Sáng kiến kinh nghiệm Đa dạng hóa các hình thức tổ chức hoạt động mở đầu nhằm nâng cao hứng thú học môn GDCD 6 (Kết nối tri thức) cho học sinh THCS

 II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận
 Thực hiện theo Nghị quyết 29 hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, 
toàn diện Giáo dục và Đào tạo với quan điểm chỉ đạo mục tiêu cụ thể đối với giáo dục 
phổ thông: “Phát triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời” . Theo 
đó, Nghị quyết này cũng đề ra nhiệm vụ, giải pháp cụ thể đối với cấp THCS như sau: 
“Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính 
tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục 
lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, 
khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, 
phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa 
dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng 
công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”.
 Mỗi tiết học là một hoạt động tổng thể diễn ra trong thời gian 45 phút bao gồm 
bốn hoạt động cơ bản: mở đầu, hình thành kiến thức mới, luyện tập và vận dụng. Trong 
đó hoạt động mở đầu có nhiệm vụ khơi gợi, kích thích học sinh mong muốn được tìm 
hiểu, khám phá bài học bằng những hoạt động tiếp theo trong giờ học, tức là tạo hứng 
thú và một tâm thế tích cực để học sinh bước vào bài học mới. Muốn như vậy, hoạt động 
mở đầu cần tạo ra mâu thuẫn trong nhận thức cho học sinh. Đây là tiền đề để thực hiện 
một loạt các hoạt động hình thành kiến thức, tìm tòi, giải quyết vấn đề. Và tất nhiên giáo 
viên phải là người có ý tưởng, có biện pháp gợi mở vấn đề của bài học, kích thích trí tò 
mò và tạo hứng thú cho các em học sinh.
2. Thực trạng
 Hàng năm, chất lượng đầu vào của nhà trường thấp hơn so với các trường bạn 
trong quận. Có nhiều lớp có tỉ lệ học sinh giỏi thấp, học sinh trung bình nhiều ở những 
lớp cuối. Bởi vậy, đa số học sinh của các lớp cuối là những em không có ham muốn học 
tập, chán học, lười học. Đặc biệt, môn GDCD lại là môn học đòi hỏi học sinh phải học 
thuộc nhiều hơn những môn học khác nhưng đòi hỏi lại phải có khả năng giải quyết tình 
huống đặt ra trong cuộc sống hàng ngày thật khéo léo. Hơn nữa, tâm thế của học sinh 
coi môn học này là môn phụ nên không đầu tư nhiều thời gian và công sức cho việc học. * Cách mở đầu: Đưa ra tình huống thực tế xảy ra trong cuộc sống hàng ngày của các 
em.
? Em mong ước mua một món đồ nhưng không đủ tiền và cũng không muốn xin tiền bố 
mẹ. Em sẽ làm gì đề thực hiện được mong muốn đó?
(Gợi ý: Tiết kiệm tiền tiêu vặt để mua món đồ.)
VD 2. Bài “Công dân nước CHXHCNVN” (tiết 2)- GDCD lớp 6
* Mục tiêu chính: Nhận biết căn cứ xác định công dân nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa 
Việt Nam.
* Mở đầu: Cho học sinh đóng vai tình huống:
Người dẫn truyện
- Cảnh 1: Vào 1 buổi sáng, có đôi vợ chồng đang đi tập thể dục ở công viên thì bỗng 
nghe thấy tiếng trẻ con khóc, liền vội vàng ra bế đứa trẻ lên. Khi nhìn mặt bé, cả hai 
đều ngạc nhiên.
Người vợ: Này mình ơi, sao lại có em bé đáng yêu bị bỏ ở đây thế này mà hình như 
không phải là người Việt Nam mình
Người chồng: Ừ, mắt xanh, da trắng, mũi cao, kháu khỉnh ghê cơ.
Người chồng (nhìn xung quanh): Không biết bố mẹ đứa trẻ là ai mà lại để bé nằm ở 
đây nhỉ? Thôi, vợ chồng mình đưa cháu bé lên phường để trình bày với cơ quan công 
an, mình nhỉ.
Người vợ: Đúng rồi, mình đi thôi. (Hai bạn diễn đi ra ngoài hành lang).
Người dẫn truyện: Hai vợ chồng bế em bé lên phường để trình bày với cơ quan công 
an. (Kết thúc cảnh 1).
Người dẫn truyện:
Cảnh 2: Đôi vợ chồng được công an phường giao trách nhiệm tạm thời nuôi dưỡng 
em bé trong thời gian niêm yết thông tin tìm cha mẹ của em. Đã 7 ngày trôi qua mà 
chưa có ai đến nhận cháu. Rồi đôi vợ chồng tốt bụng ấy quyết định đăng kí khai sinh 
cho cháu bé bằng dịch vụ công trực tuyến.
