ngày và học trực tuyến thì sản phẩm có thể trình bày ở cả hai kịch bản 
trực tiếp và trực tuyến, tôi sử dụng các dự án đa phương tiện: Sử dụng các thiết 
bị: máy vi tính, điện thoại thông minh, mạng Internet (đoạn phim, hình ảnh,...) 
slide show, học liệu điện tử, phần mềm công nghệ phù hợp để hướng dẫn các con 
tạo sản phẩm. Đây cũng là một hình thức dạy học phù hợp và hiệu quả trong tình 
hình hiện nay.
 2. Thứ hai: Thắp lửa đam mê học Ngữ văn trong quá trình thực hiện dự 
án.
 2.1. Bước 1.Chuẩn bị: Học sinh là người đồng sáng tạo 
 Ngay từ bước đầu tiên, tôi đã tạo cơ hội cho học sinh thể hiện khả năng của 
bản thân trong tìm tòi, sáng tạo ý tưởng. Hoạt động này xây dựng ý tưởng, lựa 
chọn chủ đề, lập kế hoạch các nhiệm vụ học tập. Bước này được tiến hành như 
sau:
 Giáo viên Học sinh
 + Nêu mục tiêu hoạt động và gợi mở + Làm việc nhóm để lựa chọn chủ đề 
 ý tưởng sáng tạo. dự án. Thái độ tham gia (10 điểm)
 5. Tất cả các thành viên 5 4 3 2 1 5. Chỉ một vài thành viên nhóm 
 nhóm đều tham gia. tham gia.
 6. Tinh thần, thái độ làm 5 4 3 2 1 6. Tinh thần, thái độ làm việc 
 việc nhóm tích cực. nhóm không tích cực.
 Tổng điểm tối đa = 50
 - Học sinh: Nhận nhiệm vụ từ giáo viên. Thảo luận trong nhóm thống nhất ý 
tưởng và phân công nhiệm vụ.
 +Thảo luận, thống nhất tiêu chí đánh giá. Thực hiện dự án ở nhà
 - Báo cáo sản phẩm vào tiết thực hành đọc hiểu.
 Minh chứng sản phẩm của học sinh dự án: