Sáng kiến kinh nghiệm Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử Lớp 6

 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
NỘI DUNG CỦA ĐỀ TÀI
Tên đề tài:
 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng 
lực học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
A. ĐẶT VẤN ĐỀ:
 1. Lý do chọn đề tài
 “Điều gì đã thu hút học sinh dành nhiều giờ đồng hồ để chơi game hay để 
xem tiktok? ” Nếu việc học lịch sử lúc nào mà cũng mang lại cảm hứng như 
chơi game hay xem tiktok thì thật tuyệt. Việc tôi muốn nhắc đến ở đây là động 
lực của việc học của học sinh, nó bắt nguồn từ đâu và làm thế nào để duy trì 
nó, bởi nếu có nó chắc rằng học sinh sẽ phát triển năng lực học tập lịch sử một 
cách hiệu quả. Trong học tập lịch sử thì kênh hình là một kênh kiến thức có 
nhiều lợi thế để thu hút và tạo cảm hứng học tập cho học sinh.Tuy nhiên, trong 
quá trình học tập, tìm tòi kiến thức đôi khi học sinh cũng bị cản trở bởi sự khó 
khăn trong tìm hiểu các kiến thức lịch sử trong đó có kênh hình. 
 Từ năm học 2021-2022 là năm học triển khai chương trình giáo dục phổ 
thông mới đối với THCS. Lịch sử và Địa lý là môn học bắt buộc giúp HS hình 
thành và phát triển những năng lực chung và lực chuyên môn lịch sử và địa lý, 
trong đó việc biết cách tìm hiểu kênh hình lịch sử của HS giữ một vai trò quan 
trọng trong việc đổi mới phương pháp dạy học Lịch sử và Địa lý theo hướng 
tiếp cận năng lực .
 Phương pháp dạy học sẽ được đổi mới theo hướng phát triển năng lực chú 
trọng tổ chức các hoạt động dạy học để giúp học sinh tự tìm hiểu, tự khám phá, 
không thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt sẵn. Chú trọng rèn luyện 
cho HS biết cách sử dụng sách giáo khoa và các tài liệu học tập lịch sử, biết 
cách suy luận để tìm tòi và phát hiện kiến thức mới. Tăng cường phối hợp tự 
học với học tập, thảo luận theo nhóm, đóng vai, dự án; đa dạng hoá các hình 
 2 /22 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực học tập của học sinh 
trong phân môn Lịch sử lớp 6 theo chương trình môn Lịch Sử và Địa lí cấp 
THCS” áp dụng cho học sinh lớp khối 6 Trường THCS Lương Thế Vinh - Thị 
Trấn Phùng.
 Thời gian thực hiện: Học kỳ I - Năm học 2022-2023.
 4 /22 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
 Câu 1: Qua hình 3,4,5 trong sách giáo khoa trang 21, em có hiểu biết gì 
 về đời sống vật chất và tinh thần của người nguyên thủy trên đất nước ta 
 ?
 Câu 2: Theo em kĩ thuật chế tác công cụ đá của của người Bắc Sơn có 
 điểm gì tiến bộ hơn Núi Đọ?
* Cách đánh giá:
 Câu 1:(7 điểm) Học sinh trả lời đầy đủ, đúng kiến thức, thể hiện được sự 
 quan sát của mình một cách chính xác, nhận xét được nội dung của hình 
 ảnh.
 Câu 2:(3 điểm) Học sinh trả lời đầy đủ, đúng kiến thức.
 Số lượng điều tra trước khi thực hiện đề tài:
 Tổng 
 Giỏi Khá TB Yếu
 số HS
 SL % SL % SL % SL %
 44
 10 22,7 16 36,4 14 31,8 4 8,0
 Qua bài kiểm tra trên, tôi nhận thấy học sinh thường mắc phải những lỗi 
cơ bản sau:
- Nhiều học sinh trả lời thiếu chính xác về các sự kiện lịch sử.
- Cách làm bài thiếu sáng tạo, phát hiện kiến thức lịch sử qua tranh ảnh chưa 
đầy đủ...
 6 /22 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
nhằm gây hứng thú và tăng sự hiểu biết cho học sinh. Đầu tiên là sử dụng kênh 
hình này cho phần động khởi động:
 Ví dụ”: khi dạy bài 8 “ Ấn Độ cổ đại” để tạo sự tò mò, ham học hỏi và 
lòng khao khát muốn tìm hiểu những điều ở hoạt động hình thành kiến thức mới 
của bài học; tạo không khí hứng khởi để HS bắt đầu một tiết học mới. Tôi cho 
HS quan sát tranh H1 và chiếu video về Lễ hội tắm nước sông Hằng và yêu cầu 
hs trả lời các câu hỏi theo yêu cầu của giáo viên
Câu 1: Đây là lễ hội gì ở Ấn Độ?