(2 vợ chồng ngồi gõ máy tính, trên màn máy chiếu hiện lên dịch vụ công) HS điều 
khiển máy vào trang mạng gõ trực tuyến cổng dịch vụ công quốc gia. Người vợ: Mình 
ơi, chỗ quốc tịch này mình khai cho cậu bé là gì nhỉ? chức các trò chơi nhanh như: Vòng quay kì diệu, Đuổi hình bắt chữ, Trò chơi ô chữ, 
Quizzi.
Các bước thực hiện
- Bước 1. Giới thiệu trò chơi và luật chơi: Đuổi hình bắt chữ, Trò chơi ô chữ, Vòng 
quay kì diệu.
- Bước 2. Yêu cầu HS: trả lời câu hỏi được thiết kế trong trò chơi dưới dạng câu hỏi 
trắc nghiệm, điền khuyết, nối...
- Bước 3. GV: dẫn dắt vào vào phần Hình thành kiến thức mới từ nội dung các câu hỏi 
trong trò chơi.
VD 1. Bài “Tự lập”- GDCD lớp 6
- Mục tiêu chính: Tạo tâm thế hứng khởi cho các con trước khi bước vào tìm hiểu nội 
dung kiến thức.
- Cách mở đầu: Trò chơi ô chữ.
1. Hàng ngang số 1 gồm 7 chữ cái, chỉ thành tích nổi bật của học sinh hơn mức bình 
thường. (Xuất sắc)
2. Hàng ngang số 2 gồm 6 chữ cái, chỉ sự đối lập với ỷ lại. (Tự giác)
3. Hàng ngang số 3 gồm 7 chữ cái, chỉ sự đồng nghĩa với lao động. (Làm việc)
4. Hàng ngang số 4 gồm 6 chữ cái, chỉ hoạt động chính của học sinh ở trường học. (Học 
tập)
5. Hàng ngang số 5 gồm 6 chữ cái, chỉ thái độ tôn trọng và đúng mực đối với người lớn 
tuổi. (Lễ phép)
 Từ các gợi ý trên tôi gợi ý ô chữ hàng dọc: Tự lập rồi dẫn vào bài.
VD 2. Bài “Ứng phó với tình huống nguy hiểm”- GDCD lớp 6
- Mục tiêu chính: Tạo tâm thế hứng khởi cho các con trước khi bước vào tìm hiểu nội 
dung kiến thức.
- Cách mở đầu: Trò chơi “Đội tuyên truyền phòng cháy nhí”.
- Luật chơi: Trò chơi gồm 2-3 học sinh tạo thành 1 nhóm, bầu 1 bạn là nhóm trưởng, 
nhóm trưởng đặt ra những câu hỏi yêu cầu các bạn trong lớp trả lời, 2 bạn còn lại diễn 
tả bằng hình thể, động tác về những kĩ năng thoát hiểm cần có khi xảy ra cháy.
+ Nhóm trưởng đưa câu hỏi: D. căn cứ để xác định công dân đóng thuế.
Câu 4. Trường hợp nào dưới đây là công dân nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam?
A. Bố mẹ H là người Nga đến Việt Nam làm ăn sinh sống.
B. Trẻ sơ sinh bị bỏ rơi ở Việt Nam mà không rõ cha mẹ là ai.
C. Ông X là chuyên gia nước ngoài làm việc lâu năm tại Việt Nam.
D. Con của bà Z có quốc tịch Mĩ sống ở Việt Nam, bố chưa rõ là ai.
Câu 5. Người nào dưới đây không phải là công dân nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa 
Việt Nam?
A. trẻ em sinh ra ở Việt Nam có cha mẹ là người không quốc tịch nhưng có nơi 
thường trú tại Việt Nam.
B. người nước ngoài đã nhập quốc tịch Việt Nam.
C. người không quốc tịch, sống và làm việc ở Việt Nam.
D. trẻ em sinh ra ở Việt Nam, có mẹ là người Việt Nam và cha không rõ là ai. Áp 
dụng hoạt động mở đầu giúp các em có tâm lý vui vẻ, hào hứng để bước vào nội dung 
chính bài học.
3.3. Mở đầu thông qua hình ảnh, âm nhạc hoặc video
 Sử dụng hình ảnh, video, âm nhạc để dẫn vào bài là phương pháp dạy học khá 
phổ biến ở nhiều môn học. Giáo viên có thể vào bài bằng cách yêu cầu học sinh (theo 
nhóm) đã chuẩn bị tư liệu từ tiết học trước lên trình bày. Câu hỏi được đặt ra trước hoặc 
sau khi học sinh cả lớp quan sát hình ảnh, video, bài hát. Định hướng về các câu hỏi 
thường là: Hãy quan sát hình ảnh, xem đoạn video, nghe bài hát và nêu cảm nhận của 
bản thân về nội dung của hình ảnh, đoạn video, bài hát đó?
Các bước thực hiện
- Bước 1. Giáo viên yêu cầu nhóm học sinh trình bày cung cấp một số hình ảnh, video 
liên quan đến các sự kiện, nội dung trong bài học.