Câu 2: Em có biết vì sao lễ hội tôn giáo này thu hút đông đảo người dân Ấn Độ 
tham gia?
Kết hợp với sự chuẩn bị tìm hiểu bài ở nhà tôi thấy HS đã trả lời được khá tốt:
 Câu 1: Đây là lễ hội tắm nước sông Hằng được tổ chức ở một số thành 
phố thuộc miền Bắc Ấn Độ ngày nay.
 Câu 2: Lễ hội tôn giáo này thu hút đông đảo người dân Ấn Độ tham gia vì 
đây là một nghi lễ tôn giáo thiêng liêng, người Ấn Độ tin rằng khi tắm nước 
sông Hằng thì tội lỗi của họ sẽ được gột rửa.
 8 /22 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
bằng mọi cách khai thác hết nội dung của kênh hình nhằm gây hứng thú và tăng 
sự hiểu biết cho học sinh.
 Ví dụ”: khi dạy bài 8 “ Ấn Độ cổ đại” Năng lực đặc thù của trong bài này 
là cần nhận diện, phân biệt, khai thác và sử dụng được những thông tin, hiện 
vật, tranh ảnh có trong bài, đọc và chỉ ra được thông tin quan trọng trên lược đồ. 
Để thực hiện được điều đó, trong mục 1. Điều kiện tự nhiên: tôi cho HS quan 
sát Lược đồ Ấn Độ cổ đại để xác định vị trí quốc gia Ấn Độ cổ đại và hai dòng 
sông: sông Ấn và sông Hằng, phân tích được sự ảnh hưởng của nó đến sự hình 
thành nền văn minh Ấn Độ và phương pháp think-pair-share (trao đổi nhóm 
đôi), trao đổi, phản biệnvà cho hs chốt lại theo yêu cầu của PHT số 1. 
 Yêu cầu Sản phẩm
 Câu 1: Nêu vị trí địa lí và điều kiện tự nhiên (địa 
 hình, khí hậu) đã ảnh hưởng đến sự hình thành của 
 văn minh Ấn Độ như thế nào? (HS xác định trên 
 lược đồ)
 Câu 2: Điều kiện tự nhiên của Ấn Độ cổ đại có 
 điểm gì giống và khác so với Ai Cập và Lưỡng 
 Hà? 
 Với sự gợi mở của GV cùng sự tìm hiểu bài ở nhà, các em đã hoàn thành 
phiếu bài tập khá nhanh chóng.
 Yêu cầu Sản phẩm
 Câu 1: Nêu vị trí - Vị trí địa lí: là bán đảo ở Nam Á, có ba mặt giáp biển, 
 địa lí và điều kiện nằm trên trục đường biển từ Tây sang Đông. Phía bắc 
 tự nhiên (địa hình, được bao bọc bởi dãy Hi-ma-lay-a- một vòng cung 
 khí hậu) đã ảnh khổng lồ.
 hưởng đến sự hình Địa hình:
 thành của văn + Ấn Độ có đồng bằng sông Ấn, sông Hằng lớn vào loại 
 10 /22 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
 Cũng trong bài 7: “Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại”, ở phần 3. Những thành 
tựu văn hóa chủ yếu. Tôi cho hs xem video về việc xây dựng Kim thự tháp, 
trước khi xem tôi sẽ chia lớp làm 4 nhóm, đặt một số câu hỏi để các nhóm HS 
phải hoàn thành như:
 - Nhóm 1,2: Tóm tắt quá trình người Ai Cập hoàn thành xây dựng một 
 Kim thự tháp.
 - Nhóm 3,4: Em hãy tìm 3 điều ấn tượng nhất trình người Ai Cập hoàn 
 thành xây dựng một Kim thự tháp.
Với cách làm như vậy sẽ làm HS chú ý hơn, kiến thức sẽ được khắc sâu hơn.
 Trên đây là một vài ví dụ minh hoạ cho các bài giảng có sử dụng kênh 
hình minh hoạ của tôi từ đầu năm đến giờ. Qua đó tôi nhận thấy học sinh nắm 
được kiến thức một cách chắc hơn, có hứng thú hơn khi học bộ môn lịch sử và 
nhờ vậy năng lực học tập bộ môn của HS được tăng lên.