- Bước 2. Yêu cầu học sinh trả lời:
Quan sát, lắng nghe và cho biết các hình ảnh (thông tin trong video) sau gợi em cảm 
nhận được điều gì?
- Bước 3. Giáo viên: Từ câu trả lời của học sinh, giáo viên mời 1-2 học sinh nhận xét, 
bổ sung; sau đó bắt dẫn vào phần Hình thành kiến thức mới. * Đối với học sinh
- Phát huy được tính chủ động, tích cực của học sinh trong học tập.
 Tôi áp dụng những biện pháp mở đầu trên đối với học sinh lớp 6 trong hai năm 
học 2022 - 2023 và học kì I năm 2023 - 2024. Sau khi áp dụng, tôi nhận thấy các em 
đã hứng thú hơn với môn GDCD, nhiều em đã yêu thích môn học, chăm học hơn. Các 
em được lôi cuốn vào bài học một cách tự nhiên mà không hề hay biết. Đồng thời, các 
hình thức mở đầu bài học như trên cũng góp phần vào việc phát triển năng lực, phẩm 
chất HS: năng lực tư duy sáng tạo, năng lực thuyết trình, năng lực phản xạ nhanh... 
đúng như định hướng của chương trình giáo dục phổ thông 2018. Chất lượng môn học 
cũng vì thế được nâng lên rõ rệt.
* Kết quả về mức độ hứng thú với môn học:
 Tổng Thời điểm Rất hứng thú Hứng thú Bình Không 
 số HS thường hứng thú
 SL Tỉ lệ SL Tỉ lệ SL Tỉ lệ SL Tỉ lệ
 % % %
 40 Năm 2022- 20 50 10 25 7 17,5 3 7,5
 2023
 Học kì I 30 75 15 37,5 5 12,5 0 0
 năm 2023-
 2024
 Tổng Thời điểm Giỏi Khá Trung bình Yếu
 số HS SL Tỉ lệ SL Tỉ lệ SL Tỉ lệ SL Tỉ lệ
 % % %
 40 Năm 2022- 25 62,5 10 25 5 12,5 0 0
 2023
 Học kì I năm 34 85 6 15 0 0 0 0
 2023-2024 III. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
1. Kết luận
 Thông qua kết quả thực tế đã đạt được, tôi nhận thấy việc đa dạng hóa các hình 
thức hoạt động mở đầu có vai trò quan trọng trong việc giúp học sinh tiếp nhận bài học 
một cách hứng thú, say mê. Đó là một khâu nhỏ, không nằm trong trọng tâm bài học 
nhưng lại ở vào vị trí đầu bài, có tác dụng đặt nền móng và gắn kết với các phần còn 
lại mà người dạy không thể bỏ qua. Nhưng để hoạt động này có ý nghĩa thì giáo viên 
cần linh hoạt, nhạy bén trong cách tổ chức và thực hiện. Việc đa dạng hóa hoạt động 
mở đầu là cần thiết để tạo nên sự hứng khởi trong tâm lí học sinh. Tuy nhiên, cũng 
không nên vì thế mà quá chú trọng, dành nhiều thời gian cho nó để biến giờ học thành 
giờ chơi. Ngoài việc chú ý đến hoạt động mở đầu, giáo viên cũng cần quan tâm đến 
các hoạt động khác trong toàn tiết dạy; ngoài việc nâng cao chất lượng bài giảng, người 
thầy còn cần chú ý đến những biện pháp khác về mọi vấn đề liên quan đến hoạt động 
học tập của học sinh, có như thế mới có thể nâng cao được chất lượng bộ môn.
2. Khuyến nghị
2.1. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội, Phòng Giáo dục và Đào tạo quận 
Long Biên
 Tăng cường mở các lớp tập huấn về các phương pháp nghiên cứu khoa học, các 
ứng dụng, phần mềm dạy - học để giáo viên có thêm nhiều công cụ hữu hiệu, xây dựng 
những sáng kiến, nâng cao được trình độ chuyên môn và khả năng ứng dụng công nghệ 
thông tin trong dạy học.
2.1. Đối với nhà trường
 Đề nghị Nhà trường tiếp tục động viên giáo viên sử dụng các ứng dụng công 
nghệ mới vào dạy học; tổ chức, thực hiện các hội thảo khoa học cấp trường để giáo 
viên có thêm nhiều điều kiện, môi trường học hỏi, trau dồi và trải nghiệm những kinh 
nghiệm nâng cao hiệu quả dạy học.
 Trên đây là kết quả nghiên cứu và thực nghiệm bước đầu của sáng kiến kinh 
nghiệm: “Đa dạng hóa các hình thức tổ chức hoạt động mở đầu nhằm nâng cao 
hứng thú học môn GDCD cho học sinh THCS”. Đó là cách thức mà trong quá trình 
dạy học những năm qua, bản thân tôi đã thực hiện và mang lại hiệu quả nhất định. Song