3. Sử dụng kênh hình nhằm thực hiện hoạt động luyện tập và vận dụng: 
 Trong hoạt động này, GV sử dụng hệ thống câu hỏi, bài tập với mục 
tiêu cụ thể, nhằm rèn luyện các kiến thức, kĩ năng cụ thể hướng dẫn HS đáp ứng 
năng lực hoặc thành phần năng lực đã xác định trong mục tiêu dạy học. Cần có 
những câu hỏi, bài tập gắn liền với thực tiễn để HS phát triển được thành phần 
năng lực “vận dụng kiến thức kĩ năng đã học” của Năng lực Lịch sử. GV tổ 
chức, định hướng cho HS giải quyết các vấn đề trong thực tiễn đòi hỏi vận dụng 
kiến thức kĩ năng đã học, có thể ở mức độ cao. HS có thể thực hiện hoạt động 
này trên lớp, ngoài lớp, ở nhà hoặc cộng đồng. Đối với kênh hình chúng ta sẽ có 
những cách cực kì thu hút học sinh:
 Ví dụ sau khi học xong bài 7: “Ai Cập và Lưỡng Hà cổ đại”, GV có thể 
đưa ra bài tập sau: Hãy thiết kế mô hình vườn treo Babylon bằng các chất liệu 
sẵn có. Hãy giải thích về cách để xây dựng vườn treo, hệ thống nước tưới được 
sử dụng. Sau đó sẽ cho HS giới thiệu sản phẩm vào đầu tiết học sau. Với dạng 
 12 /22 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
 - Khi sử dụng tranh ảnh chân dung các nhân vật lịch sử, học sinh không 
nên quá chú ý đến việc miêu tả hình dáng bên ngoài của nhân vật mà phải phân 
tích nội tâm, tài đức, các hành động của nhân vật.
 - Về các đoạn phim, băng hình tư liệu lịch sử : Tôi khuyến khích hoặc 
giao nhiệm vụ cho các nhóm tự tìm hiểu, sưu tầm những đoạn phim ngắn liên 
quan đến bài học.
 - Về lược đồ lịch sử: để tìm hiểu được, học sinh cần phải tìm hiểu trước 
các kiến thức liên quan đến lược đồ lịch sử mà mình sẽ thực hành thì sẽ đạt hiệu 
quả cao.
 Để thực hiện các điều trên, học sinh phải chú ý theo dõi hướng dẫn của 
thầy cô giáo, phải thường xuyên rèn luyện, tìm hiểu kỹ tranh ảnh và các tài liệu 
có nội dung liên quan.
 Ví dụ: 
 Để chuẩn bị cho việc dạy bài 5 : “ Xã hội nguyên thủy” tôi đã cho học 
sinh chia làm 4 nhóm về chuẩn bị bài tập dự án với nhiệm vụ cụ thể:
 Nhóm 1,2: Nhìn vào lược đồ hình 4 trang 22, em hãy cho biết những dấu 
tích của thời đồ đá cũ được tìm thấy ở đâu? Qua hình 3 có hình ảnh “Rìu đá núi 
Đọ (Thanh Hóa)” và 5 “ Rìu tay ở di chỉ An Khê (Gia Lai) em có nhận xét gì 
về công cụ đá của Người tối cổ? 
 Nhóm 3,4: Nhìn vào lược đồ hình 4 trang 22, em hãy cho biết những dấu 
tích của thời đồ đá mới được tìm thấy ở đâu? So sánh công cụ ở hình 3 “Rìu mài 
lưỡi Bắc Sơn ” với hình 3 “Rìu đá núi Đọ (Thanh Hóa)”?
 Sau khi giao bài tập dự án cho các nhóm tôi có đưa ra gợi ý: để làm được 
bài tập, học sinh cần phải tìm hiểu trước các kiến thức liên quan đến lược đồ 
lịch sử, tranh ảnh mà mình sẽ thực hành thì sẽ đạt hiệu quả cao.Trong quá trình 
học sinh thực hiện bài tập dự án nếu có thắc mắc muốn trao đổi thì cô giáo có 
thể đưa gợi ý để học sinh làm việc một cách hiệu quả nhất.
 14 /22 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
 + Tôi yêu cầu các em phải thực hiện tốt yêu cầu ở phần trên, phải nắm 
được các kỹ năng cô giáo đã thực hiện ở trên lớp.
 + Yêu cầu các em phải đọc tài liệu tham khảo liên quan đến những hình 
ảnh lịch sử sẽ được học, tự tạo biểu tượng lịch sử qua hình ảnh trong sách giáo 
khoa trước khi đến lớp (có thể tiến hành theo cá nhân hoặc theo nhóm) 
 Nhờ có cách tự học trên thì học sinh sẽ hiểu biết sâu sắc về lịch sử hơn.
3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong tiến trình thực hiện các 
phương pháp dạy học theo đặc trưng của bộ môn lịch sử:
 Trong dạy học lịch sử dù giáo viên có sử dụng bất kì một kĩ năng hay 
phương pháp giảng dạy nào vào bài dạy thì việc chuẩn bị chu đáo cho mỗi giờ 
lên lớp là rất cần thiết, và theo tôi là bắt buộc phải thực hiện.
 Với những tiết dạy có ứng dụng công nghệ thông tin, ngoài những thao 
tác chuẩn bị cơ bản cho một tiết dạy học thì giáo viên cần phải chuẩn bị một số 
việc sau:
 - Thiết kế các hoạt động dạy học trên máy tính với các phần mềm tin học 
như PowerPoint, Lecture Maker 2.0, Window moviemaker, ....để tạo ra hệ thống 
kiến thức của bài giảng trong việc soạn giáo án hoặc tạo ra các thông tin mang 
tính lôgic và sinh động trên các slide (trang trình chiếu).
 - Để giờ học thêm phong phú và thu hút được sự chú ý của học sinh giáo 
viên cần phải sưu tầm, thu thập những thông tin liên quan đến bài giảng như 
hình ảnh, video clip hay những thông tin mới phù hợp với bài giảng để đưa vào 
các slide sao cho phù hợp.
 Với những tư liệu, hình ảnh và thông tin mới mà sách giáo khoa chưa cập 
nhật được giáo viên chuẩn bị và đưa vào bài học chắc chắn sẽ thu hút sự chú ý 
của học sinh và làm mới được giờ dạy học.
 16 /22 “Cách sử dụng kênh hình để tạo cảm hứng học tập và phát triển năng lực 
học tập của học sinh trong phân môn Lịch sử lớp 6”
IV. KẾT QUẢ THỰC HIỆN ĐỀ TÀI:
 Từ khi tôi áp dụng phương pháp trên, tôi thấy học sinh có hứng thú học 
tập hơn. Từ chỗ các em ngại học, ngại làm các bài tập liên quan đến tranh ảnh 
thì nay các em đã thấy cái hay, sự lý thú của tranh ảnh lịch sử. Các em không 
còn trả lời một cách hời hợt các câu hỏi liên quan đến tranh ảnh, lược đồ lịch sử, 
mà đã say mê hơn mỗi khi bài học có tranh ảnh, lược đồ hay các loại đồ dùng 
trực quan lịch sử khác . Vì các em đã biết cách làm việc với nó, vì các em 
được làm việc với những nguồn sử liệu quý giá và có cảm giác như được làm 
việc với người thật việc thật.
 Sau khi thực hiện kinh nghiệm trên trong một thời gian, tôi quyết định 
khảo sát lớp 6A vào đầu kì II theo câu hỏi sau:
 Câu 1: Quan sát lược đồ H2,4 và tư liệu SGK tìm hiểu về vị trí địa lí và 
điều kiện tự nhiên của Hy Lạp, La Mã có đặc điểm gì nổi bật?
 Câu 2: Theo em, với điều kiện tự nhiên như trên, có tác động như thế nào 
đến sự hình thành và phát triển của kinh tế Hy Lạp, La Mã cổ đại? 
* Cách đánh giá:
 Câu 1 (3 điểm): Học sinh trình bày đủ nội dung cơ bản về vị trí địa lí và 
điều kiện tự nhiên của Hy Lạp, La Mã.
 Câu 2 (7 điểm): Học sinh biết trình bày đầy đủ tác động với lập luận chặt 
chẽ.
 Và khảo sát lần ba vào cuối tháng 2 theo câu hỏi sau:
 Câu 1. Kênh hình ở phần giới thiệu chương 4, gợi cho em suy nghĩ gì về 
khu vực Đông Nam Á? Em hãy thử suy đoán dụng ý của các tác giả biên soạn 
sách khi giới thiệu những kênh hình này là gì?
 Câu 2. Kể tên 1 số quốc gia ĐNÁ hiện nay và trình bày (mô tả) vị trí địa 
lí của khu vực Đông Nam Á
* Cách đánh giá:
 18 /22